Czynniki szkodliwe i

niebezpieczne

Definicje

• Czynnik niebezpieczny – czynnik

występujący w procesie pracy, którego
oddziaływanie prowadzi lub może
prowadzić do URAZU.
 
Czynnik szkodliwy - czynnik występujący
w procesie pracy, którego oddziaływanie
prowadzi lub może prowadzić do
SCHORZENIA.

PODZIAŁ CZYNNIKÓW

• -        Fizyczne,
• -        Chemiczne,
• -        Biologiczne,
• -        Psychofizyczne.

Fizyczne niebezpieczne i szkodliwe

czynniki występujące w procesie pracy:

•

1. Materialne środowisko pracy:

•

-         oświetlenie

•

-         mikroklimat

•

-         hałas

•

-         wibracje

•

-         pył przemysłowy

•

-         promieniowanie.

•

 

•

2. Elektryczność:

•

-         elektryczność statyczna

•

-         napięcie w obwodzie elektrycznym

.

Fizyczne niebezpieczne i szkodliwe

czynniki występujące w procesie pracy:

• 3. Czynniki urazowe:
• -         poruszające się maszyny i mechanizmy
• -         ruchome elementy urządzeń technicznych
• -         przemieszczające się wyroby i materiały
• -         naruszenie konstrukcji
• -         obrywanie się mas, brył, tąpnięcia
• -         powierzchnie, na których możliwy jest upadek
• -         ostrza, ostre krawędzie
• -         temperatura powierzchni wyposażenia

technicznego i materiałów

• -         położenie stanowiska pracy w stosunku do

powierzchni ziemi lub podłogi.

Czynniki chemiczne

Chemiczne

Chemiczne

•

w zależności od możliwych skutków i

w zależności od możliwych skutków i

rodzaju ich

rodzaju ich

działania:

działania:

– toksyczne

– drażniące

– uczulające

– rakotwórcze

– mutagenne

– upośledzające funkcje rozrodcze

układ

oddechowy

(inhalacyjna)

skóra
(dermalna)

układ
pokarmowy

DROGI WCHŁANIANIA

ZATRUCIA OSTRE

Jest to proces chorobowy

wywołany

przez substancję toksyczną
wchłoniętą do organizmu w

dawce jednorazowej,

charakteryzujący się na ogół

dużą dynamiką objawów

klinicznych.

ZATRUCIA PRZEWLEKŁE

Jest to proces chorobowy powstający

w warunkach przewlekłego narażenia

na substancję toksyczną.

ZATRUCIA PODOSTRE

Są to szkodliwe zmiany

w organizmie

występujące

w sposób mniej

gwałtowny

po podaniu

jednorazowej

lub kilkakrotnej dawki.

ZATRUCIE

następuje wtedy, gdy narażenie na substancje chemiczne jest

powyżej określonych granic wydolności organizmu ludzkiego,

który nie potrafi usunąć substancji (poprzez strawienie, bądź

wydalenie lub wchłonięcie)

SPOSOBY DZIAŁANIA SZKODLIWYCH SUBSTANCJI

CHEMICZNYCH

MIEJSCOWE

działanie drażniące

skóra

oczy

układ
oddechowy

UKŁADOWE

Zmiany w ośrodkowym i

obwodowym układzie

nerwowym, wątrobie,

nerkach,

układzie sercowo -

naczyniowym

UCZULAJĄCE

skóra

układ
oddechowy

ODLEGŁE NASTĘPSTWA EKSPOZYCJI

Działanie genotoksyczne (zmiany w

materiale genetycznym)

Działanie embriotoksyczne (zmiany

patologiczne

u potomstwa)

Działanie teratogenne (zmiany patologiczne

w zarodkach lub płodach)

arsen, azbest, chrom, nikiel

chlorek winylu

-

nowotwory płuc

-

nowotwory wątroby

chrom, nikiel, oleje izopropylowe,
pył drewna twardego i pył z wyprawionych skór -

nowotwory

jamy nosowej i zatok nosowych

benzydyna, 2-naftyloamina, pył z wyprawionych skór -

nowotwory pęcherza moczowego

arsen, smoła węglowa, produkty ropopochodne -

nowotwory skóry

DZIAŁANIE RAKOTWÓRCZE

SCHEMAT ORGANIZACYJNY SYSTEMU

USTALANIA

WARTOŚCI NDS I NDN W POLSCE

Eksperci

Komisja

Ministrowi

e

DEFINICJE NAJWYŻSZYCH DOPUSZCZALNYCH

STĘŻEŃ

NDS - Najwyższe Dopuszczalne Stężenie

Wartość średnia ważona stężenia, którego
oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego
dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu
pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez okres jego
aktywności zawodowej nie powinno spowodować
ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie
zdrowia jego przyszłych pokoleń

NDS

DEFINICJE NAJWYŻSZYCH

DOPUSZCZALNYCH

STĘŻEŃ

wartość średnia stężenia, które nie
powinno spowodować ujemnych
zmian w stanie zdrowia pracownika
oraz w stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń,

jeżeli

występuje w środowisku pracy nie
dłużej niż 15 minut i nie częściej niż
2 razy w czasie zmiany roboczej, w
odstępie czasu nie krótszym niż 1
godzina

NDSC
h

NDSCh - Najwyższe Dopuszczalne
Stężenie Chwilowe

DEFINICJE NAJWYŻSZYCH

DOPUSZCZALNYCH

STĘŻEŃ

NDSP

NDSP

Nigdy!

NDSP - Najwyższe Dopuszczalne Stężenie
Pułapowe

Wartość stężenia, które ze względu na
zagrożenie zdrowia lub życia pracownika
nie może być w środowisku pracy
przekroczone w żadnym momencie

CZYNNIKI SZKODLIWE W ŚRODOWISKU

PRACY- WARTOŚCI DOPUSZCZALNE

Substancje o działaniu

żrącym

(C),

drażniącym (I)

,

uczulającym

(A)

Substancje o działaniu

rakotwórczym dla ludzi (Rc)

i

prawdopodobnie

rakotwórczym dla ludzi (Rp)

Substancje o działaniu
toksycznym na płód (Ft)

Substancje wchłaniające się
przez skórę (Sk)

Substancja
żrąca

Substancja
drażniąca

Substancja
uczulająca

KARTY CHARAKTERYSTYK

NIEBEZPIECZNYCH

SUBSTANCJI I PREPARATÓW

Rozporządzenie MZ z dnia 2 września 2003 r. w sprawie kryteriów i

sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (DzU nr 171,
poz. 1666); rozporządzenie MZ z dnia 2 września 2003 r. w sprawie
oznakowania opakowań substancji i preparatów niebezpiecznych (DzU
nr 173, poz. 1679)

Jako

niebezpieczne

klasyfikuje się substancje i preparaty:

• o właściwościach wybuchowych,

• o właściwościach utleniających,

• skrajnie łatwopalne,

• wysoce łatwopalne,

• łatwopalne,

• bardzo toksyczne,

• toksyczne,

• szkodliwe,

• żrące,

• drażniące,

• uczulające,

• rakotwórcze,

• mutagenne,

• działające na rozrodczość,

• niebezpieczne dla środowiska.

KLASYFIKACJA SUBSTANCJI I

PREPARATÓW NIEBEZPIECZNYCH

WZÓR KARTY CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ

SUBSTANCJI I NIEBEZPIECZNEGO PREPARATU

CHEMICZNEGO

1. Identyfikacja substancji/preparatu

2. Skład i informacja o składnikach

3. Identyfikacja zagrożeń

4. Pierwsza pomoc

5. Postępowanie w przypadku pożaru

6. Postępowanie w przypadku

niezamierzonego uwolnienia do

środowiska

7. Postępowanie z substancją/preparatem

i ich magazynowanie

8. Kontrola narażenia i środki ochrony

indywidualnej

9. Właściwości fizykochemiczne

10. Stabilność i reaktywność

11. Informacje toksykologiczne

12. Informacje ekologiczne

13. Postępowanie z odpadami

14. Informacje o transporcie

15. Informacje dotyczące uregulowań

prawnych

16. Inne informacje

OCENA NARAŻENIA

ZAWODOWEGO NA SUBSTANCJE

CHEMICZNE

Kryteria oceny

NDS

NDSCh

NDSP

W  1

MONITORING

ŚRODOWISKA PRACY

MONITOROWANIE ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA

NA STANOWISKACH PRACY

•

IDENTYFIKACJA

• POBIERANIE PRÓBEK POWIETRZA

• ILOŚCIOWE OZNACZANIE BADANYCH SUBSTANCJI

• INTERPRETACJA WYNIKÓW (porównanie z wartościami NDS,

NDSCh i NDSP)

Ocena zgodności warunków z NDSCh

Warunki pracy są bezpieczne, jeżeli wskaźnik narażenia
(stężenie substancji w żadnej próbce o czasie pobierania 15
min) nie przekracza wartości NDSCh. Warunki pracy należy
uznać za szkodliwe, jeżeli:

• stężenie w jakiejkolwiek 15-min próbce jest wyższe od

NDSCh

• stężenie równe NDSCh utrzymuje się w środowisku pracy

dłużej niż 15 min lub występuje częściej niż dwukrotnie

• odstęp między dwoma 15 min okresami, w którym

stężenie jest równe NDSCh jest mniejszy niż 1 godzina

Ocena zgodności warunków pracy z NDSP

Warunki pracy są bezpieczne, jeżeli wskaźnik ekspozycji
(stężenie substancjiw próbce o najkrótszym czasie pobierania)
nie przekracza wartości NDSP

INTERPRETACJA WYNIKÓW

Procedura oceny ryzyka –

substancje chemiczne

NDS

Wyniki pomiarów

?

D

ryzyko duże

C

w

>

1

NDS, NDSCh,

NDSP

NDS



C

w

r



NDS

Ś

ryzyko

średnie

0,5 

C

w

 1

NDS, NDSCh,

NDSP

C

w

<

0,5

NDS, NDSCh,

NDSP

M

ryzyko małe

C

wr

- Wskaźnik narażenia dla związków

rakotwórczych

C

w

- Wskaźnik narażenia dla pozostałych

substancji

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO



usunięcie substancji toksycznej lub zastąpienie

jej mniej
niebezpieczną

 zaprzestanie wykonywania procesu

powodującego nieekorzystne warunki pracy

 hermetyzacja procesów technologicznych

 automatyzacja i robotyzacja procesów

technologicznych

 izolacja stanowisk pracy związanych z

wydzielaniem szkodliwych substancji

 prawidłowe magazynowanie substancji

chemicznych.

METODY ELIMINACJI ŹRÓDEŁ

ZAGROŻEŃ CHEMICZNYCH

WENTYLACJA

OGÓLNA

 Wentylacja nawiewna
 Wentylacja wywiewna
 Wentylacja nawiewno-
wywiewna

WENTYLACJA MIEJSCOWA

 Nawiewy miejscowe

 Odciągi miejscowe

ODCIĄGI MIEJSCOWE

• Obudowy całkowite

(hermetyzacje)

• Obudowy częściowe

• Ssawki

• Okapy

RODZAJE WENTYLACJI

MECHANICZNEJ

Czynniki biologiczne

• Czynniki zagrożeń biologicznych w

środowisku pracy, określane także jako
zagrożenia biologiczne w środowisku pracy
lub biologiczne szkodliwości zawodowe są to
wszelkie żywe organizmy działające niekorzystnie
na człowieka w procesie pracy. Według pełnej
definicji, są to takie mikro- i makroorganizmy
oraz takie struktury i substancje wytwarzane
przez te organizmy, które występując w
środowisku pracy wywierają szkodliwy wpływ
na organizm ludzki i mogą być przyczyną
chorób pochodzenia zawodowego

Czynniki biologiczne - podział

mikroorganizmy

mikroorganizmy

– bakterie

– wirusy

– grzyby

– pierwotniaki

•

substancje wytwarzane

substancje wytwarzane

przez mikroorganizmy

przez mikroorganizmy

– toksyny

– alergeny

•

makroorganizmy

makroorganizmy

– rośliny

– zwierzęta  

Czynniki psychofizyczne

Psychofizyczne

Psychofizyczne

•

obci

obci

ąż

ąż

enie fizyczne (statyczne

enie fizyczne (statyczne

i dynamiczne)

i dynamiczne)

•

obci

obci

ąż

ąż

enie nerwowo-psych

enie nerwowo-psych

i

i

czne

czne

:

:

– obciążenie umysłu

– obciążenie lub niedociążenie percepcyjne

– obciążenie emocjonalne