Pamięć jako przedmiot

badań

Czym jest pamięć?

Pamięć jako zdolność do uczenia się.
Pamięć jako system/magazyn przechowujący

informacje w umyśle.
Pamięć jako wewnętrzny zapis/reprezentacja

informacji (tzw. śladów pamięciowych).
Pamięć jako zbiór procesów prowadzących do:



wytworzenia reprezentacji doświadczeń (faza

zapamiętywania; proces kodowania);



przechowywania informacji (faza przechowywania;

proces magazynowania);



wydobywania informacji (faza przypominania;

proces wydobywania).

Pamięć i uczenie się:

podobieństwa i różnice

Uczenie się – proces prowadzący do względnie trwałych

zmian w zachowaniu, które wynikają z indywidualnego

doświadczenia jednostki.
„Pamięć” i „uczenie się” to terminy pokrewne, a w

szerokim rozumieniu – jednoznaczne.
Uczenie się jest obserwowalne, a pamięć –

nieobserwowalna (procesy empirycznie

nierozróżnialne).
Pamięć jest podstawą uczenia się, a także przechowuje

jego produkty/skutki.
Badania nad uczeniem się osadzone są w tradycji

behawiorystycznej (S-R; badania zwierząt), a badanie

nad pamięcią związane są z orientacją poznawczą

(nabywanie wiedzy).

Historia badań nad

pamięcią

O czym wiedziano

już w starożytności?

W przyswajaniu informacji pomagają: koncentracja
uwagi, powtarzanie i kojarzenie z czymś znanym.
Pamięta się raczej ogólny sens wypowiedzi niż
poszczególne słowa (Tukidydes).
Pamięć różni się w zależności od wieku i
temperamentu ludzi (Arystoteles).
Skojarzenia powstają przez styczność w czasie lub
przestrzeni, a także przez podobieństwo bądź
kontrast (prawa kojarzenia Arystotelesa – podwaliny
asocjacjonizmu).
Opracowano systemy mnemotechniczne (metoda
loci).

Prekursorzy badań

nad uczeniem się i

pamięcią

Ebbinghaus – wprowadzenie metody
eksperymentu.
Bartlett – konstruktywny charakter procesów
pamięci; schematy poznawcze.
James – wyróżnienie pamięci pierwotnej i wtórnej.
Galton – badania pamięci autobiograficznej.
Freud – hipoteza wyparcia; amnezja dziecięca.

Początki badań

nad uczeniem się

Ebbinghaus – krzywe uczenia się i zapominania.
Pawłow – warunkowanie klasyczne: nabywanie

(esowata krzywa warunkowania); wygasanie;

spontaniczne odnowienie się; następstwo czasowe.
Thorndike – warunkowanie instrumentalne; uczenie

się metodą prób i błędów; prawa: efektu i

ćwiczenia; zasada przynależności.
Hull – badania nad przewidywaniem zachowania

jako funkcji historii wzmacniania, popędu i pobudki.
Tolman – uczenie się utajone; mapy poznawcze.
Skinner – badania nad rozkładem wzmocnień

(krzywa schodkowa).

Główne podejścia

teoretyczne

w badaniach pamięci

Asocjacjonizm klasyczny.
Behawioryzm.
Badania nad uczeniem się werbalnym.
Asocjacjonizm współczesny.
Podejście poznawcze.
Podejście ekologiczne.
Podejście neuropsychologiczne i
neuropoznawcze.

Asocjacjonizm

Asocjacjonizm klasyczny:

Zapamiętywanie – wytwarzanie skojarzeń między

elementami materiału; przypominanie – aktywacja

asocjacji; zapominanie – następuję ze względu na rozpad

nie aktywizowanych skojarzeń.
Badania czynników wpływających na siłę skojarzeń (np.

czas trwania doświadczenia) i aktywację asocjacji (np.

interferencja); a także powtarzania jako zmiennej

wpływającej na przyswajanie i utrwalanie materiału w

pamięci (prawa Josta).

Modele neoasocjacjonistyczne: struktura informacji w pamięci

ludzkiej to semantyczna sieć węzłów i relacji.

Modele koneksjonistyczne: wzbudzające lub hamujące

połączenia między jednostkami.

Behawioryzm

Podstawy: badania nad warunkowaniem
klasycznym i instrumentalnym.
Odmiana asocjacjonizmu, zajmująca się
kojarzeniem bodźców i obserwowalnych reakcji
(zachowań).
Analiza reguł rządzących uczeniem się
zachowań.
Ignorowanie czynności umysłowych
(antymentalizm).
Badania uczenia się, a nie – pamięci.

Badania nad uczeniem się

werbalnym („na pamięć”)

Kontynuacja prac Ebbinghausa, głównie w
orientacji behawiorystycznej.
Paradygmaty:



uczenia się seryjnego (odtwarzanie listy
elementów z zachowaniem ich kolejności);



uczenia się par skojarzeń (elementy pary jako
bodziec i reakcja).
Pojęcie transferu i interferencji (proaktywnej,
retroaktywnej).

Podejście poznawcze

Przełom teoretyczny, wynikający z: krytyki

behawioryzmu; rozwoju teorii informacji, sztucznej

inteligencji i powstawania komputerów (symulacje

komputerowe; Newell, Simon: GPS).
Umysł jako system przetwarzający informacje (metafora

komputerowa).
Dążenie do poznania wewnętrznych procesów (operacji

umysłowych).
Rola aktywności poznawczej człowieka (strategie

poszukiwania, selekcji i opracowywania informacji) w

uczeniu się i procesach pamięciowych.
Złożoność struktury i funkcji pamięci.
Ścisły związek pamięci z innymi procesami

poznawczymi.

Podejście ekologiczne

(badania w warunkach

naturalnych)

Krytyka badań laboratoryjnych i postulat
trafności ekologicznej (Neisser).
Podejście ekologiczne – funkcjonalne;
praktyczne implikacje.
Nowe perspektywy badań, np. pamięć
autobiograficzna, prospektywna, roztargnienie,
pamięć naocznych świadków.
Podejście krytykowane ze względu na obniżony
poziom kontroli zmiennych.

Podejście neuropoznawcze

Procesy pamięci mają podłoże neurologiczne,

fizjologiczne, biochemiczne.
Gdzie i jak przebiegają w mózgu procesy pamięci?
Dawniej – głównie badania eksperymentalne ludzi

z deficytami w funkcjonowaniu pamięci i badania

na zwierzętach (skutki lezji, sekcje mózgu).
Obecnie dominują badania ludzi zdrowych

technikami obrazowania mózgu:



obrazowanie strukturalne (CT, MRI);



monitorowanie aktywności mózgu podczas

wykonywania zadań pamięciowych – obrazowanie

czynnościowe (ERP, PET, fMRI).