Lody na morzach i

oceanach

• Formowanie i wzrost lodów
• Obszarach występowania
• Powstawanie i charakterystyka gór

lodowych

• Manewrowanie w różnych warunkach

lodowych

• Zjawiska lodowe u polskiego wybrzeża

Bałtyku oraz ich wpływ na żeglugę.

Formowanie się i wzrost

lodów

Proces powstawania lodów:
• pojawianie się drobnych igiełek lodu, które łączą

się ze sobą tworząc śryż lodowy

• ze śryżu tworzy się lepa lodowa – gęsta zawiesina

porowatych bryłek o nieregularnych kształtach

• lód świeży – łatwo łamiąca się powłoka o grubości

do ok. 10 cm

• lód młody – mało elastyczny lód szary (10 – 15 cm

grubości)

• lód szaro-biały (10 – 30 cm grubości) – jest to

często ostateczna forma lodu zimowego

Obszary występowania

• Morze Arktyczne
• Akweny północnego Atlantyku
• Zatoka Św. Wawrzyńca
• Akweny północnego Pacyfiku
• Wody Antarktyczne

Morze Arktyczne

W morzu Arktycznym w zależności
od średnicy wyróżnia się kry:

• bardzo drobne – do 2m
• drobne 2 – 20m
• małe 20 – 100m
• średnie 100 – 500m
• duże 500 – 2000m
• bardzo duże 2 do 10 km

Niskie temperatury sprawiają, że kry
oraz odłamujące się od stałej pokrywy
lodowej tafle lodu przymarzają do
siebie i tworzą pola lodowe. Ze względu
na średnice pola te dzieli się na:

• ławice lodowe 10 km
• małe pola lodowe 10 – 15 km
• średnie pola lodowe 15 – 20 km
• duże pola lodowe ponad 20 km

Akweny północnego

Atlantyku

Obok Morza Arktycznego największą powierzchnię
na Atlantyku zajmuje lód na Morzu Baffina i
Morzu Labradorskim – akwenach wysuniętych
daleko na północ i zachód tego oceanu. W grudniu
stała pokrywa lodowa pojawia się u zachodnich
wybrzeży Grenlandii oraz wschodnich brzegów
Wyspy Baffina. A w styczniu lód zaczyna sięgać
północno-wschodnich wybrzeży Nowej Funlandii.
W marcu lód dociera jeszcze dalej obejemując
wschodnie wybrzeże tej wyspy oraz Nowej Szkocji.

Powstawanie i charakterystyka gór

lodowych

Góry lodowe występują na wodach Arktyki wzdłuż

wybrzeża Labradoru i wschodniego wybrzeża

Nowej Funlandii. Góry lodowe odróżniają się od

lodu morskiego tym ze zbudowane są z wody

słodkiej. Formują się one ze spływających do

morza lądolodów i oderwania się ich jęzorów w

wyniku wyporu wody, falowania

nasłonecznienia. Drugim typem pływających

gór lodowych są odłamane fragmenty z pólek

lodowych lądolodu wzdłuż północnego

wybrzeża Grenlandii i Archipelagów Arktyki.

Szczególnie Ellesmere Island. Pływające

odłamy znane sa jako wyspy lodowe. Występują

one głównie na oceanie arktycznym, Morzu

Beauforta na akwenach archipelagów. Czasami

wyspy lodowe docierają do wschodniej Arktyki.

Rozmiary gór lodowych:

• od 20 m² na 1 m wysokości do gór długich

na 1 km i wysokich na 200 m
Stosunek wysokości do zanurzenia:

• 1:3 dla gór lodowych z iglicami

• 1:6 dla gór w kształcie bloków

Badania gór lodowych w Davis Strait

wykazały, że stosunek 1:4 jest dobrym

przybliżeniem dla określenia rozmiarów

góry lodowej pod powierzchnią wody.

Jajko lodowe

Liczby odczytuje się z góry w dół:
• 9 – ogółem 9/10 powierzchni

danego akwenu jest pokryta

lodem z czego:

• 1 – 1/10 to średni lód

jednoroczny o grubości 70 – 120

cm (1) w postaci dużych kier (5)

• 6 – 6/10 to szaro-biały lód o

grubości 15 - 30 cm (5) w

postaci małych kier (3)

• 2 – 2/10 to początkowe postaci

lodu o grubości poniżej 10 cm

(1) bez wyraźnych form

• 7 po lewej stronie owalu

oznacza że w części mniejszej

niż 1/10 występuje średni lód

jednoroczny o grubości 70 - 120

cm

Manewrowanie w różnych warunkach

lodowych

Dobrze przygotowane statki nawigują w lodach
bezpiecznie pod warunkiem spełnienia kilku
zasad. Należy:

• unikać zatrzymania statku w lodach. Powinno się

utrzymywać ruch nawet bardzo mały aby nie
dopuścić do uwięźnięcia statku

• uwzględniać ruch lodów i nie manewrować

„przeciwko” nim

• pamiętać, że nadmierna prędkość jest najczęstszą

przyczyną uszkodzeń lodowych

• znać charakterystyki manewrowe swojego statku

Przed wejściem w lody

Jeżeli istnieje alternatywna droga wokół akwenu
zalodzonego nawet znacznie dłuższa statki bez
wzmocnień lodowych winny z niej korzystać.
Możliwe też jest iż zużycie paliwa przy takim
wyborze drogi będzie mniejsze.

Przed wejściem statku w obszar lodowy powinny być

spełnione następujące warunki:

• W rejonach funkcjonowania systemu VTS należy podążać

trasą rekomendowaną przez te ośrodki

• W zależności od widoczności musi być zapewniona

dodatkowa obserwacja i zwiększona wachta na mostku

• Statek musi być wyposażony w niezawodne reflektory dużej

mocy

• Przy początkowym kontakcie z lodem należy zredukować

prędkość

• Statek powinien wchodzić w pole lodowe pod jak

największym kątem tak aby unikać ewentualnego

oddziaływania wiatru. Początkowy punkt kontaktu z lodem

powinien być starannie wybrany, najlepiej w miejscu

najmniejszej koncentracji lodu

• Mechanik wachtowy powinien być powiadomiony o całej

sytuacji i o możliwości wystąpienia komendy „cała wstecz”

• Statek powinien być zabalastowany tak aby chronione były

dziób ster i śruba

• Statek powinien być wyposażony w wewnętrzny system

chłodzenia silnika; chłodzenie wodą zaburtową grozi

zapchaniem systemu lodem lub na pół stajałym śniegiem

Po wejściu w lody

Prędkość powinna być zwiększana powoli zgodnie
z panującymi warunkami lodowymi i wrażliwością
kadłuba na uszkodzenia. Jeżeli widoczność
pogorszy się, prędkość powinna być zredukowana
do prędkość przy której statek będzie w stanie
zatrzymać się na odległości równej zasięgowi
widoczności. Jeżeli jest to niemożliwe należy
zatrzymać statek aż do czasu poprawienia się
warunków widoczności. Podczas zatrzymania
statku śruba okrętowa musi obracać się powoli tak
aby zapobiegać oblodzeniu rufy oraz
uszkodzeniom steru i śruby.

Uwięzienie statku w lodach

Niebezpieczeństwo uwięzienia statku zwiększa się
wyraźnie podczas obecności lodu pochodzenia
lądowego (lody wody słodkiej), jakowe wpływ
wywierany na kadłub przez ten rodzaj lodu jest
większy. Podczas żeglugi w paku lodowym należy
zwracać baczna uwagę czy nie występuje szybkie
zamykanie się trasy za statkiem co jest oznaka
wzmagania się zjawiska parcia lodu.

Uwalnianie statku uwięzionego w

lodach

W celu uwolnienia kdłuba od nacisku lodu mogą być
wykonane następujące manewry:

• Przemienne ruchy do przodu i do tyłu z jednoczesnym

wychyleniem steru na burtę. Przy wykonywaniu tego
manewru powinna być zachowana szczególna ostrożność
przy ruchu wstecz – należy zwracać uwagę na śrubę okrętową

• Zmiana zabalastowania z burty na burtę co doprowadza do

przechylenia statku i zmiany kształtu podwodzia.

• Naprzemienne napełnianie i opróżnianie przedziałów

forepeaku i afterpeaku. Jest to bezpieczniejsze niż operacje z
balastem dennym i burtowym ale zazwyczaj mniej skuteczne

• Na mniejszych statkach możliwe jest uzyskanie przechyłów

statku przez zawieszenie ciężarów na hakach urządzeń
przeładunkowych

Zjawiska lodowe u polskiego wybrzeża

Bałtyku oraz ich wpływ na żeglugę.

Termin wystąpienia pierwszego lodu

Na polskim wybrzeżu najwcześniej zjawiska lodowe

pojawiają się na akwenach osłoniętych – Zalewie

Szczecińskim, Zalewie Wiślanym i Zatoce Puckiej.

Zjawiska lodowe na Zalewie Wiślanym pojawiają się

przeciętnie już w pierwszej dekadzie grudnia. W

drugiej dekadzie grudnia pierwszy lód pojawia się na

Zatoce Puckiej (przed Puckiem) i na Zalewie

Szczecińskim, a w trzeciej dekadzie na Zatoce

Gdańskiej w rejonie ujścia Wisły.
W pierwszej połowie stycznia zjawiska lodowe

pojawiają się na Zatoce Pomorskiej (najwcześniej w

ujściach rzek do Zatoki Pomorskiej w rejonie

Świnoujścia – 11 styczeń), a w drugiej połowie

stycznia – w strefie przybrzeżnej w rejonie Gdyni i

Gdańska. Najpóźniej na naszym wybrzeżu pierwszy

lód pojawia się w pierwszej dekadzie lutego w strefie

między Władysławowem i Helem oraz na Zatoce

Gdańskiej w rejonie Krynicy Morskiej.

Znacznie wcześniej niż w strefie przybrzeżnej lód

pojawia się w basenach i kanałach portowych. W

porcie Szczecin zjawiska lodowe pojawiają się w

trzeciej dekadzie grudnia. W porcie tym, podobnie jak

w jego rejonie przybrzeżnym wczesne pojawienie się

tam zjawisk lodowych spowodowane jest napływem

lodu z górnych odcinków rzeki, nie tylko rzecznego,

ale i zalewowego i jeziornego.
Najpóźniej – w trzeciej dekadzie stycznia – lód pojawia

się w porcie Hel. Opóźnienie to wiąże się z tym, ze

porty: Hel, Gdynia i Gdańsk nie są położone w ujściach

rzek, a ponadto usytuowane są blisko głębin morskich,

zwłaszcza port w Helu.
Lód pojawia się na akwenach osłoniętych, a następnie

wzdłuż strefy przybrzeżnej, począwszy od Zatoki

Pomorskiej i dalej w kierunku wschodnim, kończąc na

rejonach Zatoki Gdańskiej.

Termin zaniku ostatniego lodu

Zanikanie ostatniego na naszym wybrzeżu

przeciętnie najwcześniej, bo w trzeciej

dekadzie lutego, rozpoczyna się w strefie

przybrzeżnej, począwszy od Zatoki Pomorskiej

do Ustki. Wyjątek w tej strefie stanowi rejon

Świnoujścia, w którym zjawiska lodowe

zanikają dopiero w pierwszej dekadzie marca,

do tego rejonu bowiem napływa Świną lód z

Zalewu Szczecińskiego, w postaci kry i gruzu

lodowego, pochodzącego z lodołamania.

Najpóźniej lód zanika na akwenach

osłoniętych – na Zatoce Puckiej i Zalewie

Szczecińskim – w drugiej dekadzie marca

Czas trwania sezonu lodowego

Czas trwania sezonu lodowego, który

zależy od terminu wystąpienia pierwszego
lodu i terminu zaniku ostatniego lodu,
najdłuższy jest na akwenach osłoniętych.
Na Zalewie Wiślanym wynosi on
przeciętnie 116 dni, na Zatoce Puckiej –
90 dni i Zalewie Szczecińskim – 88 dni.

Liczba dni z lodem.

Liczba dni z lodem na naszym

wybrzeżu, podobnie jak sezon lodowy,
największa jest na akwenach osłoniętych;
wynosi ona na Zalewie Wiślanym –
przeciętnie 102 dni, Zatoce Puckiej – 73
dni i Zalewie Szczecińskim – 72 dni.

Trwałość zlodzenia.

Trwałość zlodzenia, która określona jest
stosunkiem liczby dni z lodem do czasu
trwania sezonu lodowego, największą
wartość osiąga na akwenach osłoniętych. Na
Zalewie Wiślanym i Zalewie Szczecińskim
przeciętna trwałość zlodzenia dochodzi do
87%, a na Zatoce Puckiej – do 81%.

Grubość lodu.

Podobnym zróżnicowaniem jak przedstawione

wyżej dane o zlodzeniu, charakteryzuje się

również grubość lodu na rozpatrywanych

akwenach. Maksymalna grubość lodu w

sezonie lodowym jest znacznie większa na

akwenach osłoniętych niż na akwenach

nieosłoniętych. Przeciętna maksymalna

grubość lodu na Zalewie Wiślanym, Zatoce

Puckiej i Zalewie Szczecińskim wynosi

odpowiednio: 35, 25 i 22 cm.