IMMUNOHEMATOL

OGIA

ANTYGENY GRUPOWE KRWI



Dotychczas poznano i sklasyfikowano 29 układów
grupowych krwi.



Z tej liczby 27 układów grupowych jest
syntetyzowanych
na krwinkach czerwonych (antygeny układu Lewis
oraz Chido/Rodgers są trwale adsorbowane przez
krwinki z osocza).



We wszystkich układach grupowych
zidentyfikowano 284 antygeny.



W skład jednego układu wchodzi zazwyczaj kilka,
a nawet kilkadziesiąt (np. Rh i MNS) antygenów.



Niewiele układów charakteryzuje się obecnością
tylko jednego antygenu (np. H, I, P, Xg).

Układy grupowe antygenów
erytrocytarnych:

ZNACZENIE KLINICZNE

UKŁADÓW GRUPOWYCH



Znaczenie kliniczne układów grupowych zależy od tego jak często
pojawiają się przeciwciała przeciw danym antygenom i jakie są
właściwości przeciwciał.



Do najbardziej groźnych zalicza się przeciwciała, które w reakcji
z antygenem wiążą dopełniacz, co prowadzi do szybkiego
wewnątrznaczyniowego niszczenia krwinek czerwonych.



Cechy te mają przeciwciała anty-A i anty-B z układu AB0.
Zatem układ grupowy AB0 ma największe znaczenie
kliniczne.



Układ grupowy Rh jest następnym klinicznie ważnym
układem,
w którym najistotniejszą rolę odgrywa antygen D, będący
najsilniejszym immunogenem. Jest on odpowiedzialny za
hemolityczne odczyny poprzetoczeniowe i chorobę hemolityczną
płodów
i noworodków.



Inne układy zaliczane do klinicznie ważnych, to układ grupowy
Kell, Duffy, Kidd i MNS.

AGLUTYNACJA

AGLUTYNACJA



Przeciwciało łącząc się z nierozpuszczalnym antygenem

lub antygenem znajdującym się na powierzchni

większych cząstek (komórek) prowadzi do zlepiania tych

cząstek

i powstania widocznych aglutynatów.



Ze względu na obecność antygenów naturalnych

i opłaszczonych na nośniku wyróżniamy aglutynację

bezpośrednią (czynną) i aglutynację pośrednią (bierną).



Jeśli nośnikiem antygenów są krwinki czerwone, reakcję

aglutynacji nazywamy hemaglutynacją.

+



HEMAGLUTYNACJA

POŚREDNIA a BEZPOŚREDNIA



Aglutynacja bezpośrednia (=czynna):

uczestniczą w niej antygeny będące częścią
składową komórki



Aglutynacja pośrednia (=bierna):

uczestniczą w niej antygeny rozpuszczalne
zaadsorbowane na cząstce stałej (np. latex)
lub na erytrocytach

Ag  aglutynogen
Ab  aglutynina
Ag+Ab  aglutynat

Układ AB0



Grupę krwi determinuje zestaw Ag występujących na powierzchni

czerwonych krwinek. Ag te należą do wielocukrów, a geny

określające ich układ determinują transferazę przenoszącą reszty

cukrowe.



Wyróżnia się 4 podstawowe typy Ag:



I – podstawowy łańcuch wielocukrowy - w dwóch odmianach

różniących się wiązaniem glikozydowym

 typ 1 występuje na wszystkich komórkach za
wyjątkiem erytrocytów (i komórek nerwowych)
 typ 2 występuje na erytrocytach



II – łańcuch H – powstaje przez przeniesienie na łańcuch podstawowy

fukozy

(transferaza fukozylowa),

występuje u większości ludzi 

grupa

0



III – łańcuch A – wywodzi się z Ag H poprzez dodanie

N-

acetylogalaktozaminy

(transferaza N-acetylogalaktozaminowa) 

grupa A



IV – łańcuch B – wywodzi się z Ag H poprzez dodanie

galaktozy

(transferaza galaktozydowa) 

grupa B

Układ AB0

Oznaczanie Ag z układu AB0



Metoda aglutynacji:



z zastosowaniem krwinek wzorcowych – materiałem od
pacjenta jest surowica ( szukamy Ab)



z zastosowaniem surowicy wzorcowej – materiałem od
pacjenta jest zawiesina badanych krwinek ( oceniamy

obecność Ag
na erytrocytach)

Oznaczanie Ag z układu AB0



Miano aglutynacyjne:

największe rozcieńczenie surowicy
odpornościowej, przy którym powstają
jeszcze widoczne aglutynaty.

Ocenianie miana przeciwciał

w reakcji aglutynacji

1. Seria rozcieńczeń
surowicy

2. Dodanie stałej
ilości antygenu
do każdej
probówki

3. Inkubacja
i odczytanie
miana surowicy

Nierozcieńczo

na surowica

Nierozcieńczo

na surowica

Kontrol

a

ujemna

Kontrola

ujemna

Ocenianie miana przeciwciał w

reakcji aglutynacji

Częstość występowania grup krwi w

układach AB0 oraz Rh w Polsce i na

świecie

Test zahamowania hemaglutynacji

•

Osoby posiadające Ag A/B/AB mogą je wydzielać do

płynów ustrojowych  tzw.

wydzielacze

(80% populacji).

•

Wydzielacze determinowani są przez obecność genów

Se:

•

Se/Se  wydzielacze

•

Se/se  wydzielacze

•

se/se  niewydzielacze

•

Przebieg badania:



ślina + surowica wzorcowa (ew. mAb p-A lub p-B)  inkubacja

30 min. w temp. pokojowej (gdy w ślinie występują Ag, łączą

się one z Ab)  dodajemy erytrocytów wzorcowych o grupie

krwi tj. pacjent, którego ślinę badamy



w przypadku, gdy w ślinie znajdował się Ag (u wydzielaczy), to

związał on Ab i po dodaniu erytrocytów wzorcowych nie

będziemy obserwować aglutynacji



gdy Ab pozostają niezwiązane (u niewydzielaczy), wiążą one

wzorcowe erytrocyty i obserwujemy aglutynację



próba kontrolna: sól fizjologiczna + surowica/mAb + erytrocyty

wzorcowe  alutynacja

Układ Rh



Czynnik Rh jest substancją obecną w błonie krwinek

czerwonych u 85% ludzi.



Nazwa pochodzi od składnika krwi, który w 1939 r. wykryli P.

Levine i R. E. Stetson, badając krew wąskonosych małp z

gatunku Macacus rhesus. Rh to pierwsze litery słowa rhesus.



Czynnik Rh dziedziczy się niezależnie od grup krwi.



Podobnie jak grupy krwi dziedziczy się go zgodnie z prawami

Mendla, a po jego ustaleniu można wykluczyć ewentualny

konflikt serologiczny.



Układ Rh obejmuje ponad 47 Ag białkowych, lecz 5 z nich, które

kodowane są przez 3 geny, ma znaczenie praktyczne: CcDdEe

Spośród antygenów tego układu
grupowego antygen D uważany jest za
najsilniej immunogenny. Dlatego też,
w zależności od obecności antygenu D
na krwinkach, podzielono ludzi na dwie
grupy:

•

Rh-dodatnich (Rh+), posiadających

antygen D

•

Rh-ujemnych (Rh-), u których nie

stwierdza się antygenu D



Dziedziczenie układu Rh:

D - występowanie Ag D (cecha dominująca)
d - brak Ag D (cecha recesywna)



Antygen D odziedziczony choćby od jednego z rodziców decyduje o
tym, że dziecko będzie miało układ Rh+



Może wystąpić przypadek, ukazany w tabelce, gdy oboje rodzice mają
układ Rh+ a ich dziecko będzie miało układ Rh-



Jeżeli oboje rodzice mają układ Rh-, a więc nie mają antygenu D, wtedy
ich dziecko też go nie będzie miało i odziedziczy układ Rh-

Rodzic

Rodzic

DD (Rh+)

Dd (Rh+)

dd (Rh-)

DD (Rh+)

DD (Rh+)

DD lub

Dd(Rh+)

Dd (Rh+)

Dd (Rh+)

DD lub Dd

(Rh+)

DD lub Dd

(Rh+) lub dd

(Rh-)

Dd (Rh+) lub

dd (Rh-)

dd (Rh-)

Dd (Rh+)

Dd (Rh+) lub

dd (Rh-)

dd (Rh-)

PRZECIWCIAŁA UMOWNIE

PODZIELONO NA DWIE GRUPY:



Ab naturalne (kompletne aglutyniny, typu zimnego):



występują naturalnie w surowicach osób zdrowych (cecha

fizjologiczna)



dają silną i szybką (5-10min) reakcję aglutynacji w 0,85%

roztworze NaCl przy temp. 4-20°C



należą głównie do Ab klasy IgM, więc nie przechodzą przez

łożysko i nie powodują konfliktu serologicznego matka-płód



np. Ab przeciwko Ag układu AB0 nieobecnych na krwinkach



Ab odpornościowe (niekompletne aglutyniny, typu

ciepłego):



powstają po stymulacji obcym Ag



nie dają widocznej reakcji aglutynacji w 0,85% NaCl, reakcja

uwidacznia się dopiero po dodaniu papainy lub surowicy

antyglobulinowej (wówczas reakcja pojawia się w ciągu 30 minut

przy temp. 37°C)



należą do Ab klasy IgG, więc mogą przechodzić przez łożysko i

odpowiadają za reakcję konfliktu serologicznego



np. Ab przeciwko AgD (Ag Rh)

Przeciwciała niekompletne  Ab odpornościowe

(Ab, których maksymalna rozpiętość ramion Fab w regionie

zawiasowym jest mniejsza niż dystans, na jaki mogą

przybliżyć się do siebie dwie komórki z antygenami. )

region
zawiasa

Ab

erytrocyt

Przeciwciała kompletne  Ab naturalne

region
zawiasa
bardziej
elastyczny

Transfuzja krwi



Krew do przetoczeń musi być zgodna:

- w układzie AB0
- w antygenie D układu Rh, ponieważ osoby nie posiadające tego

Ag produkują Ab anty-D w momencie zetknięcia się z nim
- próba krzyżowa



Krew zarówno dawcy jak i biorcy przed transfuzją musi być zbadana
zawsze w dniu przetaczania bądź maksymalnie 48 godzin przed



Należy pamiętać, że osoba (biorca) Rh- ma także Ag E i/lub C, dlatego też
jako dawca musi być rozpatrywana jako Rh+

* uniwersalny dawca
** uniwersalny
biorca



Przed podjęciem transfuzji należy ustalić czy nie ma jakichkolwiek

kompletnych i niekompletnych Ab w surowicy biorcy przeciwko

erytrocytom dawcy. W worku do przetaczania brak jest surowicy

dawcy, jedynie jego erytrocyty, toteż nie poszukuje się Ab dawcy

przeciw biorcy.



Wykonuje się próbę krzyżową:

wykrywanie Ab kompletnych lub niekompletnych (po uprzednim

dodaniu papainy do surowicy dawcy i biorcy na 30 minut, w

temp.37ºC)

Surowica dawcy

Surowica

biorcy

erytrocyty

biorcy

(próba

badana)

erytrocyt

y biorcy

(kontrola

ujemna)

erytrocyty

dawcy

(kontrola

ujemna)

erytrocyt

y dawcy

(próba

badana)

KONFLIKT SEROLOGICZNY



Konflikt serologiczny jest to niezgodność krwi między matką

a płodem w zakresie czynnika Rh.

matka ma czynnik Rh –

płód dziedziczy po ojcu Rh+



Najczęstszą przyczyną konfliktu serologicznego jest

płodowo-matczyny przeciek krwi (0,1-0,2ml) podczas

porodu, poronienia gdy do krążenia matki dostają się

erytrocyty płodu, z Ag grupowymi różniącymi się od Ag

matki,



Kontakt z takimi krwinkami indukuje odpowiedź

immunologiczną ciężarnej do produkcji Ab anty-D, głównie

IgG2, mających zdolność przenikania przez łożysko.



Immunizację pacjentki zapoczątkowuje także niekiedy

transfuzja krwi niezgodnej grupowo.



Efektem jest fagocytoza erytrocytów, ich rozpad co w efekcie może

doprowadzić do rozwoju choroby hemolitycznej.



W zależności od nasilenia procesu objawy mogą występować w

postaci łagodnej niedokrwistości noworodków, ale także w postaci już

poważnie rokującej dla noworodka żółtaczki czy uogólnionego obrzęku.



Wytworzenie Ab odpornościowych w konflikcie Rh ma zwykle miejsce

dopiero po urodzeniu dziecka. Dlatego też pierwsze dziecko na ogół

nie jest narażone na działanie Ab, które wytworzyła matka.



Po porodzie organizm matki produkuje Ab i w każdej następnej ciąży

mogą one przechodzić z krwi matki do układu krążenia płodu i

niszczyć jego krwinki, jeżeli dziecko odziedziczyło antygen Rh (+) po

ojcu.



Dla zapobiegania wytwarzania kolejnych Ab w organizmie matki przy

istnieniu konfliktu Rh, w ciągu 72 godzin po porodzie podaje się jej

obce immunoglobuliny anty-Rh.



Te Ab neutralizują Ag na erytrocytach dziecka, prawdopodobnie

równolegle blokują fragmenty Fc przeciwciał na BCR limfocytów B, co

prowadzi do ich anergii.

KONFLIKT SEROLOGICZNY

Powstawanie przeciwciał odpornościowych w

konflikcie Rh:

A) pierwsza ciąża (matka nie ma we krwi przeciwciał przeciwko krwinkom dziecka

z Ag Rh (+))

B) pierwszy poród (krwinki dziecka z Ag Rh(+) przedostają się do krążenia matki)
C) po porodzie (organizm matki wytwarza Ab odpornościowe przeciwko krwinkom

dziecka)

D) konflikt Rh w następnej ciąży (istniejące we krwi matki Ab odpornościowe

przechodzą przez łożysko i niszczą krwinki dziecka z antygenem Rh (+)).

KONFLIKT SEROLOGICZNY



W diagnostyce i ocenie rokowania w przebiegu kolejnej ciąży konfliktowej

u kobiet, u których powstały już przeciwciała, niezmiernie istotny jest

wywiad dotyczący przebiegu poprzednich ciąż.



Niezależnie od wywiadu położniczego, u każdej ciężarnej po pierwszej

wizycie powinny zostać przeprowadzone badania laboratoryjne w celu

oceny możliwości wystąpienia immunizacji.



Badania te to:

- ocena grupy krwi matki w zakresie antygenów grup AB0 oraz D.
- rozpoznanie ewentualnej obecności Ab w teście antyglobulinowym

Coombsa.
- u osób u których wystąpił kiedyś konflikt serologiczny dobiera się

również

krew w pozostałych 4 podstawowych antygenach układu Rh i zgodną w

antygenie K układu Kell .
- ocena miana Ab w surowicy krwi. Badanie to powinno być

przeprowadzone w

20. tygodniu ciąży i powtarzane mniej więcej co 4 tygodnie.

WYKRYWANIE PRZECIWCIAŁ

NIEKOMPLETNYCH

•

Do oceny i wykrywania przeciwciał niekompletnych służy

ODCZYN ANTYGLOBULINOWY (TEST COOMBS’A).

•

Wyróżnić możemy 2 typy testu:

- bezpośredni test Coombs’a (Direct antiglobulin test=

DAT) – ma zastosowanie w przypadkach, gdy in vivo doszło do

związania przeciwciała z komórkowym antygenem, lub z

antygenem połączonym z komórką. Wykorzystywany w

diagnostyce choroby hemolitycznej noworodków,

niedokrwistości autoimmunologicznych i polekowych oraz w

odczynach potransfuzyjnych.

- pośredni test Coombs’a (Indirect antiglobulin test= IAT)

– stosowany do wykrywania przeciwciał niekompletnych w

surowicy . Najczęściej jest wykorzystywany w diagnostyce

konfliktu serologicznego (do wykrywania przeciwciał anty-RhD

w surowicy matki). O ten odczyn opiera się również próba

krzyżowa przed transfuzją (w której wykluczamy obecnośc w

surowicy biorcy Ab skierowanych przeciw antygenom dawcy).

Bezpośredni test Coombs’a:

•

Do wykrywania Ab opłaszczonych już na erytrocytach lub

składników komplementu na erytrocytach.

•

Badamy tutaj erytrocyty dawcy.

•

Test ten wykonuje się np. u dzieci z podejrzeniem choroby

hemolitycznej, chorych z podejrzeniem niedokrwistości

autoimmunohemolitycznej, biorców z powikłaniami

poprzetoczeniowymi.

Pośredni test Coombs’a:

•

Test ten nazywany jest próbą krzyżową.

•

Badamy tutaj surowicę biorcy (matki) na obecność Ab
niekompletnych przeciw erytrocytom dawcy (dziecka).

•

Wykonywany u kobiet z podejrzeniem konfliktu serologiczny.

Dziękuję za uwagę!