Etyka a deonologia

Dr n. med. Mariola Głowacka

Etyka, deontologia i prawo

Istota wartości



Wartość jest standardem albo jakością

tego co warto, co jest pożądane.



Każda z wartości, która znalazła swoje

miejsce w systemie wartości człowieka

ma siłę motywacyjną i wpływa na

dokonywanie przez niego wyborów.



Najczęściej ludzie nie wiedzą jakie

wartości wpływają na ich wybory i

decyzje.

Wartości w swojej istocie

mogą mieć charakter

moralny i pozamoralny.



Wartości pozamoralne – są nimi
preferencje osobiste, wierzenia,
odmienny gust.



Wartości moralne- są przypisywane
ludzkim działaniom, zachowaniom,
instytucjom i cechom charakteru

Wartości osobiste



To wierzenia i zasady człowieka, które stanowią

podstawę dla jego zachowań i doświadczeń

życiowych.



Pierwszym krokiem w kierunku kształtowania

umiejętności podejmowania decyzji etycznych jest

uświadomienie sobie, za pomocą introspekcji i

autorefleksji, tych wartości, które występują we

własnym systemie wartości.



Następnym jest zrozumienie, jakie wartości i

dlaczego właśnie te, są ważne dla innych ludzi.

Zrozumienie tych innych systemów, wiedza i zgoda

na to, że są one równie ważne- to podstawa

podejmowania decyzji etycznych.

Wartości kulturowe



Występują w danym społeczeństwie lub w

poszczególnych ludziach, często wpływają na

pojmowanie przez nich zdrowia, choroby oraz

na to, co w opiece nad zdrowiem uznają za

właściwe moralnie.



Skoro praktyka pielęgniarska podejmowana

jest w różnych kulturach, każda dyskusja

etyczna musi brać pod uwagę także wartości

kulturowe osób, nad którymi roztaczana jest

opieka, oraz stosunek tych wartości do

proponowanych interwencji pielęgniarskich.

Wartości zawodowe



Stanowią te istotne atrybuty zawodu, które są

cenione przez grupę profesjonalną.



W pielęgniarstwie są to wartości promowane przez

kodeksy etyczne i praktykę zawodową.



Pielęgniarki poznają je zarówno w trakcie nauki, jak

i poprzez obserwację w czasie pracy, aby z kolei

stopniowo włączać je do własnego systemu wartości.



Część

wartości

uznawanych

tradycyjnie

pielęgniarstwie ma charakter pozamoralny, jak np.

czystość, skuteczność, dobra organizacja. Inne są

już natury moralnej np.: uczciwość, solidność,

współczucie, kompetencja.

Konflikty moralne



Wartości moralne i pozamoralne mogą
wchodzić łatwo w konflikt nawzajem ze
sobą, a także z prawami pacjenta i
obowiązkami zawodowymi pielęgniarek



Wartości osobiste pielęgniarek mogą
być

konflikcie

wartościami

zawodowymi, a te z kolei, mogą nie
zgadzać się z wartościami kulturowymi.

Moralność – to mniej lub bardziej

szeroki, integralny i

kompleksowy system norm dla

wartościowania idealnych i

społecznych zachowań, jako

słusznych lub niesłusznych, i to

mianowicie według kryteriów

specyficznie religijnych,

światopoglądowych lub innych

kulturowych zasad i idei

przewodnich.

Norma moralna – to zasada

postępowania, dyrektywa

wyznaczająca obowiązek

określonego zachowania się

w określonej sytuacji przez

odwołanie się do

odpowiednich ocen i

wartości moralnych.

Etyka – to nauka której

problematyka badawcza dotyczy

moralności



Etyka

normatywna

–

zajmuje

się

ustaleniami, co jest moralnie dobre a co złe-
oraz na podstawie przyjętych ocen i norm –
wytycza dyrektywy moralnie pozytywnego
postępowania – powinności moralne



Etyka normatywna dzieli się na ogólną i
szczegółową obejmującą etykę osobową i
społeczną.

Etyka opisowa



Zajmuje się analizą, opisem i
wyjaśnieniem

moralności

rzeczywiście przyjmowanej w
różnych

epokach

środowiskach społecznych.

Podstawowe nurty i

twierdzenia etyki

normatywnej

1. Nurt etyki świeckiej



Człowiek

jest

istotą

cielesno

psychiczną i społeczną, która tu na
Ziemi ma tworzyć warunki własnego i
wspólnotowego dobrobytu i szczęścia.
Dobrem jest to wszystko co przyczynia
się

rozwoju

osobistego

społecznego

człowieka,

zapobiegania chorobom, cierpieniom.

Nurty etyki normatywnej

2. Nurt uwzględniający wiele religii

monoteistycznych świata – nie neguje

słuszności poglądów nurtu świeckiego,

wychodzi jednak z odmiennego założenia.



Człowiek

nie

jest

tylko

istotą

biopsychiczną,

lecz

również

istotą

duchową- religijną, której życie ziemskie

jest krótkim bytowaniem, a jego celem

jest zbawienie i życie wieczne.

Etyka chrześcijańska



Etyka

chrześcijańska

utrzymuje,

że

działania

człowieka

podejmowane

powinny być z myślą o ich
znaczeniu dla jego drogi
życiowej, której celem jest
zbawienie, jest Bóg.

Kanony etyki

chrześcijańskiej

DROGA DO BOGA PROWADZI PRZEZ MIŁOŚĆ

BLIŹNIEGO



* dobro- wyznaczone jest samą strukturą

człowieczeństwa;



* dobro moralne człowieka jest więc dobrem

obiektywnym – istnieje samo w sobie;



* nie do człowieka należy decyzja co jest dobre a

co złe, gdyż nie od człowieka zależy to, że jest

człowiekiem;



* tylko to działanie, które jest zgodne z

pierwotnym projektem Stwórcy, zawartym w

fundamentach ludzkiej natury, jest tworzeniem

dobra moralnego.

Kanony etyki

chrześcijańskiej



FUNDAMENTALNĄ CECHĄ LUDZKIEJ NATURY JEST

GODNOŚĆ



*godność

osoby

jest

obiektywnym

punktem

odniesienia wszelkich ludzkich czynów, jest ona

wyznacznikiem i obiektywną normą życia moralnego,

podstawową

pierwotną

normą

etyki,

normą

personalistyczną etyki chrześcijańskiej.



* czyn etycznie dobry to czyn, który wyłania się z

naszej wolności, jest zgodny z sumieniem, zgodny z

obiektywną hierarchią wartości etycznych i zgodny z

wolą Boga.

Podstawowe zasady etyki

niezależnej

Tadeusz Kotarbiński

Człowiek jest w stanie sam

stworzyć określone zasady

postępowania etycznego.

Wystarczy odwołać się do

doświadczenia moralnego,

przejawiającego się w

sumieniu ludzkim.

2. Etyka powinna wyjaśniać

pytania, jak żyć i gdzie

poszukiwać kryteriów życia

godziwego

3. Zacnie postępuje ten,

kto zasługuje na szacunek

ludzi godnych szacunku,

natomiast postępuje

haniebnie ten kto

zasługuje na ich pogardę.

4. Sumienie przestrzega

nas przed tym, lub gnębi

za to, co wedle naszego,

jakże na ogół trafnego,

poczucia przyniosłoby

nam wstyd w oczach ludzi

godnych szacunku.

5. Aprobata moralna, aprobata

sumienia kieruje się ku pięciu

rodzajom walorów

postępowania:



* dobroć



* męstwo



* prawość



* dzielność



* opanowanie

Ideał spolegliwego

opiekuna – wg T.

Kotarbińskiego



* można zaufać jego opiece;



* nie zawiedzie;



* zrobi wszystko, co do niego należy;



* dotrzyma placu w niebezpieczeństwie;



* będzie bronić tych, którzy są zdani na

jego obronę;



* nie zabraknie mu chęci, by pomóc

innym wydobyć się z klęski;



* nie ulegnie pokusom.

Ideał spolegliwego

opiekuna staje się

ogniwem centralnym etyki

niezależnej, a afirmowana

przez niego opiekuńczość

– cnotą w moralności

centralną

Etyka T. Kotarbińskiego –

niezależna



opiekun spolegliwy



dobry Samarytanin



rola sumienia

Podstawowe teorie moralne

występujące w etyce

normatywnej



1. Utylitaryzm



2. Naturalizm



3. Formalizm



4. Pragmatyzm

Utylitaryzm



Teoria głosząca, że moralna słuszność

działania

jest

określona

przez

konsekwencje tego działania.



Pożądaną konsekwencją działania jest

wzrost wartości pozamoralnych – np.

przyjemność, zdrowie, przyjaźń, wiedza

Naturalizm



Teoria głosząca, że

rodzaj ludzki jest ukształtowany w taki sposób, że

ludziach występują określone tendencje pierwotne

wyrażane w dążeniach człowieka do pewnych

wartości

–

skłonność do wspólnoty, szacunek do

praw innych, uczciwość i sprawiedliwe rządy.

Zasady i prawidła etyczne, którymi ludzie powinni

się kierować, mają swój początek w tych właśnie

tendencjach.

Formalizm (Kant)



Teoria głosząca, że

moralne dobro działania jest określone przez jego naturę

lub formę.

Pożądana natura i forma oznaczają postępowanie zgodne

ze specjalnymi powinnościami i obowiązkiem moralnym

(rodzice w stosunku do dzieci),

zachowywanie reguł

( dotrzymywanie słowa).

Działania są znaczące moralnie, jeżeli ich forma jest

zgodna z obowiązkami lub przyjętymi zasadami,

regułami.

Formalizm (Kant) to etyka

obowiązku



Żeby ocenić zachowanie trzeba
poznać intencje



Postępowaniem powinno rządzić
poczucie obowiązku



Raz przyjęta zasada, ocena lub
zalecenie obowiązuje we wszystkich
analogicznych przypadkach/sytuacjach



Np.



Nie wolno znęcać się nad
zwierzętami

Pragmatyzm



Teoria głosząca, że

moralne dobro działania zależy od tego, czemu

to działania służy lub w czym jest najbardziej
użyteczne.

Oczekiwane rezultaty to te, które mają

znaczenie

praktyczne

lub

spełniają

pożyteczną rolę.

Działanie ma znaczenie moralne lub jest

wartościowe, jeśli jest praktycznie przydatne.

Utylitaryzm



Podstawą moralności jest zasada użyteczności.



Do oceny potrzebna jest ocena efektów działania



Należy maksymalizować nadwyżkę szczęścia nad
cierpieniem



Należy porzucać sprawy beznadziejne



„po trupach do celu”, „cel uświęca środki),
„wszystkie chwyty dozwolone”

Etyka cnoty



Doskonałość

jest

naturalnie

postrzegana i w naturalny sposób nas
pociąga



Wzorem doskonałości moralnej jest
bohater antyczny, który potrafi jasno
określić stojące przed nim wyzwanie,
umie wykonać swój obowiązek i znieść
konsekwencje swojej decyzji.

2. Cnota sama sobie jest nagrodą



Kto żyje jak bohater nie szuka
nagrody ani szczęścia



Czerpie satysfakcję ze swej cnoty i
zasługuje na szacunek



prawo

wysokiego

mniemania o sobie. Wie kto jest
od niego lepszy, a kto gorszy



Wspólnota dba o wszystkich- cnoty

nie można ćwiczyć indywidualnie

jedynie we wspólnocie- pozwala na

poznanie

swych

umiejętności,

poprawę standardów pracy, wzrost

prestiżu społecznego,

Etyka miłości bliźniego



Źródło: Nowy Testament



Wzorzec osobowy – Jezus z Nazaretu



1. żaden człowiek nie jest zły, najwyżej
może być moralnie ślepy i niewrażliwy



2. cierpliwość, wybaczenie i
niesprzeciwianie się złu jest bardziej
wartościową metodą moralnego
oddziaływania niż stosowanie przemocy



3. Nie wolno karać- wystarczającą

sankcją moralną jest ukazanie

faktów cierpienia i rozczarowania

Etyka umowy społecznej



Zasada

sprawiedliwości-

wolność

jest

podstawową wartością i powinna przysługiwać
każdemu w takim samym zakresie



Lepszy jest ten, kto wygrywa na wolnym
rynku, a co wygrał należy do niego. Pomagać
trzeba tylko ludziom, którzy w wyścigu do
życiowego sukcesu znaleźli się na końcu lub
wprost nie mieli szans zwycięstwa