Czynniki szkodliwe
dla zdrowia, uciążliwe
i niebezpieczne występujące
w procesach pracy
Czynniki szkodliwe
dla zdrowia, uciążliwe
i niebezpieczne występujące
w procesach pracy
Chemiczne
• w zależności od możliwych
skutków i rodzaju ich
działania:
– toksyczne
– drażniące
– uczulające
– rakotwórcze
– mutagenne
– upośledzające funkcje
rozrodcze
• w zależności od sposobów
wchłaniania:
– przez drogi oddechowe
– przez skórę i błony
śluzowe
– przez przewód
pokarmowy
Czynniki środowiska pracy
Fizyczne
• hałas
• drgania (wibracja)
• promieniowanie (jonizujące,
podczerwone, nadfioletowe,
laserowe)
• pole elektromagnetyczne
• elektryczność statyczna
• pyły przemysłowe
• czynniki niebezpieczne
mogące prowadzić do
urazów:
– poruszające się maszyny
– ruchome elementy
maszyn
– przemieszczające się
wyroby i materiały
– ostre oraz wystające
elementy i krawędzie
Biologiczne
• mikroorganizmy
– bakterie
– wirusy
– grzyby
– pierwotniaki
• substancje wytwarzane
przez mikroorganizmy
– toksyny
– alergeny
• makroorganizmy
– rośliny
– zwierzęta
Czynniki środowiska pracy
Psychofizyczne
• obciążenie fizyczne
(statyczne
i dynamiczne)
• obciążenie nerwowo-
psychiczne:
– obciążenie umysłu
– obciążenie lub
niedociążenie percepcyjne
– obciążenie emocjonalne
Hałas
• Najwyższe dopuszczalne natężenie hałasu
135
Szczytowy poziom dźwięku C
115
Maksymalny poziom
dźwięku A
85
Dopuszczalne wartości hałasu
przy 8-godzinnej ekspozycji
Poziom ekspozycji
na hałas (dB)
Parametry hałasu
Czynniki środowiska pracy
• Niektóre pojęcia związane z hałasem
Hałas słyszalny:
16 ÷16 000 Hz
Hałas infradźwiękowy:
2 ÷ 50 Hz
Hałas ultradźwiękowy:
10 000 ÷ 100 000 Hz
Próg słyszalności:
2 x 10
-5
Pa (paskala)
Próg bólu:
ok. 100 Pa
Ciśnienie akustyczne – przyrost ciśnienia
środowiska powodowany przez dźwięk
– mierzone w paskalach (Pa)
Czynniki środowiska pracy
Wibracja
Drgania najbardziej oddziałujące na organizm człowieka mają
Częstotliwość 0,7 ÷ 1400 Hz. Szczególnie niebezpieczne są
częstotliwości
niskie z uwagi na możliwość powstania rezonansu z drganiami
własnymi
organów człowieka.
• Rezonans
60 – 90 Hz
Oczy
10 – 18 Hz
Pęcherz moczowy
4,5 – 10 Hz
Inne narządy jamy brzusznej
8 Hz
Żołądek
4 – 9 Hz
Płuca i serce
Przykładowe częstotliwości rezonansowe
Czynniki środowiska pracy
Rezonans powoduje niebezpieczeństwo wybroczyn, krwotoków,
a nawet rozerwania narządów. Ponadto wibracja powoduje
m.in.:
niedokrwienie części ciała, zmiany zwyrodnieniowe stawów
(zwłaszcza
nadgarstków, łokci i kręgosłupa), zaburzenia czucia, ból
kończyn,
zwyrodnienia w rdzeniu kręgowym i mózgu.
• Profilaktyczne badania lekarskie
Co 4 lata
Jak przy
wstępnych
Ogólne
neurologiczne
Wibracja ogólna
Po roku,
następnie
co 3 lata
Jak przy
wstępnych
Ogólne, ze
zwróceniem
uwagi na układ
naczyniowy,
nerwowy, kostny
Wibracja
przekazywana
na kończyny
górne
Częstotliwość
Zakres badania
Badania okresowe
Badania
wstępne
Rodzaj
wibracji
Czynniki środowiska pracy
Czynniki środowiska pracy
Promieniowanie termiczne
18...20
23...25
4 – praca bardzo ciężka
22 (przy odczuwalnym
ruchu powietrza – 23)
25 (przy odczuwalnym
ruchu powietrza – 26)
3 – praca ciężka
26
28
2 – praca umiarkowana
29
30
1 – praca lekka
32
33
0 – wypoczynek
Osoba
niezaaklimatyzowana
Osoba
zaaklimatyzowana
Dopuszczalne wartości obciążenia
termicznego (°C)
Intensywność pracy
(klasa)
Czynniki środowiska pracy
Oddziaływanie optyczne światła
Ś
w
ia
tł
o
w
id
zi
a
ln
e
P
ro
m
ie
n
io
w
a
n
ie
p
o
d
c
z
e
rw
o
n
e
P
ro
m
ie
n
io
w
a
n
ie
re
n
tg
e
n
o
w
s
k
ie
U
V
(u
lt
ra
fi
o
l
e
t)
Czynniki środowiska pracy
Oddziaływanie optyczne światła
• silne światło białe
• promieniowanie
rentgenowskie
• promieniowanie
ultrafioletowe
• promieniowanie
podczerwone
• promieniowanie laserowe
wysoko jaskrawość osłabia
wzrok
oddziaływanie m.in.
kancerogenne, oparzenia
zapalenia rogówki i
spojówek, oparzenia, zmiany
nowotworowe skóry
oparzenia siatkówki i
rogówki, zaćma, przegrzanie
organizmu (udar cieplny)
punktowe zniszczenie
siatkówki
Promieniowanie elektromagnetyczne
Podział fal elektromagnetycznych ze względu
na częstotliwość
1. fale bardzo długie - do 0,02 MHz
2. fale radiowe
- 0,02 ÷ 300 000 MHz
3. podczerwień
- 3 x 10
6
÷ 4 x 10
8
MHz
4. fale widzialne
- 4 x 10
8
÷ 8 x 10
8
MHz
5. ultrafiolet
- 8 x 10
8
÷ 6 x 10
10
MHz
6. promienie X
- 6 x 10
10
÷ 75 x 10
13
MHz
7. promienie gamma - 75 x 10
13
÷ 3 x 10
15
MHz
Fale elektromagnetyczne rozchodzą się w
przestrzeni
jako fala kulista, czyli z jednakową prędkością
we wszystkich kierunkach.
Promieniowanie elektromagnetyczne
Strefy ochronne
Dopuszczalne
natężenia pola
elektrycznego
i pola
magnetycznego
w strefach
ochronnych przy
częstotliwościac
h:
0,1 ÷ 10 MHz
Promieniowanie elektromagnetyczne
Promieniowanie podczerwone
Najwyższe, dopuszczalne średnie
natężenie napromieniowania oka
promieniowaniem podczerwonym
wynosi:
150 W/m
2
Średnie natężenie promieniowania
jest
to iloraz wartości napromieniowania
oczu
lub skóry i czasu trwania ekspozycji:
E
śr
= N/t
gdzie
:
E
śr
– średnie natężenie
napromieniowania w W/m
2
N – napromieniowanie w J/m
2
T – czas trwania ekspozycji
Promieniowanie elektromagnetyczne
Dawka graniczna dla osób zatrudnionych w
warunkach
narażenia na promieniowanie jonizujące
• W ciągu kolejnych 12 miesięcy:
50 mSv
– jeżeli są znane wartości
dawek w poszczególnych tkankach
i narządach oraz w szpiku kostnym
50 mSv
– jeżeli napromieniowanie
całego ciała jest równomierne
150 mSv
– w soczewkach oczu
500 mSv
– w innych tkankach lub narządach, w tym także
w skórze.
• Dla kobiet w wieku do 45 lat – w ciągu kolejnych 3
miesięcy:
12 mSv
– wyrażona jako równoważnik dawki w narządach
jamy brzusznej.
• Dla kobiet w ciąży:
1 mSv
– wyrażona jako efektywny równoważnik dawki
w ciągu 12 miesięcy.
Promieniowanie elektromagnetyczne
Zastosowanie pól elektromagnetycznych wysokiej
częstotliwości
• Do 3 MHz:
– termiczna obróbka metali, łączność
radiowa;
• 3 ÷ 30 MHz:
– termiczna obróbka dielektryków, suszenie
i sterylizacja produktów spożywczych,
oczyszczanie ziarna ze szkodników, medycyna itp.;
• 30÷ 300 MHz:
– łączność radiowa i telewizyjna, medycyna itp.;
• 300 ÷ 300 000 MHz:
– radiolokacja, radionawigacja, łączność
radiotelefoniczna, radiometeorologia,
radioastronomia, radiospektroskopia,
fizyka jądrowa, termiczna obróbka
produktów spożywczych, medycyna itp.
Najwyższe dopuszczalne stężenia i
natężenia czynników szkodliwych dla
zdrowia
• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE (NDS)
– średnie
ważone, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-
godzinnego dobowego i tygodniowego, określonego w
Kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy, przez okres jego
aktywności zawodowej, nie powinno spowodować ujemnych
zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń.
• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE NATĘŻENIE (NDN)
fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia – ustalone jako
wartość średnia, której oddziaływanie na pracownika w ciągu
8-godzinnego dobowego
i tygodniowego, określonego w Kodeksie pracy, wymiaru czasu
pracy, przez okres jego aktywności zawodowej,
nie powinno spowodować ujemnych
zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie
zdrowia jego przyszłych pokoleń.
Najwyższe dopuszczalne stężenia i
natężenia czynników szkodliwych dla
zdrowia
• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE CHWILOWE
(NDSCh)
– wartość średnia, która nie powinna spowodować ujemnych
zmian
w stanie zdrowia pracownika oraz w stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń, jeżeli utrzymuje się w środowisku pracy
nie dłużej niż 30
minut w czasie zmiany roboczej.
• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE
STĘŻENIE PUŁAPOWE(NDSP)
,
które ze względu na zagrożenie
zdrowia lub życia pracownika nie
może być w środowisku pracy
przekroczone w żadnym momencie.
Znaki bezpieczeństwa
Ochrona i higiena pracy
Znaki
ostrzegawcze
Znaki ostrzegawcze
stosowane są
w zakładach
przemysłowych,
na stanowiskach
pracy do
ostrzegania
i informowania
pracowników oraz
innych osób tam
przebywających
o grożącym
niebezpieczeństwie
.
ogólny znak
ostrzegawczy
(ostrzeżenie, ryzyko
niebezpieczeństwa)
ostrzeżenie przed
niebezpieczeństwem
zatrucia substancjami
toksycznymi
ostrzeżenie przed
substancjami żrącymi
ostrzeżenie przed
wiszącymi przedmiotami
(wiszącym ciężarem)
ostrzeżenie przed
urządzeniami
do transportu poziomego
ostrzeżenie przed
porażeniem prądem
elektrycznym
uwaga, zły pies
ostrzeżenie przed
kruchym dachem
ostrzeżenie przed
niebezpieczeństwem
uszkodzenia głowy
Znaki bezpieczeństwa
Ochrona i higiena pracy
• agresywnych
właściwości
fizycznych,
chemicznych
i biologicznych
materiałów
• środków
transportu
• prądu
elektrycznego
• elementów
konstrukcyjnych
budynku
• zwierząt
ostrzeżenie przed
ograniczeniem wysokości
ostrzeżenie przed
promieniowaniem
laserowym
ostrzeżenie przed
substancjami radioaktywnymi
i promieniowaniem jonizującym
ostrzeżenie przed
skażeniem
biologicznym
ostrzeżenie przed
niebezpieczeństwem
potknięcia się
ostrzeżenie przed
śliską nawierzchnią
ostrzeżenie przed
silnym polem
magnetycznym
Znaki ostrzegawcze
Znaki ostrzegawcze stosowane są w
miejscach,
w których występują niebezpieczne
zagrożenia od:
Znaki bezpieczeństwa
Ochrona i higiena pracy
Znaki nakazu
Znaki nakazu są
to znaki ochrony
i higieny pracy
stosowane w celu
pracownikom
i osobom
postronnym
informacji
o konieczności
zastosowania
odpowiednich
środków
technicznych
i organizacyjnych
w celu
zapobiegania
wypadkom, utracie
zdrowia i uniknięcia
niebezpieczeństwa.
ogólny znak nakazu
nakaz stosowania
ochrony oczu
nakaz stosowania
ochrony głowy
nakaz stosowania
ochrony stóp
nakaz stosowania
ochrony rąk
nakaz stosowania
osłony twarzy
nakaz używania
pasów bezpieczeństwa
nakaz przechodzenia
w oznakowanym miejscu
nakaz stosowania
osłony nastawnej
Znaki bezpieczeństwa
Ochrona i higiena pracy
nakaz stosowania
ochrony słuchu
nakaz stosowania
ochrony dróg oddechowych
nakaz stosowania
osłony
nakaz stosowania
zamknięcia
nakaz umycia rąk
nakaz używania
sygnału
Znaki nakazu
Znaki nakazu stosowane są w miejscach, w których występują
niebezpieczne zagrożenia wymagające zastosowania
odpowiednich
środków ochronnych w postaci:
• ochron
indywidualnych
• osłon na ruchome
lub niebezpieczne
wystające części
maszyn i urządzeń
• wygrodzeń
i zabezpieczeń
miejsc
niebezpiecznych
• czynności
higienicznych
• sygnalizacji dźwię-
kowej, świetlnej itp.
Znaki bezpieczeństwa
Ochrona i higiena pracy
pierwsza pomoc
medyczna
prysznic bezpieczeństwa
prysznic
do przemywania oczu
zatrzymanie awaryjne telefon awaryjny
nosze
Znaki informacyjne
Znaki informacyjne są to znaki ochrony i higieny pracy stosowane
w celu
oznakowania miejsc, w których znajdują się urządzenia i
instalacje dla
higieny osobistej oraz urządzenia niezbędne w sytuacjach
wypadkowych.
Uzupełnienie znaków ochrony i higieny pracy
Uzupełnieniem znaków
ochrony i higieny pracy
są znaki zakazu, nakazu
i ostrzegawcze,
stosowane, gdy brak jest
odpowiedniego
symbolu dla określenia
rodzaju zagrożenia,
zakazu, nakazu lub
ostrzeżenia.
Do znaków tych należą:
Znaki bezpieczeństwa
Ochrona i higiena pracy
B. Znaki ochrony i higieny pracy
Przestrzeń
zamknięta
Zakaz jedzenia
i picia wewnątrz
Nie zbliżać się
Nieupoważnionym wstęp
i przejście wzbronione
A. Znaki ogólne zakazu, nakazu i ostrzegawcze
Założyć okulary
Bezpieczeństwo pracy przy obrabiarkach do metali
Wszystkie obrabiarki uruchamiane po raz pierwszy po 2.06.1997 r.
muszą posiadać certyfikat na znak bezpieczeństwa
Wszystkie elementy ruchome obrabiarek powinny być osłonięte
Każda z osób obsługujących maszynę musi mieć
dostęp
do wyłącznika awaryjnego
Wióry można usuwać tylko przy pomocy sprężonego powietrza,
pędzla, szczotki lub haczyka
Naprawa obrabiarki może być przeprowadzona tylko przez osoby
posiadające odpowiednie kwalifikacje
Wszystkie obrabiarki o napędzie elektrycznym muszą mieć
skuteczną ochronę przeciwporażeniową
Bezpieczeństwo pracy przy obrabiarkach do metali
Miejsca niebezpieczne
•
Sposoby
oznaczania miejsc
niebezpiecznych
•
Osłona miejsc
niebezpiecznych
•
Ruchome oznaczenie
miejsc niebezpiecznych
Bezpieczeństwo pracy przy obrabiarkach do metali
Oświetlenie stanowisk
•
Oświetlenie naturalne
Maksymalna odległość
stanowiska pracy od
źródła światła
naturalnego
•
Prawidłowe oświetlenie
sztuczne stanowiska
pracy
•
Zawieszenie lampy
prawidłowe
nieprawidłowe,
powodujące zaciemnienie
miejsca pracy