ROZWÓJ
PIERWSZYCH
KODEKSÓW
ETYCZNYCH

ETYKA PIELĘGNIARSKA JAKO NAUKA
NORMATYWNA
 



Na tworzenie etyki pielęgniarstwa miały i
mają wpływ: etyka ogólna (osobowa i
społeczna), uwarunkowania kulturowo-
historyczne oraz swoistość zawodu. Etyka
pielęgniarstwa podobnie jak sam zawód jest
młodą dziedziną nauki. Rozwój tej
subdyscypliny na ogół wiązał się z
powstaniem wydziałów pielęgniarstwa przy
akademiach medycznych, co pozwoliło
teoretykom pielęgniarstwa na
przeprowadzanie „systematycznych” badań
naukowych w tej dziedzinie.



Pielęgniarstwo jest wyjątkowym zawodem,

któremu przypisuje się rangę powołania, tak jak

wszystkim profesjom humanistycznym,

stanowiącym „ochronę wielkich wartości ludzkich.

Zawody medyczne charakteryzują się wspólną

dewizą: „służba życiu i zdrowiu człowieka”. Dla

pielęgniarek równie istotną zasadą jest: „dobro

chorego najwyższym prawem”. Wskazują one, iż

dobro podopiecznego jest ważniejsze od dobra

własnego. Wprowadzenie owych „dyrektyw

moralnych” wymaga od pielęgniarek „szczególnej

ofiarności a nawet heroizmu”, który jest

„szczególnym walorem pielęgniarstwa i najwyższą

zaletą etyczną”. Dlatego etyka zawodu

pielęgniarki nie może stanowić zbioru

teoretycznych norm, „lecz musi stać się treścią

wewnętrznego przekonania i moralnej postawy

każdej pielęgniarki oraz siłą inspirującą jej

postępowanie zawodowe”.



Każda etyka zawodowa jest przedstawiona w
formie etyki normatywnej. Tak samo jest z
etyką zawodu pielęgniarki. Z definicji, jaką
podaje mały słownik teologiczny „etyka
zawodowa jest zespołem zasad i norm
określających, jak z moralnego punktu
widzenia powinni zachowywać się
przedstawiciele danego zawodu”. Inna,
pełniejsza definicja przedstawia etykę
zawodową jako „zespół norm i dyrektyw,
wynikających z tradycji zawodu, ducha
kultury narodowej, z podstawowych wskazań
etycznych przyjętych w danym
społeczeństwie, a zastosowanych do
wykonywania danego zawodu”.



Etyka normatywna pielęgniarstwa, ze względu na
przedmiot rozważań, dzieli się na aretologie
(naukę o cnotach moralnych), deontologię (naukę
o powinnościach moralnych) oraz aksjologię
(nauka o wartościach moralnych). Stąd wynika, że
etyka normatywna pielęgniarstwa „jest nauką o
charakterze aksjologiczno- deontologicznym”,
dzieli się ona na etykę ogólną i szczegółową. Etyka
normatywna ogólna stanowi refleksję natury
filozoficznej nad fundamentem etyki i ogólnymi
normami zachowań etycznych w pielęgniarstwie.
Natomiast część szczegółowa zajmuje się
stworzeniem konkretnych zasad etycznego
postępowania. Ponad to I. Wrońska, wskazuje, że
część szczegółowa zajmuje się również kwestią
powinności i odpowiedzialności zawodowej oraz
zagadnieniami dylematów etycznych.

CELE I PRZYCZYNY UTWORZENIA
KODEKSU ETYCZNEGO



Kodeks etyczny pielęgniarek zawiera moralne zasady,

jakimi powinny się one podporządkować. Celem

kodeksu jest stworzenie przewodnika dającego

podstawy etyczne, którymi można się kierować w

trudnych sytuacjach dylematu moralnego, jak również

wyznacza etyczne zobowiązania pielęgniarek, jakim

powinny być wierne decydując się na wykonywanie

tego zawodu. Ponad to kodeks informuje pozostałych

członków zawodów medycznych oraz społeczeństwo na

temat powinności pielęgniarek i podtrzymuje obowiązki

wynikające z bycia przedstawicielem tego zawodu.



Kodeks ten służy jako przewodnik praktyki

pielęgniarskiej. Znaczy więcej od wiedzy o głównych

zasadach, którymi powinny kierować się pielęgniarki,

ponieważ zawiera zasady etycznego postępowania w

zawodzie. Wrażliwość i otwartość umysłu na nowe idee

musi być podstawą edukacji pielęgniarek, a sam rozwój

etyki pielęgniarskiej musi się odbywać równocześnie z

rozwojem zawodu. (24)

Cele kodeksu, jakie podaje to:



Zachęcenie członków grupy zawodowej do
postępowania etycznego



Uwrażliwienie członków grupy na moralne
aspekty ich pracy



Umocnienie znajomości ustalonych zasad
wśród członków grupy- dla jej integracji, aby
podkreślić jedność grupy i chronić standardy
etyczne praktyki zawodowej



Wpieranie radą w rozwiązywaniu konfliktów
moralnych



Wskazanie, czego opinia publiczna może
oczekiwać od członka danej grupy
zawodowej.

Pierwsze prace nad kodeksem

etycznym, wspólnym dla
pielęgniarek z całego
pielęgniarstwa, podjęto na
kongresie organizowanym
przez Międzynarodową Radę
Pielęgniarek w Montrealu 1923
roku. Pracę nad nim przerwała
II wojna światowa.

Komitet ds. Etyki Pielęgniarskiej ICN

przedstawił projekt „Kodeksu
Pielęgniarskiego” na Kongresie w San Paulo
(Brazylia 1953r.). Został on zaakceptowany i
przyjęty do rozpowszechnienia przez
stowarzyszenia pielęgniarskie na całym
świecie. W miarę zachodzących zmian w
pielęgniarstwie, kodeks wymagał nowelizacji.
Dokonywano jej w 1965r. a następnie w
1973r.

W 1977 r., dzięki ICN, powstała publikacja

poświęcona stosowaniu „Kodeksu Pielęgniarek”
w praktyce. W 1989 r., po kolejnej nowelizacji,
Międzynarodowa Rada Pielęgniarek przedstawiła
do powszechnego stosowania „Kodeks
pielęgniarek- zastosowanie koncepcji etycznych
w pielęgniarstwie”. Formułuje on normy etyczne
dotyczące odpowiedzialności za pacjenta i jego
środowisko, kompetencji zawodowych, szacunku
do życia i godności pacjenta oraz równego
traktowania podopiecznych, niezależnie od
koloru skóry, narodowości, wyznania, przekonań
politycznych.

Wiele narodowych towarzystw pielęgniarskich

tworzy własne kodeksy, większość jednak
korzysta z wzorca zaproponowanego przez
ICN.

Zbiór norm etycznych z 1953 r., wielokrotnie

aktualizowany, nie sprostał naporowi
problemów wynikających z rozwoju nauki,
zmian w polityce zdrowotnej i przygotowaniu
pielęgniarki do nowych ról i zadań

Międzynarodowa Rada Pielęgniarek uznała za

konieczne przygotowanie przewodnika do
podejmowania decyzji etycznych,
uwzględniającego nowe dziedziny etyk (takie
jak: etyka troski, bioetyka) i stanowiłby
wprowadzenie pielęgniarki w XXI w.

Publikacja pt. „Etyka w pracy pielęgniarskiej-

przewodnik dla osób podejmujących decyzje
etyczne” jest w posiadaniu narodowych
towarzystw pielęgniarskich od 1994 r.