Fakty prawne c.d.

Działania niezamiarowe

– to zachowania podmiotu

prawa, które rodzą skutki prawne, choć do ich
wywołania dany podmiot nie dążył.

Działania niezamiarowe:
-

zgodne z prawem

,

-

niezgodne z prawem.

Działania niezamiarowe zgodne z prawem

– są to czyny

dozwolone przez prawo, które rodzą określone przez prawo
skutki prawne.

Znalezienie rzeczy
Kodeks cywilny

Art. 183. § 1. Kto znalazł rzecz zgubioną, powinien
niezwłocznie zawiadomić o tym osobę uprawnioną do odbioru
rzeczy. Jeżeli znalazca nie wie, kto jest uprawniony do odbioru
rzeczy, albo jeżeli nie zna miejsca zamieszkania osoby
uprawnionej, powinien niezwłocznie zawiadomić o znalezieniu
właściwy organ państwowy.
§ 2. Przepisy o rzeczach znalezionych stosuje się odpowiednio
do rzeczy porzuconych bez zamiaru wyzbycia się własności,
jak również do zwierząt, które zabłąkały się lub uciekły.

Art. 184. § 1. Pieniądze, papiery wartościowe,
kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukową
lub artystyczną znalazca powinien oddać
niezwłocznie na przechowanie właściwemu organowi
państwowemu, inne zaś rzeczy znalezione - tylko na
żądanie tego organu.
§ 2. Jeżeli znalazca przechowuje rzecz u siebie,
stosuje się odpowiednio przepisy o nieodpłatnym
przechowaniu.

Art. 185. Rozporządzenie Rady Ministrów określi
organy właściwe do przechowywania rzeczy
znalezionych i do poszukiwania osób uprawnionych do
ich odbioru, zasady przechowywania tych rzeczy oraz
sposób poszukiwania osób uprawnionych do odbioru.

Art. 186. Znalazca, który uczynił zadość swoim
obowiązkom, może żądać znaleźnego w wysokości
jednej dziesiątej wartości rzeczy, jeżeli zgłosił swe
roszczenie najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie
uprawnionej do odbioru.

Art. 187. Pieniądze, papiery wartościowe,
kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukową
lub artystyczną, które nie zostaną przez
uprawnionego odebrane w ciągu roku od dnia
wezwania go przez właściwy organ, a w razie
niemożności wezwania - w ciągu dwóch lat od ich
znalezienia, stają się własnością Skarbu Państwa.
Inne rzeczy stają się po upływie tych samych
terminów własnością znalazcy, jeżeli uczynił on
zadość swoim obowiązkom; jeżeli rzeczy są
przechowywane przez organ państwowy, znalazca
może je odebrać za zwrotem kosztów.

Art. 188. Przepisów artykułów poprzedzających nie
stosuje się w razie znalezienia rzeczy w budynku
publicznym albo w innym budynku lub pomieszczeniu
otwartym dla publiczności ani w razie znalezienia
rzeczy w wagonie kolejowym, na statku lub innym
środku transportu publicznego. Znalazca obowiązany
jest w tych wypadkach oddać rzecz zarządcy budynku
lub pomieszczenia albo właściwemu zarządcy środków
transportu publicznego, a ten postąpi z rzeczą zgodnie
z właściwymi przepisami.

Art. 189. Jeżeli rzecz mająca znaczniejszą wartość
materialną albo wartość naukową lub artystyczną
została znaleziona w takich okolicznościach, że
poszukiwanie właściciela byłoby oczywiście
bezcelowe, znalazca obowiązany jest oddać rzecz
właściwemu organowi państwowemu. Rzecz
znaleziona staje się własnością Skarbu Państwa, a
znalazcy należy się odpowiednie wynagrodzenie.

Przestępstwo

– zawiniony czyn człowieka,

zabroniony pod groźbą kary przez ustawę
obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Kodeks karny

Art. 7. § 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo

występkiem.

§ 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą

pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo

karą surowszą.

§ 3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony

grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą

ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności

przekraczającą miesiąc.

Art. 8. 

Zbrodnię

można popełnić tylko

umyślnie

;

występek

można popełnić także

nieumyślnie

, jeżeli ustawa tak stanowi.

Art. 9. § 1. Czyn zabroniony popełniony jest

umyślnie

, jeżeli

sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić
albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.

§ 2. Czyn zabroniony popełniony jest

nieumyślnie

, jeżeli

sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go
jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w
danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego
czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

§ 3. Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa
uzależnia od określonego następstwa czynu zabronionego,
jeżeli następstwo to przewidywał albo mógł przewidzieć.

Wykroczenia

– drobne czyny karalne

Kodeks wykroczeń

Art. 1. § 1. Odpowiedzialności za wykroczenie podlega
ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy,
zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego
popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia
wolności, grzywny do 5.000 złotych lub nagany.

§ 2. Nie popełnia wykroczenia sprawca czynu
zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w
czasie czynu.

Art. 19. 

Kara aresztu

trwa najkrócej 5, najdłużej 30 dni;

wymierza się ją w dniach.

Art. 20. §

 1. Kara ograniczenia wolności

trwa 1 miesiąc.

Art. 24. § 1. 

Grzywnę

wymierza się w wysokości od 20 do

5.000 złotych, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Art. 25. § 1. Jeżeli egzekucja grzywny w kwocie
przekraczającej 500 złotych okaże się bezskuteczna, można po
wyrażeniu zgody przez ukaranego zamienić grzywnę na pracę
społecznie użyteczną, określając jej rodzaj i czas trwania.
Praca społecznie użyteczna trwa najkrócej tydzień, najdłużej 2
miesiące. Przepisy art. 20 § 2 i art. 21 § 1 stosuje się
odpowiednio.

§ 2. Jeżeli ukarany w warunkach określonych w § 1 nie wyrazi
zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej albo mimo
wyrażenia zgody jej nie wykonuje, można orzec zastępczą
karę aresztu, przyjmując jeden dzień aresztu za równoważny
grzywnie od 20 do 150 złotych; kara zastępcza nie może
przekroczyć 30 dni aresztu.

§ 3. Grzywnę niepodlegającą zamianie na zastępczą karę
aresztu w myśl § 2 można w szczególnie uzasadnionych
wypadkach umorzyć.

Art. 36. § 1

. Naganę

można orzec wtedy, gdy ze

względu na charakter i okoliczności czynu lub
właściwości i warunki osobiste sprawcy należy
przypuszczać, że zastosowanie tej kary jest
wystarczające do wdrożenia go do poszanowania
prawa i zasad współżycia społecznego.
§ 2. Nie można orzec nagany za wykroczenie o
charakterze chuligańskim.

Delikt prawa cywilnego

Czyn niedozwolony,
zabroniony przez prawo
lecz niebędący przestępstwem,
wywołuje on skutki prawne w dziedzinie prawa cywilnego.
W jego wyniku powstaje szkoda i naruszenie czyjegoś prawa
podmiotowego.
Powoduje on powstanie stosunku zobowiązaniowego między
sprawcą lub inna osobą odpowiedzialną, a tym komu szkoda
została wyrządzona. Treścią zobowiązania jest obowiązek
naprawienia szkody.

Kodeks cywilny
Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę,
obowiązany jest do jej naprawienia.

Art. 416. Osoba prawna jest obowiązana do naprawienia
szkody wyrządzonej z winy jej organu.

Fakty

prawne

Zdarzenia

prawne

Działania

prawne

Narodziny

człowieka

Śmierć

człowieka

Upływ czasu

Klęski

żywiołowe

Wolicjonale

(zamiarowe)

Niezamia-

rowe

Czynności

prawne

Orzeczenia

sądowe

Akty

administra-

cyjne

Zgodne

z prawem

Niezgodne

z prawem

Podmioty prawa (stosunków prawnych

)

Osoby fizyczne
Osoby prawne
Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi

Osoby fizyczne

Każdy człowiek z mocy prawa wyposażony jest w zdolność
prawną.

Zdolność tę człowiek nabywa z chwilą urodzenia traci ją z
chwilą śmierci.

Urodzenie i śmierć muszą być stwierdzone dla celów
prawnych osobnymi dokumentami wydawanymi przez
urząd stanu cywilnego (akt urodzenia oraz akt zgonu).

Warunkiem nabycia zdolności prawnej przez człowieka jest
aby dziecko urodziło się żywe.

Art. 9. W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że
przyszło ono na świat żywe.

Wyjątki dotyczące momentu nabycia zdolności prawnej
przez osobę fizyczną.

Dziecko poczęte nienarodzone

Art. 927. § 1. Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna,
która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna,
która w tym czasie nie istnieje.
§ 2. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte
może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.

Art. 75. Można uznać dziecko nawet nie urodzone, jeżeli
zostało już poczęte.

Art. 182. Dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie
urodzonego, ustanawia się kuratora, jeżeli jest to potrzebne
do strzeżenia przyszłych praw dziecka. Kuratela ustaje z
chwilą urodzenia się dziecka.

Wyjątki dotyczące momentu utraty zdolności prawnej przez
osobę fizyczną.

Uznanie za zmarłego

Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat
dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według
istniejących wiadomości jeszcze żył;

jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony
ukończył lat siedemdziesiąt, wystarcza upływ lat pięciu.

Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku
kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat
dwadzieścia trzy.

Art. 30. § 1. Kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub
morskiej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w
związku z innym szczególnym zdarzeniem, ten może być
uznany za zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w
którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie.
§ 2. Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu,
bieg terminu sześciomiesięcznego rozpoczyna się z upływem
roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu
przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia - z
upływem lat dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim
wiadomość.
§ 3. Kto zaginął w związku z bezpośrednim
niebezpieczeństwem dla życia nie przewidzianym w
paragrafach poprzedzających, ten może być uznany za
zmarłego po upływie roku od dnia, w którym
niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno
było ustać.

Art. 31. § 1. Domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili
oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego.
§ 2. Jako chwilę domniemanej śmierci zaginionego oznacza
się chwilę, która według okoliczności jest najbardziej
prawdopodobna, a w braku wszelkich danych - pierwszy
dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego
stało się możliwe.
§ 3. Jeżeli w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego czas śmierci
został oznaczony tylko datą dnia, za chwilę domniemanej
śmierci zaginionego uważa się koniec tego dnia.

Art. 32. Jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego
im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemywa się, że
zmarły jednocześnie.

Zdolność do czynności prawnych

- to zdolność nabywania

praw i zaciągania zobowiązań mocą własnych
oświadczeń woli.

Zdolność

do czynności

prawnych

Pełna

Ograniczona

Brak

Pełna zdolność do czynności prawnych:

Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą
uzyskania pełnoletności.

Pełnoletnim jest, kto ukończył lat osiemnaście.

Przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletność.
Nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa.

Nie może zawrzeć małżeństwa osoba nie mająca ukończonych
lat osiemnastu.

Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić
na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat
szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa
będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.

Ograniczona zdolność do czynności prawnych:

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni,
którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby
ubezwłasnowolnione częściowo.

Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z
powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo
innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności
pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia
ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc
do prowadzenia jej spraw.

Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się
kuratelę.

Co do zasady, do ważności czynności prawnej, przez
którą osoba ograniczona w zdolności do czynności
prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza
swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej
przedstawiciela ustawowego.

Ważność umowy, która została zawarta przez osobę
ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez
wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego,
zależy od potwierdzenia umowy przez tego
przedstawiciela.

Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może
sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do
czynności prawnych.

Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności
do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak
zgody jej przedstawiciela ustawowego.

Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni
termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po
bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych
dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której
ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność
jest nieważna.

Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może
bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy
należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych
bieżących sprawach życia codziennego.

Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może
bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim
zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów
inaczej postanowi.

Jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w
zdolności do czynności prawnych oddał jej określone
przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta
uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych,
które tych przedmiotów dotyczą.

Wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania
nie wystarcza według ustawy zgoda przedstawiciela
ustawowego.

Brak zdolności do czynności prawnych:

Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie
ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione
całkowicie.

Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być
ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby
psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju
zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub
narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę,
chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.

Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma
zdolności do czynności prawnych, jest nieważna,

jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła
umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w
drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka
staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za
sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności
prawnych.

Osoba prawna

Osobą prawną jest samodzielny podmiot (jednostka
organizacyjna) zorganizowany w celu osiągnięcia
pewnych celów, dysponujący zazwyczaj wyodrębnionym
majątkiem, ponoszący odpowiedzialność (majątkową)
za swoje działania, uznany przez prawo za osobę.

Osoba prawna od chwili powstania do chwili jej
likwidacji ma zdolność prawną i zdolność do czynności
prawnych.

1. Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne,
którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.

2. Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe
przepisy; w wypadkach i w zakresie w przepisach tych
przewidzianych organizację i sposób działania osoby prawnej
reguluje także jej statut.

3. Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą
jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne
stanowią inaczej.

4. Rodzaje rejestrów oraz ich organizację i sposób prowadzenia
regulują odrębne przepisy.

5. Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany
w ustawie i w opartym na niej statucie.

6. Jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowi inaczej,
siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej
organ zarządzający.

7. Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się
odpowiednio do osób prawnych.

Typy osób prawnych:

KORPORACJA:
Osoba prawna realizująca wspólne cele swoich członków.
Podstawa utworzenia korporacji jest grupa założycieli,
którzy dążą do osiągnięcia określonego w akcie
założycielskim osoby prawnej celu. Substratem korporacji
są ludzie.

Przykłady korporacji: stowarzyszenia, partie polityczne,
związki zawodowe, spółki z o.o.

ZAKŁAD:
Osoba prawna, która opiera się na wyodrębnionym majątku.
Jej cele określa założyciel i i są to zazwyczaj cele związane
z zaspakajaniem potrzeb tzw. destynatariuszy, tj. osób
trzecich (osób nie będących członkami- założycielami
zakładu, ale korzystającymi z jego usług). Substratem
fundacji jest majątek.

Przykłady fundacji: banki, spółki akcyjne, fundacje,
przedsiębiorstwa państwowe.

Osoby prawne podzielić można także na:

- prowadzące działalność gospodarczą (np. przedsiębiorstwa
państwowe, spółki z o.o.),

- oraz takie, które utworzono w innym celu (nie oznacza to,
że niektóre z nich nie prowadzą takiej działalności, jednak ich
celem jest uzyskiwanie dochodów na finansowanie
działalności statutowej, np.: gminy, stowarzyszenia, związki
wyznaniowe, fundacje, uczelnie wyższe).

Osoby prawne można podzielić także na:

- państwowe,
- samorządowe,
- prywatne.

Państwowe osoby prawne

Podstawowym kryterium wyodrębnienia
państwowych osób prawnych są majątkowe i
strukturalne powiązania z państwem.

Kodeks cywilny wśród państwowych osób prawnych
wyróżnia Skarb Państwa oraz inne państwowe osoby
prawne - art. 441 K.c.

„Art. 441. § 1. Własność i inne prawa majątkowe,
stanowiące mienie państwowe, przysługują Skarbowi
Państwa albo innym państwowym osobom prawnym.
§ 2. Uprawnienia majątkowe Skarbu Państwa
względem państwowych osób prawnych określają
odrębne przepisy, w szczególności regulujące ich
ustrój.”

Relacje między Skarbem Państwa a innymi
państwowymi osobami prawnymi regulują także art.
34 i art. 40 K.c.

Przepisy te dzielą Skarb Państwa i inne państwowe
osoby prawne (np. przedsiębiorstwa państwowe),
wyraźnie zaznaczając, że Skarb Państwa jest w
stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i
obowiązków dotyczących mienia państwowego,
nienależącego do innych państwowych osób
prawnych, oraz że Skarb Państwa nie ponosi
odpowiedzialności za działalność państwowych osób
prawnych, a te z kolei nie ponoszą
odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa.

Przykłady:
Kodeks cywilny

„Art. 34. Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych
podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia
państwowego nie należącego do innych państwowych osób
prawnych.”

„Art. 40. § 1. Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za
zobowiązania państwowych osób prawnych, chyba że przepis
odrębny stanowi inaczej. Państwowe osoby prawne nie ponoszą
odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa.
§ 2. W razie nieodpłatnego przejęcia, na podstawie
obowiązujących ustaw, określonego składnika mienia od
państwowej osoby prawnej na rzecz Skarbu Państwa, ten ostatni
odpowiada solidarnie z osobą prawną za zobowiązania powstałe w
okresie, gdy składnik stanowił własność danej osoby prawnej, do
wysokości wartości tego składnika ustalonej według stanu z chwili
przejęcia, a według cen z chwili zapłaty.
§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do odpowiedzialności
jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych osób
prawnych.”

Szczególną osobą prawną jest

Skarb Państwa

, który

traktowany jest w prawie jako substrat państwa.

SP wykonuje w imieniu państwa uprawnienia właścicielskie
wobec własności państwowej. Na SP składają się różne
państwowe jednostki organizacyjne, niemające odrębnej
osobowości prawnej. Działają one w ramach osobowości
prawnej SP.

Prawo wyraźnie rozgranicza SP i inne państwowe osoby
prawne (np. przedsiębiorstwa państwowe), wyraźnie
zaznaczając, że SP Nie ponosi odpowiedzialności za
działalność państwowych osób prawnych, a te z kolei nie
ponoszą odpowiedzialności za Skarb Państwa.

Skarb Państwa:

- ze względu na swoją istotę nie jest powoływany ani nie
może ulec likwidacji jak inne osoby prawne, nie podlega
też wymaganiom forlanoprawnym takim jak inne osoby
prawne (nie podlega np. wpisowi do odpowiedniego
rejestru),

- Skarb Państwa nie ma swojej siedziby ani organów tak
jak inne osoby prawne,

Skarb Państwa

występuje w gospodarce w co najmniej

dwóch rolach:

- ma uprawnienia władcze, które wykonuje w imieniu
państwa,

- działa jako uczestnik stosunków cywilnoprawnych, często
na zasadach równorzędności stron.

Zasoby pieniężne Skarbu Państwa ujęte są w ramach
budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych, a
także jako rezerwy dewizowe państwa.

Zasoby te służą realizacji zadań państwa, a także funkcji
finansowych Skarbu Państwa.

Ustawa o działach administracji rządowej stanowi, że dział
Skarb Państwa obejmuje sprawy dotyczące gospodarowania
mieniem Skarbu Państwa, w tym komercjalizacji i
prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych oraz
narodowych funduszy inwestycyjnych i ich prywatyzacji, jak
również ochrony interesów Skarbu Państwa - z wyjątkiem
spraw, które na mocy odrębnych przepisów przypisane są
innym działom.

Skarb Państwa reprezentuje minister właściwy do spraw
Skarbu Państwa.

Skarb Państwa

prowadzi działalność gospodarczą:

- w formach budżetowych (jednostki budżetowe i
zakłady budżetowe),

- w formie jednoosobowych spółek Skarbu Państwa,

- poprzez zaangażowanie kapitałowe w działalność
innych podmiotów (spółek, fundacji, funduszy
powierniczych).

Do państwowych osób prawnych zaliczyć
należy przedsiębiorstwa państwowe.

Ustawa o przedsiębiorstwach państwowych
stanowi, że jest ono samodzielnym,
samorządnym i samofinansującym się
przedsiębiorcą posiadającym osobowość
prawną, podejmującym samodzielnie
decyzje w celu realizacji zadań
przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo państwowe zobowiązane
jest prowadzić działalność na zasadach
racjonalnej gospodarki, samofinansowania
oraz rachunku ekonomicznego.

Przedsiębiorstwa państwowe mogą być tworzone jako
przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych bądź
jako przedsiębiorstwa użyteczności publicznej.

Celem działania przedsiębiorstw użyteczności publicznej
jest przede wszystkim bieżące i nieprzerwane
zaspokajanie potrzeb ludności.

W szczególności przedsiębiorstwa te mają na celu
produkcję lub świadczenie usług w zakresie:

1) inżynierii sanitarnej,
2) komunikacji miejskiej,
3) zaopatrzenia ludności w energię elektryczną, gazową

i cieplną,

4) zarządu państwowymi zasobami lokalowymi,
5) zarządu państwowymi terenami zielonymi,
7) usług pogrzebowych i utrzymania urządzeń

cmentarnych,

8) usług kulturalnych.

Założycielami przedsiębiorstw państwowych mogą
być naczelne oraz centralne organy administracji
państwowej a także Narodowy Bank Polski i banki
państwowe.

Do obowiązków założyciela należy wyposażenie
przedsiębiorstwa w środki niezbędne do prowadzenia
przez nie działalności (określona jest ona w akcie
prawnym o jego utworzeniu).

Większość przedsiębiorstw państwowych działa na
podstawie przepisów ustawy o przedsiębiorstwach
państwowych, niektóre z nich działają na
podstawie odrębnych ustaw, np.:

- przedsiębiorstwo państwowe Porty Lotnicze
działa na podstawie ustawy o przedsiębiorstwie
państwowym "Porty Lotnicze”,

- Poczta Polska – na podstawie ustawy o
państwowym przedsiębiorstwie użyteczności
publicznej "Poczta Polska",

- państwowe przedsiębiorstwo użyteczności
publicznej - Zakład Unieszkodliwiania Odpadów
Promieniotwórczych - na podstawie ustawy Prawo
atomowe.

Przedsiębiorstwo państwowe działa na podstawie
odpowiedniej ustawy oraz na podstawie przepisów
statutu uchwalanego przez zebranie pracowników na
wniosek dyrektora przedsiębiorstwa.

Co do zasady, przedsiębiorstwo państwowe podlega
obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru
Sądowego.

Z chwilą dokonania wpisu do KRS przedsiębiorstwo
państwowe uzyskuje osobowość prawną, staje się
podmiotem prawa.

Oświadczenia woli w imieniu przedsiębiorstwa
składają jego organy, którymi są: ogólne zebranie
pracowników (delegatów), rada pracownicza i
dyrektor przedsiębiorstwa.

Pozostałe państwowe osoby prawne, niebędące
państwowymi przedsiębiorstwami, np.:

- Narodowy Bank Polski,
- publiczne szkoły wyższe,
- Polska Akademia Nauk,
- jednostki badawczo- rozwojowe (np.: Wojskowy
--Instytut Medyczny, Instytut "Centrum Zdrowia
Matki Polki" w Łodzi, Instytut "Pomnik-Centrum
Zdrowia Dziecka" w Warszawie, Krajowa Szkoła
Administracji Publicznej),
- Biblioteka Narodowa,
- fundusze celowe (np. Bankowy Fundusz
Gwarancyjny, Narodowy Fundusz Zdrowia, Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych,),
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych,

Gmina może tworzyć

własne jednostki organizacyjne-

gminne osoby prawne

np. spółki z ograniczoną

odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne, które z mocy
odrębnej ustawy (K.s.h) posiadają odrębna od gminy
osobowość prawną.

Samorządowe osoby prawne

W myśl art. 165 ust. 1 Konstytucji:
„

Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość

prawną.

Przysługują im prawo własności i inne prawa

majątkowe.
2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego
podlega ochronie sądowej.”

W myśl ustawy o samorządzie gminnym:
„Art. 2 ust.1. Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu
własnym i na własną odpowiedzialność.

2. Gmina posiada osobowość prawną.

3. Samodzielność gminy podlega ochronie sądowej.”
Oświadczenia woli w imieniu gminy składa wójt (burmistrz,
prezydent miasta)- art. 46 ustawy o samorządzie gminnym.

Osoby prawne w Polsce powoływane są do życia w trybach:
ustawowym, rejestrowym i notyfikacyjnym.

Tryb ustawowy

: uzyskanie osobowości prawnej konkretnego

podmiotu następuje z inicjatywy władzy publicznej, która
stanowi odpowiednią ustawę.

Tryb rejestracyjny

: uzyskanie osobowości prawnej

konkretnego podmiotu następuje z inicjatywy założycieli. Wpis
osoby prawnej do konkretnego rejestru powoduje uzyskanie
osobowości prawnej.

Tryb notyfikacyjny

: uzyskanie osobowości prawnej

konkretnego podmiotu następuje z inicjatywy założycieli. Wpis
nie ma charakteru konstytutywnego. Zazwyczaj uzyskanie
wpisu poprzedzone jest wydaniem odpowiedniego dokumentu
przez organ administracji (decyzji administracyjnej) bądź przez
sąd (postanowienie sądu), zawalającego na utworzenie osoby
prawnej.

Jednostki organizacyjne niebędące osobami
prawnymi, którym ustawa przyznaje
zdolność prawną.

W stosunkach cywilnoprawnych pojawiły się
także jednostki organizacyjne, którym
przepisy prawa nie przyznają osobowości
prawnej, ale wskazują na ich pewne
wyodrębnienie. Są to jednostki, które na
mocy przepisów prawa nabyły zdolność
prawną, czyli zdolność do bycia podmiotem
prawa i obowiązków, są one zatem
podmiotami prawa.

1) osobowe spółki kapitałowe (spółka jawna, spółka
partnerska, spółka komandytowa, spółka
komandytowo-akcyjna),

2) spółki kapitałowe w organizacji (spółka z
ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji,
spółka akcyjna w organizacji),

3) główny oddział zagranicznego zakładu
ubezpieczeń wykonujący działalność
ubezpieczeniową na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej:

Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności
ubezpieczeniowej (Dz. U. Nr 124, poz. 1151 ze zm.)
„Art. 106. 1. Główny oddział może nabywać prawa i
zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywany.”
(…)

4) wspólnoty mieszkaniowe właścicieli odrębnych
lokali:

Przykład:

Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali
„Art. 6. Ogół właścicieli, których lokale wchodzą w
skład określonej nieruchomości, tworzy wspólnotę
mieszkaniową. Wspólnota mieszkaniowa może
nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i
być pozwana.”

5) stowarzyszenia zwykłe (nierejestrowe).

Art. 331 K.c. „§ 1. Do jednostek organizacyjnych
niebędących osobami prawnymi, którym ustawa
przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio
przepisy o osobach prawnych.

§ 2. Jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej, za
zobowiązania jednostki, o której mowa w § 1,
odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej
członkowie; odpowiedzialność ta powstaje z chwilą,
gdy jednostka organizacyjna stała się
niewypłacalna.”