ORGANIZACJA

OCHRONY

ŚRODOWISKA

Dr Anna Nitkiewicz-

Jankowska

Zagadnienia wprowadzające



Zagadnienia wprowadzające:



Oddziaływanie antropogeniczne



Antropopresje i jej wskaźniki



Ekonomia środowiska

Zagadnienia wprowadzające



Ochrona środowiska



Aspekty: społeczny, prawny,

ekonomiczny



Oceny oddziaływania



Polityka ekologiczna



Monitoring środowiska

Zagadnienia wprowadzające



Instrumenty ochrony środowiska



Podział: prawne, ekonomiczne,
marketingowe



Odpowiedzialność za ochronę
środowiska



Instytucje i organizacje zajmujące się
ochroną środowiska

Zagadnienia wprowadzające



System zarządzania

środowiskowego



Geneza, istota, funkcje



Elementy składowe systemu z.ś.



Koło Deminga



Projektowanie systemu zarządzania



Strategie ochrony środowiska



Zarządzanie środowiskiem na poziomie

gminy

Zagadnienia wprowadzające



Kształtowanie przestrzeni

ekonomicznej



Pojęcie przestrzeni



Cechy przestrzeni



Gospodarka a przestrzeń



Zasady ładu przestrzennego



Czynniki kształtujące przestrzeń



Procesy przestrzenne

ZAGADNIENIA

WPROWADZAJĄCE

Zagadnienia wprowadzające



Środowisko

to

zespół

oddziałujących

na

siebie

nieożywionych

i

ożywionych

elementów przyrody wpływających

równocześnie i bezpośrednio na:



rozwój,



przemianę materii



aktywność życiową organizmów w

miejscu ich występowania.

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne



Antropopresją są zdarzenia o różnym

stopniu

intensywności

i

zasięgu,

spowodowane

zamierzoną

lub

niezmierzoną działalnością człowieka.



Antropopresja na ogół ze zjawiskami i

skutkami

negatywnymi

np.

powstawanie zapadlisk pod wpływem

eksploatacji węgla kamiennego na

Górnym Śląsku.

Niezależnie od rodzaju form użytkowania,

wyróżnić można oddziaływania antropogeniczne,
które będą dotyczyły wszystkich komponentów
środowiska przyrodniczego, a należą do nich:



antropogenne przekształcenia atmosfery



antropogenne odkształcenia hydrosfery



antropogenne zmiany powierzchni ziemi

,

10

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

Negatywnymi skutkami antropopresji

są np. odpady, zanieczyszczenia,
zakłócenia, nadmierna eksploatacja
zasobów.



Problemy środowiskowe są

złożone

.



Skutki są przyczynami następnych
skutków i nie tworzą prostych, liniowych
zależności, lecz

skomplikowaną sieć

współzależności

.

11

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

Antropopresja może być

rozpatrywana jako:



materialna,



energetyczna,



informacyjna,

12

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

Antropopresja może być klasyfikowana:
w aspekcie czasu jako:



chwilowa,



ciągła,



okresowa,

w aspekcie upływu czasu jako:



historyczna,



bieżąca,

13

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

w aspekcie dynamiki:



wzrastająca,



malejąca,



stała,



oscylująca,

w aspekcie przestrzennym:



punktowa,



powierzchniowa,



liniowa,

14

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

w aspekcie powodowanych skutków:



lokalna,



regionalna,



kontynentalna,



globalna,

w aspekcie przestrzennego

charakteru oddziaływania wielu

holonów presji:



skupiona,



rozproszona,

15

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

Wskaźniki antropopresji stosowane w

Polsce:

Problemy globalne



PG5 Emisja CO2



PG6 Emisja metanu



PG7 Emisja podtlenku azotu



PG8 Emisja CO2 a Produkt Krajowy Brutto

16

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

Wskaźniki antropopresji stosowane w

Polsce:

Zagrożenia powietrza



Pl

Emisja SO2



P2

Emisja NO2



P3

Emisja pyłu



P4

Całkowita emisja głównych

zanieczyszczeń powietrza

17

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

Wskaźniki antropopresji stosowane w Polsce:

Zagrożenia wód



W1 Pobór wody na potrzeby gospodarki nar.



W5 Ścieki przemysłowe wymagające
oczyszczenia



W6 Ścieki komunalne



W7 Ścieki nieoczyszczone



Wl6 Ładunki zanieczyszczeń odprowadzane
do M. Bałtyckiego

18

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

Wskaźniki antropopresji stosowane w Polsce:

Zagrożenia powierzchni ziemi



O1

Odpady przemysłowe wytworzone w ciągu roku



O2

Odpady komunalne wywiezione



O5

Odpady niebezpieczne wytworzone w ciągu

roku



O6

Odpady niebezpieczne według sposobu

postępowania

19

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

Wskaźniki antropopresji stosowane w

Polsce:

Środowisko miejskie



M3

Uśrednione stężenia pyłu zawieszonego



M4

Uśrednione stężenia NO2 i SO2



MS

Emisja hałasu przemysłowego w dzień



M6

Emisja hałasu przemysłowego w nocy

20

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

Wskaźniki antropopresji stosowane w

Polsce:

Przemysł



Prl

Produkcja sprzedana przemysłu i

produkt krajowy brutto



Pr2 Nakłady inwestycyjne na przemysł



Pr3

Presja ze strony przemysłu (ścieki

przemysłowe, odpady przemysłowe, emisja

zanieczyszczeń pyłowych i gazowych)



Pr4 Zużycie wody na cele produkcyjne

21

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

Wskaźniki antropopresji stosowane w Polsce:

Rolnictwo



RI

Struktura wykorzystania użytków rolnych



R2

Zbiory zbóż podstawowych, ziemniaków i buraków

cukr.



R3

Produkcja mięsa



R4

Indywidualne

gospodarstwa

rolne

wg

grup

obszarowych



R5

Użytki zmeliorowane w % ogólnej powierzchni

użytków

rolnych



R6

Zużycie nawozów sztucznych



R7

Zużycie pestycydów

22

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

Wskaźniki antropopresji stosowane w

Polsce:

Transport samochodowy



Tl

Liczba pojazdów



T2

Drogi publiczne/liczba samochodów

osobowych



T3

Przewozy pasażerów i towarów



T4

Zużycie benzyn silnikowych/emisja

zanieczyszczeń do powietrza



T5

Zużycie gazu płynnego (LPO)

23

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

Wskaźniki antropopresji stosowane w

Polsce:

Gospodarstwa domowe



KI

Spożycie



K2

Mieszkania wyposażone w instalację

wodociągową



K3

Mieszkania wyposażone w gaz z sieci



K4

Mieszkania wyposażone w instalację

centralnego

ogrzewania



K5

Zużycie wody w gospodarstwach

domowych

24

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

Wskaźniki antropopresji stosowane w

Polsce:

Gospodarstwa domowe cd



K6

Zużycie na 1 mieszkańca wody,

energii elektrycznej i gazu



K7

Odpady komunalne



K8

Oczyszczalnie ścieków obsługujące

miasta



K9

Zużycie środków do prania i mycia

25

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne



Przekształcone

środowisko

często

definiowane jest jako środowisko

antropogeniczne.



Środowisko, które wykorzystywane było

w

sposób

niezgodny

z

perspektywicznymi

potrzebami

człowieka, co przyczynia się do

zagrożenia istnienia poszczególnych

gatunków

to

środowisko

zdegradowane.

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne



Formy użytkowania:



biogeniczne



geogeniczne



technogeniczne

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne



Do

głównych

przyczyn

antropogenicznych

zagrożeń

środowiska należy:



przyczyna demograficzna



przyczyna geograficzna



czynników technicznych



czynniki ekonomiczne,



czynniki kulturowe

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne



Rezultatem przekształceń środowiska

przyrodniczego, jest ukształtowanie

się jednostek o zróżnicowanym

stopniu

naturalności

-

klasy

naturalności krajobrazów:



Krajobraz naturalny



Krajobraz subnaturalny



Krajobraz seminaturalny



Krajobraz rolniczy



Krajobraz zurbanizowany

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne



Oddziaływania antropogeniczne na
przyrodę przebiegają w trzech
płaszczyznach :



eksploatacji



przetwarzania



wprowadzania

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne



Oddziaływanie

człowieka

na

środowisko odbywa się na trzech
poziomach:



osobniczym



populacyjnym



społecznym

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne



Skutki oddziaływania człowieka na
środowisko można podzielić na cztery
grupy:



supletywne



kompensacyjne



redukcyjne



destrukcyjne

Zagadnienia wprowadzające

Oddziaływania antropogeniczne



Skutki antropopresji mogą mieć różny
charakter i natężenie:



odwet ekologiczny



kryzys ekologiczny



katastrofa ekologiczna

Ekonomia środowiska

podjęła badanie

"ograniczoności" szeroko rozumianych

warunków ekologicznych, w jakich

odbywa się proces gospodarowania.

34

Zagadnienia wprowadzające

Ekonomia środowiska



Rynkowe

metody

wyceny

ekonomicznej środowiska



Metody wyceny strat spowodowanych
degradacją środowiska,



Metody wyceny warunkowej

35

Zagadnienia wprowadzające

Ekonomia środowiska - metody



Podstawowych

komponentów

środowiska decydujących o jego
jakości (np. woda, przestrzeń)



Podstawowych zasobów naturalnych i
nośników energii niezbędnych do
kontynuacji

procesu

wzrostu

gospodarczego,

36

Zagadnienia wprowadzające

Ekonomia środowiska - metody



Dobra, jakim jest czyste środowisko,
jego

różnorodność

genetyczna,

gatunkowa i ekosystemowa.

37

Zagadnienia wprowadzające

Ekonomia środowiska - metody

OCHRONA

ŚRODOWISKA

Ochrona środowiska



Ochrona

środowiska

jest

interdyscyplinarną i kształtowaną od
wieków dziedziną prawa, której
główną zasadą jest posługiwanie się
pojęciami właściwymi zarówno dla
nauk przyrodniczych, technicznych
czy chemicznych.



Obowiązująca ustawa z dnia 27 kwietnia 2001

r. Prawo ochrony środowiska w obecnym

zakresie ochronę środowiska definiuje w

art. 3 jako podjęcie lub zaniechanie działań,

umożliwiających

zachowanie

lub

przywrócenie równowagi przyrodniczej, która

w szczególności ma polegać na:



racjonalnym kształtowaniu środowiska i

gospodarowaniu

zasobami

środowiska

zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,



przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,



przywracaniu elementów przyrodniczych do

stanu właściwego.

Ochrona środowiska

Ochrona środowiska



Prawo ochrony środowiska w Polsce

określa pewne zasady ochrony oraz

warunki korzystania z istniejących

zasobów naturalnych (art. 1 p.o.ś).



Ustawa

o

ochronie

środowiska

określa zasady ochrony środowiska

oraz warunki korzystania z jego

zasobów,

z

uwzględnieniem

wymagań zrównoważonego rozwoju:

Ochrona środowiska



Termin

„ochrona

środowiska”

używany jest obecnie w wielu

znaczeniach, a mianowicie w sensie:



normatywnym



instrumentalnym



dydaktycznym



naukowo-poznawczym



informacyjnym

Ochrona środowiska



Różnorodność powiązań i zależności

istniejących pomiędzy poszczególnymi

elementami

środowiska

przyrodniczego, sprawiają iż prawo

ochrony środowiska należy rozpatrywać

w różnych ujęciach:



aspekt gospodarczy o.ś.



aspekt zachowawczy o.ś.



aspekt sanitarny o.ś.

Ochrona środowiska



W ustawie o ochronie środowiska

można wyróżnić szereg zasad, którymi

ta ochrona winna się kierować, a

należą do nich:



zasada legalności



zasada planowości



zasada kompleksowości



zasada

zachowania

równowagi

przyrodniczej



zasada gospodarności



zasad integracji funkcjonalnej

Ochrona środowiska



Zasady

ochrony

środowiska

zawarte w ustawie:



zasada zapobiegania



zasada przezorności



zasada „zanieczyszczający płaci”



zasada ochrony środowiska jako

całości



zasada

jawności

informacji

o

środowisku i jego ochronie



zasada

uspołecznienie

procesu

decyzyjnego

Ochrona środowiska



Funkcje prawa a także porządku

prawnego w Polsce, można podzielić na

funkcje:



organizacyjna



reglamentacyjno-ochronna



ochrony praw podmiotowych



stymulatora procesów gospodarczych



wdrażania postępu technicznego



represyjna prawa



ochrony walorów lub zasobów ś. o

znaczeniu ponadpaństwowym

Paradygmaty

(pewniki)

ekorozwoju

- zasady

zrównoważonego

rozwoju

ekorozwój jest typem rozwoju ekorozwój
jest
społeczno-gospodarczego koncepcją

międzypokoleniową

Ochrona środowiska

Zrównoważony rozwój



Ekorozwój to taki rozwój społeczno-

gospodarczy, w którym następuje proces

integrowania:



działań politycznych,



gospodarczych i



społecznych

z zachowaniem równowagi przyrodniczej

oraz trwałości podstawowych procesów

przyrodniczych w celu zagwarantowania

możliwości

zaspokojenia podstawowych

potrzeb poszczególnych społeczności lub

obywateli zarówno współczesnego, jak i

przyszłych pokoleń.

Ochrona środowiska

Zrównoważony rozwój

W działaniach praktycznych ekorozwój

oznacza:



całościowe, systemowe ujmowanie zjawisk,



wybór priorytetów rozwojowych,



bilansowanie korzyści i strat w odniesieniu
do trzech sfer:

gospodarki, społeczeństwa i środowiska,



traktowanie środowiska przyrodniczego (w
każdej skali) jako organicznej całości.

Ochrona środowiska

Zrównoważony rozwój

Ekorozwój jest procesem, a nie

stanem, dlatego jest niezbędna

strategia

jego

wdrażania

oraz

koncepcja sterowania i kontroli

przebiegu. Oznacza to, że ekorozwój

musi być przedmiotem polityki

władz

państwowych,

samorządowych

i

jednostek

gospodarczych.

Ochrona środowiska

Zrównoważony rozwój



USTAWA



z dnia 27 kwietnia 2001 r.



Prawo ochrony środowiska(1)(2)



(tekst pierwotny: Dz. U. 2001 r. Nr

62 poz. 627)



Tytuł I – Przepisy ogólne



Dział I – Zakres obowiązywania ustawy



Dział II – Definicje i zasady ogólne

51

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska



Dział III – Polityka ekologiczna oraz

programy ochrony środowiska



Dział IV – Informacje o środowisku



Rozdz. 1. Dostęp do informacji



Rozdz.2. Państwowy monitoring

środowiska oraz rozpowszechnianie

informacji o środowisku



Dział V – Udział społeczeństwa w

postępowaniu w sprawie ochrony

środowiska

52

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska



Dział VI – Postępowanie w sprawie

oceny oddziaływania na środowisko



Rozdz. 1. Postępowanie w sprawie oceny

oddziaływania na środowisko skutków

realizacji planów i programów



Rozdz. 2. Postępowanie w sprawie oceny

oddziaływania na środowisko

planowanych przedsięwzięć



Rozdz. 3. Postępowanie dotyczące

transgranicznego oddziaływania na

środowisko

53

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska



Dział VII – Ochrona środowiska w

zagospodarowaniu przestrzennym i

przy realizacji inwestycji



Dział VIII – Edukacja ekologiczna,

badania z zakresu ochrony środowiska

oraz reklama

54

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska



Tytuł II – Ochrona zasobów

środowiska



Dział I – Przepisy ogólne



Dział II – Ochrona powietrza



Dział III – Ochrona wód



Dział IV – Ochrona powierzchni ziemi



Dział V – Ochrona przed hałasem



Dział VI – Ochrona przed polami

elektromagnetycznymi



Dział VII – Ochrona kopalin

55

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska



Tytuł II – Ochrona zasobów

środowiska



Dział VIII – Ochrona zwierząt oraz roślin



Dział IX – Ograniczanie sposobu

korzystania z nieruchomości w związku z

ochroną środowiska



Rozdz. 1. Przepisy ogólne



Rozdz. 2. Ograniczenia związane z

ochroną zasobów środowiska



Rozdz. 3. Obszary ograniczonego

użytkowania

56

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska



Tytuł III – Przeciwdziałanie zaniecz.



Dział I – Przepisy ogólne



Dział

II

–

Instalacje,

urządzenia,

substancje oraz produkty



Rozdz. 1. Instalacje i urządzenia



Rozdz. 2. Substancje



Rozdz. 3. Produkty



Dział III – Drogi, linie kolejowe, linie

tramwajowe, lotniska oraz porty

57

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska



Tytuł III – Przeciwdziałanie zaniecz.



Dział IV – Pozwolenia na wprowadzanie

do środowiska substancji lub energii



Rozdz. 1. Przepisy ogólne



Rozdz. 2. Wydawanie pozwoleń



Rozdz. 3. Wygaśnięcie, cofnięcie i ograniczenia

pozwolenia



Rozdz. 4. Pozwolenia zintegrowane



Rozdz. 5. Pozwolenia na wprowadzanie gazów lub

pyłów do powietrza



Rozdz. 6. Pozwolenia na emitowanie hałasu do

środowiska



Rozdz.7.Pozwolenia na emitowanie pól elektrom.

58

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska



Tytuł III – Przeciwdziałanie

zaniecz.



Dział V – Przeglądy ekologiczne

59

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska



Tytuł IV – Poważne awarie



Dział I – Przepisy ogólne



Dział II – Instrumenty prawne służące

przeciwdziałaniu poważnej awarii przem.



Rozdz. 1. Przepisy ogólne



Rozdz.2. Obowiązki prowadzącego zakład

stwarzający zagrożenie awarii przem.



Rozdz. 3. Obowiązki organów administracji

związane z awarią przemysłową



Dział III – Współpraca międzynarodowa

60

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska



Tytuł V – Środki finansowo-prawne



Dział I – Przepisy ogólne



Dział II – Opłaty za korzystanie ze

środowiska



Rozdz. 1. Wnoszenie opłat



Rozdz. 2. Stawki opłat za korzystanie ze

środowiska



Rozdz. 3. Opłaty podwyższone



Rozdz. 4. Przepisy szczególne dotyczące opłat za

pobór wody, wprowadzanie ścieków i za

składowanie odpadów

61

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska



Tytuł V – Środki finansowo-prawne



Dział III – Administracyjne kary pieniężne



Rozdz.

1.

Postępowanie

w

sprawie

wymierzenia kary



Rozdz. 2. Wysokość kary



Rozdz. 3. Przepisy szczególne dotyczące kar za

wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,

wprowadzanie ścieków oraz emisję hałasu



Dział IV – Odraczanie, zmniejszanie oraz

umarzanie

podwyższonej

opłaty

za

korzystanie

ze

środowiska

oraz

administracyjnych kar pieniężnych

62

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska



Tytuł VI – Odpowiedzialność

ochronie środowiska



Dział I – odpowiedzialność cywilna



Dział II – Odpowiedzialność karna



Dział

III

–

Odpowiedzialność

administracyjna

63

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska



Tytuł VII – Organy administracji

oraz

instytucje

ochrony

środowiska



Dział I – Organy administracji do spraw

ochrony środowiska



Dział II – Instytucje ochrony środowiska



Rozdz. 1. Przepisy ogólne



Rozdz. 2. Państwowa Rada Ochrony Środowiska



Rozdz. 3. Komisje do spraw ocen oddziaływania

na środowisko



Rozdz. 4. Fundusze ochrony środowiska i

gospodarki wodnej

64

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska



Tytuł

VIII

–

Programy

dostosowawcze



Dział I – Przepisy ogólne



Dział II – Ustalenia treści programu

dostosowawczego



Dział III – Komisja negocjacyjna



Dział IV – Skutki prawne wszczęcia

postępowania

negocjacyjnego

oraz

ustalenia programów dostosowawczych



Tytuł IX – Przypis końcowy

65

Ochrona środowiska

Ustawa o ochronie środowiska

Zgodnie z ustawą o ochronie środowiska

niezbędne warunki do jej realizacji ma

stworzyć

polityka ekologiczna państwa

.

Natomiast

zasady zrównoważonego

rozwoju i ochrony środowiska

,

stanowią podstawę do tworzenia

istotnych dokumentów strategicznych

dla regionu.

66

Ochrona środowiska

Polityka ekologiczna

Polityka ekologiczna

jest to świadoma i

celowa działalność władz różnych
szczebli

w

odniesieniu

do

środowiska przyrodniczego.

Polityka

określa cele, metody i środki

zarządzania środowiskiem

.

67

Ochrona środowiska

Polityka ekologiczna



Źródłem informacji o środowisku jest w

szczególności państwowy monitoring

środowiska.



Państwowy

monitoring

środowiska

stanowi system pomiarów, ocen i

prognoz

stanu

środowiska

oraz

gromadzenia,

przetwarzania

i

rozpowszechniania

informacji

o

środowisku (Art. 25).

68

Ochrona środowiska

Monitoring środowiska



Państwowy

monitoring

środowiska

wspomaga działania na rzecz ochrony

środowiska

poprzez

systematyczne

informowanie organów administracji i

społeczeństwa o:



jakości elementów przyrodniczych,



występujących zmianach jakości elementów

przyrodniczych i przyczynach tych zmian

(Art. 25).

69

Ochrona środowiska

Monitoring środowiska



Państwowy

monitoring

środowiska

obejmuje, uzyskiwane na podstawie

badań monitoringowych, informacje w

zakresie:



jakości powietrza;



jakości wód śródlądowych powierzchniowych

i

podziemnych

oraz

morskich

wód

wewnętrznych i wód morza terytorialnego;



jakości gleby i ziemi;



hałasu;



promieniowania

jonizującego

i

pól

elektromagnetycznych;

70

Ochrona środowiska

Monitoring środowiska



stanu zasobów środowiska, w tym

lasów;



rodzajów i ilości substancji lub energii

wprowadzanych do powietrza, wód,

gleby i ziemi;



wytwarzania

i

gospodarowania

odpadami (Art. 26).

71

Ochrona środowiska

Monitoring środowiska



Państwowy monitoring środowiska zbiera

dane na podstawie:



pomiarów

dokonywanych

przez

organy

administracji,



danych zbieranych w ramach statystyki

publicznej,



informacji udostępnionych przez inne organy

administracji;



pomiarów stanu środowiska, wielkości i

rodzajów emisji,;



innych niż wymienione w pkt 4 informacji,

72

Ochrona środowiska

Monitoring środowiska



Zasady funkcjonowania państwowego

monitoringu środowiska oraz zadania

organów Inspekcji Ochrony Środowiska w

zakresie

jego

koordynacji

określają przepisy ustawy o Inspekcji

Ochrony Środowiska

(Art. 27)

.



Badania monitoringowe przeprowadza

się w

sposób

cykliczny,

stosując

ujednolicone

metody

zbierania,

gromadzenia i przetwarzania danych

(Art.

26)

.

73

Ochrona środowiska

Monitoring środowiska

INSTRUMENTY

OCHRONY

ŚRODOWISKA



W praktyce instrumenty te stanowią

zazwyczaj

mieszankę

zarówno

elementów prawnych, ekonomicznych i
perswazyjnych.

Jedno

z

kryterium

klasyfikacji wyróżnia instrumenty:



ekonomiczne,



perswazyjne,



prawno-administracyjne,

Instrumenty ochrony środowiska

Instrumenty ochrony środowiska

INSTRUKMENTY

EKONOMICZNE OCHRONY

ŚRODOWISKA I

EKOROWOJU

MOTYWACYJNE

RESTRUKCYJNE

REKOMPENSACYJNE

ZASILAJĄCE

Opłaty motywacyjne

Kary

Odszkodowania

Zadośćuczynienia

Ulgi podatkowe

Subwencje: dotacje,

kredyty preferencyjne i

pożyczki

Instrumenty ochrony środowiska

Rodzaj opłaty

Przykład opłaty

Opłata za emisję
lub ścieki

Opłata za emisje pyłów i gazów, za
odprowadzanie ścieków do wód
powierzchniowych lub gleb, za składowanie

odpadów.

Opłata za
korzystanie z
infrastruktury
ochrony

środowiska

Opłata za składowanie odpadów, wycinanie
drzew i krzewów, przejmowanie gruntów rolnych
i leśnych na cele nieleśne i nierolnicze.

Opłaty usługowe

Opłaty za odprowadzanie ścieków do kanalizacji
miejskiej, zorganizowaną utylizacje odpadów.

Opłaty
administracyjne

Płatności za czynności urzędowe np. wydawanie
pozwoleń wodno-prawnych.

Opłaty
produktowe

Opłaty na ceny produktów, powodujących
zanieczyszczenie środowiska w fazie produkcji
lub konsumpcji.

Opłaty

depozytowe i
kaucje

Opłaty pobierane z chwilą zakupu produktu i

zwracane w przypadku oddania produktu w
odpowiednim stanie oraz w odpowiednim
miejscu np. zbiórka puszek czy butelek.

Instrumenty ochrony środowiska

Rodzaj kary

Przykład

Sankcje

przeciwdziałające

jakościowej degradacji środowiska .

Kary za przekroczenie dopuszczalnego

poziomu

zanieczyszczeń

pyłowo-

gazowych i norm przy zrzucie ścieków,

nadmierne

natężenie

hałasu,

niewłaściwe gromadzenie odpadów.

Sankcje

przeciwdziałające

ilościowej degradacji środowiska.

Kary pieniężne za usuwanie, niszczenie

drzew i terenów zielonych.

Instrumenty

przeciwdziałające

brakowi

gospodarności

lub

nieekonomicznemu wykorzystaniu

zasobów przyrodniczych.

Kary za pobór wody w większej ilości

niż wynika z pozwolenia.

Sankcje wymuszające obowiązek

przywracania

określonych

elementów przyrodniczych do ich

pierwotnego stanu.

Wzrost

rocznej

opłaty

z

tytułu

wykorzystania

gruntów

rolnych

i

leśnych na cele nierolnicze i nieleśne

oraz nieterminowe zakończenie prac

rekultywacyjnych.

Kary przeciwdziałające swobodnej

zmianie sposobu wykorzystania

zasobu przyrodniczego.

Kara za przedwczesny wyrąb lasu.



Instrumenty perswazyjne polegają
na

wpływaniu

na

dobrą

wolę

poszczególnych

jednostek

w

społeczeństwie

poprzez

edukację

ekologiczna

oraz

udział

agencji

rządowych

i

samorządowych

w

negocjacjach z jednostkami lub ich
grupami oddziałujących na środowisko.

Instrumenty ochrony środowiska



Instrumenty

prawno-

administracyjne stanowią niejako
część strategii nakazowo-zakazowych
(działają na zasadzie przymusu),
opierających się na założenie, że
każdy obywatel postępuje zgodnie z
ustanowionymi

przez

organy

państwowe przepisami.

Instrumenty ochrony środowiska

Instrumenty ochrony środowiska

INSTRUMENTY

PRAWNO-ADMINISTRACYJNE

OCHRONY ŚRODOWISKA

I EKOROZWOJU

Zasady ochrony komponentów

środowiska przyrodniczego

Normy prawne dotyczące

korzystania ze środowiska

przyrodniczego

Zasady postępowania

administracyjnego np.

wstrzymanie działalności

PRZYRODNICZA

SPOŁECZNA

GOSPODARCZA

PRZESTRZENNA

SFERA

NARZĘDZIA

Edukacyjna

Ekonomiczne

(finansowe)

Kształtowanie

środowiska

Organizacyjne

Planistyczno

-lokalizacyjne

Prawne

Technologiczne

82

Instrumenty ochrony środowiska



Ustawa

o

ochronie

środowiska

wskazuje na jeszcze jeden ważny
instrument

w

walce

o

jakość

środowiska, a jest nim planowanie i
zagospodarowanie przestrzenne.

Instrumenty ochrony środowiska



Celem planowania przestrzennego
jest

takie

zagospodarowanie

przestrzeni, które zapewni trwały,
zrównoważonych

rozwój,

poprawi

jakość życia mieszkańców oraz pozwoli
na utrzymanie równowagi biologicznej

Instrumenty ochrony środowiska



Na

proces

gospodarowania

przestrzenią składają się liczne
kierunki działań.

85

Instrumenty ochrony środowiska



Do podstawowych zadań takiego

studium

należą:



poznanie

aktualnej

sytuacji

gminy

raz

uwarunkowań jej rozwoju;



określenie

kierunków

zagospodarowania

przestrzennego i zasad polityki przestrzennej
gminy w odniesieniu do zasobów przyrodniczych,
rolniczej

przestrzeni

produkcyjnej,

lasów,

obszarów zurb., szeroko rozumianej infrastruktur;

86

Instrumenty ochrony środowiska



Do

podstawowych

zadań

takiego

studium

należą:



stworzenie

podstaw

do

koordynacji

miejscowych planów zagospodarowania i
wydawania decyzji o warunkach zabudowy i
zagospodarowania terenu, gdy w minie nie
ma tych planów;



promocję rozwoju gminy.

87

Instrumenty ochrony środowiska



Uchwalenie p.o.ś. oraz zapisy w Konstytucji
RP z 1977 przyczyniły się do stworzenia
znacznego postępu w dziedzinie rozwoju i
umocnienia

odpowiedzialności

za

stan

środowiska.



W polskim systemie prawnym można mówić
o ośmiu formach odpowiedzialności.

88

Instrumenty ochrony środowiska



Administracyjna

89

Instrumenty ochrony środowiska

Formy odpowiedzialności



Cywilna

90

Instrumenty ochrony środowiska

Formy odpowiedzialności



Karna

91

Instrumenty ochrony środowiska

Formy odpowiedzialności



Pracownicza



Zawodowa

92

Instrumenty ochrony środowiska

Formy odpowiedzialności



Organizacyjna

(statutowa

w

organizacjach społecznych)



Konstytucyjna przed Trybunałem
Stanu



Prawnomiędzynarodowa

93

Instrumenty ochrony środowiska

Formy odpowiedzialności