Międzynarodowy

Trybunał

Sprawiedliwości

Aneta Mazek
Stosunki
Międzynarodowe
UKSW

• Następca

Stałego

Trybunału

Sprawiedliwości

Międzynarodowej (Pierwszy sąd międzynarodowy o zasięgu

powszechnym. Powołany na podstawie art. XIV Paktu Ligi

Narodów. Rozpoczął działalność 30 stycznia 1922, a formalnie

zakończył 31 grudnia 1946.)

• Powołany na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych w

1945 jako główny organ sądowy ONZ.

• Ustrój, kompetencje, postępowanie oraz opinie doradcze

Trybunału określone zostały w Statucie Międzynarodowego

Trybunału Sprawiedliwości, który stanowi integralną część

Karty Narodów Zjednoczonych.

• Siedzibą Trybunału jest Haga. Trybunał urzęduje w Pałacu

Pokoju (w którym mieszczą się także Stały Trybunał Arbitrażowy,

Haska Akademia Prawa Międzynarodowego oraz jedna z

najbogatszych bibliotek prawa międzynarodowego).

• Języki – angielski i francuski.

• Karta Narodów Zjednoczonych

• Statut Międzynarodowego

Trybunału Sprawiedliwości

• Regulamin Międzynarodowego

Trybunału Sprawiedliwości

Artykuł 92

Międzynarodowy

Trybunał

Sprawiedliwości

będzie

głównym organem sądowym
Narodów Zjednoczonych.

Będzie on działał zgodnie z

załączonym Statutem, który
jest oparty na Statucie
Stałego

Trybunału

Sprawiedliwości
Międzynarodowej

i

który

stanowi

część

składową

niniejszej Karty.

Artykuł 93
1.

Wszyscy

członkowie

Narodów Zjednoczonych są

ipso

facto

stronami

w

Statucie Międzynarodowego

Trybunału Sprawiedliwości.
2.

Państwo,

nie

będące

członkiem

Narodów

Zjednoczonych, może zostać

stroną

w

Statucie

Międzynarodowego Trybunału

Sprawiedliwości

na

warunkach, które w każdym

poszczególnym

przypadku

określi Ogólne Zgromadzenie

na

wniosek

Rady

Bezpieczeństwa.

Artykuł 94

1.

Każdy

członek

Narodów

Zjednoczonych zobowiązuje się

zastosować

do

orzeczeń

Międzynarodowego

Trybunału

Sprawiedliwości

we

wszystkich

sprawach, w których jest stroną.
2. Jeżeli jedna ze stron w sporze

będzie się uchylała od wykonania

obowiązków, które spadły na nią w

wyniku wyroku wydanego przez

Trybunał,

druga

strona

może

odwołać

się

do

Rady

Bezpieczeństwa, która władna jest,

jeżeli to uzna za konieczne, udzielić

zaleceń lub postanowić, jakie

środki należy zastosować, żeby

zapewnić wyrokowi wykonalność.

Artykuł 95

Nic w niniejszej Karcie

nie

może

stać

na

przeszkodzie,

żeby

członkowie

Narodów

Zjednoczonych

oddawali swoje spory

do

rozstrzygnięcia

innym sądom na mocy

porozumień

już

istniejących, albo które

mogłyby

być

w

przyszłości zawarte.

Artykuł 96

1. Ogólne Zgromadzenie albo

Rada

Bezpieczeństwa

mogą

zażądać od Międzynarodowego

Trybunału

Sprawiedliwości

wydania opinii doradczej w

każdej kwestii prawnej.
2. Również i inne organy

Narodów Zjednoczonych oraz

organizacje

wyspecjalizowane,

którym Ogólne Zgromadzenie

może w każdym czasie udzielić

odpowiedniego

upoważnienia,

mogą żądać opinii doradczych

od

Trybunału

w

kwestiach

prawnych,

które

mogłyby

nastręczyć się w zakresie ich

działalności.

Statut Międzynarodowego

Trybunału Sprawiedliwości

• Rozdział 1. Ustrój

Trybunału

•

Rozdział 2.

Kompetencja

Trybunału

•

Rozdział 3.

Procedura

• Rozdział 4. Opinie

doradcze

• Rozdział 5. Poprawki

Ustrój Trybunału

SKŁAD  15 sędziów

•wysoki poziom moralny
•kwalifikacje do piastowania najwyższych urzędów sędziowskich w państwie
albo uznany autorytet w zakresie prawa międzynarodowego
•nie mogą zajmować stanowisk politycznych lub administracyjnych, ani
wykonywać innych zajęć o charakterze zawodowym
•nie może zasiadać w trybunale jednocześnie dwóch sędziów z tego samego
kraju

TRYB WYBORU

•Bezwzględną większością głosów przez Zgromadzenie Ogólne i Radę
Bezpieczeństwa (dokonują wyboru niezależnie od siebie).
•Z listy osób wyznaczonych przez grupy narodowe Stałego Sądu
Rozjemczego (maksymalnie 4 osoby, w tym maksymalnie dwie z własnej
narodowości).
•Reprezentacja głównych form cywilizacji i systemów prawnych świata.

Ustrój Trybunału

KADENCJA:

• 9 lat z prawem ponownego wyboru.

• Co trzy lata wymiana 1/3 składu.

• Sekretarz Generalny losuje 5 sędziów, których mandaty wygasną po

trzech latach i kolejnych 5 których mandaty wygasną po 6 latach.

• Prezes i Vice-Prezes na 3 lata (możliwość reelekcji).

SKŁAD ORZEKAJĄCY:

• Co do zasady w pełnym składzie (15 sędziów), jednak istnieje

możliwość orzekania w składzie 11-osobowym.

• Aby wyrok był ważny konieczna jest obecność 9 sędziów (quorum).

• Izba rozpatrująca sprawy w trybie uproszczonym  5-osobowy

skład; rozpatruje sprawy za zgodą stron.

• Izby specjalne  komisje składające się z trzech lub więcej sędziów;

orzekają w określonym rodzaju spraw (dot. pracy, tranzytu,

komunikacji).

• Sędzia narodowy (ad hoc) – każda strona sporu może delegować

swojego sędziego, jeżeli aktualnie nie jest w nim reprezentowana.

Kompetencje Trybunału

Kompetencje ratione personae (art. 34):
• Tylko państwo ma prawo stawać jako strona przed

Trybunałem.

• Trybunał jest dostępny dla wszystkich państw będących

stronami Statutu.

• Pozostałe Państwa mogą oddać spór do rozstrzygnięcia

Trybunałowi na warunkach ustalonych przez RB.

• Interwenient – państwo uczestniczące w procesie,

ponieważ jego interes prawny mógłby zostać naruszony
przez wyrok.

• Organizacje międzynarodowe – mogą dostarczać MTS

informacji; muszą być powiadomione o sprawie, jeśli
wymaga ona interpretacji ich statutu.

Kompetencje Trybunału

Kompetencje ratione materiae:
Art. 36 ust. 1 mówi, że kompetencje MTS obejmują "wszelkie spory, które

strony doń wniosą, oraz wszelkie sprawy wyraźnie wymienione w

Karcie NZ albo w obowiązujących traktatach i konwencjach".

Każde państwo musi wyrazić swoją wolę przystąpienia do postępowania

w danej sprawie przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości.

Trybunał rozstrzyga spór wyłącznie w przypadku, gdy strony sporu uznały

jego jurysdykcję:

•na mocy porozumienia w sprawie poddania zaistniałego sporu pod

rozstrzygnięcie Trybunału;

•na mocy klauzuli sądowej zawartej w umowie międzynarodowej

•na skutek opartych na zasadzie wzajemności deklaracji (klauzula

fakultatywna)

MTS ma tendencję do szerokiego traktowania swoich kompetencji. Stosuję

zasadę forum prorogatum – zgoda państwa na jurysdykcję może wynikać

z czynności procesowych i nie musi być wyraźna oraz zasadę estoppel –

zgoda może być domniemana na podstawie zachowania przed procesem.

Zgodnie z art. 96 Karty NZ, Zgromadzenie Ogólne lub Rada Bezpieczeństwa

mogą zwrócić się do MTS o wydanie opinii doradczej w każdej kwestii

prawnej. Podobnie zresztą jak wszystkie inne organizacje wyspecjalizowane

ONZ.

Obecnie

takie

upoważnienie

posiada

16

organizacji

wyspecjalizowanych ONZ.

Kompetencje Trybunału

Klauzula fakultatywna:
Art. 36 ust. 2  Państwa, będące stronami w niniejszym

Statucie, mogą w każdym czasie oświadczyć, że, w
stosunku do każdego innego państwa, które przyjęło takie
same zobowiązanie, uznają za przymusową ipso facto i bez
specjalnego porozumienia, jurysdykcję Trybunału w
sporach natury prawnej, dotyczących:

a) wykładni traktatu;
b) każdej kwestii prawa międzynarodowego;
c) rzeczywistości każdego faktu, który, o ile by został

stwierdzony,

stanowi

pogwałcenie

zobowiązania

międzynarodowego;

d) rodzaju lub wysokości odszkodowania należnego za

zerwanie zobowiązania międzynarodowego.

Kompetencje Trybunału

Kompetencje ratione iuris (art. 38):
• konwencje międzynarodowe ogólne lub specjalne,

ustalające reguły, wyraźnie uznane przez państwa spór
wiodące

• zwyczaj międzynarodowy, jako dowód istnienia

powszechnej praktyki, przyjętej jako prawo

• zasady ogólne prawa, uznane przez narody cywilizowane
• wyroki sądowe i opinie znawców prawa publicznego

różnych narodów, jako środek pomocniczy do stwierdzania
przepisów prawnych

• Trybunał może orzekać ex aequo et bono, o ile strony się

na to zgadzają.

Kompetencje Trybunału

Funkcje Trybunału:
• Sąd o kompetencji dobrowolnej, rozstrzyga spór między

państwami przedłożony mu na podstawie kompromisu zawartego
przez strony w odniesieniu do danego sporu lub na podstawie
klauzuli zawartej w umowie międzynarodowej obowiązującej
strony uczestniczące w sporze.

• Sąd o kompetencji obowiązkowej, opartej na deklaracji

złożonej zgodnie z art. 36 ust. 2 statutu, działający na podstawie
skargi wniesionej przez jedną ze stron.

• Doradca prawny ONZ i organizacji wyspecjalizowanych

ONZ, wydający opinie doradcze na żądanie ZO, RB lub innych
organów i organizacji upoważnionych przez Zgromadzenie
Ogólne.

• Sąd polubowny, orzekający ex aequo et bono, jeśli strony się na

to zgodzą.

Procedura

• Postępowanie pisemne polega na przesyłaniu sądowi

i stronom za pośrednictwem sekretarza Sądu memoriału,
kontr memoriału oraz replik.

• Postępowanie ustne, czyli rozprawa, polega na wysłuchaniu

przez Sąd agentów, doradców i adwokatów, świadków
i rzeczoznawców.

• Rozprawa jest publiczna. Chyba że strony Trybunał zarządzi

inaczej lub strony zażądają rozprawy bez udziału publiczności.

• Strony reprezentowane przez przedstawicieli, mogą korzystać

z pomocy adwokatów i doradców.

• Wyrok zaoczny  w przypadku gdy jedna ze stron nie stawi

się przed Trybunałem, druga może zwrócić się o wydanie
wyroku na jej korzyść. MTS musi zbadać swoją kompetencje i
uzasadnienie prawne i faktyczne roszczenia.

Procedura

• Wyrok zapada większością głosów ( w przypadku

równości rozstrzyga głos przewodniczącego) i
zawsze jest motywowany.

• Każdy z sędziów może dołączyć opinię odrębną.
• Wyrok podpisywany przez Przewodniczącego i

Sekretarza,

a

następnie

odczytywany

na

publicznym posiedzeniu Trybunału.

• Wiąże tylko strony i tylko co do konkretnego sporu

(brak precedensów).

• Wyrok jest ostateczny. W przypadku sprzeczności

Trybunał ma obowiązek przedstawić interpretację.

Procedura

Strona w sporze może zgłosić wniosek o rewizje tylko

wówczas jeżeli:

• Wniosek opiera się na wykryciu faktu, który ma dla sprawy

decydujące znaczenie.

• W chwili wydania wyroku fakt ten nie był znany sadowi ani

stronie, która występuje o rewizje wyroku, a nieświadomość
tego faktu nie wynikała z niedbalstwa.

• Wniosek o rewizje został złożony nie później niż 6 miesięcy

od wykrycia nowego faktu.

• Wniosek o rewizje został złożony przed upływem 10 lat od

dnia wydania wyroku.

Opinie doradcze

MTS wydaje opinie doradcze na żądanie Zgromadzenia
Ogólnego ONZ, Rady Bezpieczeństwa oraz Rady Gospodarczej
i Społecznej, a także organizacji wyspecjalizowanych.
Przedmiotem opinii doradczych może być każda kwestia
prawna wyłaniająca się w toku działalności wnioskodawcy.
Postępowanie o wydanie opinii doradczej nie ma charakteru
spornego, uczestnicy przedstawiają swoje stanowiska,
najpierw w formie pisemnej, a potem ustnej.
Opinia doradcza formalnie nie ma mocy wiążącej. Jest jednak
autorytatywną wykładnią prawa międzynarodowego, co
powoduje, że w praktyce jest traktowana jako ostateczne
potwierdzenie

legalności

lub

nielegalności

zachowań

będących jej przedmiotem. Sędziowie mogą zgłaszać zdania
odrębne do opinii doradczych.

Poprawki

Art. 69 Poprawki do statutu
Poprawki do niniejszego Statutu będą dokonywane w tym samym
trybie, jak to zostało przewidziane w Karcie Narodów Zjednoczonych
dla poprawek dla tej Karty, z zastosowaniem jednak tych przepisów,
które Ogólne Zgromadzenie mogłoby uchwalić na wniosek Rady
Bezpieczeństwa w sprawie udziału państw, które są stronami w
niniejszym Statucie, ale nie są członkami Narodów Zjednoczonych.

Art. 70 Propozycja poprawek statutu wysuwana przez
Trybunał
Trybunał będzie władny w drodze pisemnego zawiadomienia,
skierowanego

do

Sekretarza

Generalnego,

zaproponować

zastanowienie się nad wprowadzeniem do niniejszego Statutu takich
poprawek, jakie mógłby uznać za konieczne, z uwzględnieniem
postanowień art. 69.

Art. 30 Regulamin Trybunału

1. Trybunał uchwali regulamin dla wykonywania swych funkcji; w

szczególności ułoży on przepisy proceduralne.

2. Regulamin Trybunału może wprowadzić instytucję ławników,

którzy będą brali udział w posiedzeniach Trybunału, albo jednej

z jego Izb, bez prawa głosu.

Regulamin został przyjęty 14 kwietnia 1978 roku.