Etiopatogeneza chorób

Etiopatogeneza chorób

przyzębia

przyzębia

Choroba przyzębia

Choroba przyzębia

•

rozwija się w wyniku zakłóceń

rozwija się w wyniku zakłóceń

równowagi pomiędzy

równowagi pomiędzy

oddziałującymi na tkanki

oddziałującymi na tkanki

drobnoustrojami płytki nazębnej,

drobnoustrojami płytki nazębnej,

a mechanizmami obrony

a mechanizmami obrony

gospodarza, które z kolei

gospodarza, które z kolei

modyfikowane są przez czynniki

modyfikowane są przez czynniki

ryzyka

ryzyka

Interakcje pomiędzy bakteriami a

Interakcje pomiędzy bakteriami a

odpowiedzią gospodarza

odpowiedzią gospodarza

Płytka

Płytka

bakteryjna

bakteryjna

System

System

obronny

obronny

gospodarza

gospodarza

Przyzębie

Przyzębie

Zdrowe przyzębie

Zdrowe przyzębie

Płytka

Płytka

bakteryjna

bakteryjna

System

System

obrony

obrony

gospodarza

gospodarza

Patologia przyzębia

Patologia przyzębia

Płytka

Płytka

bakteryjna

bakteryjna

System obrony

System obrony

gospodarza

gospodarza

Czynniki

Czynniki

miejscowo

miejscowo

predysponujące

predysponujące

Zwiększenie ilości płytki

Zwiększenie ilości płytki

bakteryjnej

bakteryjnej

•

niewystarczająca higiena

niewystarczająca higiena

•

nawisające wypełnienia

nawisające wypełnienia

•

nieprawidłowe uzupełnienia

nieprawidłowe uzupełnienia

protetyczne

protetyczne

•

ubytki próchnicowe

ubytki próchnicowe

•

stłoczenia zębów

stłoczenia zębów

•

zmniejszenie wydzielania śliny

zmniejszenie wydzielania śliny

Patologia przyzębia

Patologia przyzębia

Płytka

Płytka

bakteryjna

bakteryjna

System

System

obrony

obrony

gospodarza

gospodarza

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka

Nieprawidłowa obrona

Nieprawidłowa obrona

gospodarza

gospodarza

•

wrodzone i nabyte zaburzenia

wrodzone i nabyte zaburzenia

odporności

odporności

•

nadreaktywność układu

nadreaktywność układu

immunologicznego (polimorfizm IL-1)

immunologicznego (polimorfizm IL-1)

•

choroby ogóle (cukrzyca)

choroby ogóle (cukrzyca)

•

czynniki środowiskowe (palenie, stres)

czynniki środowiskowe (palenie, stres)

Płytka bakteryjna

Płytka bakteryjna

•

MATRYCA:

MATRYCA:

•

elementy

elementy

pochodzenia

pochodzenia

bakteryjnego

bakteryjnego

(polisacharydy)

(polisacharydy)

•

składniki

składniki

pochodzące od

pochodzące od

gospodarza

gospodarza

(glikoproteiny śliny,

(glikoproteiny śliny,

obumarłe komórki,

obumarłe komórki,

białka surowicy)

białka surowicy)

•

BAKTERIE

BAKTERIE

•

Spektrum

Spektrum

bakteryjne ok. 500

bakteryjne ok. 500

gatunków

gatunków

•

1010 – 1012

1010 – 1012

bakterii/gram

bakterii/gram

Porównanie płytki naddziąsłowej i

Porównanie płytki naddziąsłowej i

poddziąsłowej

poddziąsłowej

naddziąsłowa

naddziąsłowa

poddziąsłowa

poddziąsłowa

Matryca 50%matrycy niewiele lub

Matryca 50%matrycy niewiele lub

brak matrycy

brak matrycy

(płytka nie jest

(płytka nie jest

przyczepiona)

przyczepiona)

Flora głównie Gram(+) głownie

Flora głównie Gram(+) głownie

Gram(-)

Gram(-)

ziarniniaki i pałeczki pałeczki i

ziarniniaki i pałeczki pałeczki i

krętki

krętki

tlenowe

tlenowe

wysoce

wysoce

beztlenowe

beztlenowe

Bakterie nieliczne powszechne

Bakterie nieliczne powszechne

ruchliwe

ruchliwe

Metabolizm głównie węglowodany głównie białka

Metabolizm głównie węglowodany głównie białka

Różnorodność początkowo niewielka duża

Różnorodność początkowo niewielka duża

gatunków potem wzrasta

gatunków potem wzrasta

Teoria płytki bakteryjnej

Teoria płytki bakteryjnej

•

NIESPECYFICZNEJ

NIESPECYFICZNEJ

– bakterie oddziałują na

– bakterie oddziałują na

przyzębie jako biomasa, a ilość płytki

przyzębie jako biomasa, a ilość płytki

decyduje o naruszeniu obrony gospodarza.

decyduje o naruszeniu obrony gospodarza.

•

SPECYFICZNEJ

SPECYFICZNEJ

– tylko niektóre bakterie

– tylko niektóre bakterie

znajdujące się w płytce są patogenne i

znajdujące się w płytce są patogenne i

wzrost tych bakterii powoduje chorobę, a

wzrost tych bakterii powoduje chorobę, a

tym samym istnieje związek

tym samym istnieje związek

charakterystycznego spektrum bakteryjnego

charakterystycznego spektrum bakteryjnego

z chorobą przyzębia.

z chorobą przyzębia.

Teoria płytki specyficznej

Teoria płytki specyficznej

(Walter Loesche 1976r.)

(Walter Loesche 1976r.)

• Porphyromonas gingivalis
• Bacteroides forsythus
• Treponema denticola

• Actinobacillus actinomycetemcomitans
• Eikenella corrodens

• Campylobacter rectus
• Prevotella intermedia
• Fusobacterium nucletum

Działanie bakterii na przyzębie

Działanie bakterii na przyzębie

BEZPOŚREDNIE:

BEZPOŚREDNIE:

•

enzymy proteolityczne (hialuronidaza,

enzymy proteolityczne (hialuronidaza,

kolagenaza, elastaza)

kolagenaza, elastaza)

•

egzo i endotoksyny (leukotoksytna,

egzo i endotoksyny (leukotoksytna,

LPS)

LPS)

•

produkty przemiany materii

produkty przemiany materii

POŚREDNIE:

POŚREDNIE:

•

zaburzenie obrony naturalnej i nabytej

zaburzenie obrony naturalnej i nabytej

przez czynniki bakteryjne

przez czynniki bakteryjne

•

aktywacja czynników zapalnych

aktywacja czynników zapalnych

uszkadzających przyzębie (IL-1

uszkadzających przyzębie (IL-1

β

β

, TNF-

, TNF-

α

α

, PGE

, PGE

2,

2,

MMPs)

MMPs)

Niszczenie struktur przyzębia

Niszczenie struktur przyzębia

w przebiegu zapalenia – działanie

w przebiegu zapalenia – działanie

endotoksyn bakteryjnych

endotoksyn bakteryjnych

LPS

OSTEOKLASTY

NISZCZENIE

KOŚCI

FIBROBLASTY

MAKROFAGI

NISZCZENIE

TKANKI ŁĄCZNEJ

PGE

2

MMPs

IL-1β

TNF-α

Mechanizmy obrony

Mechanizmy obrony

gospodarza

gospodarza

•

ciągłość błony śluzowej jamy ustnej

ciągłość błony śluzowej jamy ustnej

•

złuszczanie nabłonka

złuszczanie nabłonka

•

mechanizmy obronne śliny:

mechanizmy obronne śliny:

-

-

przepływ śliny

przepływ śliny

- sIgA

- sIgA

- lizozym, laktoferyna

- lizozym, laktoferyna

•

obrona humoralnej i komórkowej

obrona humoralnej i komórkowej

Czynniki ryzyka rozwoju

Czynniki ryzyka rozwoju

choroby przyzębia

choroby przyzębia

Determinanty

Determinanty

•

wiek

wiek

•

płeć

płeć

•

status społeczny

status społeczny

•

czynnik gentyczny

czynnik gentyczny

Właściwe czynniki ryzyka

Właściwe czynniki ryzyka

•

palenie tytoniu

palenie tytoniu

•

stres

stres

•

cukrzyca

cukrzyca

•

osteoporoza

osteoporoza

Wiek

Wiek

•

szybszy i bardziej zaawansowany

szybszy i bardziej zaawansowany

przebieg procesów zapalnych

przebieg procesów zapalnych

wraz z wiekiem (nie dotyczy

wraz z wiekiem (nie dotyczy

zapalenia agresywnego)

zapalenia agresywnego)

Płeć

Płeć

•

częstsze występowanie choroby

częstsze występowanie choroby

przyzębia u mężczyzn

przyzębia u mężczyzn

Status społeczny

Status społeczny

•

niższy status = gorsza higiena

niższy status = gorsza higiena

jamy ustnej i odżywianie

jamy ustnej i odżywianie

Czynnik genetyczny

Czynnik genetyczny

•

genotyp warunkujący podatność lub

genotyp warunkujący podatność lub

odporność na rozwój zapalenia

odporność na rozwój zapalenia

przyzębia

przyzębia

•

polimorfizm genów kodujących IL-1

polimorfizm genów kodujących IL-1

α

α

i

i

IL-1

IL-1

β

β

•

Zdeterminowane genetycznie cechy

Zdeterminowane genetycznie cechy

morfologiczne przyzębia mogące

morfologiczne przyzębia mogące

decydować o powstawaniu zapalenia

decydować o powstawaniu zapalenia

przyzębia (np. różnice w budowie

przyzębia (np. różnice w budowie

kolagenu)

kolagenu)

Palenie tytoniu

Palenie tytoniu

•

nasilone odkładanie się złogów

nasilone odkładanie się złogów

nazębnych

nazębnych

•

zmiana mikroflory jamy ustnej

zmiana mikroflory jamy ustnej

•

utrudnione leczenie choroby przyzębia

utrudnione leczenie choroby przyzębia

•

większa intensywność procesów

większa intensywność procesów

zapalnych

zapalnych

(wzrost produkcji PGE2 i

(wzrost produkcji PGE2 i

IL-1, wzrost ilości bakterii

IL-1, wzrost ilości bakterii

beztlenowych, wzrost aktywności

beztlenowych, wzrost aktywności

enzymów proteolitycznych)

enzymów proteolitycznych)