IDEOLOGIA

IDEOLOGIA

ZAKODOWANA W

ZAKODOWANA W

TEKŚCIE

TEKŚCIE

Grażyna Habrajska

Uniwersytet Łódzki

Tekst – wszystkie, spostrzeżone przez człowieka

uczestniczącego w komunikacji, materialne
komponenty komunikatu (gesty, mimika, wygląd
interlokutorów, elementy otoczenia itd.), które
traktuje jako znaczące i wymagające dalszej
interpretacji.

Tekst nie „przekazuje” sensu komunikatu, lecz

tylko wskazuje na możliwe kierunki jego
interpretacji.

Proces interpretacji tekstu w oparciu o

kompetencję komunikacyjną odbiorcy i jego
rozumienie (uświadomienie przez interpretatora
wyników interpretacji) nazywamy dyskursem.

Na dyskurs składają się różnorodne interpretacje

tekstów, dokonywane na podstawie odrębnych
kompetencji komunikacyjnych

Ideologia – zbiór względnie trwałych

odniesień do uogólnionych sądów
aksjologicznych w dyskursie o tematyce
społeczno – politycznej.

Uogólnione sądy aksjologiczne traktowane

są przez mówiących jako aksjomaty, nie
wymagające udowodnienia.

Obiekty ideologiczne stanowią podklasę

obiektów kulturowych, przyjmujących w
obrębie tej samej kultury różną atrybucję.

„Jednakże walcząc z trudnościami codziennego życia

nabieramy doświadczenia i odkrywamy swoją własną

prawdę.

Wydaje się nam, iż wreszcie zrozumieliśmy na czym polega

mądrość życiowa. Jesteśmy jednak zaskoczeni, kiedy

przekazując tę prawdę innym, spotykamy się z

niezrozumieniem, a nawet drwiną. Nawet własne dzieci patrzą

na nas z politowaniem, kiedy usiłujemy przekazać im nasze

mądrości. Dzieje się to z wielu przyczyn. Spróbujemy wskazać

na najważniejsze. Po pierwsze, jeśli chodzi o tak zwaną

mądrość życiową, nie ma ona charakteru uniwersalnego,
czyli obowiązującego dla wszystkich, i jest produktem

jednostkowego doświadczenia konkretnego człowieka.

(…) W zasadzie istnieje tyle prawd ile ludzi i rozumienie

tych prawd wymaga nieraz dużego wysiłku. Wiąże się z

tym druga przyczyna trudności przekazywania prawdy życiowej.

Człowiek unika rozumienia tego, co wnosi zamęt w świat

jego własnych wartości.

Lubimy wierzyć w to, że to my mamy rację
i jest to nasz najlepszy i ostateczny wybór” (Alosza Awdiejew,

Dezyderata 3 – podkreślenia moje GH) .

a. Q

n

(X

n

) – określenie ogólnej reguły wnioskowania,

wybór atrybucji w przestrzeni ideologicznej

b. x

n

→ X

n

- odniesienie obiektu indywidualnego do

odpowiedniej klasy obiektów ideologicznych

c. Q

n

(x

n

) – przeniesienie atrybucji z przestrzeni

ideologicznej na obiekt indywidualny

Otrzymany w ten sposób sąd aksjologiczny (c.) dla obiektu

indywidualnego (= sąd kwalifikujący) można uznać za

językową reprezentację ideologicznej postawy

szczegółowej

a.

Mądrość życiowa budowana jest na podstawie

doświadczenia

b.

Piotr kieruje się własną mądrością życiową

c.

Piotr jest doświadczonym człowiekiem

a.

Każdy wierzy, że to on ma rację

b.

Kowalski ma inne zdanie niż ja

c.

Kowalski się myli itd.

Odtworzenie uogólnionego sądu

aksjologicznego (reguły ogólnej, postawy
ogólnej) na podstawie uogólnienia szeregu
sądów kwalifikujących:

Sądy kwalifikujące:

Kraje muzułmańskie nie ratyfikowały praw

człowieka

Kobiety muzułmańskie są zmuszane do

małżeństw

Dziewczynki muzułmańskie są poddawane

obrzezaniu

 Reguła ogólna: W krajach muzułmańskich

łamane są prawa człowieka itd.

Odtworzenie uogólnionego sądu aksjologicznego (reguły

ogólnej, postawy ogólnej) na podstawie

standaryzacji ciągów argumentacyjnych:

Ahmed nie pozwala żonie samej wychodzić z domu,

ponieważ jest Arabem

Ahmed jest Arabem
Ahmed nie pozwala żonie samej wychodzić z domu
Reguła ogólna: Arabowie nie pozwalają żonom, by

same wychodziły z domu

 

Po naszych (europejskich) ulicach chodzą zakwefione

muzułmanki, bo Europa rządzi sie prawami wolności

wyznania oraz, ogólnie mówiąc, wolności

poszanowania inności

W Europie istnieje poszanowanie inności
W Europie muzułmanki mogą chodzić z zakrytą

twarzą

Reguła ogólna: Muzułmanki mogą chodzić z zakrytą

twarzą w krajach, gdzie istnieje poszanowanie inności

Konfrontacja z ludźmi o innej mentalności otwiera oczy na

specyfikę własnej mentalności. Obce pozwala lepiej

poznać swoje

Interlokutor 1 (zwolennik wielokulturowości):
Reguła ogólna: Wielokulturowość jest sytuacją społecznie

korzystną

Sąd kwalifikujący:

Konfrontacja z ludźmi o innej mentalności

otwiera oczy na specyfikę własnej mentalności

Konkluzja: Mieszkanie obok Arabów czy Turków, to na co

dzień konieczność konfrontacji z całkiem inną

mentalnością

Interlokutor 2 (zwolennik monokulturowości):
Reguła ogólna: Monokulturowość jest sytuacją społecznie

korzystną

Sąd kwalifikujący:

Konfrontacja z ludźmi o innej mentalności

otwiera oczy na specyfikę własnej mentalności

Konkluzja: Inne kultury można poznawać w czasie wyjazdów

wakacyjno-turystycznych itd.

Rama perswazyjna obejmuje kreowanie

wizerunku nadawcy, odbiorcy, związku i
zaufania między nimi.

Kreowanie pozytywnego wizerunku nadawcy:

Na wyjazdach wakacyjno-turystycznych nie

poznajesz innej kultury tylko ja sobie oglądasz.
Poznajesz ja dopiero kiedy z nią sąsiadujesz.
Zrozumiałam to po roku mieszkania w Wiedniu
w dzielnicy tureckiej.

RO: ci, którzy doświadczyli sąsiedztwa

przedstawicieli innej kultury mają prawo
wypowiadać się na temat wielokulturowości

SK: mówiąca przez rok mieszkała w dzielnicy

tureckiej

K: mówiąca ma prawo bronić wielokulturowości

Rama perswazyjna obejmuje kreowanie

wizerunku nadawcy, odbiorcy, związku i
zaufania między nimi.

Kreowanie pozytywnego wizerunku odbiorcy:

Ty lepiej znasz Niemców i tę mniejszość turecką

niż ja. Ja mogę się wypowiadać nt. państw, w
których bywam często, np. Belgii czy Francji,
też Włoch

RO: na temat mniejszości narodowych

kompetentnie mogą się wypowiadać ci, którzy
się z nimi stykali

SK: osoba x zna sytuację mniejszości tureckiej w

Niemczech

K: osoba x może się na ten temat kompetentnie

wypowiadać

WYODRĘBNIANIE IDEOLOGII ZAKODOWANEJ W
TEKŚCIE POPRZEZ ANALIZĘ DYSKURSU

1) Kroki przedanalityczne



zapoznanie się z analizowanym fragmentem dyskursu,



ustalenie tła ogólnego,



określenie sytuacji konkretnej,



ustalenie obiektu/obiektów propagandowych



wstępne określenie celów perswazyjnych poszczególnych

uczestników dyskursu



określenie ról i stopnia zaangażowania uczestników

dyskursu

2) właściwa analiza



oddzielenie ramy perswazyjnej od merytorycznej części

dyskursu propagandowego,



standaryzacja ciągów perswazyjnych,



sporządzenie map ideologicznych uczestników

dyskursu, które tworzą zastosowane reguły ogólne i map

perswazyjnych

Skuteczność zastosowanej perswazji może być określana

przez interpretację mapy perswazyjnej.

TŁO OGÓLNE

"Zamieszki we Francji w 2005 – wystąpienia

ludności pochodzenia imigracyjnego (wywodzącej

się w większości z Czarnej Afryki i krajów

Maghrebu, po tym jak z powodu porażenia

prądem zginęło dwóch nastolatków (Bouna

Traoré i Zyed Benna), którzy uciekając przed

kontrolą policyjną ukryli się w stacji

transformatorowej EDF w Clichy-sous-Bois pod

Paryżem”

"Tak naprawdę", to nie tylko Francja miała i ma

problemy z imigrantami arabskimi. Miały i mają

je inne państwa europejskie i konflikty wybuchają

ciągle, bardziej lokalne i na mniejszą skalę, ale

wybuchają. Przykładem może być zabójstwo

swego czasu parlamentarzysty holenderskiego

przez ekstremistę muzułmańskiego

SYTUACJA KONKRETNA

Usłyszałam dzisiaj w radiu, że w 2025 roku 1/3

mieszkańców Europy ,to będą osoby
pochodzenia arabskiego i wyznawcy religii
Mahometa. Dalej, statystyki podają, że w
Londynie, Brukseli i chyba Sztokholmie
obecnie najczęściej nadawanym imieniem
męskim jest Mahomet. W Warszawie w tych
dniach będzie otwierany nowy meczet i przy
nim centrum kultury islamskiej. Sondaże
pokazują, że 91 % Polaków jest przeciwnych
budowie w naszym kraju TYCH przybytków
wiary. Obrona tradycji li to, czy strach?

ARGUMENTY ZWOLENNIKÓW WSPÓLNEGO
ZAMIESZKIWANIA PRZEDSTAWICIELI RÓŻNYCH
KULTUR

Kalina:

(…) Arabowie czy Turcy to na co dzień

to konieczność konfrontacji z całkiem inną

mentalnością (niekoniecznie fajną), a każda

taka konfrontacja otwiera oczy na specyfikę

własnej mentalności. Obce pozwala lepiej

poznać swoje

 
RO: Obce pozwala lepiej poznać swoje
SK: Arabowie czy Turcy to na co dzień to

konieczność konfrontacji z całkiem inną

mentalnością

K: Konfrontacja z obcą mentalnością pozwala

lepiej poznać mentalność własną

ARGUMENTY ZWOLENNIKÓW WSPÓLNEGO
ZAMIESZKIWANIA PRZEDSTAWICIELI RÓŻNYCH
KULTUR

Kalina:

(…) nie twierdzę że samo sąsiedztwo Turków czy

Arabów uczy tolerancji. Ale daje szanse. (…) tolerancja

to jeden z podstawowych ideałów Unii Europejskiej.

Czynniki socjoekonomiczne spowodowały ze zaczęła

samej Europie doskwierać, ale od idei tolerancji nie ma

odwrotu - pokazują to choćby groteskowe kariery ruchów

prawicowych w niektórych krajach Unii

 
RO: Tolerancja to jeden z ideałów Unii Europejskiej
SK: Sąsiedztwo Turków czy Arabów uczy tolerancji
K: Polska powinna być otwarta na osiedlanie u nas Turków i

Arabów

 
RO: Od idei tolerancji nie ma odwrotu
SK: Ruchy prawicowe w niektórych państwach Unii,

zmierzające do ograniczenia tolerancji, nie zyskały

poparcia

K: Należy uczyć się tolerancji

ARGUMENTY ZWOLENNIKÓW WSPÓLNEGO
ZAMIESZKIWANIA PRZEDSTAWICIELI RÓŻNYCH
KULTUR

Joanna:

Zwyczaj obrzezań nie ma żadnego

związku z islamem i jest od niego o wiele

starszy. Uprawiają go na równi CHRZEŚCIJAŃSKIE,

muzułmańskie i animistyczne plemiona/kultury w

paśmie od zachodu do wschodu północno-

środkowej Afryki. NIE uprawiają go pozostałe

kultury islamu

RO: Zwyczaj obrzezań dziewczynek nie ma żadnego

związku z wyznaniem

SK: Obrzezań dokonują wszystkie plemiona

północno-środkowej Afryki

K: Obrzezań dokonują nie tylko wyznawcy islamu

na tym terenie

ARGUMENTY ZWOLENNIKÓW WSPÓLNEGO
ZAMIESZKIWANIA PRZEDSTAWICIELI RÓŻNYCH
KULTUR

Joanna:

No więc niech ich dzieci mieszają się z

naszymi we wspólnych szkołach - wtedy
zobaczą, że istnieją inne sposoby myślenia.
"Doświadczenie różnorodności" (…)
działa najskuteczniej w wypadku dzieci

RO: Kontakt z inną kulturą wzbogaca obie

strony

SK: Najszybciej innego myślenia uczą się dzieci
K: Szkoły powinny być wielokulturowe

ARGUMENTY PRZECIWNIKÓW WSPÓLNEGO
ZAMIESZKIWANIA PRZEDSTAWICIELI RÓŻNYCH
KULTUR

Beata:

(…) absolutnie nie jest nam potrzebna

mieszanka kulturowa. Co innego poznawać
inne kultury teoretycznie (tak traktuje również
wszelkie wyjazdy wakacyjno -
turystyczne), a co innego mieć to na co dzień

RO: Obce pozwala lepiej poznać swoje
SK: Obce kultury można poznawać także

podróżując po świecie

K: Konfrontacja z obcymi kulturami na ich

terenie też pozwala lepiej poznać kulturę
własną

ARGUMENTY PRZECIWNIKÓW WSPÓLNEGO
ZAMIESZKIWANIA PRZEDSTAWICIELI RÓŻNYCH
KULTUR

Beata:

Pytanie czy działa to (tolerancja) w drugą

stronę. Mówiąc szczerze jakoś nie zauważyłam

szwendając się po Europie. (…) nastawienie

większości Arabów jest: świat europejski beee, ale

skoro tu jesteśmy to nam się należy np. noszenie

chust w szkołach, albo zasiłki itd.

Mirka:

(…) skoro po ulicach europejskich miast

chodzą zakwefione muzułmanki i mamy się na to

zgadzać, to czemu ja nie mogę spacerować

ulicami Rabatu w shortach, koszulce na

ramiączkach itd. (…)

RO: Tolerancja musi być wzajemna
SK: Europejczycy tolerują w swoich krajach

zachowania Turków i Arabów

K: Turcy i Arabowie powinni tolerować u siebie

zachowania Europejczyków

ARGUMENTY PRZECIWNIKÓW WSPÓLNEGO
ZAMIESZKIWANIA PRZEDSTAWICIELI RÓŻNYCH
KULTUR

Mirka:

(...) zbrodnie obrzezań na

dziewczynkach muzułmańskich w wielu

krajach płn.-wsch. Afryki i nie tylko. (...)

historie dziewczyn pochodzenia arabskiego,

mieszkające w Europie, które zostają

skrytobójczo zabijane przez mężczyzn ze

swych rodzin(...)

RO: Okaleczanie i zabijanie ludzi jest zbrodnią
SK: Dokonuje się obrzezań dziewczynek w

północno-wschodniej Afryce, a wyzwolone

kobiety pochodzenia arabskiego, mieszkające

w Europie są mordowane

K: Muzułmanie są zbrodniarzami

ARGUMENTY PRZECIWNIKÓW WSPÓLNEGO
ZAMIESZKIWANIA PRZEDSTAWICIELI RÓŻNYCH
KULTUR

Eugeniusz:

Przedmiotowe traktowanie kobiet to

stereotyp przekazywany przez społeczeństwo, ale

ma on swoje źródło, jak picie Polaków. Tak jak nie

chciałbym by Arabskie dzieci miały kontakt z

pijanymi Polakami, tak bym nie chciał by moje

dzieci miały kontakt z stereotypową rodziną

Arabską. W naszej kulturze taki obraz to nie

przejaw innej kultury tylko objaw braku kultury i

tak chciałbym wychować dzieci

RO: Kontakt z inną kulturą powinien być selektywny
SK: Najszybciej innego myślenia uczą się dzieci
K: Należy ograniczyć kontakt polskich dzieci ze

stereotypowymi rodzinami arabskimi

SPORZĄDZANIE MAP
IDEOLOGICZNYCH

Zwolennicy

Przeciwnicy

RO: Obce pozwala lepiej

poznać swoje

RO: Obce pozwala lepiej

poznać swoje

RO: Tolerancja to jeden z

ideałów Unii Europejskiej

RO: Tolerancja musi być

wzajemna

RO: Od idei tolerancji nie ma

odwrotu
RO: Zwyczaj obrzezań

dziewczynek nie ma żadnego

związku z wyznaniem

RO: Okaleczanie i zabijanie

ludzi jest zbrodnią

RO: Kontakt z inną kulturą

wzbogaca obie strony

RO: Kontakt z inną kulturą

stanowi zagrożenie

(powinien być

selektywny)

SPORZĄDZANIE MAP
PERSWAZYJNYCH

Zwolennicy

Przeciwnicy

K: Konfrontacja na co dzień z

obcą mentalnością pozwala

lepiej poznać mentalność

własną

K: Konfrontacja z obcymi

kulturami na ich terenie

też pozwala lepiej poznać

kulturę własną

K: Należy uczyć się tolerancji

K: Polska powinna być

otwarta na osiedlanie u

nas Turków i Arabów

K: Turcy i Arabowie powinni

tolerować u siebie

zachowania Europejczyków

K: Obrzezań dokonują nie

tylko wyznawcy islamu na

tym terenie

K: Muzułmanie są

zbrodniarzami

K: Szkoły powinny być

wielokulturowe

K: Należy ograniczyć kontakt

polskich dzieci ze

stereotypowymi rodzinami

arabskimi