REFERENDUM SAMORZĄDOWE I

REFERENDUM SAMORZĄDOWE I

STANOWIENIE PRAWA

STANOWIENIE PRAWA

MIEJSCOWEGO

MIEJSCOWEGO

• Bezpośrednie uprawnienia

mieszkańców

• Istota referendum samorządowego
• Rodzaje i typy referendum
• Istota aktów prawa miejscowego
• Rodzaje aktów prawa miejscowego

Samorząd terytorialny stanowi formę podmiotową,

Samorząd terytorialny stanowi formę podmiotową,

zapewniającą mieszkańcom współtworzącym korporację

zapewniającą mieszkańcom współtworzącym korporację

terytorialną, udział w wykonywaniu zadań

terytorialną, udział w wykonywaniu zadań

z zakresu administracji publicznej.

z zakresu administracji publicznej.

Mieszkańcy podejmują rozstrzygnięcia w sprawach,

które zostały im przekazane w procesie decentralizacji

w dwojaki sposób, bądź w głosowaniu powszechnym

– poprzez wybory i referendum, bądź za pośrednictwem

organów, w które została wyposażona

dana jednostka samorządu terytorialnego.

Konstytucji RP stanowi, że „Członkowie wspólnoty

samorządowej mogą decydować, w drodze referendum,

o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym

o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich

organu samorządu terytorialnego”.

Z przytoczonej regulacji wynika istotna konsekwencja,

a mianowicie referendum może dotyczyć wyłącznie spraw,

które leżą w zakresie zdań i kompetencji organów

danej jednostki samorządu terytorialnego.

W referendum lokalnym mieszkańcy jednostek

samorządu terytorialnego, jako członkowie wspólnoty

samorządowej, wyrażają w drodze głosowania swoją wole

co do sposobu rozstrzygnięcia sprawy dotyczącej tej

wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań kompetencji

danej jednostki lub w sprawie odwołania organu

stanowiącego i wykonawczego jednostki

Przedmiotem referendum gminnego może być również

samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne

mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji

danej jednostki samorządu terytorialnego.

Referendum przeprowadza się z inicjatywy organu

Referendum przeprowadza się z inicjatywy organu

stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego

stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego

lub na wniosek co najmniej:

lub na wniosek co najmniej:

10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy

10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy

albo powiatu,

albo powiatu,

5%

5%

uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.

uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.

Wyróżnia się kilka typów referendów

Wyróżnia się kilka typów referendów

opartych na różnych kryteriach

opartych na różnych kryteriach

Według kryterium konieczności

Według kryterium konieczności

zastosowania,

wyróżnia się:

1. referendum obligatoryjne, będące jedyną prawną

procedurą pozwalającą na podjęcie określonej

decyzji;

2. referendum fakultatywne, będące jedną z

możliwych, alternatywnych procedur

pozwalających na podjęcie określonej decyzji.

Według kryterium zasięgu terytorialnego

Według kryterium zasięgu terytorialnego

można

wyróżnić:

1. referendum ogólnokrajowe, odbywające się na

terytorium całego kraju;

2. referendum lokalne (regionalne), odbywające się

danej jednostce podziału terytorialnego.

Według kryterium mocy obowiązującej

Według kryterium mocy obowiązującej

, można

wskazać na:

1. referendum opiniodawcze, wskazujące ogólnie

na kierunek preferowanych przez głosujących
zmian (przeważnie ich przedmiotem jest propozycja
ustawy lub innego aktu normatywnego jeszcze
przed ich przedstawieniem do uchwalenia lub
przyjęcia przez odpowiedni organ),

2. referendum wiążące, będące konkretną decyzją

(np. zgoda na ratyfikację umowy międzynarodowej).

Zgodnie z systematyką ustawy o referendum

lokalnym wyodrębnienia się referendum

według kryterium trybu jego inicjowania

Pozwala to na rozróżnienie:

•

referendum przeprowadzanego z inicjatywy

organu stanowiącego jednostki samorządowej,

• referendum przeprowadzanego na wniosek

mieszkańców w sprawie odwołania rady gminy,
rady powiatu czy sejmiku województwa przed
upływem kadencji,

• referendum przeprowadzanego na wniosek

mieszkańców w sprawach innych niż odwołanie
organu jednostki samorządu terytorialnego.

Referendum przeprowadzane z

Referendum przeprowadzane z

inicjatywy organu stanowiącego

inicjatywy organu stanowiącego

jednostki samorządu terytorialnego

jednostki samorządu terytorialnego

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego

podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum

bezwzględną większością głosów swojego ustawowego

składu. Uchwała taka powinna zawierać min.: pytanie lub

pytania referendum albo warianty zaproponowane mieszkańcom

jednostki do wyboru oraz termin przeprowadzenia referendum.

W przypadku gdy przedmiotem referendum gminnego jest

samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne,

uchwała rady gminy winna wskazywać również cel lub cele

oraz zasady samoopodatkowania.

Referendum przeprowadzane na

Referendum przeprowadzane na

wniosek mieszkańców

wniosek mieszkańców

Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców

jednostki samorządu terytorialnego mogą wystąpić trzy podmioty:

1.

1.

grupa co najmniej 15 obywateli

grupa co najmniej 15 obywateli

, którym przysługuje prawo wybierania

do organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, a w

odniesieniu do referendum gminnego - także pięciu obywateli, którym

przysługuje prawo wybierania do rady gminy,

2. statutowa struktura terenowa partii politycznej

2. statutowa struktura terenowa partii politycznej

działająca w danej

jednostce samorządu terytorialnego,

3. organizacja społeczna

3. organizacja społeczna

posiadająca osobowość prawną, której

statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki

samorządu terytorialnego.

Referendum na wniosek mieszkańców w

Referendum na wniosek mieszkańców w

sprawach innych niż odwołanie organu

sprawach innych niż odwołanie organu

jednostki samorządu terytorialnego

jednostki samorządu terytorialnego

Wniosek o przeprowadzenie referendum inicjator referendum

przekazuje w terminie określonym przewodniczącemu

zarządu jednostki samorządu terytorialnego, a w gminie

wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), który niezwłocznie

fakt ten potwierdza na piśmie. Wniosek powinien zawierać

pytanie lub pytania referendum albo warianty zaproponowane

do wyboru, a jeżeli wniosek dotyczy referendum w sprawie

samoopodatkowania - cel lub cele oraz zasady

samoopodatkowania.

Referendum w sprawie odwołania

Referendum w sprawie odwołania

organu jednostki samorządu

organu jednostki samorządu

terytorialnego

terytorialnego

Inicjator referendum w takiej sprawie przekazuje na piśmie

komisarzowi wyborczemu, w terminie 60 dni od

powiadomienia o zamiarze wystąpienia z inicjatywą

przeprowadzenia referendum, wniosek

mieszkańców wraz z informacją o spełnieniu obowiązków

wskazanych w ustawie.

Postanowienie o przeprowadzeniu referendum lub odrzuceniu

wniosku mieszkańców komisarz wyborczy wydaje nie później

niż w ciągu 30 dni od dnia jego złożenia.

Referendum staje się ważne, jeżeli wzięło w nim

udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania.

Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za jednym

z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum

oddano więcej niż połowę ważnych głosów (większość bezwzględna).

Zwiększone wymogi przyjęto w odniesieniu do referendum

gminnego w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców

na cele publiczne. Ich wynik jest rozstrzygający, jeżeli

za samoopodatkowaniem oddano co najmniej 2/3 ważnych

głosów. Osiągnięcie takiej większości przy odpowiedniej frekwencji

należy uznać za niezwykle trudne.

Istota prawa miejscowego

Istota prawa miejscowego

Na prawo miejscowe składają się akty normatywne,

których zakres obowiązywania jest ograniczony do

części terytorium państwa. W tym znaczeniu prawo

miejscowe może obejmować także akty normatywne

stanowione przez centralne organy państwa.

W skład prawa miejscowego wchodzą akty stanowione

przez organy lokalne zarówno o charakterze

powszechnie obowiązującym, jak i wewnętrzne.

Przez prawo miejscowe rozumiemy akty normatywne

stanowione przez organy lokalne, mający charakter

powszechnie obowiązujący, a więc obowiązujące obywateli

oraz inne podmioty nie pozostające w stosunku zależności

służbowej lub organizacyjnej od organu wydającego taki akt.

O

aktach prawa miejscowego

aktach prawa miejscowego można mówić wówczas,

gdy spełniają

spełniają

one dwie przesłanki łącznie

dwie przesłanki łącznie

:

muszą być wydane przez organ, którego właściwość

miejscowa rozciąga się na część terytorium państwa

oraz

posiada on kompetencje do wydawania przepisów

powszechnie obowiązujących

. Ponadto akty prawa

miejscowego powszechnie obowiązujące

charakteryzują się możliwością normowania postępowania

wszelkich kategorii adresatów, niezbędnością wyraźnego

upoważnienia ustawowego do wydania aktu normatywnego,

obowiązkiem przekazywania wydanego aktu prawa

miejscowego do organu nadzoru oraz obowiązkiem

zgodnego z prawem ogłaszania.

Jedną z podstawowych cech prawa

miejscowego jest ograniczenie jego działania do

obszaru (terenu), na którym działa organ uprawniony

do stanowienia prawa miejscowego.

Przez określenie „akty prawa miejscowego”

„akty prawa miejscowego”

należy rozumieć

przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej

części terytorium państwa, a nie na całym jego obszarze,

i tylko, gdy wydawane są przez organy samorządu

terytorialnego lub terenowe organy administracji rządowej.

Przez powszechnie obowiązujące

powszechnie obowiązujące

należy rozumieć

prawną możliwość regulowania postępowania

wszystkich kategorii adresatów prawa: obywateli, organów

państwowych, osób prawnych, organizacji społecznych.

Rodzaje aktów prawa miejscowego

Rodzaje aktów prawa miejscowego

1)

1)

Akty zawierające przepisy wykonawcze

Akty zawierające przepisy wykonawcze

, są to akty

wydawanie na podstawie upoważnień ustawowych zawartych

w ustawach prawa materialnego. Poprzez upoważnienie

ustawowe następuje upoważnienie lub zobowiązanie

organów samorządu terytorialnego do uregulowania określonej

problematyki w drodze aktów prawa miejscowego.

Akty prawa miejscowego o charakterze wykonawczym mają

za zadanie uszczegóławiać ustawy, normując zagadnienia

techniczne z uwzględnieniem specyfiki lokalnej

społeczności oraz warunków i potrzeb miejscowych.

Najbardziej typowymi aktami zawierającymi przepisy wykonawcze

będą uchwały w sprawie wysokości stawek podatków i opłat

lokalnych, stanowione na podstawie ustawy o podatkach

i opłatach lokalnych, czy też ustawy o utrzymaniu czystości i porządku

w gminie, oraz uchwały zatwierdzające miejscowe plany

zagospodarowania przestrzennego, stanowione na podstawie ustawy

o zagospodarowaniu przestrzennym i ustawy o planowaniu

i zagospodarowaniu przestrzennym.

2) Stanowienie aktów prawa miejscowego o charakterze

2) Stanowienie aktów prawa miejscowego o charakterze

porządkowym

porządkowym

, których tworzenie można podzielić

na dwie kategorie: dotyczące stanu prawnego

dotyczące stanu prawnego

i dotyczące stanu faktycznego

dotyczące stanu faktycznego

.

Na przesłanki dotyczące

stanu prawnego

składają się:

istnienie pewnego zakresu nie uregulowanego w odrębnych

ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących,

stwierdzenie czy, brak unormowania danej kwestii w zakresie

przepisów powszechnie obowiązujących nie jest luką celową.

Na przesłanki dotyczące

stanu faktycznego

składają się

przepisy porządkoweo charakterze samoistnym,

ponieważ wydawane są na podstawie generalnego

upoważnienia zawartego w ustawie ustrojowej.

Nie są one wydawane w celu wykonania jakiegoś ustawowego

przepisu materialnego, lecz regulują te stany faktyczne,

którymi nie zajął się normodawca centralny

3) Akty prawa miejscowego o charakterze strukturalno

3) Akty prawa miejscowego o charakterze strukturalno

-

organizacyjnym

organizacyjnym

odwołują się do generalnej klauzuli

autonomii normodawczej organów je stanowiących,

jednak przedmiot działania prawotwórczego został tu

zakreślony w sposób bardziej precyzyjny niż w przypadku

spraw normowanych „przepisami porządkowymi”.

Są one jednak niejednolite, co do regulowanej materii i dotyczą:

wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych,

organizacji urzędu i instytucji gminnych, zasad zarządzania

mieniem gminnym oraz zasad i trybu korzystania z gminnych

obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

Do najważniejszych przepisów strukturalno

-organizacyjnych należą niewątpliwie statuty

gmin, powiatów, województw samorządowych,

stanowiące o ich ustroju jako wspólnot samorządowych.