Fizjologia przewodu pokarmowego -

III

Dariusz Nowak

Katedra Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej
UM w Lodzi

Żołądek- „aktywność ruchowa”

• Funkcja motoryczna – „3 zadania”
• 1. Przechowywanie dużych ilości jedzenia

zanim zostanie przerobione…

• 2. mieszanie jedzenia z wydzieliną

żołądka do utworzenia półpłynnej miazgi
pokarmowej.

• 3. Powolne przesuwanie miazgi do

dwunastnicy i jelita cienkiego
dopasowane do szybkości trawienia i
wchłaniania.

Żołądek- „aktywność ruchowa”

• Ad 1. Jedzenie wchodząc do ż. tworzy

koncentryczne kręgi – wcześniejsze porcje
(starsze) są blisko błony śluzowej żołądka,
młodsze w środku i bliżej wpustu

• Spada napięcie ścian żołądka (odruch)
• Całkowicie rozluźniony żołądek V = 0.8-1.5 litra

• Ad 2. Fale perystaltyczne co 15-20 s. w kierunku

odźwiernika – progresja fal gdy zbliżają się do
antrum i bardzo silne przy odźwierniku

Żołądek- „aktywność ruchowa”

• Ad-2. Ale odźwiernik jest prawie zamknięty ,

gdy fala dochodzie do odźwiernika to on się
dodatkowo silnie kurczy i jakby cofa miazgę
pokarmową do góry – i miazga miesza się.

• Miazga pokarmowa – płynność zależy od

wzajemnych proporcji jedzenia , wody,
wydzieliny żołądka i stopnia trawienia które
już zaszło w żołądku.

• Najczęściej jest to mętna półpłynna pasta

Żołądek- „aktywność ruchowa”

• Skurcze głodowe – występują gdy żołądek jest

pusty przez ok. kilka h lub dłużej

• Rytmiczne skurcze perystaltyczne w obrębie

body

• Czasami mogą się kumulować w skurcze

tężcowe trwające 2-3 min

• Intensywniejsze u młodych zdrowych ludzi i

gdy spada poziom glukozy

• Największa intensywność 3-4 dni od

ostatniego jedzenia a później zmniejszają się

Żołądek- „aktywność ruchowa”

• Ad. 3 Opróżnianie żołądka „Pyloric pump”
• Przez około 1/5 czasu jaki jedzenie pozostaje w

żołądku fale perystaltyczne stają się mocniejsze i
schodzą coraz niżej i przesuwają kilka ml. miazgi
do dwunastnicy.

• Generują ciśnienie 50-70 cm słupa wody.
• Odźwiernik (pylorus) – kontrola opróżniania

żołądka – prawie cały czas zwieracz odźwiernika
jest obkurczony – ale mimo tego jest otwarty dla
wody i innych płynów (przechodzą z łatwością)

Żołądek- „aktywność ruchowa”

• Miazga gdy jest półpłynna to też łatwo przechodzi

– ważne dla dalszego trawienia i wchłaniania !

• Regulacja opróżniania żołądka – sygnały z

dwunastnicy i samego żołądka

• Sygnały z dwunastnicy dominują – przesuwanie

miazgi nie może być większe niż zdolność do jej
trawienia i wchłaniania w jelicie cienkim

• Wzrost wypełnienia żołądka sprzyja większemu

opróżnianiu (ale zależność nie jest prosta)

• Gastryna nasila opróżnianie

Żołądek- „aktywność ruchowa”

• Czynniki z dwunastnicy które hamują opróżnianie

żołądka

• Miazga wchodzi do dwunastnicy → odruchy hamujące

opróżnianie żołądka (spowolnić lub całkiem
zatrzymać) – by nie było za dużo miazgi w dwunastnicy

• Odruchy nerwowe
• 1. bezpośrednio z dwunastnicy do żołądka (splotami

nerwowymi w przewodzie pokarmowym)

• 2. drogi nerwowe z dwunastnicy do współczulnych

zwojów przedkręgowych i nerwy wspołcz. do żołądka

Żołądek- „aktywność ruchowa”

• 3. przez nerw błędny do pnia mózgu i

wyhamowanie aktywności przywspółczulnej
przekazywanej n. błędnym do żołądka.

• Odruchy te hamują „pyloric pump” i

zwiększają napięcie zwieracza odźwiernika

• Co mierzą receptory w dwunastnicy by

zahamować opróżnianie ?

• 1. stopień rozciągnięcia dwunastnicy
• 2. drażnienie błony śluzowej dwunastnicy.

Żołądek- „aktywność ruchowa”

• 3. kwaśność miazgi
• 4. osmolalność miazgi
• 5. produkty trawienia białek
• Reakcja na pobudzenie w ciągu ok. 30 sekund.
• pH miazgi w dwunastnicy < 3.5 → blokada

opróżniania do czasu neutralizacji kwasów przez
wydzielinę z trzustki

• Hipertoniczny płyn (ale też i hipotoniczny) blokują

opróżnianie – zabezpieczenie przed zmianami
stężenia elektrolitów w całym organizmie

Żołądek- „aktywność ruchowa”

• Hormonalna regulacja

• Tłuszcze wchodzą do dwunastnicy – wiążą się

z receptorami na komórkach błony śluzowej
(nie tylko) – cholecystokinina – z krwią do
żołądka – hamowanie ruchów żołądka

• Dlaczego tłuszcze a nie inny składnik diety ? –

bo te są najwolniej wchłaniane

• Takie działanie też sekretyna i GIP

Wydzielanie przez żołądek

• Komórki wydzielające śluz
• Gruczoły żołądkowe (80% powierzchni żoł.) – HCl,

pepsynogen, czynnik wewnętrzny, śluz

• Gruczoły odźwiernikowe (20% powierzchni żoł.) –

głownie śluz – działanie ochronne.

• Wydzielanie z grucz. Żołądkowych:
• 3 typy komórek
• Śluzowe -śluz
• Główne - pepsynogen
• Okładzinowe – HCl , czynnik wewnętrzny

Wydzielanie przez żołądek

• Mechanizm wydzielania kwasu solnego
• Komórki okładzinowe – roztw HCl 160 mM

(prawie izotoniczny), pH = 0.8

• Zrobienie litra tego roztworu wymaga

energii 1500 cal.

• Etapy tworzenia HCl:
• 1. Cl

aktywny transport z cytoplazmy do

światła kanalików wydzielniczych

• Na+ aktywnie w druga stronę

Wydzielanie przez żołądek - HCl

Powoduje to ujemny potencjał w kanaliku : -40

do -70 mV.

Powoduje to dyfuzję K

(i trochę Na

) z

cytoplazmy do kanalika i mamy dużo KCl w
kanaliku

• Etap 2.
• H

O w cytoplazmie dysocjuje na H

i OH

• H

aktywnie wydzielany do kanalików i

wymieniany na K

- Katalizuje to H

- ATPaza

• Jednocześnie K

i Na

jest aktywnie

reabsorbowany do cytoplazmy

Wydzielanie przez żołądek - HCl

• Etap 3.
woda przechodzi do kanalików w procesie osmozy
ostateczna wydzielina ma 150-160 mEq/L HCl, 15

mEq/L KCl oraz małe ilości NaCl.

Etap 4.
CO

(tworzony w metabolizmie komórki lub

wchodzi do nich z krwi) reaguje z OH

(katalizuje

anhydraza węglanowa) powstaje HCO

dyfunduje do płynu pozakomórkowego w
wymianie z jonami Cl

Wydzielanie przez żołądek -

pepsynogen

•

Jest ich kilka ale bardzo podobne

•

Pepsynogen (nie aktywny, 42500 dal.) działanie HCl
---- pepsyna (35 000 dal.)

•

Optymalne pH 1.8 – 3.5

•

pH > 5.0 traci aktywność i szybko jest
inaktywowana

•

Pyloric glands – wydzielanie śluzu i gastryny

•

Gruczoły te nie mają komórek okładzinowych
zamiast nich k. śluzowe (minimalne wydzielanie
pepsynogenu)

Wydzielanie przez żołądek

• Pyloric glands - głównie śluz – ułatwia

przesuwanie jedzenia i ochrania błonę
śluzową przed enzymami proteolitycznymi.

• Też wydzielają gastrynę
• Komórki śluzowe na powierzchni błony

pomiędzy gruczołami (surface mucous cells) –
bardzo lepki śluz – pokrywa błonę śluzową –
warstwa ok. 1mm , ma odczyn zasadowy !!

• Kontakt z jedzeniem lub drażnienie pobudza

jego wydzielanie

Komórki okładzinowe – regulacja

wydzielania

• Sygnały dokrewne
• Sygnały nerwowe
• Obok komórki ECL (enterochromaffin like

cells) wydzielają histaminę pobudza kom.
okładzinowe

• Gastryna , acetylocholina (z zakończeń nerwu

błędnego) stymuluje komórki ECL do
wydzielania histaminy

Wydzielanie przez żołądek

• Pobudzanie wydzielania HCl przez gastrynę
• Komórki G w pyloric glands (dystalny koniec

żołądka)

• Dwie gastryny : G-34 i G-17 (tej jest więcej)
• Pewne białka z jedzenia stymulują komórki G

→ gastryna

• Ruchy mieszające żołądka przenoszą gastrynę

z sokami w pobliże komórek ECL → histamina
z tych komórek pobudza komórki okładzinowe
→ wydzielanie HCl

Regulacja wydzielania pepsynogenu

• Bardziej złożona niż wydzielanie HCl
• 2 typy pobudzających sygnałów
• a/ acetylocholina z zakończeń nn. błędnych lub

ze splotów nerwowych żołądka

• b/ HCl w żołądku pobudza wydzielanie

pepsynogenu (prawdopodobnie poprzez sploty
nerwowe żołądka a nie bezpośrednio na
komórki)

• Gdy u człowieka jest słabe wydzielanie HCL to

wtórnie też mało wydzielane jest pepsynogenu

Fazy wydzielania żołądkowego

• 1. F. głowowa - widok, zapach, myślenie o jedzeniu,

smak, im większy apetyt tym większe wydzielanie - 20
% całkowitego wydzielania (kora mózgowa,
podwzgórze, jądra ruchowe n. błędnego)

• 2. F. żołądkowa – 70 % całkowitej sekrecji
• a – długi odruch n. błędny – n. błędny
• b – lokalne odruchy ze splotów nerwowych
• c - gastryna
• 3. F. jelitowa – jedzenie – górna część jelita cienkiego

(szczególnie dwunastnica) – wydz. małe ilości gastryny

• Dobowe wydzielanie ok. 1500 ml