Opieka nad pacjentem

przewlekle chorym w

aspekcie rozpoznawania

problemów opiekuńczych.

CHARAKTERYSTYKA

CZŁOWIEKA PRZEWLEKLE

CHOREGO W STARSZYM

WIEKU

Człowiek

przewlekle chory

osoba, u której w różnym

okresie i czasie trwania

występują objawy podmiotowe

oraz przedmiotowe, ujawniają

się zmiany w czynności i

budowie narządów i układów,

w konsekwencji których

prawidłowe funkcjonowanie

człowieka, rozumiane jako

całość, zostaje zaburzone.

Choroby przewlekłe

określane

są jako wszelkie zaburzenia lub
odchylenia od normy, które mają
jedną lub więcej następujących
cech: są trwałe, pozostawiają po
sobie inwalidztwo, spowodowane
są nieodwracalnymi zmianami
patologicznymi i wymagają
specjalistycznego postępowania
rehabilitacyjnego

Charakterystyczne

cechy choroby

przewlekłej

•

długi czas trwania

•

łagodniejszy niż w stanie ostrym przebieg,

•

pogorszenie sprawności fizycznej i

psychicznej,

•

uzależnienie osoby chorej od pomocy innych,

•

nieodwracalność zmian patologicznych,

•

niepomyślne rokowanie.

•

konieczność stałego leczenia

•

konsekwencje psychologiczne (m.in.o

bniżenie

poczucia własnej wartości, zmiany w wyglądzie
zewnętrznym)

W wieku starszym następuje

stopniowe ograniczenie sprawności

fizycznej oraz zwiększenie

zapadalności na choroby przewlekłe.

Typowe cechy medycyny geriatrycznej

to:



wielochorobowość



wielolekowość



brak typowej symptomatologii



występowanie tzw. wielkich

problemów geriatrycznych

Do najczęściej występujących chorób

przewlekłych w podeszłym wieku

zaliczyć można:



miażdżycę, której skutkiem jest

niedokrwienie ważnych dla życia

narządów zwłaszcza mózgu, serca i

kończyn dolnych



cukrzycę, powodującą dużą liczbę

powikłań naczyniowych i neurologicznych



chorobę zwyrodnieniową stawów i

kręgosłupa, będącą powodem wielu

dolegliwości i niesprawności osoby

starszej

Przebieg procesu i rokowanie w

chorobie przewlekłej (

Radzik T., 2004

)



choroba o pomyślnym rokowaniu- istnieje
możliwość całkowitego wyleczenia, np.
gruźlica



choroba, której nie można całkowicie wyleczyć,
ale istnieje możliwość utrzymania pacjenta
przez długi czas w dobrym stanie, np. cukrzyca



choroba o niepomyślnym rokowaniu, w
której stan chorego stale pogarsza się i
najczęściej

kończy

się

zejściem

śmiertelnym, np. ch.Alzheimera.



Choroba przewlekła jest procesem
powodującym zaburzenia w czynnościach
całego organizmu, a dysfunkcje w sferze
biologicznej najczęściej rzutują na zdrowie
psychiczne i życie społeczne pacjenta.

W chorobie przewlekłej długość i
jakość życia pacjenta zależy od
dostępności do dobrej jakości
świadczeń leczniczych,
pielęgnacyjnych, rehabilitacyjnych i
opiekuńczych.

Stopnie dysfunkcji powodowane

chorobą przewlekłą



choroba nie sprawia trudności choremu



występują ograniczenia niektórych funkcji

organizmu np. trudności w poruszaniu się



chory wymaga stałego nadzoru opiekuna i

pomocy



występują duże ograniczenia- pacjent

musi mieć zapewnianą stałą opiekę

lekarsko - pielęgniarską



pacjent jest obłożnie chory,

unieruchomiony, niezdolny do

wykonywania czynności życia codziennego

Przewlekle chory człowiek, pomimo poważnych często
ograniczeń dąży do zachowania sprawności
funkcjonalnej, podejmując próby przystosowania się
do nowej sytuacji życiowej .
Psychologiczne mechanizmy obronne, które są
uruchamiane sprzyjają obniżeniu poczucia zagrożenia
i podwyższeniu pozytywnej samooceny.

Do negatywnych mechanizmów Sękowska zalicza:

agresję
( autoagresja

wyrażająca się np. w myślach

samobójczych.

), regresję (

oznacza bierne

nastawienie; człowiek oczekuje pomocy i wsparcia
niemal w każdej sytuacji)

, wyparcie (

negatywnych

emocji do podświadomości

wiąże się z dużym

napięciem psychicznym i może przejawiać się
zaburzeniami zachowania).

Projekcję,

która wiąże się z obwinianiem otoczenia

za swoje cierpienie).

, rezygnację,

która objawia

się apatią i biernością)

oraz ucieczka jako

forma samoobrony.

Wśród mechanizmów pozytywnych
wyróżnia:
-

racjonalizację (

racjonalizowanie

pomaga w rozumieniu obiektywnej
oceny własnej sytuacji i odkrywaniu
nowych możliwości

kompensację (

kompensacja jest

dążeniem do osiągnięcia sukcesów w
dziedzinach dostępnych choremu

transformację (

polega na

zmianie hierarchii wartości i celów
życia, co skłania człowieka do
aktywnej i doskonalszej samorealizacji

Pomoc psychologiczna dąży do
eliminacji psychicznych skutków
choroby oraz łagodzenia lęku, poprzez
oddziaływania wzmacniające poczucie
bezpieczeństwa:

 Oddziaływanie zwiększające poczucie

bezpieczeństwa to obecność bliskich osób
okazujących pozytywne uczucia, fachowa
opieka i dokładne planowanie różnych
zabiegów, pomoc w kształtowaniu
właściwego obrazu choroby .
 Oddziaływanie zapewniające warunki

samorealizacji wiążą się z nauka życia z
chorobą, pomocą w inicjowaniu aktywności
chorego i wzmacnianiu poczucia własnej
wartości.

Działania psychoterapeutyczne; prowadzą

do złagodzenia negatywnych emocji i
nastawienia lękowego

Etapy przystosowania się do

zmienionej sytuacji życiowej w

chorobie przewlekłej (

Salmon P., 2002)



wstrząs -

wstrząs - jeżeli diagnoza była nieoczekiwana



konfrontacja-

konfrontacja- uczucie rozpaczy i poczucie
straty



ucieczka-

ucieczka- zaprzeczanie rozpoznaniu,
rzeczywistości, pomniejszanie znaczenia
konsekwencji choroby.



przystosowanie i reorientacja-

przystosowanie i reorientacja- chory
uświadamia sobie realność życia z chorobą i
zaczyna wypracowywać nowy sposób
funkcjonowania w rzeczywistości.

W planowaniu pielęgnowania człowieka

starszego przewlekle chorego ważne jest

określenie:



zakresu, nasilenia i częstotliwości

występujących objawów chorobowych



występujących i wskazanych

ograniczeń w każdej ze sfer życia

człowieka, stopnia akceptacji

własnego stanu przez chorego



przygotowania chorego do

samopielęgnowania i samoopieki



określenie zakresu potrzebnej i

wskazanej opieki nieprofesjonalnej

Do najważniejszych problemów
zdrowotnych i społecznych ludzi
starszych można zaliczyć

samotność,

występowanie chorób, inwalidztwa
i niepełnosprawności, życie w
ubóstwie, poczucie
nieprzydatności, bezradności i
zależności od innych osób.

Wszystkie te problemy wskazują na
istniejącą marginalizację osób
starszych jako zbiorowości, czego
przykładem może być stopniowe
eliminowanie ich z aktywnego życia
zawodowego i społecznego w
momencie przekroczania granicy
wieku emerytalnego

Osoby starsze boją się nie tylko
chorób i niepełnosprawności, ale także
osamotnienia i nietolerancji

, gdyż w

dzisiejszych czasach panuje “kult młodości”.
Wiadomym faktem jest, że wraz z wiekiem
człowiek traci siły witalne. Ma to swój
negatywny skutek dla osoby starzejącej się.
Jest to dla niej samej zagrożenie ze względu
na osoby i przedmioty ją otaczające, gdyż
może ona stać się potencjalną ofiarą
napaści, kradzieży, itp. oraz nie radzić sobie
z niektórymi czynnościami wymagającymi
użycia większej siły.

Czasem choroba wyzwala
nieprawidłowe postawy wśród
członków rodziny:

-nadopiekuńczość, utrudniająca
stopniowe usamodzielnianie się,
radzenie sobie z trudnościami
życia codziennego i niedocenianie
potrzeb aktywności
psychospołecznej,

-unikanie i odrzucenie chorego
występujące w rodzinach o niskiej
więzi emocjonalnej oraz
patologicznych

Najczęstsze problemy zdrowotne i

pielęgnacyjne pacjentów przewlekle

chorych w wieku podeszłym



Sfera biologiczna



ograniczenie mobilności,

unieruchomienie



deficyt samodzielności w podejmowanych

aktywnościach życiowych



występowanie trudności w przyjmowaniu

posiłków



występowanie dolegliwości bólowych



występowanie duszności wysiłkowej i/lub

spoczynkowej utrudniającej

podejmowanie czynności dnia

codziennego

Najczęstsze problemy zdrowotne i

pielęgnacyjne pacjentów przewlekle

chorych w wieku podeszłym (2)



występowanie innych zaburzeń ze

strony układu pokarmowego

np.zaparć.



zaburzenia funkcji wzroku i słuchu



utrudniony kontakt słowny



zaburzenia snu



występowanie dysfunkcji zwieraczy



wysokie ryzyko wystąpienia odleżyn

lub aktualne ich występowanie

Sfera psychiczna

występowanie zaburzeń nastroju

występowanie zaburzeń

depresyjnych

występowanie zaburzeń pamięci

niska samoocena i poczucie

niższej wartości

brak akceptacji siebie

poczucie bezradności

odczuwanie stopniowej utraty

energii życiowej

stopniowa utrata poczucia

bezpieczeństwa fizycznego i

psychicznego

lęk przed śmiercią

Sfera społeczna

występowanie uczucia osamotnienia i
samotności, zależności

poczucie wyobcowania społecznego

występowanie trudności w
porozumieniu i kontaktach
międzyludzkich np. rodzinie

brak opieki ze strony najbliższych
osób

występowanie lęku o zdrowie i życie

własne oraz najbliższych osób

konieczność sprawowania opieki nad

współmałżonkiem lub inną osobą/

obciążenie opieką.

W terapii i opiece nad osobą chorą należy
pamiętać o podstawowych zasadach:

-ujmowanie problemów i potrzeb chorego
przewlekle całościowo
-wykorzystywanie zdolności organizmu do
kompensacji,
-utrzymywanie i rozwijanie zachowanych
sprawności,
-przystosowanie człowieka do sytuacji,
które wytworzyła mu określona choroba,
-przystosowanie środowiska, fizycznego
do potrzeb osoby chorej,
- kształtowanie aktywności własnej
człowieka w samoopiece

Wszystkie problemy osób starszych i
przewlekle chorych wymagają od
zespołu leczącego i opiekującego się

działań w całości bądź częściowo
kompensacyjnych lub wspierająco-
edukacyjnych,

polegających na

wykonaniu czynności, których chory
nie jest w stanie wykonać sam,
pomaganiu przy pewnych
czynnościach oraz rozmowie o
charakterze psychologicznym i
edukacyjnym.

W opiece nad pacjentem istotnie ważna jest ścisła

współpraca pielęgniarek, lekarzy, rehabilitantów,

dietetyków, terapeutów zajęciowych, psychologów,

duchownych,wolontariuszy, pacjentów i ich rodzin.

Osoby starsze zwłaszcza
przewlekle chore na dłuższy czas
stają się odbiorcami świadczeń
różnych instytucji opieki
zdrowotnej. Najczęściej
korzystają z

opieki

długoterminowej

, która może

mieć charakter stacjonarny, tj.
może być realizowana w ramach

zakładu opiekuńczo-
leczniczego

lub

zakładu

pielęgnacyjno- opiekuńczego

lub w formie opieki domowej
przez

zakłady długoterminowej

opieki domowej

lub