POLSKA MOJA OJCZYZNA

POLSKA MOJA OJCZYZNA

Polska leży w

Polska leży w

Europie.

Europie.

Polska

Polska

,

,

Rzeczpospolita Polska

Rzeczpospolita Polska

–

–

państwo

państwo

położone w

położone w

Europie Środkowej

Europie Środkowej

nad Morzem

nad Morzem

Bałtyckim.

Bałtyckim.

Graniczy z Niemcami

Graniczy z Niemcami

(na zachodzie),

(na zachodzie),

Czechami, Słowacją

Czechami, Słowacją

(na południu),

(na południu),

Ukrainą, Białorusią,

Ukrainą, Białorusią,

Litwą

Litwą

(na wschodzie)

(na wschodzie)

i Rosją (obwodem

i Rosją (obwodem

kaliningradzkim, na północy),

kaliningradzkim, na północy),

a poprzez granicę morską

a poprzez granicę morską

(granicę wyłącznej strefy

(granicę wyłącznej strefy

ekonomicznej) również

ekonomicznej) również

z Danią oraz Szwecją.

z Danią oraz Szwecją.

TO GODŁO

TO GODŁO

NASZEJ

NASZEJ

OJCZYZNY.

OJCZYZNY.

TO FLAGA POLSKI.

TO FLAGA POLSKI.

KRAINY GEOGRAFICZNE

KRAINY GEOGRAFICZNE

POLSKI

POLSKI

Krainą geograficzną nazywamy obszar

Krainą geograficzną nazywamy obszar

kraju o charakterystycznych

kraju o charakterystycznych

elementach krajobrazu. O podziale na

elementach krajobrazu. O podziale na

poszczególne regiony decydują:

poszczególne regiony decydują:

ukształtowanie powierzchni, rodzaj

ukształtowanie powierzchni, rodzaj

podłoża, warunki atmosferyczne, wody

podłoża, warunki atmosferyczne, wody

oraz roślinność i zwierzęta. W Polsce

oraz roślinność i zwierzęta. W Polsce

występują wszystkie formy

występują wszystkie formy

ukształtowania powierzchni: niziny,

ukształtowania powierzchni: niziny,

wyżyny i góry. Największą powierzchnię

wyżyny i góry. Największą powierzchnię

zajmują niziny. Krainy geograficzne

zajmują niziny. Krainy geograficzne

w naszym kraju mają charakter pasowy.

w naszym kraju mają charakter pasowy.

Patrząc na mapę widzimy, że od północy

Patrząc na mapę widzimy, że od północy

 

pobrzeża

 pojezierza
 niziny środkowej Polski
 wyżyny
 kotliny podkarpackie
 góry

POBRZEŻA

POBRZEŻA

Najbardziej na północ

Najbardziej na północ

położoną krainą

położoną krainą

geograficzną Polski

geograficzną Polski

są pobrzeża. Jest

są pobrzeża. Jest

to wąski pas nizin

to wąski pas nizin

ciągnący się

ciągnący się

wzdłuż wybrzeża

wzdłuż wybrzeża

Morza Bałtyckiego.

Morza Bałtyckiego.

Krajobraz pobrzeży
charakteryzuje:

• płaska lub falista rzeźba
terenu,

• brzegi niskie
z piaszczystymi plażami,
wydmami oraz mierzejami,

• wysokie brzegi z klifami,

• płytkie jeziora przybrzeżne.

•

Kształt polskiego wybrzeża

Kształt polskiego wybrzeża

zmieniał się przez kilka

zmieniał się przez kilka

tysięcy lat. Obecnie prawie

tysięcy lat. Obecnie prawie

na całej długości jest ono

na całej długości jest ono

wyrównane.

wyrównane.

•

Niszczenie wysokiego

Niszczenie wysokiego

brzegu morskiego

brzegu morskiego

prowadzi do powstawania

prowadzi do powstawania

urwistych zboczy

urwistych zboczy

nazywanych klifami.

nazywanych klifami.

•

Osadzanie piasku na

Osadzanie piasku na

brzegach niskich sprawia,

brzegach niskich sprawia,

że powstają szerokie plaże.

że powstają szerokie plaże.

•

Dla wybrzeża niskiego

Dla wybrzeża niskiego

charakterystyczne są

charakterystyczne są

także mierzeje,

także mierzeje,

czyli piaszczyste wały

czyli piaszczyste wały

usypywane przez

usypywane przez

wiatr. Mierzeje powoli

wiatr. Mierzeje powoli

wydłużały się

wydłużały się

i odcinały od morza

i odcinały od morza

niewielkie zatoki.

niewielkie zatoki.

W ten sposób powstały

W ten sposób powstały

jeziora przybrzeżne.

jeziora przybrzeżne.

•

Na mierzei oddzielającej

Na mierzei oddzielającej

od morza jezioro Łebsko

od morza jezioro Łebsko

są ogromne wydmy. Pod

są ogromne wydmy. Pod

naporem wiatrów piasek

naporem wiatrów piasek

przesuwa się i stopniowo

przesuwa się i stopniowo

zasypuje wszystko co

zasypuje wszystko co

napotka na swojej drodze

napotka na swojej drodze

(lasy, nawet całe

(lasy, nawet całe

miejscowości).

miejscowości).

Przesuwające się wydmy

Przesuwające się wydmy

nazywamy ruchomymi.

nazywamy ruchomymi.

POJEZIERZA

POJEZIERZA

Na południe od

Na południe od

pobrzeży leży kraina

pobrzeży leży kraina

geograficzna

geograficzna

nazywana

nazywana

pojezierzem. Nazwa

pojezierzem. Nazwa

krainy pochodzi od

krainy pochodzi od

licznych jezior, które

licznych jezior, które

można spotkać na

można spotkać na

tym terenie.

tym terenie.

Dla krajobrazu

Dla krajobrazu

pojezierzy

pojezierzy

charakterystyczne są:

charakterystyczne są:

•

 

 

liczne jeziora

liczne jeziora

i rzeki,

i rzeki,

•

 

 

pagórkowaty

pagórkowaty

lub równinny teren,

lub równinny teren,

•

 

 

wysokie wzgórza,

wysokie wzgórza,

•

 

 

głazy narzutowe.

głazy narzutowe.

•

Dziesięć tysięcy lat temu

Dziesięć tysięcy lat temu

teren naszego kraju

teren naszego kraju

pokrywał ogromny

pokrywał ogromny

lodowiec. Pod wpływem

lodowiec. Pod wpływem

ocieplającego się klimatu

ocieplającego się klimatu

lodowiec zaczął się topić.

lodowiec zaczął się topić.

Wody z topniejącego

Wody z topniejącego

lodu utworzyły

lodu utworzyły

w zagłębieniach terenu

w zagłębieniach terenu

jeziora nazywane

jeziora nazywane

polodowcowymi.

polodowcowymi.

Jeziora mają różne

Jeziora mają różne

kształty. Niektóre są

kształty. Niektóre są

duże i mają

duże i mają

postrzępioną linię

postrzępioną linię

brzegową z licznymi

brzegową z licznymi

zatokami i zatoczkami.

zatokami i zatoczkami.

Inne są wąskie i długie,

Inne są wąskie i długie,

podobne do rzek. Takie

podobne do rzek. Takie

jeziora nazywa się

jeziora nazywa się

rynnowymi. Najwięcej

rynnowymi. Najwięcej

jest niewielkich jezior

jest niewielkich jezior

o regularnych

o regularnych

kształtach, które określa

kształtach, które określa

się nazwą "oczek".

się nazwą "oczek".

•

Topniejący lodowiec utworzył

Topniejący lodowiec utworzył

też charakterystyczne

też charakterystyczne

wysokie wzgórza nazywane

wysokie wzgórza nazywane

moreną czołową. Wysokość

moreną czołową. Wysokość

niektórych z nich sięga 100-

niektórych z nich sięga 100-

150 metrów.

150 metrów.

•

Na pojezierzu można również

Na pojezierzu można również

zobaczyć głazy narzutowe,

zobaczyć głazy narzutowe,

czyli ogromne bloki skał

czyli ogromne bloki skał

przyniesione przez lodowiec

przyniesione przez lodowiec

aż ze Skandynawii.

aż ze Skandynawii.

NIZINY

NIZINY

Na południe od

Na południe od

pojezierzy leży

pojezierzy leży

kraina nazywana

kraina nazywana

Nizinami Środkowej

Nizinami Środkowej

Polski. Terenem

Polski. Terenem

nizinnym jest także

nizinnym jest także

Kotlina

Kotlina

Sandomierska

Sandomierska

położona za

położona za

pasmem wyżyn.

pasmem wyżyn.

Cechami

Cechami

charakterystycznymi

charakterystycznymi

dla nizin są:

dla nizin są:

•

 

 

płaska lub lekko

płaska lub lekko

falista rzeźba

falista rzeźba

terenu,

terenu,

•

 

 

szerokie, płaskie

szerokie, płaskie

doliny rzeczne,

doliny rzeczne,

•

 

 

niewielka liczba

niewielka liczba

naturalnych jezior.

naturalnych jezior.

•

Na nizinach od

Na nizinach od

ponad tysiąca lat

ponad tysiąca lat

osiedlali się ludzie

osiedlali się ludzie

i dlatego na tym

i dlatego na tym

terenie przeważają

terenie przeważają

krajobrazy rolnicze

krajobrazy rolnicze

i silnie

i silnie

przekształcone

przekształcone

przez człowieka.

przez człowieka.

•

Ukształtowanie terenu

Ukształtowanie terenu

pozwala na stosowanie

pozwala na stosowanie

różnych maszyn

różnych maszyn

rolniczych i łatwe

rolniczych i łatwe

nawożenie gleby. Na

nawożenie gleby. Na

nizinach uprawia się

nizinach uprawia się

zboża, warzywa,

zboża, warzywa,

ziemniaki, buraki

ziemniaki, buraki

cukrowe oraz drzewa

cukrowe oraz drzewa

owocowe. W dużych

owocowe. W dużych

miastach rozwinął się

miastach rozwinął się

przemysł odzieżowy,

przemysł odzieżowy,

spożywczy włókienniczy

spożywczy włókienniczy

i skórzany.

i skórzany.

•

Na Nizinie Mazowieckiej,

Na Nizinie Mazowieckiej,

nad Wisłą leży Warszawa.

nad Wisłą leży Warszawa.

Miasto powstało w miejscu

Miasto powstało w miejscu

krzyżowania się lądowych

krzyżowania się lądowych

i wodnych szlaków

i wodnych szlaków

handlowych. W 1596 roku

handlowych. W 1596 roku

król Zygmunt III Waza

król Zygmunt III Waza

przeniósł swoją siedzibę

przeniósł swoją siedzibę

z Krakowa do Warszawy. Od

z Krakowa do Warszawy. Od

tego czasu Warszawa jest

tego czasu Warszawa jest

stolicą państwa,

stolicą państwa,

czyli głównym miastem

czyli głównym miastem

w kraju. Tu mieszczą się

w kraju. Tu mieszczą się

najważniejsze urzędy

najważniejsze urzędy

państwowe, Sejm i Senat.

państwowe, Sejm i Senat.

WYŻYNY

WYŻYNY

Wyżyny to obszar

Wyżyny to obszar

leżący na

leżący na

wysokości od 300

wysokości od 300

do 500 m n.p.m.

do 500 m n.p.m.

Takie tereny

Takie tereny

znajdują się

znajdują się

w południowo-

w południowo-

wschodniej części

wschodniej części

Polski.

Polski.

Krajobrazy wyżynne

Krajobrazy wyżynne

charakteryzuje:

charakteryzuje:

•

 

 

pofałdowana

pofałdowana

rzeźba terenu,

rzeźba terenu,

•

 

 

doliny rzeczne

doliny rzeczne

o różnej

o różnej

głębokości

głębokości

i nachyleniu

i nachyleniu

zboczy,

zboczy,

•

 

 

wąwozy.

wąwozy.

•

Wyżyny polskie różnią

Wyżyny polskie różnią

się budową podłoża

się budową podłoża

i dlatego można tam

i dlatego można tam

spotkać zróżnicowane

spotkać zróżnicowane

krajobrazy.

krajobrazy.

•

Na przykład na Wyżynę

Na przykład na Wyżynę

Lubelską w dużym

Lubelską w dużym

stopniu pokrywa less,

stopniu pokrywa less,

który jest łatwo

który jest łatwo

rozmywany przez wodę.

rozmywany przez wodę.

Dlatego można tam

Dlatego można tam

spotkać wymyte przez

spotkać wymyte przez

deszcz głębokie wąwozy

deszcz głębokie wąwozy

o stromych zboczach.

o stromych zboczach.

Wyżyna Krakowsko-

Wyżyna Krakowsko-

Częstochowska zbudowana

Częstochowska zbudowana

jest ze skał wapiennych,

jest ze skał wapiennych,

które rozpuszczają się pod

które rozpuszczają się pod

wpływem dwutlenku węgla

wpływem dwutlenku węgla

zawartego w wodzie. Taki

zawartego w wodzie. Taki

proces rozpuszczania skał

proces rozpuszczania skał

nazywa się krasowieniem. Na

nazywa się krasowieniem. Na

tej wyżynie można zobaczyć

tej wyżynie można zobaczyć

głębokie doliny o stromych

głębokie doliny o stromych

zboczach, wysokie

zboczach, wysokie

i postrzępione skały

i postrzępione skały

wapienne oraz samotne skały

wapienne oraz samotne skały

przypominające ogromne igły.

przypominające ogromne igły.

Poprzez Wyżynę Krakowsko-

Poprzez Wyżynę Krakowsko-

Częstochowską (od

Częstochowską (od

Wawelu w Krakowie do

Wawelu w Krakowie do

Jasnej Góry

Jasnej Góry

w Częstochowie) ciągnie

w Częstochowie) ciągnie

się "Szlak Orlich Gniazd"

się "Szlak Orlich Gniazd"

Nazwa pochodzi od

Nazwa pochodzi od

licznych zamków

licznych zamków

położonych na

położonych na

niedostępnych skałach.

niedostępnych skałach.

Ten szlak jest wielką

Ten szlak jest wielką

atrakcją turystyczną

atrakcją turystyczną

Polski.

Polski.

GÓRY

GÓRY

Góry są położone

Góry są położone

wzdłuż południowej

wzdłuż południowej

granicy Polski

granicy Polski

oraz niewielkie

oraz niewielkie

pasmo Gór

pasmo Gór

Świętokrzyskich

Świętokrzyskich

jest na Wyżynie

jest na Wyżynie

Kieleckiej.

Kieleckiej.

Krajobrazy górskie są

Krajobrazy górskie są

bardzo urozmaicone.

bardzo urozmaicone.

Jest to spowodowane

Jest to spowodowane

różnicą wysokości gór.

różnicą wysokości gór.

Można tam spotkać:

Można tam spotkać:

•

 

 

zaokrąglone

zaokrąglone

lub ostre szczyty,

lub ostre szczyty,

•

 

 

głębokie doliny,

głębokie doliny,

•

 

 

bystre potoki i rzeki,

bystre potoki i rzeki,

•

 

 

wodospady i górskie

wodospady i górskie

jeziora.

jeziora.

•

W zależności od wysokości góry

W zależności od wysokości góry

dzieli się na: niskie, średnie

dzieli się na: niskie, średnie

i wysokie.

i wysokie.

•

W Polsce do gór niskich zalicza

W Polsce do gór niskich zalicza

się Góry Świętokrzyskie

się Góry Świętokrzyskie

z najwyższym szczytem Łysicą

z najwyższym szczytem Łysicą

(621 m n.p.m.). Na niektórych

(621 m n.p.m.). Na niektórych

stokach Gór Świętokrzyskich

stokach Gór Świętokrzyskich

występują rumowiska skalne

występują rumowiska skalne

nazywane gołoborzami. Powstały

nazywane gołoborzami. Powstały

one ze skał rozsadzonych przez

one ze skał rozsadzonych przez

zamarzającą wodę. Drobne skały

zamarzającą wodę. Drobne skały

nie mogły zsunąć się łagodnych

nie mogły zsunąć się łagodnych

zboczy i tak powstały rumowiska.

zboczy i tak powstały rumowiska.

Na podłożu skalnym rosną tylko

Na podłożu skalnym rosną tylko

mchy, grzyby i porosty, a nie ma

mchy, grzyby i porosty, a nie ma

lasu. Stąd nazwa na przykład

lasu. Stąd nazwa na przykład

Łysicy czy Łysej Góry.

Łysicy czy Łysej Góry.

•

Do gór średnich zalicza się

Do gór średnich zalicza się

w Polsce na przykład Sudety

w Polsce na przykład Sudety

z najwyższym szczytem

z najwyższym szczytem

Śnieżką (1602 m n.p.m.)

Śnieżką (1602 m n.p.m.)

i Pieniny z Trzema Koronami

i Pieniny z Trzema Koronami

(982 m n.p.m.). W Pieninach

(982 m n.p.m.). W Pieninach

żyje 1500 gatunków motyli

żyje 1500 gatunków motyli

i rosną gatunki roślin nie

i rosną gatunki roślin nie

spotykane nigdzie indziej na

spotykane nigdzie indziej na

świecie. Inną atrakcję

świecie. Inną atrakcję

przyrodniczą stanowi

przyrodniczą stanowi

przełom Dunajca

przełom Dunajca

czyli odcinek krętej doliny

czyli odcinek krętej doliny

rzecznej o wąskim dnie

rzecznej o wąskim dnie

i stromych zboczach.

i stromych zboczach.

W Polsce jedynymi górami

W Polsce jedynymi górami

wysokimi są Tatry, które dzielą

wysokimi są Tatry, które dzielą

się na Tatry Zachodnie i Tatry

się na Tatry Zachodnie i Tatry

Wysokie. Tatry zachodnie

Wysokie. Tatry zachodnie

zbudowane są ze stosunkowo

zbudowane są ze stosunkowo

miękkich skał wapiennych,

miękkich skał wapiennych,

w których górskie potoki

w których górskie potoki

wyżłobiły głębokie doliny

wyżłobiły głębokie doliny

i jaskinie. Niektóre jaskinie są

i jaskinie. Niektóre jaskinie są

udostępnione do zwiedzania jak

udostępnione do zwiedzania jak

na przykład piękna Jaskinia

na przykład piękna Jaskinia

Mroźna w Dolinie Kościeliskiej.

Mroźna w Dolinie Kościeliskiej.

Tatry Wysokie są zbudowane

Tatry Wysokie są zbudowane

z granitowych skał. Ich cechą

z granitowych skał. Ich cechą

charakterystyczną są turnie

charakterystyczną są turnie

czyli góry o stromych zboczach

czyli góry o stromych zboczach

i ostrych wierzchołkach.

i ostrych wierzchołkach.

Wyjątkowym zjawiskiem (rzadko

Wyjątkowym zjawiskiem (rzadko

spotykanym w innych górach) są

spotykanym w innych górach) są

bardzo liczne jeziora. Występują

bardzo liczne jeziora. Występują

w wyższych partiach gór

w wyższych partiach gór

przeważnie po kilka razem

przeważnie po kilka razem

położone nie obok siebie lecz

położone nie obok siebie lecz

piętrowo. W Tatrach Wysokich

piętrowo. W Tatrach Wysokich

znajduje się najwyższy szczyt

znajduje się najwyższy szczyt

w Polsce - Rysy (2499 m n.p.m.).

w Polsce - Rysy (2499 m n.p.m.).