Patrycja Skonieczna

Zwyrodnienieniem stawów biodrowych
określa się zespół chorobowych zmian
struktury i funkcji elementów tworzących
staw

(chrząstki

stawowej,

warstwy

podchrzęstnej kości, płynu stawowego,
torebki stawowej, więzadeł i mięśni). Zmiany
te polegają na uszkodzeniu chrząstki
stawowej, sklerotyzacji (stwardnieniu) kości
w warstwie podchrzęstnej, tworzeniu wyrośli
kostnych i torbieli podchrzęstnych oraz
zaburzeniu

funkcji

błony

maziowej

(wewnętrznej warstwy torebki stawowej).

COXARTHROZA

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest
najczęstszą postacią zaburzeń czynności
stawów, rozpoczyna się czasami już w 2 i 3
dekadzie życia. W wieku powyżej 60 lat
występuje u około 60% osób, będąc
najczęstszą przyczyną bólu stawów. Należy
jednak podkreślić, że zwyrodnienie stawów
nie jest konsekwencją starzenia – jest to
proces chorobowy nie występujący w
warunkach prawidłowych.

Dotychczas

nie

wyjaśniono

jednoznacznie przyczyny schorzenia.
Badania

wykazują,

że

choroba

zwyrodnieniowa stawów jest skutkiem
wpływu wielu czynników działających
zarówno na sam staw jak i na cały
organizm.

W zależności od kształtu panewki stawu
biodrowego koksartrozę można podzielić
na:



koksartrozę z panewką zbyt płytką (dysplastyczna);



koksartrozę z panewką zbyt głęboką (protruzyjna);



koksartrozę z prawidłową panewką.



koksartrozę destrukcyjną uważaną również za

postać martwicy aseptycznej głowy kości udowej

dorosłych;



koksartrozę hiperostotyczną - z przewagą

osteofitów nad cechami destrukcji. W postaci tej

dysfunkcja kończyny związana jest głównie z

ograniczeniem ruchomości w stawie;



postać mieszaną.

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA

STAWU BIODROWEGO

PIERWOTNA

WTÓRNA

ZABURZENIE

ZBORNOŚCI STAWU

BIODROWEGO

OSŁABIENIE SIŁY MIĘŚNIOWEJ

ZMNIEJSZENIE ZAKRESU RUCHÓW W

STAWIE

KONIECZNOŚĆ UŻYWANIA ZAOPATRZENIA

ORTOPEDYCZNEGO, BÓL

LECZENIE

ZACHOWAWCZE

REHABILITACJA

ALLOPLASTYKA STWU

REHABILITACJA

PRZYWRÓCENIE ZBORNOŚCI STAWU

BIODROWEGO

Zmiany zwyrodnieniowe stawu
biodrowego dzielimy na:



Pierwotne

- łac. coxarthrosis prymaria



zwężenie szpary stawowej zwykle w górnej części
stawu



obecność torbieli podchrzęstnych i osteofitów



sklerotyzacja kości podchrzęstnej



znaczna deformacja głowy kości udowej i jej
przemieszczenie w głąb panewki lub ku górze i
boczne (wraz z rozwojem choroby)



Wtórne

- łac. coxarthrosis secundaria

(będące

następstwem

znanych

procesów

chorobowych) do których zaliczamy:

1.

Dysplastyczna

•

spowodowane wadami wrodzonymi stawu

(wrodzoną dysplazją, wrodzonym zwichnięciem

stawu, wrodzonym biodrem szpotawym);

•

zaburzeniami okresu wzrostowo-rozwojowego

stawu

(choroba

Perthesa,

młodzieńcze

złuszczenie głowy kości udowej);

•

zapaleniem

stawów

(reumatoidalne

zapalenie stawów);

•

chorobami

metabolicznymi

(dna

moczanowa);

•

chorobami

gruczołów

wydzielania

wewnętrznego

( tarczyca, menopauza);

•

zaburzeniami neurologicznymi (mózgowe

porażenie dziecięce).

2.

Pourazowa



Zmianami

pourazowymi:

złamania,

zwichnięcia, powtarzające się skręcenia

stawu, jednorazowy większy uraz lub

wielokrotne małe urazy, złamania wygojone

w wadliwym ustawieniu osi długich kości

udowej i piszczeli względem siebie.

3.

Pozapalna



przebytymi procesami zapalnymi (swoistymi,

nieswoistymi oraz odczynowymi);



zmniejszoną

wytrzymałością

stawu

(osteoporoza);



spowodowane zaburzeniami hormonalnymi;



w przebiegu chorób układowych.

Zmiany pojawiają się stopniowo:

•

początkowo dominuje osłabienie i uczucie

zmęczenia;

•

dolegliwości bólowe (zwłaszcza po wysiłku

fizycznym), które ustępują w spoczynku;

•

ból stawu odczuwalny w pachwinie lub okolicy

krętarza większego, czasem promieniujący do kolana

wzdłuż

przedniej

powierzchni

uda

(często,

szczególnie we wczesnych zmianach, ból może być

ograniczony tylko do uda lub kolana;



postępująca

różnica długości kończyn

dolnych (najczęściej skrót kończyny chorej);



pojawiają się bóle spoczynkowe oraz nocne;



ograniczenie

ruchomości

stawu,

najwcześniej

rotacji

wewnętrznej,

odwiedzenia i wyprostu, prowadzące do

utrwalonych przykurczów głównie zgięciowo

– przywiedzeniowo - rotacyjno zewnętrznych

(najdłużej

zachowany

pozostaje

ruch

zgięcia);

•

utykanie ze skróceniem fazy podparcia

kończyny

i

dodatnim

objawem

Trendelenburga i Dűchena;

•

obustronne zmiany mogą uniemożliwić

poruszanie się z powodu dużych bólów i

przykurczu stawów.

Objawy radiologiczne w
zwyrodnieniu stawu
biodrowego:



zagęszczenie utkania warstwy podchrzęstnej

kości;



zwężenie szpary stawowej-zwykle asymetryczne;



stopniowe zniekształcenie końców stawowych;



bardzo znaczne zwężenie szpary stawowej

prawie do jej zaniknięcia;

•

zniszczenia struktur kostnych;

•

powstanie osteofitów;

•

powstawanie tworów torbielowatych

(geody);

•

pogrubienie łuku Adamsa;

•

zmiany martwicze głowy kości udowej;

•

zdwojenie dna panewki.

Zwyrodnienia
dysplastyczne



spłycenie panewki stawowej;



podwichnięta głowa kości udowej;



przerwanie linii Shentona – Menarda.

•

pogłębienia panewki stawowej;

•

ścieńczenie dna panewki stawowej.

 



Rozpoznanie choroby zwyrodnieniowej

stawów

opiera

się

głównie

na

stwierdzeniu opisanych wyżej objawów
lub stwierdzeniu charakterystycznych
zmian radiologicznych u pacjentów
bezobjawowych

Zapobieganie

Procesu

zwyrodnieniowego

nie

da

się

zatrzymać, można jedynie zmniejszyć szybkość
niszczenia stawu. Dlatego najważniejszym
postępowaniem jest zapobieganie rozwojowi
choroby.

Należy

przywrócić

prawidłowe

stosunki anatomiczne i czynnościowe w stawie
(korekcja szpotawości i koślawości) oraz leczyć
wewnątrzstawowe nieprawidłowości (naprawa
zerwanych łąkotek, usuniecie ciał wolnych,
rekonstrukcja uszkodzonych więzadeł).

Szczególnie ważne jest utrzymanie
prawidłowej masy ciała tzn. do wartości
25 kg/m2 wg wskaźnika masy ciała
(BMI).

Istotne

jest

osiągnięcie

i

utrzymanie jak najwyższego poziomu
sprawności

fizycznej.

Ćwiczenia

podtrzymują dobry stan chrząstki i
zakres ruchów oraz rozwijają ścięgna i
mięśnie,

które

absorbują

urazy.

Zalecana jest jazda na rowerze zwykłym
lub

stacjonarnym,

pływanie

oraz

ćwiczenia rozciągające i ćwiczenia
postawy.

Należy zachować właściwe proporcje

między odpoczynkiem (4-5 godzin
dziennie) a ćwiczeniami i wysiłkiem.
Szczególną uwagę powinno się zwracać
na czynności dnia codziennego. Zaleca
się noszenie obuwia na elastycznej
podeszwie i pokonywanie dalszych
odległości

z

odciążaniem

chorej

kończyny przy pomocy parasola lub
laski.

Powinno unikać się miękkich krzeseł
oraz podpórek i poduszek pod kolana,
siedzieć na prostych krzesłach bez
pochylenia oraz spać na równym i
twardym

podłożu.

Wskazane

jest

kontynuowanie

pracy

zawodowej

(wyjąwszy

przypadki,

w

których

niekorzystne

warunki

pracy

są

przyczyną

choroby),

aktywności

fizycznej i intelektualnej.

Leczenie

Walcząc z bólem i procesami zapalnymi,

podaje

się

niesteroidowe

leki

przeciwzapalne i leki przeciwbólowe w

postaci maści, żelu, tabletek i czopków.

W celu zmniejszenia czynnika bólowego,

nadmiernego napięcia mięśniowego, oraz
złagodzenia toczącego się procesu zapalnego
stosuje się fizykoterapię w ramach, której do
dyspozycji mamy cały szereg zabiegów:



diadynamiczne prądy Bernarda ( DD ) Np. po 3

min na każdy z prądów: DF, CP, LP, progowa
dawka czuciowa;



ultradźwięki stosowane z wykorzystaniem

różnych głowic. Częstotliwość 1 MHz gdyż
wnika głębiej, natężenie średnie 0,5-1,0 W/cm2,
czas zabiegu 10 min;



diatermia krótkofalowa (działa przeciwbólowo,

przyśpiesza proces wchłaniania tkankowego, obniża
pobudliwość nerwowo-mięśniową i napięcie nerwowe);



Magnetoterapia, impulsowym polem magnetycznym

małej częstotliwości ( efekt: p. bólowy, p. zapalny, p.
obrzękowy, uspokajający. Koło duże, w stanie ostrym:
natężenie pola do 3 mT, częstotliwość do 5 Hz, w
stanie podostrym: natężenie do 5 mT, częstotliwość
do 20 Hz, w stanie przewlekłym: natężenie pola do 10
mT, częstotliwość do 50 Hz. Czas trwania zabiegu
wynosi przeciętnie 10-20 min. Czas przerwy- impuls,
zabiegi zaczyna się od wartości 3,0 s, codziennie
zmniejszając ja o 0,5 s, Az do wartości 0,5 s);



krioterapia ( działa przeciwbólowo, przeciwobrzękowo),



jonoforeza wykorzystująca prąd stały do podawania

leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych,



laseroterapię- laser o mocy średniej 7-500mW , skaner

lub metoda punktowa czy przemiatania, Np. : metoda

punktowa, kontaktowa – 6pkt 200mW 4J wokół

krętarza



naświetlania lampą Sollux (z filtrem niebieskim: działa

kojąco, łagodząco);

Ponadto

stosuje

się

dostawowe

wstrzyknięcia

leku.

W

przypadku

znacznego zaawansowania choroby i

wyczerpaniu innych możliwości leczenia

konieczna jest interwencja chirurgiczna.

Formy

leczenia

zachowawczego

i

rehabilitacji:
- opieka ambulatoryjna,
- leczenie sanatoryjne,
- leczenie szpitalne,
- ich kontynuacją jest leczenie i
profilaktyka domowa.

Zmniejszenie ciężkich skutków choroby
można osiągnąć poprzez:

utrzymanie bezbolesnego zakresu ruchu w

stawach;

zapobieganie zanikom mięśniowym;
rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni;
unikanie

sytuacji

prowadzących

do

przeciążenia elementów stawowych.

Cele jakie realizują fizjoterapeuci w
ramach prowadzonej terapii to:



zmniejszenie dolegliwości bólowych,



utrzymanie bezbolesnego zakresu ruchu w

stawach,



zapobieganie zanikom mięśniowym,



rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni,



poprawa estetyki i wydolności zaburzonego

chodu,



zachowanie prawidłowej postawy ciała.

Podstawową

metodą

usprawniania

w

koksartrozie jest kinezyterapia czyli terapia
przez ruch wykonywana na sali ćwiczeń.
Pracując z pacjentem w formie regularnych
ćwiczeń

terapeuta

realizuje

w/w

cele,

określając czas trwania wysiłku, stopień jego
intensywności

z

uwzględnieniem

indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta.

•

ćwiczenia czynne wolne, w pozycjach

niskich

dzięki,

którym

pacjent

bez

dodatkowego

obciążenia

wzmacnia

osłabione grupy mięśniowe, utrzymuje
zakresy ruchu w stawach poprawia
koordynację ruchową,



ćwiczenia w odciążeniu bez oporu w

rożnych

płaszczyznach

z

wykorzystaniem zestawów podwieszek
w UGUL-u, dzięki nim pacjent może bez
dodatkowego obciążenia i w pozycji
bezbólowej

rozluźnić

przykurczone

mięśnie, zwiększać zakresy ruchu w
stawach,

•

ćwiczenia w odciążeniu z dawkowanym

oporem, wykonywane są w podobnych
warunkach, ich celem jest zwiększenie
siły mięśni, które w skali Lovetta zostały
ocenione

na

2

do

3,

głównie

prostowników i odwodzicieli uda,



ćwiczenia

izometryczne

kończyn

dolnych,

celem

jest

wzmocnienie

osłabionych mięśni. Ta forma ćwiczeń
jest bardzo popularna i dostępna, dzięki
temu jest możliwa do wykonania także
w warunkach domowych,

•

ćwiczenia wspomagane, głównie

samowspomagane

wykonywane

są

także w UGUL-u przy pomocy
linki i zestawu bloczków, lub jeżeli
potencjał pacjenta na to pozwala z
wykorzystaniem przyborów w postaci
lasek gimnastycznych, piłek, szarf,



ćwiczenia oraz pływanie w basenie, ta

forma

ćwiczeń

jest

szczególnie

korzystna ze względu na właściwości

terapeutyczne środowiska wodnego,



niektórym chorym zaleca się jazdę na

rowerze, po równym terenie,

•

w ramach profilaktyki przykurczy duże

znaczenie

ma

leczenie

z

wykorzystaniem pozycji ułożeniowych,

•

w terapii już istniejących przykurczy

popularna

jest

poizometryczna

relaksacja mięśni ( PIR ).

Możliwości

leczenia

operacyjnego

są

następujące:

operacje

korygujące

ustawienie kości i powierzchni stawowych
(osteotomie),

operacje

wymieniające

powierzchnie

stawowe

(endoprotezoplastyki),

operacje

usztywniające staw.

Zabieg operacyjny endoprotezoplastyki
stawu polega na wycięciu zniszczonych
części stawu i zastąpieniu ich nowymi
elementami metalowymi lub plastikowymi.
Dzięki wymianie starego, zniszczonego
stawu na nowy, sztuczny staw chorzy
zostają uwolnieni od dokuczliwego bólu,
przywrócona

zostaje

im

sprawność

kończyny i znacznie poprawia się jakość
dotychczasowego życia.

Dziękuje za uwagę.