Kodeks Hammurabiego

Kodeks Hammurabiego - to czwarty w
kolejności ze znanych nam mezopotamskich
zbiorów praw a zarazem najstarszy
zachowany niemal w całości. Został
zredagowany i spisany w XVIII w. p.n.e. za
panowania króla Hammurabiego, szóstego
przedstawiciela I dynastii z Babilonu.

Kodeks składa się z 282 artykułów, prologu i
epilogu. Miał on na celu unifikację i
systematyzacje obowiązującego prawa.

Kodeks Hammurabiego miał charakter
kazuistyczny. System kar oparty był na
zasadzie talionu (za wybite oko wybijano
oko sprawcy) i tzw. karach
odzwierciedlających (za uderzenie ojca
odcinano synowi rękę, którą uderzył)

Stela z Kodeksem Hammurabiego; zbiory Luwru, Paryż

Źródła poznania

Intencją Hammurabiego jako prawodawcy, było spisanie wszystkich
panujących zwyczajów i praw oraz ustanowienie jednolitych norm
ułatwiających rozwój społeczno-gospodarczy Mezopotamii oraz
zacierających różnice pomiędzy południem a północą rozległego kraju.
W tym celu kazał wyryć obowiązujące w jego państwie prawa na
wysokiej ponad dwa metry steli z czarnego diorytu. Tekst spisano
pismem klinowym w języku babilońskim. Po przeciwnej stronie
wyrzeźbiono postać króla, stojącego przed jednym z głównych bogów
całej Mezopotamii - Szamaszem i przyjmującego z jego rąk insygnia
władzy. W ten sposób Hammurabi uświadamiał wszystkim, że władza
oraz prawa przez niego nadane pochodzą od samego boga i są
nienaruszalne. Stelę dla podkreślenia jej znaczenia ustawiono przy
największej świątyni Babilonu.

Charakter praw Hammurabiego

Tekst ze steli pozbawiony był
wyróżnień i
punktów a przez to faktycznie nie
mający
charakteru kodeksu,
we współczesnych

przekładach dzieli się na trzy części:

wstęp, właściwe przepisy
prawne z 282
paragrafami
oraz epilog zawierający

sankcje prawne.

Kodeks unifikował i systematyzował obowiązujące prawa z wielu dziedzin.
Zawierał przepisy prawa karnego, prywatnego oraz procesowego. Znaczna
część spisanych praw dotyczyła kwestii ochrony majątku oraz spraw
rodzinnych. Wiele miejsca poświęca się też problemom handlowym,
kredytom, umowom, odpowiedzialności z tytułu wynagrodzenia szkody.
Uwzględniono także podstawowe ceny towarów i usług. Opisano procedurę
postępowania sądowego oraz wymieniono przestępstwa i odpowiednie dla
nich kary. System kar opierał się na prawie talionu oraz mutylacji (Czym
uczyniłeś to ci odetniemy. Na przykład jeśli syn uderzył ojca, ucinano mu
rękę). Wiele przestępstw zagrożonych było karą śmierci. Tylko nieliczne kary
były bezkrwawe i ograniczały się do grzywny w srebrze, co dla karanego
mogło się skończyć niewolą za długi. O wielkości kary decydował status:
wolny czy niewolnik, posiadany majątek lub funkcja. Liczyło się, kto skarżył i
kto był oskarżonym. Za uszkodzenie ciała niewolnika odszkodowanie brał jego
właściciel -odszkodowanie za utratę zdolności do pracy.

Wartość praw Hammurabiego

Prawa ustalone w Kodeksie Hammurabiego są obecnie
uważane za największe dzieło prawodawcze
starożytnego Wschodu, którego celność myśli prawnej
przewyższyły dopiero kodyfikacje Justyniana. Co
ciekawe, kazuistyczny system budowy norm, mimo
upływu blisko dwóch tysięcy lat, zastosowali również
juryści Justyniana. Upadek systemu prawnego
Hammurabiego spowodowany został upadkiem
ówczesnej cywilizacji pod naporem Persów. Wywarł
jednak wpływ na okoliczne państwa i ich cywilizacje,
przede wszystkim egipską i izraelską. Współcześnie
kodeks Hammurabiego jest potocznie znany jako
przykład prawa okrutnego i stanowczego. Takie
podejście nie jest jednak zasadne, prawa
Hammurabiego są najstarszym znanym w pełni
starożytnym systemem prawnym świadczącym o
wysokim rozwoju Mezopotamii. Zasady prawa
kazuistycznego opracowane w czasach
Hammurabiego były też stosowane w prawie
starożytnej Grecji i Rzymu, tak więc zasady
kodyfikacyjne kodeksu Hammurabiego przetrwały na
środkowym wschodzie i w basenie Morza
Śródziemnego aż przez dwadzieścia stuleci.

Prawa Hammurabiego w Polsce

Prawa Hammurabiego w świadomości przeciętnego Polaka są przykładem
prawa oczywistego w wykładni, chociaż nieco nadmiernie restrykcyjnego.
Jego znajomość sprowadza się do zasady: oko za oko, ząb za ząb i
jakkolwiek sformułowanie to oddaje myśl przewodnią całego prawa, a nawet
może być zgodne z sensem niektórych artykułów kodeksu Hammurabiego
Pierwsze pełne tłumaczenie z oryginału na język polski przygotował dr
Marek Stępień. Ukazało się drukiem w 1996 roku pod tytułem Kodeks
Hammurabiego. Pierwsze pełne tłumaczenie z oryginału na język polski
przygotował dr Marek Stępień. Ukazało się drukiem w 1996 roku pod
tytułem Kodeks Hammurabiego.