PODSTAWOWE ZABIEGI RESUSCYTACYJNE 10

background image

PODSTAWOWE ZABIEGI

PODSTAWOWE ZABIEGI

RESUSCYTACYJNE

RESUSCYTACYJNE

Podstawowe

Podstawowe

zabiegi

zabiegi

resuscytacyjne

resuscytacyjne

(Basic Life Support - BLS) dotyczą

(Basic Life Support - BLS) dotyczą

bezprzyrządowego (za wyjątkiem

bezprzyrządowego (za wyjątkiem

środków ochrony osobistej)

środków ochrony osobistej)

utrzymywania drożności dróg

utrzymywania drożności dróg

oddechowych oraz

oddechowych oraz

podtrzymywania

podtrzymywania

oddychania i

oddychania i

krążenia.

krążenia.

background image

NZK jest główną przyczyną śmierci w Europie i dotyczy ok.

NZK jest główną przyczyną śmierci w Europie i dotyczy ok.

700 000 tysięcy osób rocznie. Podczas wstępnej analizy

700 000 tysięcy osób rocznie. Podczas wstępnej analizy

rytmu serca w 40% przypadków NZK stwierdza się

rytmu serca w 40% przypadków NZK stwierdza się

migotanie komór (Ventricular Fibrillation - VF).

migotanie komór (Ventricular Fibrillation - VF).

Prawdopodobnie dużo więcej osób doznających zatrzymania

Prawdopodobnie dużo więcej osób doznających zatrzymania

krążenia ma VF lub szybki częstoskurcz komorowy

krążenia ma VF lub szybki częstoskurcz komorowy

(Ventricular Tachycardia - VT) w

(Ventricular Tachycardia - VT) w

czasie

czasie

gdy tracą

gdy tracą

przytomność, ale do chwili wykonania pierwszej

przytomność, ale do chwili wykonania pierwszej

analizy

analizy

rytm

rytm

zmienia się

zmienia się

w

w

gorzej

gorzej

rokującą asystolię.

rokującą asystolię.

VF charakteryzuje się chaotyczną, szybką depolaryzacją i

VF charakteryzuje się chaotyczną, szybką depolaryzacją i

repolaryzacją mięśnia sercowego. Praca serca nie jest

repolaryzacją mięśnia sercowego. Praca serca nie jest

wówczas skoordynowana. co powoduje brak odpowiedzi

wówczas skoordynowana. co powoduje brak odpowiedzi

hemodynamicznej.

hemodynamicznej.

W wielu przypadkach NZK, pod warunkiem

W wielu przypadkach NZK, pod warunkiem

natychmiastowego

natychmiastowego

wdrożenia

wdrożenia

czynności resuscytacyjnych w

czynności resuscytacyjnych w

czasie

czasie

trwania

trwania

VF, przeżycie pacjenta jest możliwe.

VF, przeżycie pacjenta jest możliwe.

Niestety, skuteczna resuscytacja jest mało prawdopodobna,

Niestety, skuteczna resuscytacja jest mało prawdopodobna,

jeżeli VF zdąży przekształcić się w asystolię

jeżeli VF zdąży przekształcić się w asystolię

background image

Optymalne leczenie VF polega na natychmiastowym

Optymalne leczenie VF polega na natychmiastowym

rozpoczęciu BLS (uciskanie klatki piersiowej i

rozpoczęciu BLS (uciskanie klatki piersiowej i

oddechy ratunkowe) przez świadków

oddechy ratunkowe) przez świadków

zdarzenia i

zdarzenia i

szybkim wykonaniu defibrylacji.

szybkim wykonaniu defibrylacji.

Dominującą przyczyną zatrzymania krążenia u osób

Dominującą przyczyną zatrzymania krążenia u osób

doznających urazów, zatruć, tonących oraz u

doznających urazów, zatruć, tonących oraz u

większości dzieci jest asfiksja, oddechy ratunkowe

większości dzieci jest asfiksja, oddechy ratunkowe

są w tych przypadkach decydujące w resuscytacji.

są w tych przypadkach decydujące w resuscytacji.

Koncepcja łańcucha przeżycia podsumowuje

Koncepcja łańcucha przeżycia podsumowuje

czynności niezbędne do skutecznej resuscytacji.

czynności niezbędne do skutecznej resuscytacji.

Większość z jego ogniw odnosi się zarówno do

Większość z jego ogniw odnosi się zarówno do

poszkodowanych, u których do zatrzymania

poszkodowanych, u których do zatrzymania

krążenia doszło w mechanizmie VF, jak i na skutek

krążenia doszło w mechanizmie VF, jak i na skutek

asfiksji.

asfiksji.

background image

1. Wczesne rozpoznanie sytuacji zagrożenia życia i wezwanie

1. Wczesne rozpoznanie sytuacji zagrożenia życia i wezwanie

pomocy: powiadomienie służb ratowni

pomocy: powiadomienie służb ratowni

czych

czych

(np. telefon

(np. telefon

pod numer 112 lub 999). Wczesna i skuteczna reakcja może

pod numer 112 lub 999). Wczesna i skuteczna reakcja może

zapobiec wystąpieniu

zapobiec wystąpieniu

zatrzymaniu

zatrzymaniu

krążenia.

krążenia.

2. Wczesne podjęcie RKO przez świadków zdarzenia:

2. Wczesne podjęcie RKO przez świadków zdarzenia:

natychmiastowa RKO może podwoić lub nawet potroić

natychmiastowa RKO może podwoić lub nawet potroić

szanse przeżycia osób, u których doszło do NZK w

szanse przeżycia osób, u których doszło do NZK w

mechanizmie

mechanizmie

VF .

VF .

3. Wczesna defibrylacja: RKO w połączeniu z defibrylacją w

3. Wczesna defibrylacja: RKO w połączeniu z defibrylacją w

czasie 3-5 minut od utraty przytomności może zwiększyć

czasie 3-5 minut od utraty przytomności może zwiększyć

częstość przeżycia do 49-75%. Każda minuta opóźnienia w

częstość przeżycia do 49-75%. Każda minuta opóźnienia w

defibrylacji redukuje prawdopodobieństwo przeżycia do

defibrylacji redukuje prawdopodobieństwo przeżycia do

wypisu ze szpitala o 10-15%.

wypisu ze szpitala o 10-15%.

4. Wczesne podjęcie ALS i opieka poresuscytacyjna: sposób

4. Wczesne podjęcie ALS i opieka poresuscytacyjna: sposób

postępowania w okresie po przywróceniu krążenia ma

postępowania w okresie po przywróceniu krążenia ma

wpływ na ostateczny wynik leczenia.

wpływ na ostateczny wynik leczenia.

W większości przypadków, od momentu wezwania pomocy

W większości przypadków, od momentu wezwania pomocy

do

do

przybycia

przybycia

służb ratowniczych upływa co najmniej 8

służb ratowniczych upływa co najmniej 8

minut. Szanse przeżycia poszkodowanego są uzależnione

minut. Szanse przeżycia poszkodowanego są uzależnione

od wczesnego

od wczesnego

wdrożenia

wdrożenia

w tym czasie przez świadków

w tym czasie przez świadków

zdarzenia 3 pierwszych ogniw łańcucha przeżycia.

zdarzenia 3 pierwszych ogniw łańcucha przeżycia.

background image

Osoby u których wystąpiło NZK wymagają natychmiastowej

Osoby u których wystąpiło NZK wymagają natychmiastowej

RKO. Zapewnia ona niewielki, ale decydujący o przeżyciu

RKO. Zapewnia ona niewielki, ale decydujący o przeżyciu

przepływu krwi przez serce i mózg. Dzięki temu wzrasta

przepływu krwi przez serce i mózg. Dzięki temu wzrasta

prawdopodobieństwo skutecznej defibrylacji w przypadku VF,

prawdopodobieństwo skutecznej defibrylacji w przypadku VF,

co pozwoli na powrót prawidłowego rytmu serca i właściwej

co pozwoli na powrót prawidłowego rytmu serca i właściwej

perfuzji.

perfuzji.

Uciskanie klatki piersiowej jest szczególnie ważne, gdy

Uciskanie klatki piersiowej jest szczególnie ważne, gdy

defibrylacji nie można przeprowadzić w czasie krótszym niż

defibrylacji nie można przeprowadzić w czasie krótszym niż

4-5 minut od utraty przytomności.

4-5 minut od utraty przytomności.

Defibrylacja przerywa nieskoordynowaną depolaryzację i

Defibrylacja przerywa nieskoordynowaną depolaryzację i

repolaryzację mięśnia sercowego w trakcie migotania komór.

repolaryzację mięśnia sercowego w trakcie migotania komór.

Jeżeli serce jest wciąż żywotne, jego naturalny rozrusznik

Jeżeli serce jest wciąż żywotne, jego naturalny rozrusznik

podejmie pracę i zainicjuje rytm przywracający krążenie.

podejmie pracę i zainicjuje rytm przywracający krążenie.

W ciągu pierwszych minut po skutecznej defibrylacji rytm

W ciągu pierwszych minut po skutecznej defibrylacji rytm

serca może być wolny i nieefektywny. W takiej sytuacji

serca może być wolny i nieefektywny. W takiej sytuacji

wykonywanie uciśnięć klatki piersiowej jest niezbędne do

wykonywanie uciśnięć klatki piersiowej jest niezbędne do

momentu powrotu prawidłowej pracy serca.

momentu powrotu prawidłowej pracy serca.

background image

Ratownicy przedmedyczni mogą być szkoleni w zakresie

Ratownicy przedmedyczni mogą być szkoleni w zakresie

użycia AED, które analizują rytm pracy serca u

użycia AED, które analizują rytm pracy serca u

poszkodowanego i przeprowadzają defibrylację w przypadku

poszkodowanego i przeprowadzają defibrylację w przypadku

wystąpienia VF. AED używają komend głosowych w celu

wystąpienia VF. AED używają komend głosowych w celu

kierowania postępowaniem ratownika. Analizują rytm pracy

kierowania postępowaniem ratownika. Analizują rytm pracy

serca i informują, jeżeli wyładowanie jest niezbędne. AED są

serca i informują, jeżeli wyładowanie jest niezbędne. AED są

bardzo dokładne i zalecają defibrylację jedynie w przypadku

bardzo dokładne i zalecają defibrylację jedynie w przypadku

VF (lub poprzedzającego go, szybkiego VT)

VF (lub poprzedzającego go, szybkiego VT)

Istnieją badania potwierdzające poprawę przeżywalności

Istnieją badania potwierdzające poprawę przeżywalności

gdy RKO zostanie rozpoczęte natychmiast oraz szkodliwe

gdy RKO zostanie rozpoczęte natychmiast oraz szkodliwe

następstwa opóźnionej defibrylacji. Szanse przeżycia

następstwa opóźnionej defibrylacji. Szanse przeżycia

pacjenta z NZK w mechanizmie VF, do którego doszło w

pacjenta z NZK w mechanizmie VF, do którego doszło w

obecności świadków, bez prowadzenia RKO z każdą minutą

obecności świadków, bez prowadzenia RKO z każdą minutą

spadają 07-10%. W przypadku wykonywania RKO przez

spadają 07-10%. W przypadku wykonywania RKO przez

świadków zdarzenia, szanse przeżycia maleją jedynie o 3-

świadków zdarzenia, szanse przeżycia maleją jedynie o 3-

4% z każdą minutą.

4% z każdą minutą.

Podsumowując, należy stwierdzić, że prowadzenie RKO

Podsumowując, należy stwierdzić, że prowadzenie RKO

przez świadków zdarzenia zwiększa 2- lub 3-krotnie szanse

przez świadków zdarzenia zwiększa 2- lub 3-krotnie szanse

przeżycia w zauważonym NZK.

przeżycia w zauważonym NZK.

background image

PODSTAWOWE ZABIEGI

PODSTAWOWE ZABIEGI

RESUSCYTACYJNE U DOROSŁYCH

RESUSCYTACYJNE U DOROSŁYCH

Algorytm BLS zaleca:

Algorytm BLS zaleca:

1. Upewnij się, czy poszkodowany i wszyscy

1. Upewnij się, czy poszkodowany i wszyscy

świadkowie zdarzenia są bezpieczni.

świadkowie zdarzenia są bezpieczni.

2. Sprawdź reakcję poszkodowanego

2. Sprawdź reakcję poszkodowanego

- delikatnie potrząśnij za ramiona i głośno zapytaj:

- delikatnie potrząśnij za ramiona i głośno zapytaj:

"Czy wszystko w porządku?„

"Czy wszystko w porządku?„

3a. Jeżeli reaguje:

3a. Jeżeli reaguje:

- zostaw poszkodowanego w pozycji, w której go

- zostaw poszkodowanego w pozycji, w której go

zastałeś, o ile nie zagraża mu żadne

zastałeś, o ile nie zagraża mu żadne

niebezpieczeństwo,

niebezpieczeństwo,

- dowiedz się jak najwięcej o stanie poszkodowanego

- dowiedz się jak najwięcej o stanie poszkodowanego

i wezwij pomoc, jeśli będzie potrzebna,

i wezwij pomoc, jeśli będzie potrzebna,

- regularnie oceniaj jego stan.

- regularnie oceniaj jego stan.

background image

3b. Jeżeli nie reaguje:

3b. Jeżeli nie reaguje:

- głośno zawołaj o pomoc

- głośno zawołaj o pomoc

- odwróć poszkodowanego na plecy, a następnie udrożnij drogi

- odwróć poszkodowanego na plecy, a następnie udrożnij drogi

oddechowe, wykonując odgięcie głowy i uniesienie żuchwy

oddechowe, wykonując odgięcie głowy i uniesienie żuchwy

*umieść jedną rękę na czole poszkodowanego i delikatnie odegnij

*umieść jedną rękę na czole poszkodowanego i delikatnie odegnij

jego głowę do tyłu, pozostawiając wolny kciuk i palec wskazujący

jego głowę do tyłu, pozostawiając wolny kciuk i palec wskazujący

tak, aby zatkać nimi nos jeżeli potrzebne będą oddechy

tak, aby zatkać nimi nos jeżeli potrzebne będą oddechy

ratunkowe,

ratunkowe,

* opuszki palców drugiej ręki umieść na żuchwie

* opuszki palców drugiej ręki umieść na żuchwie

poszkodowanego, a następnie unieś ją w celu udrożnienia dróg

poszkodowanego, a następnie unieś ją w celu udrożnienia dróg

oddechowych.

oddechowych.

4. Utrzymując drożność dróg oddechowych wzrokiem, słuchem

4. Utrzymując drożność dróg oddechowych wzrokiem, słuchem

i dotykiem oceń, czy występuje prawidłowy oddech:

i dotykiem oceń, czy występuje prawidłowy oddech:

- oceń wzrokiem ruchy klatki piersiowej,

- oceń wzrokiem ruchy klatki piersiowej,

- nasłuchuj przy ustach poszkodowanego szmerów oddechowych

- nasłuchuj przy ustach poszkodowanego szmerów oddechowych

- staraj się wyczuć ruch powietrza na swoim policzku.

- staraj się wyczuć ruch powietrza na swoim policzku.

background image

W pierwszych minutach po zatrzymaniu krążenia

W pierwszych minutach po zatrzymaniu krążenia

poszkodowany może słabo oddychać lub

poszkodowany może słabo oddychać lub

wykonywać głośne, pojedyncze westchnięcia. Nie

wykonywać głośne, pojedyncze westchnięcia. Nie

należy ich

należy ich

my

my

lić z prawidłowym oddechem. Na

lić z prawidłowym oddechem. Na

ocenę wzrokiem, słuchem i dotykiem przeznacz

ocenę wzrokiem, słuchem i dotykiem przeznacz

nie więcej niż 10 sekund. Jeżeli masz jakiekolwiek

nie więcej niż 10 sekund. Jeżeli masz jakiekolwiek

wątpliwości czy oddech jest prawidłowy, działaj

wątpliwości czy oddech jest prawidłowy, działaj

tak, jakby był nieprawidłowy.

tak, jakby był nieprawidłowy.

5a. Jeżeli oddech jest prawidłowy:

5a. Jeżeli oddech jest prawidłowy:

- ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej

- ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej

- wyślij kogoś lub sam udaj się po pomoc

- wyślij kogoś lub sam udaj się po pomoc

(wezwij pogotowie),

(wezwij pogotowie),

- regularnie oceniaj oddech.

- regularnie oceniaj oddech.

background image

5b. Jeżeli jego oddech nie jest prawidłowy:

5b. Jeżeli jego oddech nie jest prawidłowy:

- wyślij kogoś po pomoc, a jeżeli jesteś sam, zostaw poszkodowanego i wezwij

- wyślij kogoś po pomoc, a jeżeli jesteś sam, zostaw poszkodowanego i wezwij

pogotowie, wróć i rozpocznij uciskanie klatki piersiowej zgodnie z poniższym

pogotowie, wróć i rozpocznij uciskanie klatki piersiowej zgodnie z poniższym

opisem:

opisem:

a. uklęknij obok poszkodowanego,

a. uklęknij obok poszkodowanego,

b. ułóż nadgarstek jednej ręki na środku mostka poszkodowanego

b. ułóż nadgarstek jednej ręki na środku mostka poszkodowanego

c. ułóż nadgarstek drugiej ręki na pierwszym

c. ułóż nadgarstek drugiej ręki na pierwszym

d. spleć palce obu dłoni i upewnij się, że nie będziesz wywierać nacisku na

d. spleć palce obu dłoni i upewnij się, że nie będziesz wywierać nacisku na

żebra poszkodowanego; nie uciskaj nadbrzusza ani dolnej części mostka,

żebra poszkodowanego; nie uciskaj nadbrzusza ani dolnej części mostka,

e. pochył się nad poszkodowanym, wyprostowane ramiona ustaw prostopadle

e. pochył się nad poszkodowanym, wyprostowane ramiona ustaw prostopadle

do mostka i

do mostka i

uciskaj

uciskaj

na głębokość 4-5 cm),

na głębokość 4-5 cm),

f. po każdym uciśnięciu zwolnij nacisk na klatkę piersiową, nie odrywając dłoni

f. po każdym uciśnięciu zwolnij nacisk na klatkę piersiową, nie odrywając dłoni

od mostka. Powtarzaj uciśnięcia z częstotliwością 100/min (nieco mniej niż 2

od mostka. Powtarzaj uciśnięcia z częstotliwością 100/min (nieco mniej niż 2

uciśnięcia/s),

uciśnięcia/s),

g. okres uciskania i zwalniania nacisku (relaksacji) mostka powinien być taki

g. okres uciskania i zwalniania nacisku (relaksacji) mostka powinien być taki

sam.

sam.

background image

6a. Połącz uciskanie klatki piersiowej

6a. Połącz uciskanie klatki piersiowej

z oddechami ratowniczymi:

z oddechami ratowniczymi:

po wykonaniu 30 uciśnięć klatki piersiowej udrożnij

po wykonaniu 30 uciśnięć klatki piersiowej udrożnij

drogi oddechowe, odginając głowę i unosząc żuchwę,

drogi oddechowe, odginając głowę i unosząc żuchwę,

zaciśnij skrzydełka nosa, używając palca

zaciśnij skrzydełka nosa, używając palca

wskazującego i kciuka ręki umieszczonej na czole

wskazującego i kciuka ręki umieszczonej na czole

poszkodowanego,

poszkodowanego,

pozostaw usta delikatnie otwarte jednocześnie

pozostaw usta delikatnie otwarte jednocześnie

utrzymując uniesienie żuchwy,

utrzymując uniesienie żuchwy,

weź normalny wdech i obejmij szczelnie usta

weź normalny wdech i obejmij szczelnie usta

poszkodowanego swoimi ustami, upewniając się, że

poszkodowanego swoimi ustami, upewniając się, że

nie ma przecieku powietrza,

nie ma przecieku powietrza,

background image

wdmuchuj powoli powietrze do ust poszkodowanego przez

wdmuchuj powoli powietrze do ust poszkodowanego przez

około 1 sekundę (tak jak przy normalnym oddychaniu),

około 1 sekundę (tak jak przy normalnym oddychaniu),

obserwując jednocześnie czy klatka piersiowa się unosi; taki

obserwując jednocześnie czy klatka piersiowa się unosi; taki

oddech ratowniczy jest efektywny,

oddech ratowniczy jest efektywny,

utrzymując odgięcie głowy i uniesienie żuchwy, odsuń swoje

utrzymując odgięcie głowy i uniesienie żuchwy, odsuń swoje

usta od ust poszkodowanego i obserwuj czy podczas wydechu

usta od ust poszkodowanego i obserwuj czy podczas wydechu

opada jego klatka piersiowa,

opada jego klatka piersiowa,

jeszcze raz nabierz powietrza i wdmuchnij do ust

jeszcze raz nabierz powietrza i wdmuchnij do ust

poszkodowanego, dążąc do wykonania dwóch skutecznych

poszkodowanego, dążąc do wykonania dwóch skutecznych

oddechów ratowniczych, następnie ponownie ułóż ręce w

oddechów ratowniczych, następnie ponownie ułóż ręce w

prawidłowej pozycji na mostku i wykonaj kolejnych 30 uciśnięć

prawidłowej pozycji na mostku i wykonaj kolejnych 30 uciśnięć

klatki piersiowej,

klatki piersiowej,

kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w

kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w

stosunku 30 : 2,

stosunku 30 : 2,

przerwij swoje działanie w celu sprawdzenia stanu

przerwij swoje działanie w celu sprawdzenia stanu

poszkodowanego tylko gdy zacznie on prawidłowo oddychać. W

poszkodowanego tylko gdy zacznie on prawidłowo oddychać. W

innym przypadku nie przerywaj resuscytacji.

innym przypadku nie przerywaj resuscytacji.

background image

Jeżeli wykonane na wstępie oddechy

Jeżeli wykonane na wstępie oddechy

ratownicze nie powodują uniesienia się klatki

ratownicze nie powodują uniesienia się klatki

piersiowej jak przy normalnym oddychaniu,

piersiowej jak przy normalnym oddychaniu,

wykonaj następujące czynności:

wykonaj następujące czynności:

sprawdź jamę ustną poszkodowanego i usuń

sprawdź jamę ustną poszkodowanego i usuń

widoczne ciała obce,

widoczne ciała obce,

sprawdź, czy odgięcie głowy i uniesienie żuchwy

sprawdź, czy odgięcie głowy i uniesienie żuchwy

są poprawnie wykonane,

są poprawnie wykonane,

wykonaj nie więcej niż 2 próby wentylacji za

wykonaj nie więcej niż 2 próby wentylacji za

każdym razem, zanim podejmiesz ponownie

każdym razem, zanim podejmiesz ponownie

uciskanie klatki piersiowej.

uciskanie klatki piersiowej.

background image

Jeżeli na miejscu zdarzenia jest więcej

Jeżeli na miejscu zdarzenia jest więcej

niż jeden ratownik powinni oni się

niż jeden ratownik powinni oni się

zmieniać podczas prowadzenia RKO co

zmieniać podczas prowadzenia RKO co

1-2

1-2

minuty,

minuty,

aby zapobiec zmęczeniu.

aby zapobiec zmęczeniu.

Należy zminimalizować przerwy w

Należy zminimalizować przerwy w

resuscytacji podczas zmian.

resuscytacji podczas zmian.

background image

6b. RKO ograniczone wyłącznie do uciśnięć

6b. RKO ograniczone wyłącznie do uciśnięć

klatki piersiowej możesz prowadzić w

klatki piersiowej możesz prowadzić w

następujących sytuacjach:

następujących sytuacjach:

Jeżeli nie jesteś w stanie lub nie chcesz

Jeżeli nie jesteś w stanie lub nie chcesz

wykonywać oddechów ratowniczych, zastosuj

wykonywać oddechów ratowniczych, zastosuj

uciśnięcia klatki piersiowej.

uciśnięcia klatki piersiowej.

Jeżeli stosujesz wyłącznie uciśnięcia klatki

Jeżeli stosujesz wyłącznie uciśnięcia klatki

piersiowej, wykonuj je bez przerwy, z

piersiowej, wykonuj je bez przerwy, z

częstotliwością 100 uciśnięć/min.

częstotliwością 100 uciśnięć/min.

Przerwij swoje działanie w celu sprawdzenia stanu

Przerwij swoje działanie w celu sprawdzenia stanu

poszkodowanego tylko wtedy, jeżeli zacznie on

poszkodowanego tylko wtedy, jeżeli zacznie on

prawidłowo oddychać. W innym przypadku nie

prawidłowo oddychać. W innym przypadku nie

przerywaj resuscytacji.

przerywaj resuscytacji.

background image

7. Kontynuuj resuscytację do czasu

7. Kontynuuj resuscytację do czasu

gdy:

gdy:

przybędą wykwalifikowane służby

przybędą wykwalifikowane służby

medyczne i przejmą działania,

medyczne i przejmą działania,

poszkodowany zacznie prawidłowo

poszkodowany zacznie prawidłowo

oddychać,

oddychać,

ulegniesz wyczerpaniu.

ulegniesz wyczerpaniu.

background image

Pozycja bezpieczna

Pozycja bezpieczna

ERC zaleca następującą sekwencję postępowania w celu

ERC zaleca następującą sekwencję postępowania w celu

ułożenia poszkodowanego w pozycji bezpiecznej:

ułożenia poszkodowanego w pozycji bezpiecznej:

zdejmij okulary poszkodowanego,

zdejmij okulary poszkodowanego,

uklęknij przy poszkodowanym i upewnij się, że obie nogi są

uklęknij przy poszkodowanym i upewnij się, że obie nogi są

wyprostowane,

wyprostowane,

rękę bliższą tobie ułóż pod kątem prostym w stosunku do ciała, a

rękę bliższą tobie ułóż pod kątem prostym w stosunku do ciała, a

następnie zegnij w łokciu pod kątem prostym tak, aby dłoń ręki

następnie zegnij w łokciu pod kątem prostym tak, aby dłoń ręki

była skierowana do góry,

była skierowana do góry,

dalszą rękę przełóż w poprzek klatki piersiowej i przytrzymaj

dalszą rękę przełóż w poprzek klatki piersiowej i przytrzymaj

stroną grzbietową przy bliższym policzku,

stroną grzbietową przy bliższym policzku,

drugą swoją ręką złap za dalszą nogę tuż powyżej kolana i

drugą swoją ręką złap za dalszą nogę tuż powyżej kolana i

podciągnij ją ku górze, nie odrywając stopy od podłoża,

podciągnij ją ku górze, nie odrywając stopy od podłoża,

background image

przytrzymując dłoń dociśniętą do policzka, pociągnij za dalszą

przytrzymując dłoń dociśniętą do policzka, pociągnij za dalszą

kończynę dolną tak, by ratowany obrócił się na bok w twoim

kończynę dolną tak, by ratowany obrócił się na bok w twoim

kierunku,

kierunku,

ułóż nogę, za którą przetaczałeś poszkodowanego w ten sposób,

ułóż nogę, za którą przetaczałeś poszkodowanego w ten sposób,

aby kolano znajdowało pod kątem prostym w stosunku do biodra,

aby kolano znajdowało pod kątem prostym w stosunku do biodra,

odegnij głowę ratowanego ku tyłowi, by upewnić się, że drogi

odegnij głowę ratowanego ku tyłowi, by upewnić się, że drogi

oddechowe są drożne,

oddechowe są drożne,

gdy jest to konieczne, ułóż rękę ratowanego pod policzkiem tak,

gdy jest to konieczne, ułóż rękę ratowanego pod policzkiem tak,

by utrzymać głowę w odgięciu,

by utrzymać głowę w odgięciu,

regularnie sprawdzaj oddychanie.

regularnie sprawdzaj oddychanie.

Jeżeli poszkodowany musi być ułożony w tej pozycji dłużej

Jeżeli poszkodowany musi być ułożony w tej pozycji dłużej

niż 30 minut, to po tym czasie odwróć go na drugi bok aby

niż 30 minut, to po tym czasie odwróć go na drugi bok aby

zwolnić ucisk na leżące niżej ramię.

zwolnić ucisk na leżące niżej ramię.

background image

POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU

POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU

ZADŁAWIENIA U DOROSŁYCH

ZADŁAWIENIA U DOROSŁYCH

( ciało obce w drogach oddechowych )

( ciało obce w drogach oddechowych )

Postępowanie to jest także właściwe dla dzieci powyżej 1. roku

Postępowanie to jest także właściwe dla dzieci powyżej 1. roku

życia.

życia.

1. Jeżeli poszkodowany ma objawy częściowej niedrożności

1. Jeżeli poszkodowany ma objawy częściowej niedrożności

dróg oddechowych:

dróg oddechowych:

- zachęcaj go do kaszlu i nie rób nic więcej.

- zachęcaj go do kaszlu i nie rób nic więcej.

2. Jeżeli poszkodowany ma objawy całkowitej niedrożności,

2. Jeżeli poszkodowany ma objawy całkowitej niedrożności,

ale jest przytomny:

ale jest przytomny:

- zastosuj do 5 uderzeń w okolicę między łopatkową zgodnie z

- zastosuj do 5 uderzeń w okolicę między łopatkową zgodnie z

zasadami:

zasadami:

background image

stań z boku i

stań z boku i

nieco

nieco

za poszkodowanym,

za poszkodowanym,

podłóż jedną dłoń pod mostek

podłóż jedną dłoń pod mostek

poszkodowanego i pochyl go do przodu tak,

poszkodowanego i pochyl go do przodu tak,

aby przemieszczone ciało obce mogło

aby przemieszczone ciało obce mogło

przedostać się do ust, a nie przesuwało się w

przedostać się do ust, a nie przesuwało się w

głąb dróg oddechowych,

głąb dróg oddechowych,

wykonaj do 5 energicznych uderzeń

wykonaj do 5 energicznych uderzeń

nadgarstkiem w okolicę między łopatkową;

nadgarstkiem w okolicę między łopatkową;

background image

- po każdym uderzeniu sprawdź czy ciało

- po każdym uderzeniu sprawdź czy ciało

obce przypadkiem nie wydostało się i

obce przypadkiem nie wydostało się i

czy

czy

drogi oddechowe są nadal niedrożne. Celem

drogi oddechowe są nadal niedrożne. Celem

jest zlikwidowanie niedrożności energicznym

jest zlikwidowanie niedrożności energicznym

uderzeniem, co nie oznacza konieczności

uderzeniem, co nie oznacza konieczności

wykonywania wszystkich 5 prób;

wykonywania wszystkich 5 prób;

- jeżeli 5 uderzeń w okolicę między

- jeżeli 5 uderzeń w okolicę między

łopatkową nie spowoduje usunięcia ciała

łopatkową nie spowoduje usunięcia ciała

obcego, zastosuj 5 uciśnięć nadbrzusza

obcego, zastosuj 5 uciśnięć nadbrzusza

zgodnie z zasadami:

zgodnie z zasadami:

background image

stań za poszkodowanym i obejmij go

stań za poszkodowanym i obejmij go

ramionami na wysokości nadbrzusza,

ramionami na wysokości nadbrzusza,

pochyl go do przodu,

pochyl go do przodu,

zaciśnij pięść i umieść ją pomiędzy

zaciśnij pięść i umieść ją pomiędzy

pępkiem i wyrostkiem mieczykowatym,

pępkiem i wyrostkiem mieczykowatym,

wolną ręką złap za zaciśniętą pięść i silnie

wolną ręką złap za zaciśniętą pięść i silnie

pociągnij do wewnątrz i ku górze,

pociągnij do wewnątrz i ku górze,

powtórz tę czynność do 5 razy;

powtórz tę czynność do 5 razy;

background image

- jeżeli te czynności nie spowodują usunięcia ciała

- jeżeli te czynności nie spowodują usunięcia ciała

obcego z dróg oddechowych, kontynuuj uderzenia w

obcego z dróg oddechowych, kontynuuj uderzenia w

okolicę międzyłopatkową w połączeniu z uciśnięciami

okolicę międzyłopatkową w połączeniu z uciśnięciami

nadbrzusza.

nadbrzusza.

3. Jeżeli poszkodowany straci przytomność:

3. Jeżeli poszkodowany straci przytomność:

- bezpiecznie ułóż go na ziemi,

- bezpiecznie ułóż go na ziemi,

- natychmiast wezwij fachową pomoc,

- natychmiast wezwij fachową pomoc,

- rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową

- rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową

(rozpoczynając od punktu 5b algorytmu BLS);

(rozpoczynając od punktu 5b algorytmu BLS);

ratownicy medyczni, przeszkoleni i doświadczeni w

ratownicy medyczni, przeszkoleni i doświadczeni w

sprawdzaniu tętna, powinni rozpocząć uciskanie

sprawdzaniu tętna, powinni rozpocząć uciskanie

klatki piersiowej u poszkodowanego z całkowitą

klatki piersiowej u poszkodowanego z całkowitą

niedrożnością dróg oddechowych nawet jeżeli tętno

niedrożnością dróg oddechowych nawet jeżeli tętno

jest wyczuwalne.

jest wyczuwalne.

background image

Podstawowe zabiegi

Podstawowe zabiegi

resuscytacyjne u dzieci

resuscytacyjne u dzieci

Ratownicy, którzy umieją wykonywać BLS u dorosłych i nie

Ratownicy, którzy umieją wykonywać BLS u dorosłych i nie

posiadają konkretnej wiedzy z zakresu resuscytacji dzieci

posiadają konkretnej wiedzy z zakresu resuscytacji dzieci

mogą używać sekwencji dla dorosłych z zastrzeżeniem, że

mogą używać sekwencji dla dorosłych z zastrzeżeniem, że

powinni wykonać 5 pierwszych oddechów ratowniczych, a

powinni wykonać 5 pierwszych oddechów ratowniczych, a

następnie przez minutę wykonywać BLS zanim udadzą się

następnie przez minutę wykonywać BLS zanim udadzą się

po pomoc.

po pomoc.

Poniższa sekwencja ma być stosowana przez ratowników z

Poniższa sekwencja ma być stosowana przez ratowników z

obowiązkiem udzielania pomocy pracujących z dziećmi w

obowiązkiem udzielania pomocy pracujących z dziećmi w

stanach zagrożenia życia ( zwykle osoby z wykształceniem

stanach zagrożenia życia ( zwykle osoby z wykształceniem

medycznym ).

medycznym ).

background image

BSL u dzieci

BSL u dzieci

1. Upewnij się, że jest bezpiecznie zarówno dla ciebie jak i dla

1. Upewnij się, że jest bezpiecznie zarówno dla ciebie jak i dla

dziecka

dziecka

2. Sprawdź reakcję dziecka

2. Sprawdź reakcję dziecka

- delikatnie potrząśnij dziecko i zapytaj głośno:

- delikatnie potrząśnij dziecko i zapytaj głośno:

Czy wszystko w porządku”

Czy wszystko w porządku”

- nie potrząsaj niemowlęciem i dzieckiem, jeśli podejrzewasz

- nie potrząsaj niemowlęciem i dzieckiem, jeśli podejrzewasz

u niego uraz szyjnego odcinka kręgosłupa.

u niego uraz szyjnego odcinka kręgosłupa.

3a. Jeśli dziecko odpowiada słowami lub poruszeniem się:

3a. Jeśli dziecko odpowiada słowami lub poruszeniem się:

- pozostaw dziecko w pozycji w jakiej je zastałeś ( pod

- pozostaw dziecko w pozycji w jakiej je zastałeś ( pod

warunkiem, że jest ona dla niego bezpieczna ),

warunkiem, że jest ona dla niego bezpieczna ),

- oceń jego stan i udziel pomocy w razie potrzeby,

- oceń jego stan i udziel pomocy w razie potrzeby,

- powtarzaj regularnie ocenę stanu ogólnego dziecka.

- powtarzaj regularnie ocenę stanu ogólnego dziecka.

background image

BSL u dzieci

BSL u dzieci

3b. Jeśli dziecko nie reaguje:

3b. Jeśli dziecko nie reaguje:

- głośno wołaj o pomoc,

- głośno wołaj o pomoc,

- udrożnij drogi oddechowe dziecka poprzez odgięcie głowy i

- udrożnij drogi oddechowe dziecka poprzez odgięcie głowy i

uniesienie żuchwy w następujący sposób:

uniesienie żuchwy w następujący sposób:

początkowo w pozycji zastanej umieść rękę na czole

początkowo w pozycji zastanej umieść rękę na czole

dziecka i delikatnie odegnij jego głowę ku tyłowi,

dziecka i delikatnie odegnij jego głowę ku tyłowi,

w tym samym czasie umieść opuszki palca ( lub palców )

w tym samym czasie umieść opuszki palca ( lub palców )

pod bródką dziecka i unieś ją; nie naciskaj na tkanki miękkie

pod bródką dziecka i unieś ją; nie naciskaj na tkanki miękkie

pod bródką, bo możesz spowodować niedrożność dróg

pod bródką, bo możesz spowodować niedrożność dróg

oddechowych,

oddechowych,

jeśli wciąż masz trudności z udrożnieniem dróg

jeśli wciąż masz trudności z udrożnieniem dróg

oddechowych, spróbuj metody wysunięcia żuchwy; połóż

oddechowych, spróbuj metody wysunięcia żuchwy; połóż

palce wskazujące obydwu rąk za żuchwą dziecka, po jej

palce wskazujące obydwu rąk za żuchwą dziecka, po jej

bokach i popchnij ją do przodu,

bokach i popchnij ją do przodu,

obie metody mogą być łatwiejsze do wykonania, jeśli

obie metody mogą być łatwiejsze do wykonania, jeśli

dziecko zostanie delikatnie położone na plecy.

dziecko zostanie delikatnie położone na plecy.

background image

Jeżeli podejrzewasz istnienie urazu okolicy szyi,

Jeżeli podejrzewasz istnienie urazu okolicy szyi,

staraj się udrożnić drogi oddechowe, używając

staraj się udrożnić drogi oddechowe, używając

jedynie metody wysunięcia żuchwy.

jedynie metody wysunięcia żuchwy.

Jeśli nadal jest to nieskuteczne zastosuj

Jeśli nadal jest to nieskuteczne zastosuj

niewielkie odchylenie głowy do tyłu do momentu

niewielkie odchylenie głowy do tyłu do momentu

aż drogi oddechowe zostaną udrożnione.

aż drogi oddechowe zostaną udrożnione.

BSL u dzieci

BSL u dzieci

background image

4. Utrzymując drożność dróg oddechowych wzrokiem słuchem

4. Utrzymując drożność dróg oddechowych wzrokiem słuchem

i dotykiem oceń, czy występują prawidłowe oddechy

i dotykiem oceń, czy występują prawidłowe oddechy

poprzez przysunięcie swojej twarzy blisko twarzy dziecka i

poprzez przysunięcie swojej twarzy blisko twarzy dziecka i

obserwowania jego klatki piersiowej:

obserwowania jego klatki piersiowej:

-

obserwuj ruchy klatki piersiowej

obserwuj ruchy klatki piersiowej

-

słuchaj nad nosem i ustami dziecka szmerów oddechowych,

słuchaj nad nosem i ustami dziecka szmerów oddechowych,

-

poczuj ruch powietrza na swoim policzku.

poczuj ruch powietrza na swoim policzku.

Patrz, słuchaj i staraj się wyczuć nie dłużej niż 10 sekund

Patrz, słuchaj i staraj się wyczuć nie dłużej niż 10 sekund

zanim podejmiesz decyzję.

zanim podejmiesz decyzję.

BSL u dzieci

BSL u dzieci

background image

5a. Jeśli dziecko oddycha prawidłowo:

5a. Jeśli dziecko oddycha prawidłowo:

-

ułóż dziecko w pozycji bezpiecznej,

ułóż dziecko w pozycji bezpiecznej,

-

sprawdzaj, czy oddech nadal występuje.

sprawdzaj, czy oddech nadal występuje.

5b. Jeśli dziecko nie oddycha lub ma oddechy agonalne

5b. Jeśli dziecko nie oddycha lub ma oddechy agonalne

( nieregularne, rzadkie oddechy ):

( nieregularne, rzadkie oddechy ):

-

delikatnie usuń widoczne ciała obce mogące powodować

delikatnie usuń widoczne ciała obce mogące powodować

niedrożność dróg oddechowych,

niedrożność dróg oddechowych,

-

wykonaj 5 pierwszych oddechów ratowniczych,

wykonaj 5 pierwszych oddechów ratowniczych,

-

podczas wykonywania oddechów ratowniczych zwróć

podczas wykonywania oddechów ratowniczych zwróć

uwagę na pojawienie się kaszlu lub odruchów z tylnej

uwagę na pojawienie się kaszlu lub odruchów z tylnej

ściany gardła w odpowiedzi na twoje działania; obecność

ściany gardła w odpowiedzi na twoje działania; obecność

lub brak tego typu reakcji stanowi część oceny obecności

lub brak tego typu reakcji stanowi część oceny obecności

oznak krążenia / ruch, kaszel lub prawidłowy oddech /.

oznak krążenia / ruch, kaszel lub prawidłowy oddech /.

BSL u dzieci

BSL u dzieci

background image

Oddechy ratownicze u dziecka powyżej 1. roku powinny być

Oddechy ratownicze u dziecka powyżej 1. roku powinny być

wykonane w następujący sposób:

wykonane w następujący sposób:

-

zapewnij odgięcie głowy i uniesienie żuchwy,

zapewnij odgięcie głowy i uniesienie żuchwy,

-

kciukiem i palcem wskazującym ręki leżącej na czole zaciśnij

kciukiem i palcem wskazującym ręki leżącej na czole zaciśnij

miękkie części nosa,

miękkie części nosa,

-

rozchyl nieco usta dziecka, ale utrzymuj uniesienie bródki,

rozchyl nieco usta dziecka, ale utrzymuj uniesienie bródki,

-

nabierz powietrza, obejmij szczelnie swoimi ustami usta

nabierz powietrza, obejmij szczelnie swoimi ustami usta

dziecka i upewnij się, że nie ma przecieku powietrza,

dziecka i upewnij się, że nie ma przecieku powietrza,

-

wykonaj powolny wydech do ust poszkodowanego trwający

wykonaj powolny wydech do ust poszkodowanego trwający

ok. 1-1,5 sekundy, obserwując równocześnie unoszenie się

ok. 1-1,5 sekundy, obserwując równocześnie unoszenie się

klatki piersiowej,

klatki piersiowej,

-

utrzymując odgięcie głowy i uniesienie żuchwy odsuń swoje

utrzymując odgięcie głowy i uniesienie żuchwy odsuń swoje

usta od ust poszkodowanego i obserwuj, czy podczas wydechu

usta od ust poszkodowanego i obserwuj, czy podczas wydechu

opada klatka piersiowa.

opada klatka piersiowa.

-

ponownie nabierz powietrza i powtórz opisaną sekwencję 5

ponownie nabierz powietrza i powtórz opisaną sekwencję 5

razy; oceń jakość oddechu obserwując klatkę piersiową

razy; oceń jakość oddechu obserwując klatkę piersiową

dziecka: powinna się unosić i opadać jak przy normalnym

dziecka: powinna się unosić i opadać jak przy normalnym

oddechu.

oddechu.

BSL u dzieci

BSL u dzieci

background image

Oddechy ratownicze dla niemowląt powinny być wykonane

Oddechy ratownicze dla niemowląt powinny być wykonane

w następujący sposób:

w następujący sposób:

-

umieść głowę w pozycji neutralnej i unieś bródkę,

umieść głowę w pozycji neutralnej i unieś bródkę,

-

nabierz powietrza, obejmij szczelnie swoimi ustami usta i nos

nabierz powietrza, obejmij szczelnie swoimi ustami usta i nos

dziecka i upewnij się, że nie ma przecieku powietrza. Jeśli u

dziecka i upewnij się, że nie ma przecieku powietrza. Jeśli u

starszego niemowlęcia nie można objąć ust i nosa, ratownik

starszego niemowlęcia nie można objąć ust i nosa, ratownik

może próbować objąć swoimi ustami albo tylko usta, albo tylko

może próbować objąć swoimi ustami albo tylko usta, albo tylko

nos niemowlęcia ( jeśli tylko nos – należy zacisnąć usta, aby

nos niemowlęcia ( jeśli tylko nos – należy zacisnąć usta, aby

powietrze nie wydostawało się na zewnątrz ).

powietrze nie wydostawało się na zewnątrz ).

-

powoli wdmuchuj powietrze do ust i nosa niemowlęcia przez 1-

powoli wdmuchuj powietrze do ust i nosa niemowlęcia przez 1-

1,5 sekundy, w ilości wystarczającej do widocznego uniesienia

1,5 sekundy, w ilości wystarczającej do widocznego uniesienia

się klatki piersiowej,

się klatki piersiowej,

-

utrzymując odgięcie głowy i uniesienie żuchwy odsuń swoje

utrzymując odgięcie głowy i uniesienie żuchwy odsuń swoje

usta od ust poszkodowanego i obserwuj, czy podczas wydechu

usta od ust poszkodowanego i obserwuj, czy podczas wydechu

opada klatka piersiowa,

opada klatka piersiowa,

-

ponownie nabierz powietrza i powtórz opisaną sekwencję 5

ponownie nabierz powietrza i powtórz opisaną sekwencję 5

razy

razy

BSL u dzieci

BSL u dzieci

background image

Jeśli wykonanie sztucznego oddechu natrafia na trudności,

Jeśli wykonanie sztucznego oddechu natrafia na trudności,

drogi oddechowe mogą być niedrożne.

drogi oddechowe mogą być niedrożne.

Wtedy:

Wtedy:

-

otwórz usta dziecka i usuń z nich wszelkie widoczne

otwórz usta dziecka i usuń z nich wszelkie widoczne

przeszkody; nigdy nie staraj się usunąć ciała obcego na ślepo,

przeszkody; nigdy nie staraj się usunąć ciała obcego na ślepo,

-

upewnij się, że głowa jest prawidłowo odgięta, bródka

upewnij się, że głowa jest prawidłowo odgięta, bródka

uniesiona, ale także, że szyja nie jest nadmiernie wygięta,

uniesiona, ale także, że szyja nie jest nadmiernie wygięta,

-

jeśli odgięcie głowy i uniesienie brody nie powoduje

jeśli odgięcie głowy i uniesienie brody nie powoduje

udrożnienia dróg oddechowych, spróbuj metody wysunięcia

udrożnienia dróg oddechowych, spróbuj metody wysunięcia

żuchwy,

żuchwy,

-

podejmij do 5 prób w celu uzyskania efektywnych oddechów,

podejmij do 5 prób w celu uzyskania efektywnych oddechów,

jeśli nadal jest to nieskuteczne, rozpocznij uciskanie klatki

jeśli nadal jest to nieskuteczne, rozpocznij uciskanie klatki

piersiowej.

piersiowej.

BSL u dzieci

BSL u dzieci

background image

6. Oceń układ krążenia dziecka. Masz nie więcej niż 10 sekund na:

6. Oceń układ krążenia dziecka. Masz nie więcej niż 10 sekund na:

-

poszukiwanie oznak krążenia – zalicza się do tego ruch, kaszel

poszukiwanie oznak krążenia – zalicza się do tego ruch, kaszel

lub prawidłowy oddech ( nie oddechy agonalne, które są

lub prawidłowy oddech ( nie oddechy agonalne, które są

rzadkie i nieregularne ),

rzadkie i nieregularne ),

-

sprawdzenia tętna ( jeśli jesteś przeszkolony ), ale upewnij się,

sprawdzenia tętna ( jeśli jesteś przeszkolony ), ale upewnij się,

że nie zajmie ci to więcej niż 10 sekund.

że nie zajmie ci to więcej niż 10 sekund.

U dziecka powyżej 1. roku życia badaj tętno na tętnicy szyjnej.

U dziecka powyżej 1. roku życia badaj tętno na tętnicy szyjnej.

Jeśli jest to niemowlę, badaj tętno na tętnicy ramiennej na

Jeśli jest to niemowlę, badaj tętno na tętnicy ramiennej na

wewnętrznej stronie ramienia.

wewnętrznej stronie ramienia.

BSL u dzieci

BSL u dzieci

background image

7a. Jeżeli jesteś pewien, że w ciągu 10 sekund stwierdziłeś

7a. Jeżeli jesteś pewien, że w ciągu 10 sekund stwierdziłeś

obecność oznak krążenia:

obecność oznak krążenia:

-

jeśli jest to konieczne, kontynuuj oddechy ratownicze aż do

jeśli jest to konieczne, kontynuuj oddechy ratownicze aż do

powrotu spontanicznego oddechu,

powrotu spontanicznego oddechu,

-

jeśli dziecko nadal jest nieprzytomne, ułóż je w pozycji

jeśli dziecko nadal jest nieprzytomne, ułóż je w pozycji

bezpiecznej,

bezpiecznej,

-

powtarzaj regularnie ocenę stanu ogólnego dziecka.

powtarzaj regularnie ocenę stanu ogólnego dziecka.

7b. Jeśli brak tętna ( oznak krążenia ) lub gdy tętno jest wolne

7b. Jeśli brak tętna ( oznak krążenia ) lub gdy tętno jest wolne

( poniżej 60/min. z objawami złej perfuzji ) lub nie masz

( poniżej 60/min. z objawami złej perfuzji ) lub nie masz

pewności, czy jest obecne:

pewności, czy jest obecne:

-

rozpocznij uciskanie klatki piersiowej,

rozpocznij uciskanie klatki piersiowej,

-

połącz oddechy ratownicze z uciskaniem klatki piersiowej

połącz oddechy ratownicze z uciskaniem klatki piersiowej

BSL u dzieci

BSL u dzieci

background image

Uciskanie klatki piersiowej

Uciskanie klatki piersiowej

U dzieci należy uciskać w jednej trzeciej mostka.

U dzieci należy uciskać w jednej trzeciej mostka.

Aby uniknąć naciskania nadbrzusza, należy zlokalizować

Aby uniknąć naciskania nadbrzusza, należy zlokalizować

wyrostek mieczykowaty poprzez znalezienie miejsca gdzie

wyrostek mieczykowaty poprzez znalezienie miejsca gdzie

łuki żebrowe łączą się ze sobą.

łuki żebrowe łączą się ze sobą.

Szerokość jednego palca powyżej tego punktu wyznaczy

Szerokość jednego palca powyżej tego punktu wyznaczy

prawidłowe miejsce do ucisku mostka.

prawidłowe miejsce do ucisku mostka.

Uciśnięcia powinny być wystarczające, aby obniżyć mostek do

Uciśnięcia powinny być wystarczające, aby obniżyć mostek do

około jednej trzeciej głębokości klatki piersiowej.

około jednej trzeciej głębokości klatki piersiowej.

Należy zwolnić ucisk i powtarzać tę czynność z częstością

Należy zwolnić ucisk i powtarzać tę czynność z częstością

około 100/min.

około 100/min.

Po 15 uciśnięciach, należy odgiąć głowę, unieść żuchwę i

Po 15 uciśnięciach, należy odgiąć głowę, unieść żuchwę i

wykonać dwa efektywne oddechy.

wykonać dwa efektywne oddechy.

BSL u dzieci

BSL u dzieci

background image

Uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze powinno się

Uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze powinno się

kontynuować w stosunku 15 : 2.

kontynuować w stosunku 15 : 2.

Jeśli ratownik jest sam może użyć stosunku 30 : 2, zwłaszcza

Jeśli ratownik jest sam może użyć stosunku 30 : 2, zwłaszcza

jeśli ma trudności w zmienianiu pozycji pomiędzy uciskaniem,

jeśli ma trudności w zmienianiu pozycji pomiędzy uciskaniem,

a wentylacją.

a wentylacją.

Najkorzystniejsza metoda uciskania klatki piersiowej różni się

Najkorzystniejsza metoda uciskania klatki piersiowej różni się

nieznacznie u niemowląt i u dzieci.

nieznacznie u niemowląt i u dzieci.

Niemowlęta – jeden ratownik – masaż opuszkami dwóch

Niemowlęta – jeden ratownik – masaż opuszkami dwóch

palców.

palców.

Niemowlęta – dwóch lub więcej ratowników – technika dwóch

Niemowlęta – dwóch lub więcej ratowników – technika dwóch

kciuków i dłoni obejmujących klatkę piersiową niemowlęcia:

kciuków i dłoni obejmujących klatkę piersiową niemowlęcia:

-

należy umieścić kciuki jeden obok drugiego w jednej trzeciej

należy umieścić kciuki jeden obok drugiego w jednej trzeciej

mostka (jak powyżej ), ułożone w kierunku głowy

mostka (jak powyżej ), ułożone w kierunku głowy

niemowlęcia; pozostałe palce obu dłoni obejmują klatkę

niemowlęcia; pozostałe palce obu dłoni obejmują klatkę

piersiową, a końce palców podtrzymują plecy,

piersiową, a końce palców podtrzymują plecy,

-

należy uciskać dwoma kciukami dolną część mostka, aby

należy uciskać dwoma kciukami dolną część mostka, aby

obniżyć mostek do około jednej trzeciej głębokości klatki

obniżyć mostek do około jednej trzeciej głębokości klatki

piersiowej.

piersiowej.

BSL u dzieci

BSL u dzieci

background image

- U dziecka powyżej 1. roku, aby wykonać uciskanie klatki

- U dziecka powyżej 1. roku, aby wykonać uciskanie klatki

piersiowej, należy umieścić nadgarstek jednej ręki w jednej

piersiowej, należy umieścić nadgarstek jednej ręki w jednej

trzeciej dolnej mostka.

trzeciej dolnej mostka.

-

Konieczne jest uniesienie palców, aby upewnić się, że nie

Konieczne jest uniesienie palców, aby upewnić się, że nie

uciska się żeber.

uciska się żeber.

-

Należy ustawić się pionowo nad klatką piersiową

Należy ustawić się pionowo nad klatką piersiową

ratowanego, wyprostować ramiona i uciskać tak, aby

ratowanego, wyprostować ramiona i uciskać tak, aby

obniżyć mostek do około jednej trzeciej głębokości klatki

obniżyć mostek do około jednej trzeciej głębokości klatki

piersiowej.

piersiowej.

-

W przypadku większych dzieci lub mniejszych ratowników

W przypadku większych dzieci lub mniejszych ratowników

łatwiej to będzie osiągnąć przy użyciu dwóch rąk ze

łatwiej to będzie osiągnąć przy użyciu dwóch rąk ze

splecionymi palcami.

splecionymi palcami.

BSL u dzieci

BSL u dzieci

background image

8. Kontynuuj resuscytację do czasu:

8. Kontynuuj resuscytację do czasu:

-

powrotu oznak życia u dziecka ( spontaniczny oddech,

powrotu oznak życia u dziecka ( spontaniczny oddech,

tętno, ruch ),

tętno, ruch ),

-

przybycia wykwalifikowanej pomocy,

przybycia wykwalifikowanej pomocy,

-

wyczerpania własnych sił.

wyczerpania własnych sił.

BSL u dzieci

BSL u dzieci

background image

Dla ratowników ważne jest, aby wezwać pomoc tak szybko

Dla ratowników ważne jest, aby wezwać pomoc tak szybko

jak to możliwe, kiedy tylko dziecko straci przytomność.

jak to możliwe, kiedy tylko dziecko straci przytomność.

Gdy jest więcej niż jeden ratownik, jeden z nich rozpoczyna

Gdy jest więcej niż jeden ratownik, jeden z nich rozpoczyna

resuscytację, podczas gdy drugi idzie po pomoc.

resuscytację, podczas gdy drugi idzie po pomoc.

Gdy jest tylko jeden ratownik, prowadzi on resuscytację przez

Gdy jest tylko jeden ratownik, prowadzi on resuscytację przez

około minutę zanim pójdzie po pomoc. Aby zminimalizować

około minutę zanim pójdzie po pomoc. Aby zminimalizować

czas trwania przerwy w BLS, możliwe jest przeniesienie

czas trwania przerwy w BLS, możliwe jest przeniesienie

niemowlęcia lub małego dziecka do miejsca wzywania

niemowlęcia lub małego dziecka do miejsca wzywania

pomocy.

pomocy.

Jedynym wyjątkiem, kiedy nie należy prowadzić BSL przez

Jedynym wyjątkiem, kiedy nie należy prowadzić BSL przez

minutę zanim uda się po pomoc jest przypadek, kiedy

minutę zanim uda się po pomoc jest przypadek, kiedy

dziecko nagle straci przytomność i jest to zauważone przez

dziecko nagle straci przytomność i jest to zauważone przez

jednego ratownika. W tej sytuacji najbardziej prawdopodobną

jednego ratownika. W tej sytuacji najbardziej prawdopodobną

przyczyną zatrzymania krążenia są zaburzenia rytmu serca i

przyczyną zatrzymania krążenia są zaburzenia rytmu serca i

dziecko wymaga defibrylacji. Należy natychmiast szukać

dziecko wymaga defibrylacji. Należy natychmiast szukać

pomocy jeśli nikt inny nie może tego zrobić.

pomocy jeśli nikt inny nie może tego zrobić.

BSL u dzieci

BSL u dzieci

background image

Rozpoznawanie obecności ciała obcego w drogach

Rozpoznawanie obecności ciała obcego w drogach

oddechowych

oddechowych

Ciało obce w drogach oddechowych – dziecko natychmiast

Ciało obce w drogach oddechowych – dziecko natychmiast

reaguje kaszlem, próbując je usunąć. Spontaniczny kaszel

reaguje kaszlem, próbując je usunąć. Spontaniczny kaszel

jest prawdopodobnie bardziej efektywny i bezpieczniejszy

jest prawdopodobnie bardziej efektywny i bezpieczniejszy

niż jakikolwiek rękoczyn wykonany przez ratownika.

niż jakikolwiek rękoczyn wykonany przez ratownika.

Jeśli kaszel jest nieskuteczny lub dziecko nie kaszle,

Jeśli kaszel jest nieskuteczny lub dziecko nie kaszle,

świadczy to o całkowitym zatkaniu dróg oddechowych, co

świadczy to o całkowitym zatkaniu dróg oddechowych, co

może szybko doprowadzić do uduszenia. Należy wtedy

może szybko doprowadzić do uduszenia. Należy wtedy

szybko i pewnie podjąć interwencję, by usunąć ciało obce.

szybko i pewnie podjąć interwencję, by usunąć ciało obce.

BSL u dzieci

BSL u dzieci

background image

Pomoc w zadławieniu

Pomoc w zadławieniu

Zadławienie u przytomnego dziecka

Zadławienie u przytomnego dziecka

Jeśli dziecko kaszle efektywnie, żadne dodatkowe działania nie

Jeśli dziecko kaszle efektywnie, żadne dodatkowe działania nie

są potrzebne. Zachęcaj je do kaszlu i nieustannie obserwuj.

są potrzebne. Zachęcaj je do kaszlu i nieustannie obserwuj.

Jeśli dziecko jest nadal przytomne, ale nie kaszle lub kaszel jest

Jeśli dziecko jest nadal przytomne, ale nie kaszle lub kaszel jest

nieefektywny, wykonaj 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową.

nieefektywny, wykonaj 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową.

Jeżeli uderzenia w okolicę łopatkową są nieskuteczne, wykonaj

Jeżeli uderzenia w okolicę łopatkową są nieskuteczne, wykonaj

uciśnięcia klatki piersiowej u niemowląt, a u dzieci uciśnięcia

uciśnięcia klatki piersiowej u niemowląt, a u dzieci uciśnięcia

nadbrzusza. Zabiegi te powodują wytworzenie „sztucznego

nadbrzusza. Zabiegi te powodują wytworzenie „sztucznego

kaszlu”, mającego na celu usunięcie ciała obcego poprzez

kaszlu”, mającego na celu usunięcie ciała obcego poprzez

zwiększenie ciśnienia wewnątrz klatki piersiowej.

zwiększenie ciśnienia wewnątrz klatki piersiowej.

background image

Uderzenia w okolicę

Uderzenia w okolicę

międzyłopatkową - niemowlęta

międzyłopatkową - niemowlęta

ułóż dziecko głową w dół, aby do usunięcia ciała obcego

ułóż dziecko głową w dół, aby do usunięcia ciała obcego

wykorzystać siłę grawitacji,

wykorzystać siłę grawitacji,

siedzący lub klęczący ratownik powinien być w stanie

siedzący lub klęczący ratownik powinien być w stanie

bezpiecznie podtrzymywać dziecko na swoim kolanie,

bezpiecznie podtrzymywać dziecko na swoim kolanie,

podeprzyj głowę niemowlęcia w następujący sposób: kciuk

podeprzyj głowę niemowlęcia w następujący sposób: kciuk

jednej dłoni połóż na kącie żuchwy po jednej stronie, a po

jednej dłoni połóż na kącie żuchwy po jednej stronie, a po

drugiej stronie żuchwy jeden lub dwa palce tej samej ręki,

drugiej stronie żuchwy jeden lub dwa palce tej samej ręki,

nie uciskaj na miękkie tkanki pod żuchwą, bo to może

nie uciskaj na miękkie tkanki pod żuchwą, bo to może

nasilić niedrożność dróg oddechowych.

nasilić niedrożność dróg oddechowych.

wykonaj do 5 mocnych uderzeń w plecy nadgarstkiem

wykonaj do 5 mocnych uderzeń w plecy nadgarstkiem

jednej ręki w okolicę międzyłopatkową,

jednej ręki w okolicę międzyłopatkową,

celem jest raczej usunięcie niedrożności, a nie wykonanie

celem jest raczej usunięcie niedrożności, a nie wykonanie

wszystkich 5 uderzeń,

wszystkich 5 uderzeń,

background image

uderzenia w okolicę międzyłopatkową są bardziej

uderzenia w okolicę międzyłopatkową są bardziej

efektywne, jeśli dziecko będzie ułożone głową w

efektywne, jeśli dziecko będzie ułożone głową w

dół,

dół,

małe dziecko, podobnie jak niemowlę, może być

małe dziecko, podobnie jak niemowlę, może być

ułożone w poprzek kolan ratownika,

ułożone w poprzek kolan ratownika,

jeśli to nie jest możliwe, utrzymuj dziecko

jeśli to nie jest możliwe, utrzymuj dziecko

nachylone do przodu i wykonaj od tyłu uderzenia

nachylone do przodu i wykonaj od tyłu uderzenia

w okolicę międzyłopatkową.

w okolicę międzyłopatkową.

Uderzenia w okolicę międzyłopatkową

Uderzenia w okolicę międzyłopatkową

u dziecka powyżej roku

u dziecka powyżej roku

background image

Jeśli uderzenia w okolicę międzyłopatkową

Jeśli uderzenia w okolicę międzyłopatkową

są nieskuteczne, a dziecko jest nadal

są nieskuteczne, a dziecko jest nadal

przytomne, wykonaj u niemowląt

przytomne, wykonaj u niemowląt

uciśnięcia klatki piersiowej, a u dzieci

uciśnięcia klatki piersiowej, a u dzieci

uciśnięcia nadbrzusza. Nie wykonuj

uciśnięcia nadbrzusza. Nie wykonuj

uciśnięć nadbrzusza ( manewru

uciśnięć nadbrzusza ( manewru

Heimlicha ) u niemowląt.

Heimlicha ) u niemowląt.

background image

Uciśnięcia klatki piersiowej u

Uciśnięcia klatki piersiowej u

niemowląt

niemowląt

obróć dziecko na wznak głową skierowaną w dół. Aby to

obróć dziecko na wznak głową skierowaną w dół. Aby to

bezpiecznie wykonać, połóż dziecko na wolnym przedramieniu i

bezpiecznie wykonać, połóż dziecko na wolnym przedramieniu i

obejmij ręką jego potylicę,

obejmij ręką jego potylicę,

utrzymaj dziecko leżące głową skierowaną w dół na twoim

utrzymaj dziecko leżące głową skierowaną w dół na twoim

przedramieniu opartym o udo,

przedramieniu opartym o udo,

wyznacz miejsce jak do uciskania klatki piersiowej ( dolna

wyznacz miejsce jak do uciskania klatki piersiowej ( dolna

połowa mostka około szerokości jednego palca powyżej

połowa mostka około szerokości jednego palca powyżej

wyrostka mieczykowatego ),

wyrostka mieczykowatego ),

wykonaj 5 uciśnięć klatki piersiowej jak przy pośrednim masażu

wykonaj 5 uciśnięć klatki piersiowej jak przy pośrednim masażu

serca, ale wykonaj je gwałtowniej i z mniejszą częstotliwością.

serca, ale wykonaj je gwałtowniej i z mniejszą częstotliwością.

background image

Uciśnięcia nadbrzusza u dzieci powyżej

Uciśnięcia nadbrzusza u dzieci powyżej

roku

roku

stań lub uklęknij za dzieckiem, obejmij jego tułów i umieść swoje

stań lub uklęknij za dzieckiem, obejmij jego tułów i umieść swoje

ramiona pod ramionami dziecka,

ramiona pod ramionami dziecka,

zaciśnij rękę w pięść i ułóż ją pomiędzy pępkiem a wyrostkiem

zaciśnij rękę w pięść i ułóż ją pomiędzy pępkiem a wyrostkiem

mieczykowatym,

mieczykowatym,

chwyć ją drugą ręką i mocno pociągnij ręce do siebie i ku górze,

chwyć ją drugą ręką i mocno pociągnij ręce do siebie i ku górze,

powtórz tę czynność do 5 razy,

powtórz tę czynność do 5 razy,

upewnij się, że nie uciskasz wyrostka mieczykowatego lub

upewnij się, że nie uciskasz wyrostka mieczykowatego lub

dolnych żeber, bo może to doprowadzić do urazu jamy

dolnych żeber, bo może to doprowadzić do urazu jamy

brzusznej.

brzusznej.

background image

Po wykonaniu uciśnięć klatki piersiowej lub nadbrzusza

Po wykonaniu uciśnięć klatki piersiowej lub nadbrzusza

należy ponownie ocenić stan dziecka.

należy ponownie ocenić stan dziecka.

Jeśli przedmiot nie został usunięty i poszkodowany jest

Jeśli przedmiot nie został usunięty i poszkodowany jest

wciąż przytomny, konieczne jest wykonanie sekwencji

wciąż przytomny, konieczne jest wykonanie sekwencji

uderzeń w okolicę międzyłopatkową i uciśnięcia klatki

uderzeń w okolicę międzyłopatkową i uciśnięcia klatki

piersiowej ( u niemowląt ) lub uciśnięcia nadbrzusza ( u

piersiowej ( u niemowląt ) lub uciśnięcia nadbrzusza ( u

dzieci ).

dzieci ).

Należy zadzwonić lub wysłać kogoś po pomoc jeśli ona

Należy zadzwonić lub wysłać kogoś po pomoc jeśli ona

jeszcze nie dotarła.

jeszcze nie dotarła.

Na tym etapie działań nie należy zostawiać dziecka

Na tym etapie działań nie należy zostawiać dziecka

samego.

samego.

Jeśli przedmiot został usunięty, należy ocenić stan kliniczny

Jeśli przedmiot został usunięty, należy ocenić stan kliniczny

dziecka.

dziecka.

W razie jakichkolwiek wątpliwości konieczne jest

W razie jakichkolwiek wątpliwości konieczne jest

zasięgnięcie porady medycznej.

zasięgnięcie porady medycznej.

background image

Niedrożność dróg oddechowych

Niedrożność dróg oddechowych

u nieprzytomnego dziecka

u nieprzytomnego dziecka

Jeśli dziecko jest nieprzytomne lub traci

Jeśli dziecko jest nieprzytomne lub traci

przytomność, należy położyć je na twardej,

przytomność, należy położyć je na twardej,

płaskiej powierzchni.

płaskiej powierzchni.

Następnie należy zadzwonić lub wysłać kogoś po

Następnie należy zadzwonić lub wysłać kogoś po

pomoc, jeżeli ta nadal nie jest obecna.

pomoc, jeżeli ta nadal nie jest obecna.

Na tym etapie działań nie należy zostawiać

Na tym etapie działań nie należy zostawiać

dziecka samego.

dziecka samego.

Powinno się postępować w następujący sposób:

Powinno się postępować w następujący sposób:

background image

otwórz usta i poszukaj widocznych ciał obcych; jeśli

otwórz usta i poszukaj widocznych ciał obcych; jeśli

widzisz jakiekolwiek, podejmij jednorazową próbę

widzisz jakiekolwiek, podejmij jednorazową próbę

usunięcia poprzez wygarnięcie palcem; nie usuwaj nic

usunięcia poprzez wygarnięcie palcem; nie usuwaj nic

na ślepo ani nie powtarzaj próby wygarnięcia, może to

na ślepo ani nie powtarzaj próby wygarnięcia, może to

spowodować wepchnięcie ciała obcego głębiej do krtani

spowodować wepchnięcie ciała obcego głębiej do krtani

i być przyczyną urazu,

i być przyczyną urazu,

udrożnij drogi oddechowe poprzez odgięcie głowy i/lub

udrożnij drogi oddechowe poprzez odgięcie głowy i/lub

wysunięcie żuchwy, a następnie podejmij próbę

wysunięcie żuchwy, a następnie podejmij próbę

wykonania 5 oddechów ratowniczych; oceń efektywność

wykonania 5 oddechów ratowniczych; oceń efektywność

każdego wdechu, jeśli wdech nie spowoduje uniesienia

każdego wdechu, jeśli wdech nie spowoduje uniesienia

klatki piersiowej, popraw pozycję głowy przed

klatki piersiowej, popraw pozycję głowy przed

wykonaniem następnej próby,

wykonaniem następnej próby,

Niedrożność dróg oddechowych

Niedrożność dróg oddechowych

u nieprzytomnego dziecka

u nieprzytomnego dziecka

background image

podejmij 5 prób wykonania oddechów

podejmij 5 prób wykonania oddechów

ratowniczych, jeżeli nie spowodują one żadnej

ratowniczych, jeżeli nie spowodują one żadnej

reakcji ( poruszanie się, kaszel, spontaniczny

reakcji ( poruszanie się, kaszel, spontaniczny

oddech ), przejdź do uciśnięć klatki piersiowej bez

oddech ), przejdź do uciśnięć klatki piersiowej bez

uprzedniej oceny krążenia,

uprzedniej oceny krążenia,

postępuj zgodnie z algorytmem BLS dla jednego

postępuj zgodnie z algorytmem BLS dla jednego

ratownika przez około minutę zanim wezwiesz

ratownika przez około minutę zanim wezwiesz

pogotowie ratunkowe ( jeśli nikt tego nie zrobił

pogotowie ratunkowe ( jeśli nikt tego nie zrobił

wcześniej),

wcześniej),

Niedrożność dróg oddechowych

Niedrożność dróg oddechowych

u nieprzytomnego dziecka

u nieprzytomnego dziecka

background image

kiedy udrażniasz drogi oddechowe w celu wykonania

kiedy udrażniasz drogi oddechowe w celu wykonania

kolejnych oddechów ratowniczych, skontroluj jamę

kolejnych oddechów ratowniczych, skontroluj jamę

ustną czy nie ma tam obecnego ciała obcego,

ustną czy nie ma tam obecnego ciała obcego,

jeśli widzisz jakiekolwiek, podejmij próbę usunięcia

jeśli widzisz jakiekolwiek, podejmij próbę usunięcia

poprzez jednokrotne wygarnięcie palcem,

poprzez jednokrotne wygarnięcie palcem,

jeśli ciało obce się pojawiło i zostało usunięte,

jeśli ciało obce się pojawiło i zostało usunięte,

sprawdź i udrożnij drogi oddechowe w wyżej

sprawdź i udrożnij drogi oddechowe w wyżej

opisany sposób oraz wykonaj oddechy ratownicze,

opisany sposób oraz wykonaj oddechy ratownicze,

jeśli dziecko nadal nie oddycha,

jeśli dziecko nadal nie oddycha,

Niedrożność dróg oddechowych

Niedrożność dróg oddechowych

u nieprzytomnego dziecka

u nieprzytomnego dziecka

background image

jeśli dziecko zaczyna odzyskiwać przytomność

jeśli dziecko zaczyna odzyskiwać przytomność

i wykazywać spontaniczne, efektywne

i wykazywać spontaniczne, efektywne

oddechy, ułóż je w pozycji bezpiecznej i

oddechy, ułóż je w pozycji bezpiecznej i

obserwuj oddychanie i stan świadomości do czasu

obserwuj oddychanie i stan świadomości do czasu

przybycia pogotowia ratunkowego.

przybycia pogotowia ratunkowego.

Niedrożność dróg oddechowych

Niedrożność dróg oddechowych

u nieprzytomnego dziecka

u nieprzytomnego dziecka


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
10 Zabiegi Resuscytacyjne u Noworodka Podstawowe Zabiegi Resuscytacyjne (NLS)
PODSTAWOWE ZABIEGI RESUSCYTACYJNE (BLS) U DZIECI
Podstawowe zabiegi resuscytacyjne wykład 6
PODSTAWOWE ZABIEGI RESUSCYTACYJNE U DOROSŁYCH
08 Zabiegi resuscytacyjne u dzi Podstawowe Zabiegi Resuscytacyj
PODSTAWOWE ZABIEGI RESUSCYTACYJNE U DOROSŁYCH, Pierwsza Pomoc(2)
Podstawowe zabiegi resuscytacyjne dla SKN(1)
Szkol Podstawowe zabiegi Resuscytacyjne
PODSTAWOWE ZABIEGI RESUSCYTACYJNE U DOROSLYCH
PODSTAWOWE ZABIEGI RESUSCYTACYJNE U DOROSŁYCH
PODSTAWOWE ZABIEGI RESUSCYTACYJNE U DOROSŁYCH, Pierwsza pomoc
03 Podstawowe Zabiegi Resuscytacyjne (BLS)
PODSTAWOWE ZABIEGI RESUSCYTACYJNE 3
PODSTAWOWE ZABIEGI RESUSCYTACYJNE (2)
Podstawowe Zabiegi Resuscytacyjne i Automatyczna Defibrylacja

więcej podobnych podstron