Czym zajmuje się onkologia?

Jacek Jassem

Katedra i Klinika Onkologii i Radioterapii

[e-mail]

Ważniejsze pojęcia

•

Onkologia: nauka o nowotworach

•

Nowotwór: rozrost komórek cechujący się autonomią i
niezależnością od czynników regulujących wzrost

•

Łagodny nowotwór: zmiana zlokalizowana; rokowanie
bardzo dobre.

•

Złośliwy nowotwór: zmiana naciekająca
sąsiednie struktury i zdolna do tworzenia przerzutów;
rokowanie poważne.

•

Rak jest zawsze złośliwy.

Ważniejsze pojęcia (cd.)

•

Karcynogen: Czynnik lub substancja wywołująca nowotwór

•

Ko-karcynogen: Czynnik nasilający działanie rakotwórcze

•

Mutagen: Czynnik zdolny przekształcić komórkę normalną w
złośliwą

•

Przerzuty: przeniesienie komórek nowotworu z jednej części
ciała do innej; komórki w nowym ognisku
są takie same, jak w ognisku pierwotnym

Czynniki zwiększające

ryzyko wystąpienia nowotworu



wiek



dziedziczność



osłabienie odporności



styl życia i środowisko naturalne

Czynniki rakotwórcze



czynniki chemiczne



czynniki fizyczne



mikroorganizmy onkogenne

Zachorowalność na raka u mężczyzn

Zachorowalność na raka u kobiet

Statystyka nowotworów w Polsce

- około 110.000 nowych zachorowań rocznie

- około 80.000 zgonów rocznie
- około 20% ogółu zgonów (druga przyczyna
po chorobach układu sercowo - naczyniowego)
- współczynniki zgonów: około 240/100.000
u mężczyzn i 170/100.000 u kobiet

Zachorowalność na raka płuca w Europie

mężczyźni

kobiety

Wzrost liczby zgonów

nowotworowych wynika przede

wszystkim ze wzrostu liczby

zgonów z powodu raka płuca.

Gdyby nie ten fakt, liczba

zgonów nowotworowych miałaby

tendencję malejącą

Przyczyny wzrostu liczby zgonów

na nowotwory na świecie



Wydłużenie średniego czasu życia



Lepsze rozpoznawanie



Dokładniejsze dane statystyczne



Zmiany stylu życia i czynników środowiskowych

Ważniejsze chemiczne czynniki rakotwórcze

Czynnik

Lokalizacja nowotworu

Aflatoksyny

Wątroba

Benzen

Szpik

Eter dwuchlorometylowy

Płuco

Chrom

Płuco

Chlorek winylu

Wątroba, płuco, mózg

Nitrozoaminy

Przewód pokarmowy

Nikiel

Płuco, jama nosowa

Ważniejsze fizyczne czynniki rakotwórcze

Czynnik

Lokalizacja nowotworu

Promieniowanie jonizujące

Białaczki, rak tarczycy,
rak płuca

Promieniowanie ultrafioletowe

Rak skóry, czerniak

Azbest

Międzybłoniak, rak płuca



rodzinne nagromadzenie pewnych nowotworów



rola dziedziczności w indywidualnych przypadkach nie
jest jasno określona

•

rak piersi

•

rak jajnika

•

rak jelita grubego niezwiązany z rodzinną
polipowatością

Nowotwory rodzinne

Upośledzona odporność



Pierwotna (np. zespoły wrodzone)



Wtórna (np. AIDS, leki immunosupresyjne)



Leki immunosupresyjne: 8% roczne ryzyko
zachorowania (100 x większe niż w normalnej populacji);
dotyczy szczególnie chłoniaków
i białaczek

Czy możemy zapobiegać nowotworom?

Czynniki związane ze stylem

życia

(około 70% ogółu przyczyn)



Dym papierosowy



Dieta, otyłość



Nadużywanie alkoholu



Czynniki zawodowe



Wirusy przenoszone drogą płciową



Działanie promieni słonecznych

Zgłoś się do lekarza,
jeśli zauważysz:

- Zgrubienie

- Zmianę w obrębie znamienia

- Nienormalne krwawienie

Zgłoś się do lekarza, jeśli:

- Masz przewlekły kaszel
- Masz chrypkę
- Masz zaburzenia przewodu pokarmowego
- Chudniesz bez wyraźnej przyczyny

Wczesne wykrycie nowotworu

jest możliwe u większości chorych

W tym celu konieczne jest:

-

uważne wysłuchanie chorego

-

dokładne badanie przedmiotowe

-

proste badania dodatkowe (test Papanicolau, krew
utajona w stolcu, analiza krwi i moczu)

Przyczyny opóźnienia w rozpoznaniu



z winy chorego (nieznajomość objawów, strach przed
chorobą i jej leczeniem,
brak wiary w możliwość wyleczenia)



z winy lekarza (nieznajomość lub lekceważenie
objawów, niedokładne badanie, brak wiary w możliwość
wyleczenia)

”Zapobieganie jest znacznie lepsze

od leczenia, ponieważ pozwala

uniknąć mozołu chorowania”

Thomas Adams

angielski lekarz z XVII wieku