Wybrane zagadnienia

Wybrane zagadnienia

prawa

prawa

Warszawa, 24 października 2008 r.

Warszawa, 24 października 2008 r.

System sądownictwa w

System sądownictwa w

Polsce

Polsce

Konstytucyjne organy wymiaru sprawiedliwości:

Konstytucyjne organy wymiaru sprawiedliwości:

1.

1.

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy

2.

2.

Sądy powszechne – rejonowe, okręgowe, apelacyjne

Sądy powszechne – rejonowe, okręgowe, apelacyjne

3.

3.

Sądy administracyjne – wojewódzkie, NSA

Sądy administracyjne – wojewódzkie, NSA

4.

4.

Sądy wojskowe – garnizonowe, okręgowe

Sądy wojskowe – garnizonowe, okręgowe



Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny



Trybunał Stanu

Trybunał Stanu

Trybunały międzynarodowe

Trybunały międzynarodowe

Pozakonstytucyjne organy ścigania:

Pozakonstytucyjne organy ścigania:

1.

1.

Prokuratura

Prokuratura

2.

2.

Policja

Policja

3.

3.

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro

Antykorupcyjne, Centralne Biuro Śledcze, Straż

Antykorupcyjne, Centralne Biuro Śledcze, Straż

Graniczna, Straż Miejska, Straż Lasów Państwowych i in.

Graniczna, Straż Miejska, Straż Lasów Państwowych i in.

4.

4.

Międzynarodowe organy ścigania: Interpol, Europol

Międzynarodowe organy ścigania: Interpol, Europol

Zasady wymiaru

Zasady wymiaru

sprawiedliwości

sprawiedliwości



Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości – wyroki wydawać mogą

Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości – wyroki wydawać mogą

tylko sądy, pozbawiać wolności mogą tylko sądy

tylko sądy, pozbawiać wolności mogą tylko sądy



Zasada niezależności sądownictwa – trzecia władza państwowa

Zasada niezależności sądownictwa – trzecia władza państwowa

(wyjątek – prawo łaski Prezydenta RP)

(wyjątek – prawo łaski Prezydenta RP)



Zasada niezawisłości sędziów – wobec stron i innych organów władzy:

Zasada niezawisłości sędziów – wobec stron i innych organów władzy:



Podległość tylko Konstytucji i ustawom/aktom międzynarodowym

Podległość tylko Konstytucji i ustawom/aktom międzynarodowym

wyższego lub równego rzędu – prawo skierowania do TK zapytania o

wyższego lub równego rzędu – prawo skierowania do TK zapytania o

zgodność ustawy z Konstytucją

zgodność ustawy z Konstytucją



Powołanie na czas nieoznaczony przez Prezydenta na wniosek

Powołanie na czas nieoznaczony przez Prezydenta na wniosek

Krajowej Rady Sądownictwa – nieusuwalność sędziów – tylko z

Krajowej Rady Sądownictwa – nieusuwalność sędziów – tylko z

ustawowo określonych wypadkach wyłącznie na mocy orzeczenia

ustawowo określonych wypadkach wyłącznie na mocy orzeczenia

sądu

sądu



Immunitet formalny – ściganie za przestępstwa tylko za zgodą sądu

Immunitet formalny – ściganie za przestępstwa tylko za zgodą sądu

dyscyplinarnego, ściganie za wykroczenia – tylko dyscyplinarne

dyscyplinarnego, ściganie za wykroczenia – tylko dyscyplinarne



Zakaz przynależności do partii politycznych, sprawowania mandatu

Zakaz przynależności do partii politycznych, sprawowania mandatu

parlamentarnego oraz powołania na stanowisko w administracji

parlamentarnego oraz powołania na stanowisko w administracji

państwowej

państwowej



Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości

Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości



Zasada wieloinstancyjności postępowania

Zasada wieloinstancyjności postępowania

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy



Organizacja:

Organizacja:



Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego – powoływany przez

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego – powoływany przez

Prezydenta spośród kandydatów przedstawionych przez

Prezydenta spośród kandydatów przedstawionych przez

Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN na okres 6 lat

Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN na okres 6 lat



Prezesi Sądu Najwyższego – powoływani przez Prezydenta na

Prezesi Sądu Najwyższego – powoływani przez Prezydenta na

wniosek Pierwszego Prezesa SN spośród sędziów SN w stanie

wniosek Pierwszego Prezesa SN spośród sędziów SN w stanie

czynnym – zastępcy Pierwszego Prezesa kierujący izbą SN:

czynnym – zastępcy Pierwszego Prezesa kierujący izbą SN:

1.

1.

Cywilną

Cywilną

2.

2.

Karną

Karną

3.

3.

Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

4.

4.

Wojskową

Wojskową



Funkcje:

Funkcje:



Rozpatrywanie kasacji od orzeczeń II instancji

Rozpatrywanie kasacji od orzeczeń II instancji



Podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne –

Podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne –

wykładania przepisów prawa – nie mają waloru powszechnego

wykładania przepisów prawa – nie mają waloru powszechnego

obowiązywania, wiążą tylko inne składy SN, jeśli uzyskały rangę

obowiązywania, wiążą tylko inne składy SN, jeśli uzyskały rangę

zasady prawnej

zasady prawnej



Stwierdzanie ważności wyborów do Sejmu, Senatu i na urząd

Stwierdzanie ważności wyborów do Sejmu, Senatu i na urząd

Prezydenta oraz ważności referendów krajowych

Prezydenta oraz ważności referendów krajowych



Podejmowanie rozstrzygnięć instancyjnych nad organami

Podejmowanie rozstrzygnięć instancyjnych nad organami

dyscyplinarnymi samorządów zawodowych – adwokatów,

dyscyplinarnymi samorządów zawodowych – adwokatów,

radców prawnych, notariuszy, lekarzy

radców prawnych, notariuszy, lekarzy

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Sąd Najwyższy

(kasacyjny)

Sąd Apelacyjny

(odwoławczy

II instancja)

Sąd Okręgowy

(odwoławczy

II instancja)

Sąd Okręgowy

(I instancja)

Sąd Rejonowy

(I instancja)

Cywilny

Karny

Rodzinny, opiekuńczy

i nieletnich

Grodzki

Pracy

Gospodarczy

Ksiąg wieczystych

Rejestrowy (KRS)

Cywilny i rodzinny

Karny

Gospodarczy

Pracy i ubezpieczeń

społecznych

Sądownictwo administracyjne

Sądownictwo administracyjne

Naczelny

Sąd Administracyjny

Administracyjny

Sąd Wojewódzki

Izba Finansowa

Izba Gospodarcza

Izba

Ogólnoadministracyjna

Organ władzy państwowej

(odwoławczy – III instancja)

Samorządowe Kolegia

Odwoławcze

(II instancja)

Organ władzy państwowej

(odwoławczy II instancja)

Organ władzy

Samorządowej

(organ I instancji)

Organ władzy państwowej

lub samorządowej w ramach

zadań zleconych (organ I instancji)

Sądownictwo wojskowe

Sądownictwo wojskowe

Sąd Najwyższy

Izba Wojskowa

Wojskowe Sądy Okręgowe

Wojskowe Sądy Garnizonowe

Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny



Skład:

Skład:

15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających

15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających

się wiedzą prawniczą zgłoszonych przez 50 posłów lub Prezydium Sejmu,

się wiedzą prawniczą zgłoszonych przez 50 posłów lub Prezydium Sejmu,

bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy

bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy

obecnych; bez prawa do reelekcji

obecnych; bez prawa do reelekcji



Status sędziów:

Status sędziów:

Analogiczny do sędziów powszechnych – nieodwołalność (wyłącznie w

Analogiczny do sędziów powszechnych – nieodwołalność (wyłącznie w

wypadku zrzeczenia się stanowiska lub skazania wyrokiem sądu

wypadku zrzeczenia się stanowiska lub skazania wyrokiem sądu

powszechnego lub dyscyplinarnego), immunitet, zakaz łączenia stanowisk

powszechnego lub dyscyplinarnego), immunitet, zakaz łączenia stanowisk

i przynależności do partii; podległość

i przynależności do partii; podległość

wyłącznie

wyłącznie

Konstytucji; prawo

Konstytucji; prawo

powrotu na poprzednio zajmowane stanowisko

powrotu na poprzednio zajmowane stanowisko



Funkcje TK:

Funkcje TK:



Orzekanie w sprawie konstytucyjności i legalności aktów normatywnych

Orzekanie w sprawie konstytucyjności i legalności aktów normatywnych



Zgodności z Konstytucją ustaw i aktów międzynarodowych

Zgodności z Konstytucją ustaw i aktów międzynarodowych



Zgodności ustaw z aktami międzynarodowymi ratyfikowanymi za zgodą

Zgodności ustaw z aktami międzynarodowymi ratyfikowanymi za zgodą

wyrażoną w ustawie

wyrażoną w ustawie



Zgodności przepisów wydawanych przez centralne organy państwowe z

Zgodności przepisów wydawanych przez centralne organy państwowe z

Konstytucją, umowami międzynarodowymi i ustawami – np. rozporządzenia,

Konstytucją, umowami międzynarodowymi i ustawami – np. rozporządzenia,

zarządzenia i in

zarządzenia i in



Orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych

Orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych



Orzekanie w sprawach konstytucyjności celów lub działalności partii

Orzekanie w sprawach konstytucyjności celów lub działalności partii

politycznych

politycznych



Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi

Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi

konstytucyjnymi organami państwa

konstytucyjnymi organami państwa



Rozstrzyganie w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu

Rozstrzyganie w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu

przez Prezydenta RP

przez Prezydenta RP

Postępowanie przed TK

Postępowanie przed TK



Prewencyjna kontrola konstytucyjności:

Prewencyjna kontrola konstytucyjności:

Prezydent przed podpisaniem ustawy lub ratyfikacją umowy

Prezydent przed podpisaniem ustawy lub ratyfikacją umowy

międzynarodowej może wystąpić do TK o zbadania jej zgodności z

międzynarodowej może wystąpić do TK o zbadania jej zgodności z

Konstytucją

Konstytucją



Represyjna kontrola konstytucyjności:

Represyjna kontrola konstytucyjności:



Wniosek mogą złożyć:

Wniosek mogą złożyć:



Prezydent, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50

Prezydent, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50

posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA, Prokurator

posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA, Prokurator

Generalny, Prezes NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich - dotyczący każdego

Generalny, Prezes NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich - dotyczący każdego

aktu

aktu



Jednostki samorządu terytorialnego, ogólnokrajowe organy związków

Jednostki samorządu terytorialnego, ogólnokrajowe organy związków

zawodowych, ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i

zawodowych, ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i

organizacji zawodowych, Kościoły i związki wyznaniowe - odnośnie do

organizacji zawodowych, Kościoły i związki wyznaniowe - odnośnie do

aktów ich dotyczących

aktów ich dotyczących



Krajowa Rada Sądownictwa – odnośnie do aktów dotyczących

Krajowa Rada Sądownictwa – odnośnie do aktów dotyczących

niezależności sądów i niezawisłości sędziów

niezależności sądów i niezawisłości sędziów



Pytanie prawne – sąd w każdym postępowaniu sądowym

Pytanie prawne – sąd w każdym postępowaniu sądowym



Skarga konstytucyjna – każda osoba, której konstytucyjne prawa lub

Skarga konstytucyjna – każda osoba, której konstytucyjne prawa lub

wolności zostały naruszone przez istnienie sprzecznego z Konstytucją

wolności zostały naruszone przez istnienie sprzecznego z Konstytucją

aktu, na podstawie którego sąd lub organ administracji orzekł ostatecznie

aktu, na podstawie którego sąd lub organ administracji orzekł ostatecznie



w terminie 3 m-cy od prawomocności orzeczenia

w terminie 3 m-cy od prawomocności orzeczenia



przymus adwokacki

przymus adwokacki

Trybunał Stanu

Trybunał Stanu



Skład:

Skład:



Przewodniczący – Pierwszy Prezes SN

Przewodniczący – Pierwszy Prezes SN



Dwóch zastępców

Dwóch zastępców



16 członków

16 członków



Wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na

Wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na

czas trwania kadencji

czas trwania kadencji



Z kandydatur zgłoszonych przez Marszałka Sejmu lub grupę co

Z kandydatur zgłoszonych przez Marszałka Sejmu lub grupę co

najmniej 35 posłów

najmniej 35 posłów



Bezwzględną ilością głosów w obecności co najmniej połowy

Bezwzględną ilością głosów w obecności co najmniej połowy



Połowa musi mieć kwalifikacje do zajmowania stanowiska

Połowa musi mieć kwalifikacje do zajmowania stanowiska

sędziego

sędziego



Status sędziów:

Status sędziów:



Podlegają tylko Konstytucji i ustawom

Podlegają tylko Konstytucji i ustawom



Immunitet formalny

Immunitet formalny



Nieodwoływalność z wyjątkiem przesłanek ustawowych

Nieodwoływalność z wyjątkiem przesłanek ustawowych

Odpowiedzialność przed Trybunałem

Odpowiedzialność przed Trybunałem

Stanu

Stanu

Przed TS odpowiadają:

Przed TS odpowiadają:



Prezydent – za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z

Prezydent – za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z

zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania oraz

zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania oraz

popełnienie przestępstwa – na wniosek 2/3 członków Zgromadzenia

popełnienie przestępstwa – na wniosek 2/3 członków Zgromadzenia

Narodowego

Narodowego



Prezes i członkowie Rady Ministrów – za naruszenie Konstytucji lub

Prezes i członkowie Rady Ministrów – za naruszenie Konstytucji lub

ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego

ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego

urzędowania oraz popełnienie przestępstwa w związku z zajmowanym

urzędowania oraz popełnienie przestępstwa w związku z zajmowanym

stanowiskiem – na wniosek 3/5 liczby posłów

stanowiskiem – na wniosek 3/5 liczby posłów



Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, Naczelny Dowódca Sił

Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, Naczelny Dowódca Sił

Zbrojnych - za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z

Zbrojnych - za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z

zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania – na

zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania – na

wniosek Sejmu przyjęty bezwzględną większością głosów w obecności co

wniosek Sejmu przyjęty bezwzględną większością głosów w obecności co

najmniej połowy

najmniej połowy



Posłowie i senatorowie – za złamanie zakazów prowadzenia działalności

Posłowie i senatorowie – za złamanie zakazów prowadzenia działalności

gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu państwa lub

gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu państwa lub

samorządu terytorialnego oraz nabywania tego majątku – na wniosek j.w.

samorządu terytorialnego oraz nabywania tego majątku – na wniosek j.w.

Bezczynność w postępowaniu

Bezczynność w postępowaniu



Jeśli sprawa toczy się długo, a zwłoka wynika z

Jeśli sprawa toczy się długo, a zwłoka wynika z

winy organu, to osoba ma prawo do dochodzenia

winy organu, to osoba ma prawo do dochodzenia

przyspieszenia biegu, a nawet odszkodowania:

przyspieszenia biegu, a nawet odszkodowania:



w postępowaniu administracyjnym – sprawa ma być

w postępowaniu administracyjnym – sprawa ma być

załatwiona w ciągu miesiąca (wyjątkowo dwóch) –

załatwiona w ciągu miesiąca (wyjątkowo dwóch) –

inaczej przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu

inaczej przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu

administracyjnego

administracyjnego



w postępowaniu sądowym nie ma terminów, ale

w postępowaniu sądowym nie ma terminów, ale

sprawa powinna być załatwiona bez zbędnej zwłoki –

sprawa powinna być załatwiona bez zbędnej zwłoki –

inaczej strona może złożyć skargę do sądu wyższego

inaczej strona może złożyć skargę do sądu wyższego

rzędu

rzędu



od spraw, w których była karygodna bezczynność,

od spraw, w których była karygodna bezczynność,

strona może złożyć skargę do Trybunału Praw

strona może złożyć skargę do Trybunału Praw

Człowieka w Strasburgu

Człowieka w Strasburgu



w karnym postępowaniu przygotowawczym – są

w karnym postępowaniu przygotowawczym – są

ustalone ścisłe terminy, które mogą skutkować, np.

ustalone ścisłe terminy, które mogą skutkować, np.

uchyleniem aresztu, lub wymagają przedłużenia przez

uchyleniem aresztu, lub wymagają przedłużenia przez

odpowiednie organy wyższego rzędu

odpowiednie organy wyższego rzędu

Do zobaczenia za tydzień!

Do zobaczenia za tydzień!