

Psychologia motywacji próbuje
odpowiedzieć na pytanie: Dlaczego
robimy, to, co robimy?



Motywy – to hipotetyczne stany
wewnętrzne organizmu, które aktywizują
zachowanie i popychają organizm do
jakiegoś celu – wnioskuje się o nich na
podstawie obserwacji zachowania.

Potrzeby:



fizjologiczne – musimy je zaspokoić, aby

przetrwać (potrzeba tlenu, pożywienia,

napojów, snu, wydalania, itp.)

Niektóre potrzeby fizjologiczne to stany

deprywacji fizycznej.



psychiczne – różnią się od

fizjologicznych: 1. nie muszą opierać się

na stanach deprywacji, 2. mogą być

nabywane w wyniku doświadczeń, czyli

wyuczane.

Wszyscy posiadamy potrzeby

fizjologiczne, jednak sposoby ich
zaspokajania pozostają pod wpływem
środowiska społeczno- kulturowego.

Potrzeby dają początek popędom,

które pobudzają nas do działania.



Zachowania instynktowne (sztywne
wzorce zachowań) – koncepcja
wrodzonych instynktów, które
motywują nas do odpowiednich
zachowań, np. instynkt
macierzyństwa, itp.

Motywy pierwotne (głód,

pragnienie) automatycznie
powodują wzrost pobudzenia
(napięcia) i aktywizują zachowanie.

Człowiek uczy się zachowań

skutecznie redukujących to napięcie.

Motywy wtórne, dążenie do

zdobywania pieniędzy, do aprobaty
społecznej czy kontaktów z innymi,
ponieważ pomagają one zaspokoić
potrzeby pierwotne.



Stany deprywacji potrzeb
wyzwalają napięcie, które burzy stan
homeostazy – zaspokojenie
deprymowanej potrzeby powoduje
powrót do stanu równowagi
(tendencja w organizmie).

Ludzie są motywowani przez świadomą

potrzebę osobistego rozwoju.

Zdolność do

samourzeczywistnienia –

inicjowanie przez samego człowieka

dążenia do stania się osobą, którą

mógłby się stać realizując w pełni

swój potencjał.



Potrzeby niedoboru (D – needs)



Potrzeby wzrostu (B – needs)

Teoria hierarchii potrzeb Maslow’a – w

miarę zaspokajania potrzeb niższego

rzędu, zaczynamy realizować potrzeby z

coraz wyższych poziomów tej hierarchii:

1.

Potrzeby fizjologiczne

2.

Potrzeby bezpieczeństwa

3.

Potrzeby przynależności i miłości

4.

Potrzeby szacunku i

dowartościowania

5.

Potrzeby samourzeczywistnienia

Czasami organizm nie dąży do przywrócenia

homeostazy, ale do zwiększenia
stymulacji, wtedy działają tzw. potrzeby
wzrostu.

Obejmują one:

1.

Stymulację sensoryczną (vs deprywacja
sensoryczna)

2.

Aktywność

3.

Eksplorację otoczenia i dokonywanie w
nim manipulacji (tego rodzaju czynności
są nagradzające same w sobie).

Twórca teorii – L. Festinger

Ludzie przejawiają potrzebę zachowywania

wewnętrznej spójności – świadomość

dwóch wzajemnie sprzecznych przekonań

bądź sprzeczności postępowania z

własnymi przekonaniami jest

nieprzyjemna i motywuje człowieka do

działań usuwających ową niezgodność.

W wieloznacznych sytuacjach społecznych

– kiedy nie wiadomo jak postąpić, co
powinno się odczuwać – zbliżamy się do
innych, z którymi możemy porównać
nasze uczucia i zachowanie.

Porównania „w dół” i „w górę” w celu

redukcji napięcia i wzbudzenia
motywacji do działania

Trzy samodzielne potrzeby

psychiczne człowieka (motywy

społeczne):

1.

Potrzeba osiągnięć

2.

Potrzeba afiliacji – motywuje nas

do zawierania przyjaźni, łączenia

się w grupy i preferowania pracy

wspólnej z innymi nad samotną.

3.

Potrzeba agresji.



Poprzez te motywy zaspokajane są
potrzeby przynależności (zależności) i
potrzeby autonomii (niezależności)



Ludzie oscylują na kontinuum
zależność – niezależność, czyli
przynależność - autonomia

Murra’y uważał, że potrzeby te są

nabywane w wyniku doświadczeń.

Współczesne koncepcje zwracają

uwagę na udział czynników

genetycznych w tych trzech

motywach.



Procesy afektywne



Procesy poznawcze



Pobudzenie emocjonalne – chwilowy
stan organizmu, który charakteryzuje
się energetyzacją somatyczną i
zmianami świadomości, polegającymi
na zawężeniu jej pola



Poziom pobudzenia regulowany jest
przez siatkowaty układ aktywizujący i
autonomiczny układ nerwowy



Pobudzenie wprowadza organizm w
stan, który ułatwia zachowania
adaptacyjne w warunkach
zwiększonych wymagań, które stawia
mu otoczenie bądź sam organizm



Zarówno wysokie jak i niskie
pobudzenie nie sprzyja efektywnemu
funkcjonowaniu (Hebb, 1973)



Funkcjonowanie jest optymalne przy
średnim poziomie pobudzenia



Gdy rośnie aktywność mózgu
przetwarzanie informacji powinno być
sprawniejsze stąd efektywniejsze
funkcjonowanie



Organizm wyposażony jest w
mechanizm podobny do
bezpieczników elektrycznych: jeśli
zewnętrzna stymulacja jest zbyt silna,
następuje przeciążenie informacyjne
systemu, wówczas układ siatkowaty
uruchamia mechanizmy, które nie
dopuszczają kolejnych informacji do
świadomości lub je upraszczają, po to,
aby nie przeciążyć systemu i aby nie
doszło do jego dezorganizacji



Teoria psychologicznej zmiany
ukierunkowania (Apter, 1989)



Istnieją dwa poziomy pobudzenia,
optymalne dla efektywności
pobudzenia:



Stan teliczny



Stan parateliczny



Stan teliczny wiąże się z sytuacją,
gdy człowiek nastawiony jest na
realizację konkretnego celu:



Uwaga osoby skoncentrowana na
celu i własnych działaniach
zmierzających do tego celu



Uczucie satysfakcji jest wynikiem
zbliżania się lub osiągnięcia tego celu



Stan parateliczny wiąże się z
nastawieniem na samą aktywność, a nie
jej instrumentalny wobec celu charakter:



Uwagę podmiotu pochłania samo
działanie, nie ze względu, że może ono
doprowadzić do określonego celu, ale
dlatego, że samo w sobie jest
angażujące i niosące satysfakcję (np.
gram w tenisa, bo lubię, a nie dlatego,
żeby zostać mistrzem czy, żeby mieć
powód podniesienia własnej wartości)



W stanie telicznym człowiek
funkcjonuje tym lepiej, im poziom
pobudzenia nie jest zbyt wysoki

Zbyt wysoki poziom prowadzi do

ograniczenia przetwarzania informacji
i do stanu lęku



W stanie paratelicznym człowiek
funkcjonuje tym lepiej, im wyższy jest
poziom pobudzenia

Przy niskim pobudzeniu człowiek

odczuwa znudzenie, przy wysokim
stan podniecenia – funkcjonuje wtedy
sprawie i szybko



W stanie telicznym ludzie unikają
stymulacji, w stanie paratelicznym jej
poszukują



Nastawienie motywacyjne człowieka
jest uwarunkowane czynnikami
zewnętrznymi jak i osobowościowymi



Ludzie różnią się trwałym
nastawieniem na funkcjonowanie w
stanie telicznym i paratelicznym



Emocje ukierunkowują nasze
działanie przełączając uwagę na
kwestie, które są dla nas w tym
momencie ważne



Motywy sterują ukierunkowanymi
zachowaniami ludzi



Motyw to uświadomienie celu i
programu, umożliwiające danej
osobie podjęcie określonych
czynności (Obuchowski, 1983)



Motyw to sygnał określonej potrzeby,
ale musi wystąpić emocja, aby
uruchomić działanie



Poznawcze mechanizmy motywacyjne
wiążą się z takimi zjawiskami jak:



ciekawość poznawcza



oczekiwania,



aspiracje,



fantazje i marzenia



Różne formy niezgodności poznawczej



Ciekawość jako zjawisko sytuacyjne lub
jako dyspozycja, czyli gotowość
reagowania na wszelkie zmiany i nowości



Wspólną miarą jest preferencja nowości



Sukcesy intelektualne wiążą się z
posiadaniem zdolności, ale także
uruchamianiem motywu ciekawości i
wytrwałym dążeniem do jej zaspokojenia



Oczekiwania



Poziom oczekiwań pozostaje w
pozytywnym związku z motywacją do
realizacji założonego (oczekiwanego)
wyniku



Im wyższe oczekiwania tym wyższa
motywacja, tym lepszy osiągnięty
wynik i tym wyższa satysfakcja z
osiągniętego wyniku



Aspiracje



Oczekiwania są sądem na temat
wyniku, jak będzie, aspiracje
natomiast są sądem na temat tego
jak chciałoby się, żeby było, czyli
wyniku upragnionego



Aspiracje uruchamiają motywację
wtedy, gdy:



Dotyczą sytuacji sprawnościowych,
gdzie wynik zależy od wykonania
określonych działań



Wyobrażenia zostaną przekształcone
w cele działania



Gdy tak się nie dzieje mówimy wtedy
o marzeniach i fantazjach a nie o
aspiracjach



Niezgodność poznawcza



Każda sytuacja, w której