Materiały pochodzą z Platformy

Edukacyjnej Portalu

www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego
Użytkowników

wyłącznie

w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian,
przesyłanie,

publiczne

odtwarzanie

i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby
własne

oraz

do

wykorzystania

w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

1. Porównanie składu procentowego
powietrza wdychanego i wydychanego
przez człowieka.

2. Mechanizm oddychania.

Mechanizm oddychania opiera się na wdechu i

wydechu.

 Wdech jest aktem czynnym. Mięsnie

międzyżebrowe kurczą się, powodując

przesuwanie się żeber do góry i na

zewnątrz. Przepona przesuwa się w dół.

W wyniku tego zwiększa się pojemność klatki

piersiowej i objętość płuc. Zmniejsza

się ciśnienie wewnątrz płuc co

powoduje zassanie powietrza atmosferycznego.

Powietrze jest zasysane do momentu

całkowitego wypełnienia się płuc.

 Wydech jest aktem biernym. Następuje
automatycznie bez nakładu pracy mięśni. Mięśnie
międzyżebrowe rozkurczają się, a przepona wraca
do swojego normalnego położenia. Pojemność
klatki piersiowej i płuc zmniejsza się. Powoduje to
wypchnięcie powietrza z płuc.

Mechanizm
oddychania jest
niezależny od woli
człowieka. Kieruje nim
ośrodek oddechowy
znajdujący się w
rdzeniu przedłużonym
poprzez nerwy
autonomicznego
układu nerwowego.
Powietrze należy
wdychać nosem, a
wydychać ustami.

3. Pojemność płuc.

Pojemność płuc człowieka zależna jest od wieku, płci,

aktywności fizycznej. Przeciętna pojemność płuc

dorosłego mężczyzny wynosi 4500 ml, a kobiety 3200

ml. Pojemność płuc sportowców wynosi 6000 – 7000

ml. Przy spokojnym oddechu wprowadza się

jednorazowo do płuc około 500 ml powietrza. W czasie

głębokiego oddechu może to być nawet 3000 ml.

Pojemność płuc mierzy się spirometrami.

4. Choroby układu oddechowego.

a. Choroby infekcyjne (zakaźne):

• nieżyt nosa

• przeziębienie                                

• zapalenie migdałków podniebiennych

• zapalenie zatok

• zapalenie krtani i zapalenie tchawicy

• zapalenie oskrzeli

• zapalenie płuc

• zapalenie opłucnej

• gruźlica

• grypa

• angina

• błonica

b. choroby nowotworowe:

• rak jamy ustnej (rak języka, ślinianki)

• rak krtani

• nowotwory płuc

• rak oskrzela

• rakowiak

• śródbłoniak opłucnej

c. choroby zawodowe

• azbestoza

• pylica płuc

d. inne choroby:

• rozedma płuc

• dychawica oskrzelowa

• alergia oddechowa

• astma oskrzelowa

• katar sienny

• SARS (zespół ciężkiej niewydolności

oddechowej)

5. Charakterystyka wybranych chorób
układu oddechowego.

a.Nieżyt nosa – choroba wirusowa przenoszona drogą

kropelkową. Objawia się katarem kaszlem, pieczeniem

spojówek, osłabieniem, stanem podgorączkowym.

Droga kropelkowa polega na przenoszeniu zarazków

od chorej osoby poprzez kropelki śliny, parę wodna

podczas kichania, kaszlu, rozmowy czy wydychania

powietrza.

b.Grypa – choroba wirusowa. Wirus grypy ma duże

zdolności mutacji, stąd trudno wyprodukować skuteczną

szczepionkę. Przenoszona drogą kropelkową. Objawy:

wysoka gorączka, bóle mięśni i stawów, bóle głowy,

suchy kaszel, zaczerwienienie gardła.

c. Angina (zapalenie migdałków) – choroba

bakteryjna. Objawy to: silny ból gardła, ból

głowy, podwyższona temperatura, dreszcze,

ogólne rozbicie, ropne nacieki w

gardle. Powikłania mogą prowadzić do choroby

reumatycznej, a nieleczona wywołać

uszkodzenie nerek, serca lub mózgu.

d. Zapalenie oskrzeli (nieżyt oskrzeli) – chorobę

wywołują bakterie lub wirusy. Objawy to:

podwyższona temperatura (niekoniecznie

występuje), kaszel, duszności. W czasie choroby

dochodzi do przekrwienia i obrzęku błony

śluzowej oskrzeli, któremu towarzyszy

zwiększone wydzielanie śluzu.

e. Zapalenie płuc – są to wszelkie zmiany w tkance

płucnej. Może być wywołane przez bakterie (dwoinka

zapalenia płuc, paciorkowiec) lub wirusy (wirus grypy,

odry). Zapalenie płuc może być konsekwencją innych

chorób np. nieleczonego zapalenia oskrzeli. Objawy:

ból w klatce piersiowej, wysoka, utrzymująca się

gorączka, przyśpieszony oddech, kaszel.

f. Gruźlica – chorobę wywołuje prątek gruźlicy odkryty

w 1882 przez Roberta Kocha. Zakażenie następuje

drogą kropelkową. Gruźlica jest zaliczana do chorób

społecznych. Objawy są mało charakterystyczne.

Profilaktyka polega na szczepieniach,

racjonalnym odżywianiu, przestrzeganiu codziennej

higieny.

g. Pylice – grupa chorób wywołana długotrwałym

działaniem różnego rodzaju pyłów np. pyłu

węglowego, bawełnianego,

azbestowego. Prowadzi do zmian w tkance płucnej,

niewydolności oddechowej.

h. Alergie – choroba wywoływana różnorodnymi

czynnikami – alergenami. W ostrzejszych formach

może prowadzić do astmy.

i. Rozedma płuc – poważna choroba układu

oddechowego polegająca na zaniku sprężystości

pęcherzyków płucnych i zmniejszeniu

powierzchni oddechowej płuc.

j. Choroby nowotworowe – mogą atakować różne

części układu oddechowego. Wywołują zmiany w

komórkach. Częste są przerzuty do kolejnych

organów ciała.

6. Palenie tytoniu, a zdrowie.

Wielu młodych ludzi popada w nałóg nikotynizmu.
Wyodrębniono około 5000 związków chemicznych
znajdujących się w dymie papierosowym.
Większość z nich to trucizny lub substancje silnie
rakotwórcze. Do najbardziej szkodliwych należą:

• nikotyna – silny środek
uzależniający, trujący,
rakotwórczy. Wywiera
szkodliwy wpływ na serce,
naczynia krwionośne,
przewód pokarmowy, układ
nerwowy. Skutki działania
nikotyny ujawniają się
najczęściej w późniejszym
wieku w postaci
nowotworów.

• tlenek węgla (czad) – trujący gaz
powstały podczas spalania tytoniu.
Łączy się trwale z
hemoglobiną (600 razy szybciej niż
tlen), uniemożliwiając przyłączenie
tlenu. Powoduje to niedotlenienie
organizmu.

• substancje smołowate –
powstające podczas spalania
tytoniu; mają silne działanie
rakotwórcze.

• siarkowodór,

• cyjanowodór,

• amoniak,

• alkohol metylowy,

• lotne kwasy tłuszczowe,

• substancje drażniące,

• kwas octowy i tysiące innych
związków.

Długotrwałe palenie tytoniu może wywoływać
szereg chorób:

 rozedma płuc,
 rak płuc, jamy ustnej, gardła, krtani, pęcherza

moczowego,
 przewlekłe zapalenie oskrzeli,
 wrzody żołądka,
 choroba wieńcowa,
 uszkodzenia płodu,
 zwężenie naczyń krwionośnych powodujące

ogólne niedotlenienie organizmu,
 niedotlenienie mózgu powodujące kłopoty

z zapamiętywaniem i

kojarzeniem.

Bardzo szkodliwe dla
zdrowia, szczególnie
młodych organizmów jest
palenie bierne. Jest to
wdychanie dymu
papierosowego
pochodzącego z
papierosów wypalanych
przez inne osoby. Zawiera
on więcej nikotyny, tlenku
węgla i ciał smolistych niż
dym wdychany przez
palacza.
U biernych palaczy,
którzy regularnie
wdychają dym tytoniowy,
ryzyko zachorowania na
raka płuc jest większe od
10% do 30 % niż u osoby
palącej.

7. Wpływ zanieczyszczenia powietrza na
zdrowie człowieka.

Nie bez znaczenia dla prawidłowego funkcjonowania
układu

oddechowego

człowieka

jest

czystość

powietrza, którym oddychamy. Niestety powietrze w
rejonach przemysłowych, dużych miastach jest silnie
zanieczyszczone. Najczęstszymi zanieczyszczeniami
powietrza są:

• pyły,

• dwutlenek siarki,

• dwutlenek węgla,

• tlenek węgla,

• tlenki azotu.

Silne zanieczyszczenie powietrza wpływa na wzrost
zachorowalności na: astmę, nieżyt oskrzeli, rozedmę
płuc, chroniczny bronchit, raka płuc.

8. Zapobieganie chorobom układu
oddechowego.

Profilaktyka

chorób układu oddechowego polega na:

•

hartowaniu organizmu,

• ruchu na świeżym powietrzu,

• racjonalnym odżywianiu się,

• unikaniu nałogów,

• podnoszeniu sprawności fizycznej organizmu,

• odpowiednim do pory roku ubieraniu się, a
szczególnie nie przegrzewaniu
organizmu,

• unikaniu przebywania w dusznych, przegrzanych
pomieszczeniach (wietrzenie pomieszczeń),

• unikaniu kontaktu z osobami chorymi.

9. Zasady reanimacji.

W przypadku zatrzymania akcji oddechowej należy

podjąć reanimację. Przed przystąpieniem do

udzielania pierwszej pomocy trzeba powiadomić

pogotowie ratunkowe – telefon 999 lub 112

z telefonu komórkowego. Podczas reanimacji

wykonujemy następujące czynności:

a. Udrażniamy drogi

oddechowe usuwając

ewentualne ciała obce.

Głowę poszkodowanego

odchylamy do tyłu.

b. Rozpoczynamy sztuczne

oddychanie polegające na

wdmuchiwaniu powietrza do płuc

poszkodowanego. Powietrze

wdmuchujemy do momentu, aż

klatka piersiowa się wyraźnie

uniesie. Czynność powtarzamy

10 -12 razy na minutę.

c. Sprawdzamy tętno.

d. Jeżeli tętno jest niewyczuwalne

rozpoczynamy masaż serca.

Rytmicznie uciskamy dolna część

mostka. Na dwa oddechy

wykonujemy 15 ucisków mostka.

10. Omdlenie, utrata przytomności.

Omdlenie jest to kilkunastominutowa utrata
przytomności spowodowana niedostatecznym
dopływem krwi do mózgu. Może nastąpić w wyniku
wypadku, nagłej zmiany pozycji ciała, przebywania
w dusznym pomieszczeniu, pod wpływem emocji.
Osobie takiej należy zapewnić dopływ świeżego
powietrza i tak ułożyć ciało, aby
zapewnić dopływ krwi do mózgu. Osobę która
straciła przytomność w wyniku wypadku należy
ułożyć w bezpiecznej pozycji bocznej
ustalonej.

11. Bibliografia i netografia:

• Gołda W., Kłyś M., Wardas J.: Biologia dla gimnazjum
część druga, Wydawnictwo Nowa Era,

• Gulewicz B., Wierbiłowicz E.: Biologia dla klasy I
gimnazjum, Wydawnictwo ABC,

• Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia
człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,

• Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL,

• Szlachetko A., Szlachetko D., Rutkowski P.: Biologia
gimnazjum II, Wydawnictwo M. Rożak,

• Villee C. A.:Biologia, PWRiL,

•

www.wikipedia.pl

,

•

www.encyklopedia.interia.pl

•

www.wiem.onet.pl