PODSTAWOWE

PODSTAWOWE

WIADOMOŚCI

WIADOMOŚCI

Z ZAKRESU PRAWA

Z ZAKRESU PRAWA

PODSTAWOWE

PODSTAWOWE

WIADOMOŚCI

WIADOMOŚCI

Z ZAKRESU PRAWA

Z ZAKRESU PRAWA

DEFINICJA PRAWA

DEFINICJA PRAWA

1. W znaczeniu przedmiotowym

• zespół norm postępowania ustanowionych

lub uznanych w odpowiedniej formie przez
kompetentne organy państwowe, których
przestrzeganie
i realizowanie zabezpieczone jest
przymusem państwowym

2. W znaczeniu podmiotowym

• odpowiednio powiązane wolności,

uprawnienia, kompetencje

• sytuacja prawna przedmiotu

NORMA PRAWNA

NORMA PRAWNA

Zrekonstruowana z tekstu prawnego dyrektywa
postępowania, która powinna odpowiadać na
pytania:

Kto i w

jakich

okoliczności

ach?

HIPOTEZA

Jak powinien

się

zachować?

DYSPOZYCJA

Jakie będą

konsekwen

cje?

SANKCJA

TEKST PRAWNY

TEKST PRAWNY

 Tekst prawny – dokument, w którym zawarte

są normy prawne

 Przepis prawny – jednostka redakcyjna tekstu

prawnego
w postaci zdań w sensie gramatycznym

NOWELIZACJA

NOWELIZACJA

 Nowelizacja – zmiana aktu normatywnego

(tekstu pierwotnego), w formie:

• odrębnej ustawy nowelizującej
• przepis nowelizujący w innej ustawie

 Nowelizacja polega na wprowadzeniu przepisów

zmieniających, uchylających, uzupełniających

 Tekst jednolity – tekst uwzględniający

wszystkie dokonane w nim zmiany. Ogłoszenie
następuje w drodze obwieszczenia właściwego
ministra lub Prezesa Rady Ministrów, a tekst
jednolity jest jego załącznikiem

ŹRÓDŁA PRAWA

ŹRÓDŁA PRAWA

1. Formalne – każdy dokument, akt, decyzja jako

źródło norm prawnych

2. Materialne – czynniki kształtujące prawo

3. Źródła poznania prawa – wszelkiego rodzaju

dokumenty, na podstawie których można
ustalić treść norm prawnych

• oficjalne
• nieoficjalne

SYSTEMATYZACJA PRAWA

SYSTEMATYZACJA PRAWA

Zbiór przepisów prawnych obowiązujących w danym

państwie jest uporządkowany w określony sposób:

Systematyzacja
pionowa – struktura
hierarchiczna

Systematyzacja
pozioma –
kompleksy norm
zbliżone do siebie
treściowo

SYSTEMATYZACJA PIONOWA

SYSTEMATYZACJA PIONOWA

KONSTYTUCJ

A

USTAWY

AKTY

PODUSTAWOWE

AKTY PRAWA

TERENOWEGO

SYSTEMATYZACJA PIONOWA

SYSTEMATYZACJA PIONOWA

 Moc prawna – stopniowalna,

hierarchia mocy prawnej łączy się z hierarchią
norm prawnych

 Moc obowiązująca – niestopniowalna

SYSTEMATYZACJA POZIOMA

SYSTEMATYZACJA POZIOMA

 Gałęzie prawa – działy obejmujące kompleks

norm regulujących stosunki społeczne tego
samego rodzaju

SYSTEMATYZACJA POZIOMA

SYSTEMATYZACJA POZIOMA

 Kryterium podziału na gałęzie:

• przedmiotowe – podstawą podziału jest

treść regulowanych stosunków

• podmiotowe
• metody regulacji

– metody cywilnej – w dziedzinach, w

których respektuje się autonomię woli

stron i w granicach określonych przez

normy imperatywne pozwalające

podmiotom prawa swobodnie

kształtować stosunki prawne

SYSTEMATYZACJA POZIOMA

SYSTEMATYZACJA POZIOMA

– metody administracyjnej – w sprawach,

gdy jeden
z podmiotów jest podporządkowany
drugiemu, podstawą regulacji są
władcze decyzje

– metody karnej – w przypadkach, gdy

pewne czyny są zabronione przez ustawę
pod groźbą kary, podstawą
odpowiedzialności karnej może być
wyłącznie wina indywidualnego sprawcy

SYSTEMATYZACJA PRAWA

SYSTEMATYZACJA PRAWA

 Prawo materialne – zespół norm regulujący

w sposób pierwotny daną sferę stosunków
społecznych, określa prawa i obowiązki
podmiotu

 Prawo formalne (procesowe) – określa tryb

procedur sądowych

STOSUNEK PRAWNY

STOSUNEK PRAWNY

 Jest to stosunek społeczny uregulowany przez

normy prawne

 Forma stosunku prawnego:

• faktyczny – uświadamiany sobie przez

strony

• normatywny (tetyczny) – nieuświadamiany

sobie przez strony

 Charakter stosunku prawnego:

• dwustronny
• wielostronny

ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO

ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO

 Fakty prawne
 Podmiot stosunku prawnego
 Przedmiot stosunku prawnego
 Treść stosunku prawnego

ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO

ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO

 Fakty prawne – każde zdarzenie, które powoduje

powstanie, ustanie, zmianę treści stosunku

prawnego, działanie wywołujące skutki prawne

• zdarzenia prawne – fakty, które nie zależą od

woli

• działania prawne – fakty, które zależą od woli

– czyny – działania nie zmierzające do

wywołania skutków prawnych, ale je z mocy

prawa wywołują (zgodnie i niezgodne z

prawem)

– akty prawne – działania podejmowane by

wywołać skutki prawne (akty tworzenia

prawa, stosowania prawa, czynności prawne)

ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO

ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO

 Podmiot stosunku prawnego – jednostki,

grupy ludzkie

i organizacje

 Osoba fizyczna – każdy człowiek od chwili

urodzenia do śmierci:

• zdolność prawna – zdolność do bycia

podmiotem praw i obowiązków

• zdolność do czynności prawnych – zdolność

do nabywania praw i obowiązków za pomocą

własnych działań

 Osoba prawna – każda jednostka organizacyjna,

której przepisy przyznają zdolność prawną

ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO

ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO

 Przedmiot stosunku prawnego:

• rzeczy – ruchome i nieruchome
• inne przedmioty materialne – np. ciecze,

gazy, kopaliny

• przedmioty niematerialne – dobra o

charakterze intelektualnym, dobra osobiste
i pieniądze

• zachowania się – np. reprezentowanie

oskarżonego przez adwokata

ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO

ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO

 Treść stosunku prawnego – uprawnienia i obowiązki

stron, między którymi tworzy się więź prawna

 Obowiązki – ograniczają sferę wolności adresata

normy:

• pozytywne – nakazy
• negatywne – zakazy
• sprzężone z sankcjami
• nie sprzężone z sankcjami – ciężary

 Uprawnienia – rozszerzają sferę wolności adresata

normy:

• proste lub złożone
• roszczenia
• pozytywne, negatywne, zezwolenia
• in personam, in rem, in rem publicam

TRYB TWORZENIA PRAWA

TRYB TWORZENIA PRAWA

INICJATYWA USTAWODAWCZA

DYSKUSJA NAD PROJEKTEM

(

PRACA W

KOMISJI I CZYTANIA NA POSIEDZENIU SEJMU)

PREZYDENT

(PODPISANIE I OGŁOSZENIE)

SENAT

(ZGŁASZANIE POPRAWEK)

TRYBUNAŁ

KONSTYTUCYJNY

PUBLIKACJA W DZIENNIKU PROMULGACYJNYM

REFERENDUM

WYKŁADNIA PRAWA

WYKŁADNIA PRAWA

 Interpretacja prawa – zespół czynności zmierzających

do ustalenia prawidłowego znaczenia przepisu

prawnego oraz rezultat takiego rozumowania

 Podział wykładni:

• autentyczna – dokonana przez organ, który

ustanowił daną normę – ma moc prawną równą mocy

aktu normatywnego, który został poddany

interpretacji

• legalna – dokonana przez organ upoważniony przez

prawo do interpretacji, np. Uchwały Sądu

Najwyższego

• doktrynalna – dokonywana przez przedstawicieli

nauk prawniczych, np. komentarze – nie mają mocy

prawnej

• operatywna – dokonywana przez sądy i inne organy

stosujące prawo w toku rozpatrywania

indywidualnych spraw

STOSOWANIE PRAWA

STOSOWANIE PRAWA

 Działalność władcza organów państwowych

polegająca na wydawaniu decyzji
indywidualno – konkretnych (akty stosowania
prawa) na podstawie norm prawnych (aktów
tworzenia prawa)

 Etapy stosowania prawa:

• wybór normy prawnej

• ustalenie obowiązywania normy prawnej

• wykładnia normy prawnej

• ustalenie stanu faktycznego

• subsumpcja

• wybór konsekwencji prawnych

• sformułowanie i uzasadnienie decyzji

OBOWIĄZYWANIE PRAWA

OBOWIĄZYWANIE PRAWA

1.W sensie normatywnym (systemowym) –

obowiązują te normy prawne, które zostały
prawidłowo ustanowione
i nie zostały uchylone

2.W sensie faktycznym – obowiązują normy, za

których naruszenie organy państwowe

pociągają do odpowiedzialności

3.W sensie aksjologicznym – obowiązują normy

spełniające przyjęte kryteria etyczne

OBOWIĄZYWANIE PRAWA

OBOWIĄZYWANIE PRAWA

1.W aspekcie czasowym – norma obowiązuje w

okresie od jej wejścia w życie do momentu

uchylenia (vacatio legis – czas między

ogłoszeniem normy a jej wejściem w życie)

2.W aspekcie terytorialnym

3.W aspekcie personalnym – akty normatywne

obowiązują wszystkie podmioty znajdujące się na

terytorium danego państwa z wyłączeniem osób

objętych immunitetem dyplomatycznym (prawo

danego państwa obowiązuje jego obywateli także

wtedy gdy przebywają za granicą)