Komunikacja
niewerbalna

Beata Sobolewska

Komunikacja niewerbalna

• Wszystkie ludzkie zachowania, postawy i

obiekty inne niż słowa, które komunikują
informacje i posiadają wspólne społeczne
znaczenie

• Wygląd fizyczny, ruchy ciała, gesty wyraz

twarzy, ruch oczu, dotyk, głos oraz
sposób wykorzystywania czasu i miejsca

• Może być intencjonalna lub

nieintencjonalna

Mowa ciała PANTOMIMIKA

Mowa ciała PANTOMIMIKA

Gesty

Typy przekazów

niewerbalnych

Wygląd

fizyczny,

ubranie,

dodatki,

fryzura vs

pierwsze

wrażenie

Wygląd

fizyczny,

ubranie,

dodatki,

fryzura vs

pierwsze

wrażenie

Ekspresj

a twarzy

MIMIKA

Ekspresj

a twarzy

MIMIKA

Kontakt

wzrokowy

OKULEZJA

Kontakt

wzrokowy

OKULEZJA

Dotyk

HAPTY

KA

Dotyk

HAPTY

KA

Proksemi

ka

Kompetencje w komunikacji

niewerbalnej

• Świadomość własnej komunikacji niewerbalnej
• Świadomość różnorodności w zakresie

komunikacji niewerbalnej zależnej od:

• indywidualnych preferencji
• ról społecznych
• kulturowych norm
• umiejętności nadawania i odbierania przekazów

niewerbalnych

Kompetencje w zakresie komunikacji niewerbalnej
pozwalają na zmniejszeniu jej wieloznaczności a tym
samym na budowanie wzajemnego zrozumienia

Wieloznaczność w

komunikacji

Komunikacja

werbalna

Komunikacja

werbalna

Komunikacja

niewerbalna

Komunikacja

niewerbalna

Pytanie

• język migowy
• mail
• emotikony

Komunikacja werbalna vs

niewerbalna

Komunikacja

niewerbalna

1.Jest nieciągła

2.Jest wtórna do

komunikacji werbalnej

3.Częściej używana do

przekazywania

informacji, myśli,

faktów i opinii

4.Może ale nie musi być

wieloznaczna

5.Związana z jednym

kanałem komunikacji

(słowa)

Komunikacja

niewerbalna

1.Jest nieciągła

2.Jest wtórna do

komunikacji werbalnej

3.Częściej używana do

przekazywania

informacji, myśli,

faktów i opinii

4.Może ale nie musi być

wieloznaczna

5.Związana z jednym

kanałem komunikacji

(słowa)

Komunikacja

werbalna

1.Występuje zawsze (jest

ciągła)

2.Jest pierwotna

3.Jest bardziej

wieloznaczna (wielość

kanałów)

4.Jest wielopoziomowa

(w jednym czasie

wysyłanych jest wiele

komunikatów)

5.Towarzyszy jej niższy

poziom świadomości

6.Dużo częściej jest

używana do

przekazywania emocji i

wiadomości potrzebnych

do budowy i rozwoju

relacji

Komunikacja

werbalna

1.Występuje zawsze (jest

ciągła)

2.Jest pierwotna

3.Jest bardziej

wieloznaczna (wielość

kanałów)

4.Jest wielopoziomowa

(w jednym czasie

wysyłanych jest wiele

komunikatów)

5.Towarzyszy jej niższy

poziom świadomości

6.Dużo częściej jest

używana do

przekazywania emocji i

wiadomości potrzebnych

do budowy i rozwoju

relacji

KOMUNIKACYJNY TORT

Pytanie

• Czy brak zdolności niewerbalnego

komunikowania ma wpływ na
budowanie relacji (przyjaźni, bliskich
związków)?

• Czy komunikacji niewerbalnej można

się nauczyć?

Wyniki badań nad

komunikacją niewerbalną

• Dzieci, którym brak zdolności niewerbalnego

komunikowania się zawierają mniej przyjaźni i
częściej czują się niekompetentne co prowadzi do
depresji i innych negatywnych uczuć (Duke,
Nowicki, 1995; Nowicki, Carton,1997)

• U dorosłych efektywne wykorzystanie sygnałów

niewerbalnych przyczynia się do
satysfakcjonujących związków intymnych i
uczuciowych (Manusov,1995)

• oraz zredukować stres (Ryan, 1995)

Funkcje komunikacji

niewerbalnej

Zastępują słowa

lub są ich

powtórzeniem

Zastępują słowa

lub są ich

powtórzeniem

Uzupełniają lub

akcentują słowa

Uzupełniają lub

akcentują słowa

Regulują

interakcje

werbalne

Regulują

interakcje

werbalne

Zaprzeczają

słowom

Zaprzeczają

słowom

emblematy

ilustratory

regulatory

adaptatory

Wiadomośc

i mieszane

Oznaki

kłamstwa:

mniej gestów

lub wcale, brak

kontaktu

wzrokowego,

wyższy głos lub

kontrola głosu

Pytanie

• Kiedy komunikaty niewerbalne nie są

zgodne z komunikatami werbalnymi,
którym rodzajem komunikatów
będziemy się kierować?

Koncepcja przestrzeni Edwarda T.Halla

Przestrze

ń

intymna

Przestrze

ń

intymna

Przestrzeń osobista

Przestrzeń społeczna

Przestrzeń publiczna

O – 45

cm

O – 45

cm

45 cm-

1,2 m

45 cm-

1,2 m

1,2 m-

4m

1,2 m-

4m

4m - dalej

4m - dalej

Typy przekazów

niewerbalnych

• Wygląd fizyczny i pierwsze wrażenie

• 0d 1 do 2 min, tyle potrzeba żeby ocenić, czy

osoba otrzyma pracę

• 30 sec. tyle potrzeba, żeby ocenić czy randka w

ciemno będzie udana

• Ubranie, dodatki, fryzura mogą mówić o statusie

społeczno-ekonomicznym, wartościach i
przekonaniach, przynależności do grup
kulturowych

Typy przekazów

niewerbalnych

• Mowa ciała czyli

ruchy ciała i postawa

komunikują trzy rzeczy:

• 1) relację władzy (wyżej-niżej)

zajmowanie większej

przestrzeni głównie mężczyźni, intensywniejsza gestykulacja,
inicjowanie dotyku (poklepywanie po plecach, ręka na
ramieniu, podawanie ręki),kiedy kobiety stoją niżej w hierarchii
władzy zmniejszają przestrzeń, pochylenie głowy okazujący
szacunek. Badania pokazują, że kobiety na kierowniczych
stanowiskach są niedoceniane kiedy nie zajmują „przestrzeni
władzy”, kiedy okazują „słabość” przez garbienie się,
obejmowanie swojego tułowia

• 2) samopoczucie w danej sytuacji, kiedy czujemy

się pewnie jesteśmy rozluźnieni,

• 3) odczucia w stosunku do tematu interakcji

Typy przekazów

niewerbalnych

• Gesty

duże i małe ruchy dłońmi i rękami, w dużym

stopniu zależą od kultury

• Kultury śródziemnomorskie więcej gestów intensywnych,

bardziej zamaszystych niż osób np. z Wysp Brytyjskich czy z
kultur wschdnioazjatyckich

• Dzieci niewidome gestykulują tak samo jak dzieci widzące,

nawet kiedy wiedzą, że druga osoba też jest niewidoma

• Gesty mogą osłabić lub wzmocnić przekaz werbalny np.

dotykanie się jest oznaką zdenerwowania

• Brak gestykulacji może osłabiać wiarygodność mówcy
• Dobrze jest kiedy gesty pasują do wypowiedzi oraz do sytuacji
• Mikroekspresje_ pojawiają się tak szybko, że są

niezauważalne na poziomie świadomym

Typy przekazów

niewerbalnych

• Ekspresja twarzy

ujawnia emocje i uczucia

• Komunikuje sześć uniwersalnych podstawowych

emocji: radość, smutek, złość, wstręt, strach zdziwienie

• Połączenie emocji to zjawisko polegające na łączeniu

dwóch lub trzech emocji w ekspresji twarzy. Typowe
połączenia to strach –złość oraz zdziwienie-radość.

• Odczytujemy emocje oraz na ich podstawie

dokonujemy atrybucji dotyczących cech
interpersonalnych tj. np. tendencja do zachowań
dominujących (surowość, bezpośredniość) lub
zachowań afiliacyjnych (uprzejmość , ciepło)

Typy przekazów

niewerbalnych

• Ekspresja twarzy

cd:

• Uwarunkowania kulturowe:
• Kobiety w Ameryce Północnej mają tendencję

do większej ekspresji twarzy i większej ilości
uśmiechów nawet jeśli nie są szczęśliwe niż
mężczyźni

• Chińczycy i Japończycy nie okazują

swobodnie ekspresji emocji w sytuacjach
publicznych, inaczej niż w kulturach
śródziemnomorskich oraz Ameryki Łacińskiej.

Typy przekazów

niewerbalnych

• Kontakt wzrokowy

• OKULEZJA -

stosowne i skuteczne

wykorzystanie kontaktu wzrokowego.

• Korzystnie wpływa na to, czy jesteś postrzegany jako

wiarygodny, dynamiczny, lubiany i przekonujący.

• Wzrok wykorzystywany jest w dwóch celach:

• 1. komunikowanie zainteresowania i bliskości
• 2. wyrażać dominację i władzę (osoby z dużym poziomem

władzy mniej angażują się w kontakt wzrokowy i nie patrzy
na drugą osobę; osoba z niskim poziomem władzy stara się
utrzymnać kontakt wzrokowy i obserwuje w celu zdobycia
informacji nt. co myśli i odczuwa rozmówca

Typy przekazów

niewerbalnych

• Kontakt wzrokowy cd

.

różnice międzypłciowe,

kulturowe

• Kobiety angażują się dłużej w kontakt wzrokowy

i są na ogół bardziej uważne wzrokowo

• Zarówno kobiety oraz mężczyźni korzystają ze wzroku w celu

pokazania zaangażowania

• Mężczyźni używają wzroku do „rzucania

wyzwania

”, potwierdzenia swojego statusu lub władzy

• W kulturach Ameryki Północnej, zachodniej Europy

bezpośredni kontakt wzrokowy oznacza zainteresowanie i
szacunek oraz wskazuje na gotowość komunikowania się.

• W Japonii ludzie mogą całkowicie unikać spoglądania w oczy
• W Chinach, Indonezji oraz terenach wiejskich Meksyku,

spuszczony wzrok oznacza szacunek

Typy przekazów

niewerbalnych

• Dotyk

• Haptyka: forma komunikacji opartej na dotyku
• Zachowanie dotykowe i kontakt fizyczny są

uważane za podstawę rozwoju
psychospołecznego

• Dotyk ułatwia komunikację w wielu sytuacjach:

ciepłe dotknięcie ramienia, przyjazny uścisk,
przytulenie budują poczucie bezpieczeństwa

Pytanie

• Jaką rolę odgrywa dotyk w rozwoju

„Ja” oraz w ujawnianiu siebie?

Typy przekazów

niewerbalnych

• Proksemika

zajmuje się badaniem w jaki sposób

ludzie wykorzystują przestrzeń w komunikowaniu się.

• Europa Wschodnia, Bliski Wschód, Ameryka Łacińska –

ludzie mają tendencję do siadania i stania bliżej,
inaczej niż w Ameryce północnej lub północnej
Europie.

• Naruszenie zasad bliskości może wywołać dyskomfort;

oddalenie może być interpretowane jako wrogość,
brak zainteresowania, szacunku

Koncepcja przestrzeni Edwarda T.Halla

Przestrze

ń

intymna

Przestrze

ń

intymna

Przestrzeń osobista

Przestrzeń społeczna

Przestrzeń publiczna

O – 45

cm

O – 45

cm

45 cm-

1,2 m

45 cm-

1,2 m

1,2 m-

4m

1,2 m-

4m

4m - dalej

4m - dalej

Dziękuję za uwagę