BILANS PŁATNICZY,

KURS WALUTOWY

I MIĘDZYNARODOWY

FUNDUSZ WALUTOWY

Prezentacja do wykładu VI

Dr Mieczysław SZOSTAK

Główne zagadnienia:

1. Pojęcie i struktura bilansu płatniczego.
2. Równowaga bilansu płatniczego w kontekście analizy
sytuacji makroekonomicznej kraju.
3. Definicja kursu walutowego.
4. Pojęcie i mechanizm międzynarodowego rynku

walutowego.

5. Determinanty zmian kursu walutowego.
6. Parytet siły nabywczej waluty.

7. Pojęcie i narodziny międzynarodowego systemu

walutowego.

8. Powstanie Międzynarodowego Funduszu Walutowego

(MFW).

9. Cele, funkcje i skład członkowski MFW.
10. Główne organy i proces podejmowania decyzji w MFW.
11. Zasoby finansowe Funduszu i rola SDR-ów.
12. Podstawowe formy działalności kredytowej MFW.
13. Ewolucja roli MFW w światowym systemie walutowym.
14. Polska w MFW.

1. Pojęcie i struktura bilansu
płatniczego (I)

• Bilans płatniczy (BP) danego kraju jest zestawieniem w

ujęciu księgowym wszystkich transakcji gospodarczych

dokonanych między rezydentami krajowymi a zagranicą w

danym okresie, zazwyczaj w ciągu 1 roku.

Pozwala on na

ocenę sytuacji płatniczej kraju w kontaktach z otoczeniem

zewnętrznym.

• Za rezydentów określonego kraju uznaje się osoby na stałe

zamieszkujące na jego terytorium i przedsiębiorstwa działające

tam jako podmioty prawa krajowego.

• Przy sporządzaniu bilansu płatniczego obowiązuje zasada

podwójnego zapisu: wszystkie transakcje są zapisywane

podwójnie, tj. po stronie debetowej (-), tj. „winien” i kredytowej

(+), tj. „ma”.

• Transakcje debetowe pociągają za sobą płatności wobec

rezydentów zagranicznych (np. import do Polski francuskiego

samochodu). Natomiast transakcje kredytowe powodują

powstawanie płatności z zagranicy na rzecz krajowych rezydentów

(np. eksport samochodu z RP do RFN).

• Wobec częstokrotnego rozdzielenia w czasie zapisów

poszczególnych transakcji po stronie (-) i (+) może wystąpić brak

zgodności obu stron bilansu, co odzwierciedla pozycja „błędy i

opuszczenia” w BP.

• BP dzieli się na

3 podstawowe części

: A) bilans obrotów

bieżących, B) bilans obrotów kapitałowych i finansowych oraz C)

bilans obrotów wyrównawczych.

1. Pojęcie i struktura bilansu

płatniczego (II)

A) Bilans obrotów bieżących (rachunek bieżący BP) to zestawienie

płatności danego kraju wiążących się z międzynarodową wymianą

towarów i usług, z dochodami z kapitału i transferami

jednostronnymi. Transakcje księgowane w tej części BP nie

powodują powstawania przyszłych zobowiązań finansowych.

Bilans handlowy

: płatności z tytułu eksportu i importu dóbr

materialnych. Jeśli wpływy eksportowe przewyższają wydatki

importowe,

wtedy dodatnie saldo handlu zagranicznego (nadwyżka handlowa). W
przeciwnym przypadku – deficyt handlowy.

b) Bilans wymiany usług: płatności z tytułu eksportu i importu usług

(transportowych, turystycznych, finansowych itp.).

c) Bilans procentów i dywidend (dochodów z kapitału i pracy): płatności z

tytułu dywidend od zagranicznych inwestycji bezpośrednich i

portfelowych,

odsetki od udzielonych i otrzymanych kredytów oraz wynagrodzenia
zagraniczne pracowników.

d) Bilans bieżących transferów jednostronnych: nieodpłatne, jednostronne

przepływy towarów, usług i środków finansowych (transfery rządowe –
pomoc żywnościowa i medyczna, bezpłatne dostawy uzbrojenia;

darowizny

prywatne, np. dla rodziny).

1. Pojęcie i struktura bilansu

płatniczego (III)

B) Bilans obrotów kapitałowych i finansowych (rachunek

kapitałowy i finansowy BP) to zestawienie - dokonywanych
przez podmioty sektora prywatnego i bank centralny -
transakcji zakupu i sprzedaży szeroko pojętych aktywów.
Transakcje księgowane w tej części BP pociągają za sobą
powstawanie przyszłych zobowiązań finansowych.
a) Rachunek kapitałowy

obejmuje bezzwrotne transfery kapitałowe

na finansowanie środków trwałych, umorzenia długu zagranicznego,

nabywanie i zbywanie aktywów niefinansowych i nieprodukcyjnych.

b) Rachunek finansowy

to zestawienie aktywów i pasywów

dotyczących

inwestycji zagranicznych (bezpośrednich i portfelowych), kredytów
udzielonych i otrzymanych oraz innych należności i zobowiązań
finansowych.

C) Bilans obrotów wyrównawczych

(=pozycje finansujące): zmiany

stanu oficjalnych rezerw walutowych danego kraju w walutach
wymienialnych, w SDR-ach i w złocie, a także kredyty z MFW oraz
transakcje finansowania wyjątkowego (tzw. exceptional financing),
obejmujące zmiany stanu zaległych płatności i restrukturyzację długu

2. Równowaga bilansu płatniczego w
kontekście
analizy sytuacji makroekonomicznej kraju
(I)

• Cały bilans płatniczy w ujęciu księgowym jest zawsze zbilansowany

(z racji stosowania podwójnego zapisu). Ale nie jest to tożsame z
występowaniem równowagi BP w sensie ekonomicznym.

• Przy wyjaśnianiu równowagi bilansu płatniczego w znaczeniu ekonomicznym

trzeba wyróżnić (w ślad za J.E. Meade’em)

transakcje autonomiczne

(tj.

zawierane z motywów ekonomicznych, niezależnie od stanu BP) obok

transakcji wyrównawczych

(przeprowadzanych dla wyrównania BP).

• Równowaga BP w sensie ekonomicznym istnieje w danym kraju

wówczas, kiedy transakcje autonomiczne równoważą się nawzajem,
podczas gdy transakcje wyrównawcze w ogóle nie występują.

• Do transakcji autonomicznych zalicza się zwykle wszystkie pozycje bilansu

obrotów bieżących oraz długookresowe przepływy kapitałów. Według innej
koncepcji, transakcjami autonomicznymi są wszystkie operacje gospodarcze
dokonywane przez przedsiębiorstwa i osoby prywatne, podczas gry operacje
rządowe stanowią transakcje wyrównawcze (to koncepcja official reserve
transaction balance).

• Rzeczywista równowaga BP to równowaga utrzymywana w dłuższym

okresie wyłącznie w efekcie działania rynku (bez interwencji
państwa).

2. Równowaga bilansu płatniczego w
kontekście
analizy sytuacji makroekonomicznej kraju
(II)

BILANS PŁATNICZY POLSKI w 2004 r. (w mln EUR)
A. Bilans obrotów bieżących – saldo:

- 2 958

a) Bilans handlowy (towarowy) – saldo:

- 4 510

wpływy z eksportu towarów:

65 641

płatności za import towarów:

70 151

b) Bilans wymiany usług – saldo:

+716

przychody z eksportu usług:

10 751

rozchody na import usług:

10 035

c) Bilans dochodów – saldo:

- 3 699

przychody (procenty, dywidendy, płace): 1 696
rozchody (procenty, dywidendy, płace): 5 395
d) Bilans transferów bieżących – saldo: 4 535
przychody (transf. oficjal., dary prywat.): 6 336
rozchody (transf. oficjal., dary prywat.): 2 101

2. Równowaga bilansu płatniczego w
kontekście
analizy sytuacji makroekonomicznej kraju
(III)

BILANS PŁATNICZY POLSKI w 2004 r. (w mln EUR) – c.d.
B. Bilans obrotów kapitałowych i finansowych – saldo: 1 285

a) Rachunek kapitałowy – saldo:

808

przychody kapitałowe

925

rozchody kapitałowe 117

b) Rachunek finansowy – saldo:

477

polskie bezpośr. inwest. zagr. (BIZ) - 716
BIZ w Polsce 4 992
zagr. inwestycje portfelowe – aktywa

- 1

048
zagr. inwestycje portfelowe – pasywa 8 680
kredyty udzielone i inne aktywa

- 9 655

kredyty otrzymane i inne pasywa

- 1 936

pochodne

160

C. Saldo błędów i opuszczeń:

2 358

D. Bilans obrotów wyrównawczych
(oficjalne aktywa rezerwowe):

- 685

3. Definicja kursu walutowego

• Kurs walutowy jest ceną jednej waluty narodowej wyrażoną w drugiej

walucie, np.: 1 EUR=3,87 PLN; 1 USD= 3,23 PLN lub 1 PLN=0,31 USD;
1 EUR=1,20 USD. Dolar najczęściej walutą bazową (1 USD=3,23 PLN).

• Kurs walutowy jako przelicznik jednej waluty na drugą pełni dwie

powiązane ze sobą funkcje:
a) jego funkcja informacyjna polega na tym, że stanowi on informację
dla przedsiębiorstw, osób fizycznych i władz państwowych przy
podejmowania decyzji ekonomicznych;
b) funkcja cenotwórcza kursu realizowana jest wtedy, gdy staje się on
faktycznym przelicznikiem, który służy do wyrażenia ceny towaru
eksportowanego lub importowanego w stosownej walucie

• Efektywny kurs walutowy odzwierciedla zachowanie waluty

określonego kraju względem walut jego głównych partnerów
handlowych. Obliczany jest jako kurs średni ważony, gdzie jako wagi
traktuje się względny udział poszczególnych partnerów w całkowitej
wartości eksportu i importu tego kraju.

• Skoro kurs walutowy jest specyficzną ceną, to kształtuje się na rynku

w efekcie gry popytu i podaży wymienianych walut narodowych.

4. Pojęcie i mechanizm
międzynarodowego
rynku walutowego (I)

• Międzynarodowy rynek walutowy to rynek, na którym dokonują

się przepływy walut między poszczególnymi krajami.

Różni się

on od giełdy tym, że nie jest rynkiem o ściśle określonej lokalizacji i

strukturze instytucjonalno-organizacyjnej. W sensie technicznym rynek

ten stanowi dziś sieć połączeń internetowych i telefonicznych, która

łączy podmioty gospodarcze z różnych krajów, zajmujące się sprzedażą i

skupem walut. Na obrót bezgotówkowy (tj. zapisy na rachunkach

bankowych) przypada zdecydowana większość transakcji dokonywanych

obecnie na międzynarodowym rynku walutowym.

• Głównymi

uczestnikami tego rynku

są banki komercyjne oraz

brokerzy, którzy specjalizują się w operacjach walutowych. Czasami

zagranicznych transakcji walutowych dokonują bezpośrednio

przedsiębiorstwa spoza sektora finansowego (zwłaszcza zakup waluty

na opłacenie importu), osoby prywatne (np. udające się w podróż

zagraniczną) oraz instytucje publiczne.

• Najważniejsze

światowe ośrodki rynku walutowego

: Nowy Jork,

Londyn i Tokio, jak też: Hongkong, Zurych, Frankfurt, San Francisco,

Paryż i Singapur.

• Graficzna ilustracja kształtowania się kursu USD w PLN w efekcie zmian

popytu i podaży dolara – zob.: rysunek 13.1 w podręczniku

Budnikowskiego.

• Aprecjacja waluty

(np. USD) to wzrost jej kursu wyrażonego w innej

walucie (np. w PLN). Towarzyszy temu

deprecjacja tej drugiej

waluty

, tj. spadek kursu PLN wobec USD.

4. Pojęcie i mechanizm
międzynarodowego
rynku walutowego (II)

• Rodzaje transakcji na międzynarodowym rynku walutowym:

a) transakcje bieżące; - b) transakcje terminowe;
c) transakcje hedgingowe; - d) transakcje spekulacyjne.

Ad. a) Rynek bieżących transakcji walutowych (spot exchange

market) to rynek, na którym dokonuje się kupna i sprzedaży walut

z myślą o ich natychmiastowej dostawie (w praktyce do 2 dni od

momentu zawarcia transakcji). Kursy bieżące walut są

publikowane w prasie codziennej.

Ad. b) Rynek terminowych transakcji walutowych (forward exchange

market) to rynek, prowadzi się kupno i sprzedaż walut z myślą o

dostawie w ściśle określonym momencie (dniu) w przyszłości.

Terminy w takich transakcjach są zwykle określane na 30, 90, 180

lub (rzadziej) 360 dni.

Np. polski importer kupujący maszynę za USD,

której połowę ceny musi uregulować natychmiast, a drugą połowę – po 180

dniach, może dokonać terminowej transakcji kupna dolarów z dostawą za

180 dni. Kursy terminowe głównych walut też są publikowane w prasie

ekonomicznej.

Z reguły kurs transakcji terminowych danej waluty różni się od

kursu transakcji bieżących. Jeśli ten pierwszy (forward exchange)

jest niższy od drugiego (spot exchange), to różnicę tę nazywamy

dyskontem. Natomiast gdy kurs terminowy jest wyższy od

bieżącego, to różnicę określamy mianem premii.

4. Pojęcie i mechanizm
międzynarodowego
rynku walutowego (III)

Ad.

c) Hedgingowe transakcji walutowe to transakcje kupna i

sprzedaży walut celem wyeliminowania ryzyka walutowego

związanego ze spadkiem lub wzrostem kursów wymiany walut. Mogą

być prowadzone na rynku terminowym lub bieżącym.

Ad. d) Spekulacyjne transakcje walutowe to transakcje kupna i

sprzedaży walut wynikające z chęci uzyskania korzyści (dochodów) z

tytułu oczekiwanych zmian kursów walutowych.

Transakcji tych

dokonuje się częściej na rynkach terminowych niż bieżących.

Przykład: polski spekulant przewiduje, że za 180 dni kurs bieżący

dolara w złotych będzie wyższy od obecnego kursu terminowego

równego 1 USD=3,30 PLN. Kupuje więc na rynku terminowym 100

tys. USD z dostawą za 3 miesiące. Po upływie tego okresu

rzeczywistość potwierdza słuszność prognozy spekulanta, bo kurs

bieżący wynosi 1 USD= 3,38 PLN. W dniu dostawy 100 tys. USD

spekulant płaci za nie jednak tylko 330 tys. PLN (zgodnie z

uprzednią ceną forward). Ale natychmiast wymienia te 100 tys. USD

po kursie bieżącym na 338 tys. PLN, zarabiając w ten sposób 8 000

PLN. Gdyby jednak prognoza spekulanta nie sprawdziła się i bieżący

kurs dolara okazał się niższy od kursu forward (wynosząc np. 1

USD= 3,22 PLN), wtedy poniósłby on stratę w wysokości 8000 PLN.

- Spekulacja stabilizująca daną walutę (wyhamowanie zmian kursu):

Zakupy spekulacyjne waluty, kiedy jej kurs spada, a sprzedaż, gdy

kurs rośnie.

- Spekulacja destabilizująca walutę (nasilenie zmian kursu): Zakupy

waluty o rosnącym kursie, a sprzedaż waluty o spadającym kursie.

5. Determinanty zmian kursu
walutowego (I)

GŁÓWNE GRUPY CZYNNIKÓW OKREŚLAJĄCYCH ZMIANY POZIOMU
KURSU WALUTOWEGO (rys. 14.1 w podręczniku Budnikowskiego):

Długookresowe tendencje gospodarcze: zmiany wydajności pracy
i dostępności niektórych dóbr, deficyt lub nadwyżka bilansu
obrotów bieżących, postęp techniczny, konkurencyjność
gospodarki, ryzyko inwestycyjne i zmiany gustów konsumentów.

Aktualny stan gospodarki kraju, tj.: zmiany PKB, cen i stopy
procentowej: to czynniki najsilniej wpływające na kurs walutowy.

Polityka ekonomiczna państwa (ściśle powiązana ze stanem
gospodarki): zwłaszcza polityka pieniężna (monetarna), fiskalna
(budżetowa), cenowa, handlowa i w innych dziedzinach.

Czynniki polityczne: zmiany systemowe, stopień stabilności
sytuacji politycznej, jednorazowe, lecz ważne wydarzenia
polityczne (np.: upadek rządu, nieodpowiedzialna wypowiedź
premiera).

Spekulacje na temat zmiany kursu waluty danego kraju i kursów
innych walut.

-- Powyższe czynniki wpływają na popyt i podaż określonej

waluty, przesądzając o kształtowaniu się jej kursu.

5. Determinanty zmian kursu
walutowego (II)

A. Wpływ różnic dynamiki wzrostu PKB między określonymi krajami

na zmiany ich kursu walutowego:

- Przykład: Jeśli w USA tempo wzrostu PKB jest wyraźnie wyższe niż
w Japonii, to na krótką i średnią metę amerykański popyt na importowane
towary japońskie będzie zwiększał się bardziej niż popyt Japonii na
import towarów z USA.
- Pociągnie to za sobą spadek kursu USD wobec jena, czyli – nastąpi
deprecjacja dolara w stosunku do jena, a ten ostatni ulegnie aprecjacji
wobec USD. Badania empiryczne potwierdzają tę prawidłowość.
- Ilustracja graficzna podobnego przykładu, pokazującego wpływ
dynamiki PKB na kurs walutowy, podana jest na rys. 14.2 w podręczniku
Budnikowskiego.
- Jednak na długą metę w kraju o szybkim tempie wzrostu PKB (jak np.
USA) rośnie wydajność pracy, ulegają obniżce koszty produkcji, co
powoduje poprawę jego konkurencyjności międzynarodowej, sprzyjając
ekspansji eksportowej i hamując import, co prowadzić może do aprecjacji
waluty (tj. podniesienie kursu USD wobec jena).

5. Determinanty zmian kursu
walutowego (III)

B. Wpływ zmian realnych stóp procentowych w określonych krajach
na kursy ich walut narodowych:

- Przykład: Jeśli w USA przeciętna realna stopa oprocentowania (tzn.
stopa nominalna pomniejszona o wskaźnik inflacji) jest wyraźnie wyższa
niż w Japonii, to dla przedsiębiorców japońskich zwiększa się atrakcyjność
dokonywania lokat finansowych na rynku amerykańskim (tj. wywozu kapitału),
a - wraz ze zwiększeniem ich popytu na amerykańskie aktywa - rośnie też
w Japonii popyt na dolary.
- Pociągnie to za sobą wzrost kursu USD wobec jena, czyli – nastąpi
aprecjacja dolara w stosunku do jena, a ten ostatni ulegnie deprecjacji wobec USD.
- Natomiast, jeśli realna stopa oprocentowania byłaby niższa w USA niż w
Japonii, to amerykański kapitał napływałby na szerszą niż poprzednio skalę do
Japonii. Spowodowałoby to poprawę kursu jena wobec USD, czyli – aprecjację
jena, a deprecjację dolara.
- Badania empiryczne potwierdzają przedstawione wyżej prawidłowości.
- Ilustracja graficzna podobnego przykładu, pokazującego wpływ różnic w stopie
procentowej między 2 krajami na kurs walutowy, podana jest na rys. 14.3 w
podręczniku Budnikowskiego.

5. Determinanty zmian kursu
walutowego (IV)

C. Wpływ różnic cen na rynkach wewnętrznych określonych krajach
na kursy ich walut:

- Przykład: Jeśli w USA ceny na rynku krajowym – wskutek nasilenia się inflacji -
wzrosną w większym stopniu niż ceny w Japonii, to dla przedsiębiorców
japońskich zwiększa się atrakcyjność eksportu ich towarów na rynek USA, zaś
amerykańscy nabywcy będą woleli kupować tańsze produkty japońskie (zamiast
droższych od tych ostatnich wyrobów miejscowych), co spowoduje zwiększenie
popytu nas jeny, potrzebne na opłacenie importu z Japonii.
- Pociągnie to za sobą wzrost kursu jena wobec USD, czyli w efekcie nastąpi
aprecjacja jena w stosunku do dolara, a ten ostatni ulegnie deprecjacji wobec jena.
- Natomiast, jeśli ceny wewnętrzne w Japonii rosłyby szybciej niż w USA, to
zwiększyłby się amerykański eksport na japoński rynek. Wywołałoby to poprawę
kursu USD wobec jena, czyli – aprecjację dolara, zaś deprecjację jena.
- W świetle badań empirycznych przedstawione wyżej prawidłowości nie mogą
być zakwestionowane.
- Ilustracja graficzna podobnego przykładu, pokazującego wpływ różnic w
cenach między 2 krajami na kursy ich walut, podana została na rys. 14.4 w
podręczniku Budnikowskiego.

6. Parytet siły nabywczej waluty (I)

•

Parytet siły nabywczej waluty jest koncepcją teoretyczną,
która pozwala na ustalenie, czy zmiany kursu określonej
waluty w stosunku do innych walut następują zgodnie ze
zmianami cen. Znajomość tego parytetu jest też pomocna
przy prognozowaniu zmian kursu walutowego.

•

Absolutny parytet siły nabywczej oznacza wyrażony w
walucie kraju A poziom kursu waluty kraju B, który jest
określony przez relację poziomu cen w kraju A do poziomu
cen w kraju B, wg wzoru:
KW

gdzie: KW

– kurs waluty kraju B w walucie kraju A;

- poziom cen w kraju A;

- poziom cen w kraju B.

•

Założenie występowania

prawa jednej ceny

, tj. to samo dobro - przy

braku barier handlowych i transportowych – powinno mieć identyczną

cenę w różnych krajach, ale

w praktyce tak nie jest (wyjątkiem cena

złota)

•

Próby porównywania siły nabywczej walut na podstawie

indeksu

hamburgera Big Mac

(Big Mac Index): Podczas gdy w USA kosztował

on 2,63 USD, to w 4 krajach azjatyckich poniżej 1,5 USD, w Polsce –

1,54 USD, a w Finlandii aż 3,70 USD. Wynikałoby stąd, że w Finlandii

waluta była przeszacowana, a w krajach Azji waluty były

niedowartościowane wobec USD.

6. Parytet siły nabywczej waluty (II)

•

Aby bardziej prawidłowo określić poziom kursu
walutowego w oparciu o wykorzystanie absolutnego
parytetu siły nabywczej, należy uwzględnić ceny większej
ilości towarów. Ważny jest przy tym odpowiedni dobór
reprezentatywnych dóbr do koszyka towarów, których
ceny są porównywane.

•

Lepszą miarą jest względny parytet siły nabywczej, który
obrazuje różnice pod względem tempa zmian cen, a nie
różnice poziomu cen między porównywanymi ze sobą 2
krajami, wg wzoru:
KW

BA1

=KW

BAo

×P

gdzie: KW

BA1

– kurs waluty kraju B w walucie kraju A w okresie 1;

BAo

– kurs waluty kraju B w walucie kraju A w okresie 0;

- indeks zmian cen w kraju A;

- indeks zmian cen w kraju B.

•

Znajomość parytetu siły nabywczej (zwłaszcza
względnego) jest pomocna przy prognozowaniu zmian
kursu walutowego, ale - w świetle badań empirycznych –
nie zawsze rzeczywiste zmiany kursów walutowych
pokrywają się z kursami obliczonymi przy użyciu parytetu
siły nabywczej.

7. Pojęcie i narodziny
międzynarodowego
systemu walutowego

•

Międzynarodowy system walutowy to zbiór zasad, procedur,

instrumentów i instytucji, które są nieodzowne dla

dokonywania płatności między różnymi krajami,

tj, do

prowadzenia

międzynarodowych rozliczeń walutowych

(lub

finansowych).

•

Sprawny międzynarodowy system walutowy jest konieczny dla

realizacji transakcji handlowych i przepływów kapitałowych, jak

też dla równoważenia bilansów płatniczych różnych krajów.

•

Pierwszym światowym systemem walutowym był - działający w

okresie od 1870 do 1914 r. -

system waluty złotej

. Opierał się

on na

trzech zasadach

a) stałe kursy walut (określane przez relację ich parytetu do

złota),

b) uzależnienie ilości pieniądza w obiegu od rezerw złota;

c) pokrywanie deficytu BP transferem złota.

•

Wraz z wybuchem I wojny światowej system waluty złotej

przestał działać. W latach 20. XX wieku z inicjatywy Wielkiej

Brytanii próbowano bez powodzenia (z racji kryzysu)

wprowadzić

system waluty sztabowo-złotej

, zakładający

rezygnację z wymiany pieniądza na złoto w obiegu krajowym,

ale używanie nadal złota do bilansowania płatności

międzynarodowych.

8. Powstanie Międzynarodowego
Funduszu
Walutowego (MFW)

•

Decyzję o utworzeniu MFW

Decyzję o utworzeniu MFW i Banku Światowego

podjęto na

konferencji Narodów Zjednoczonych w Bretton Woods (w

USA), która odbyła się

w lipcu 1944 r.

z udziałem 44 państw

koalicji antyfaszystowskiej.

•

Obie

instytucje finansowe systemu z Bretton Woods

zostały

pomyślane jako

filary powojennego światowego ładu

ekonomicznego

, które miały zagwarantować równowagę

rozliczeń walutowych (MFW) oraz

finansowanie

procesu

odbudowy krajów członkowskich ze zniszczeń wojennych i

projektów rozwojowych, tj. rozbudowy mocy produkcyjnych

(Bank Światowy).

•

Statut MFW - po ratyfikacji przez władze 29 państw –

wszedł formalnie w życie 27 grudnia 1945 r.

•

Dopiero jednak

1 marca 1947 r.

Fundusz mógł rozpocząć

swoją statutową

działalność operacyjną

, a w oparciu o

umowę z ONZ stał się jedną z wyspecjalizowanych

organizacji systemu NZ.

•

Na mocy decyzji Stalina te europejskie kraje socjalistyczne,

które były założycielami MFW, musiały zrezygnować z

członkostwa.

Początkowo

Fundusz skupiał więc

Fundusz skupiał więc rozwinięte

kraje Zachodu i tylko nieliczne kraje słabo rozwinięte

9. Cele, funkcje i skład członkowski
MFW (I)

CELE STATUTOWE MFW:

Rozszerzanie międzynarodowej współpracy walutowej

, a

zwłaszcza

wspieranie równowagi płatniczej

krajów

członkowskich poprzez utworzenie

stałej instytucji

dysponującej

odpowiednimi środkami finansowymi

oraz

mechanizmem konsultacji i koordynacji

Udzielanie

pomocy finansowej

(głównie kredytowej) krajom

członkowskim

dla zapobieganiu powstawaniu nierównowagi

w ich bilansach płatniczych oraz dla skutecznego

przywracania równowagi płatniczej,

a tym samym

wzmacnianie zaufania do ich walut.

Działanie na rzecz rozszerzania

wymienialności walut

narodowych, zachowania ich parytetu (w złocie lub USD),

stabilizacji kursów

(ograniczanie skali wahań do 1%),

utrzymania ładu w stosunkach walutowych i zapobiegania

deprecjacji walut.

Pomoc w

tworzeniu wielostronnego systemu

międzynarodowych rozliczeń płatniczych

w zakresie

transakcji bieżących między krajami członkowskimi oraz

usuwanie istniejących ograniczeń i restrykcji dewizowych.

Poprzez efektywniejszą współpracę walutową MFW ma

przyczyniać się do

przyśpieszenia wzrostu gospodarczego

tworzenia miejsc pracy i do

zwiększenia dochodów ludności

9. Cele, funkcje i skład członkowski
MFW (II)

PODSTAWOWE FUNKCJE MFW:

Funkcja regulacyjna

:Tworzenie powszechnie akceptowanych

zasad norm i regulacji prawnych międzynarodowej

współpracy walutowej.

Funkcja pomocowo-kredytowa

: Świadczenie pomocy

finansowej (przede wszystkim udzielanie wsparcia

kredytowego) krajom członkowskim celem zachowania lub

przywrócenia równowagi ich bilansów płatniczych.

Funkcja konsultacyjno-doradcza

: Pełnienie roli stałego forum,

które ułatwia konsultacje i wymianę wzajemnych

doświadczeń między krajami członkowskimi; świadczenie

przez ekspertów MFW usług doradczych na rzecz rządów w

zakresie polityki makroekonomicznej (zwłaszcza walutowej) i

programów dostosowawczych.

Funkcja kontrolno-nadzorcza

: Sprawowanie nadzoru nad

wykorzystaniem przez władze państw członkowskich

kredytów otrzymanych z MFW, nad realizacją programów

dostosowań strukturalnych (uzgodnionych z Funduszem) i

nad przestrzeganiem zasad polityki kursu walutowego.

Wzrost liczby krajów członkowskich MFW

: do 69 - w 1960r.,

126 - w 1974r., 152 – w 1990r., 178 – w 1995r., aż

do 184

państw w 2004r.

10. Główne organy i proces
podejmowania
decyzji w MFW (I)

GŁÓWNE ORGANY MFW:

Rada Gubernatorów

(złożona z ministrów finansów lub

prezesów banków centralnych krajów członkowskich).

Rada Wykonawcza

(zwana też Radą Administracyjną; złożona z

24 Dyrektorów Wykonawczych i ich Zastępców; funkcje

wykonawcze).

Dyrektor Generalny kieruje pracami MFW (Europejczyk) .

ORGANY DORADCZO-KONSULTACYJNE MFW

Komitet Rozwoju;

Komitet Tymczasowy.

PODSTAWOWE KOMPETENCJE RADY GUBERNATORÓW:

1. Przyjmowanie, zawieszanie i wykluczanie państw członkowskich.

2. Ustalanie wysokości kwot udziałowych członków w kapitale MFW.

3. Decydowanie o rozdzieleniu SDR między kraje członkowskie.

4. Określanie zasad podziału zysków i jego rozdysponowania.

5. Mianowanie członków Rady Wykonawczej i ustalanie ich płac.

6. Zatwierdzanie rocznych sprawozdań z działalności Funduszu.

7. Zawieranie umów z innymi organizacjami międzynarodowymi.

10. Główne organy i proces
podejmowania
decyzji w MFW (II)

DZIAŁALNOŚĆ OPERACYJNĄ MFW prowadzą

DEPARTAMENTY:

Departamenty regionalne

analizują na bieżąco sytuację

gospodarczą i politykę ekonomiczną w poszczególnych

regionach świata.

Departamenty funkcjonalne

opracowują procedury

udzielania pomocy kredytowej konkretnym państwom

członkowskim, przygotowują zarysy programów

dostosowawczych i wspierają wysiłki władz krajowych na

rzecz realizacji tych programów; zajmują się też

doradztwem i pomocą w dokształcaniu kadr krajów

członkowskich.

Departamenty specjalistyczne

: departament statystyki

(gromadzenie danych statystycznych i faktograficznych,

ich publikowanie i upowszechnianie), departament

informatyki, departament współpracy (kontakty z innymi

organizacjami powszechnymi oraz regionalnymi).

Departamenty usług pomocniczych

świadczą usługi

lingwistyczne, administracyjno-biurowe, rozliczeniowo-

finansowe, organizacyjne, socjalne i inne na rzecz

personelu Funduszu.

11. Zasoby finansowe Funduszu i rola
SDR-ów (I)

WŁASNE ZASOBY FINANSOWE MFW :

Kwoty udziałowe

: łącznie w 2000 r.=

207 283

mln SDR

, z czego USA=37 149 mln SDR,

Japonia=

=13 3213 mln, Niemcy=13 008 mln,

Polska=1 369 mln SDR, Estonia=46,5 mln,

Grenada=8,5 mln, Palau=3,1 mln, Wyspy

Marshalla=2,5 mln SDR.

Dochody z lokat finansowych

Środki finansowe z odkupu walut

Środki finansowe z operacji

wspomagających budżety

państw

członkowskich.

Special Drawing Rights (znane jako SDR)

czyli Specjalne Prawa Ciągnienia.

11. Zasoby finansowe Funduszu i rola SDR-
ów (II)

CHARAKTERYSTYKA I ROLA SDR-ów:

•

specyficzny międzynarodowy pieniądz (waluta)

, który

okresowo jest kreowany przez MFW na mocy decyzji jego

Rady Gubernatorów i

zdolny pełnić funkcje pieniądza

•

Jest to

pieniądz fiducjarny

, który nie wymaga pokrycia w

złocie, ani w walutach wymienialnych, lecz

jego emisja

opiera się na zaufaniu

ze strony państw członkowskich

MFW.

•

Pierwsza emisja SDR-ów

w 1969 r.

(na mocy 1-szej poprawki

do statutu Funduszu) celem zaspokojenia zwiększonego

popytu na oficjalne rezerwy walutowe.

•

Początkowo wartość

1SDR=1 USD=1/35 uncji (0,888671 grama)

złota

•

W okresie 1974-1980 wartość SDR oparta była na koszyku 16

najważniejszych walut światowych.

•

Od 1981r. SDR na koszyku 5 walut, a

od 1.01.1999r. koszyk

złożony z USD (39%), EUR (32%), jena (18%) i funta (11%)

•

SDR-y przydzielane nieodpłatnie

, proporcjonalnie do kwot

udziałowych członków; wykorzystywane

w obrocie

bezgotówkowym

między państwami członkowskimi i w

transakcjach z 16 organiz.

11. Zasoby finansowe Funduszu i rola SDR-
ów (III)

OBCE (ZEWNĘTRZNE) ZASOBY FINANSOWE MFW:

•

Są to

zasoby pożyczone

przez Fundusz na międzynarodowym

rynku walutowym, od rządów krajów członkowskich i innych

instytucji publicznych, a także ze źródeł prywatnych.

•

Jednym z najwcześniejszych przykładów korzystania z

obcych zasobów było

Ogólne Porozumienie Pożyczkowe

(GAB

-General Arrangements to Borrow)

z 1962 r.

, zawarte

10 najbogatszymi państwami członkowskimi, które

zobowiązały się do uruchomienia - w razie potrzeby -

stosownych linii kredytowych w ich walutach narodowych.

W ramach GAB po pierwszym szoku naftowym MFW

zaciągnął szereg pożyczek na ratowanie równowagi

płatniczej krajów nienaftowych.

•

W 1981 r. Fundusz podpisał

ramowe porozumienie

zaciąganiu pożyczek z bazylejskim

Bankiem Rozliczeń

Międzynarodowych

z oraz z

Saudyjską Agencją Walutową

(SAMA) na pomoc na cele równoważenia BP po drugim

szoku naftowym.

•

Nowe Porozumienie Pożyczkowe (NAB

- New Arrangements

to Borrow), zawarte w listopadzie 1998 r. z 25 bogatymi

krajami, obecnie stanowi dla MFW podstawowe źródło

pożyczek.

•

Fundusz zawarł ponadto

serię bilateralnych umów

pożyczkowych

z rządami wszystkich czołowych krajów

Zachodu.

12. Podstawowe formy działalności kredytowej
MFW (I)

Trzy główne formy pomocy kredytowej MFW dla

krajów

członkowskich

(ze względu na różnice zakresu wsparcia

i warunków kredytów):

Podstawowe udogodnienia kredytowe.

Stałe udogodnienia kredytowe.

Czasowe udogodnienia kredytowe.

Ad. 1) a)

Podstawowe udogodnienia kredytowe

mogą osiągnąć

najwyżej

125% równowartości kwoty udziałowej

kraju

członkowskiego. Obejmują tzw. transzę rezerwową i 4

transze kredytowe (po 25% kwoty). Dla uzyskania kredytu

równego 100% kwoty trzeba

przedłożyć program reform

ekonomicznych

. Okres spłaty kredytów: 3-5 lat.

Rodzaje ułatwień podstawowych

: zwyczajna promesa

kredytowa (SBA-Stand by Arrangement), promesa ze

zwiększonym dostępem do kredytów (SBA EAP), promesa

wydłużona (EA-Extended Arrangement) oraz promesa

wydłużona ze zwiększonym dostępem (EA EAP).

12. Podstawowe formy działalności kredytowej
MFW (II)

Ad. 2)

Stałe udogodnienia kredytowe

mogą przybierać poniższe

formy

a) ułatwienia

finansowania zapasów buforowych surowców

(BSFF)

o limicie kredytu= 25% kwoty (utworzone w 1969 r.);

b) ułatwienia

wydłużone

(EFF) z 1974 r. o górnym pułapie

kredytu=300% kwoty kraju członkowskiego;

c) ułatwienia

kompensacyjne i awaryjne

(CCFF) o limicie

kredytowym=65%;

d) ułatwienia

dostosowań strukturalnych

(SAF-Structural

Adjustment Facility) w krajach słabo rozwiniętych, utworzone w

1986 r., b. nisko oprocentowane trzy transze kredytu do 50%

kwoty;

e) ułatwienia

wzmocnione dostosowań strukturalnych

(ESAF-

Enhanced Structural Adjustment Facility) z 1987 r.; trzyletnie

kredyty o limicie 180% kwoty udziałowej kraju słabo

rozwiniętego.

Ad.3)

Czasowe udogodnienia kredytowe

– formy i przykłady:

ułatwienia naftowe

– tylko w okresie od maja 1974r. do czerwca

1975r. dla krajów słabo rozwiniętych importujących ropę;

ułatwienia systemowej transformacji

– w okresie 1993-1996r.

dla krajów byłego ZSRR.

13. Ewolucja roli MFW w światowym systemie
walutowym

•

W okresie działania systemu walutowego z Bretton Woods

tzn. od jego powstania

do upadku w dniu 15 sierpnia 1971r.

kiedy

rząd USA

na mocy jednostronnej decyzji

zaprzestał

wymieniać na złoto dolary sprzedawane przez banki

centralne innych krajów

, MFW aktywnie uczestniczył w

stabilizacji kursów walutowych i rozszerzaniu wymienialności

walut oraz w

ograniczaniu deficytów

bilansów płatniczych

krajów członkowskich. Ale borykał się z brakiem

wystarczających środków finansowych, co doprowadziło do

narodzin SDR-ów

•

Od sierpnia 1971r.

, działając jako kluczowy element

nowego

światowego systemu

walutowego,

MFW koncentrował się na

łagodzeniu skutków zakłóceń płatniczych,

jakie zostały

wywołane przez

dwu kolejne szoki naftowe

, na udzielaniu

pomocy kredytowej i doradczej rządom krajów

przeżywających kryzys zadłużenia

zagranicznego

(szczególnie w latach 80. XX w.) lub

kryzysy finansowe

, jak

też

krajom w trakcie transformacji rynkowej

(od początku lat

90.)

•

Obecnie dużą wagę MFW przypisuje zwłaszcza

kwestii

rozwiązania kryzysu zadłużenia w krajach najbiedniejszych i

relatywnie najbardziej zadłużonych

(HIPC-Heavy Indebted

Poor Countries) .

14. Polska w MFW

•

Polska należała do założycieli MFW i systemu walutowego z

Bretton Woods

, ale – tak samo jak Czechosłowacja – wskutek

decyzji władz „sowieckiej metropolii kolonialnej”

w marcu

1950 r. wystąpiła z Funduszu

•

Wniosek o ponowne przyjęcie

do MFW rząd PRL złożył w

niefortunnym momencie historycznym, bo

10 listopada 1981

, tzn. na miesiąc przed wprowadzeniem stanu wojennego.

•

Wskutek restrykcji politycznych i sankcji gospodarczych ze strony

administracji USA i rządów niektórych innych krajów Zachodu wobec

polskiej „junty wojskowej”, kierowanej przez gen. W. Jaruzelskiego,

wniosek został rozpatrzony pozytywnie dopiero po ponad 4-letniej

przerwie. W efekcie

PRL została znowu członkiem MFW 12

czerwca 1986 r.

•

MFW odegrał

kluczową rolę we wspieraniu zmian polityki

walutowej Polski

, wprowadzonych od 1 stycznia 1990 r.

ramach realizacji „Planu Balcerowicza”

, pomagając w

utworzeniu Funduszu Stabilizacji Złotego (1 mld USD), w

częściowym oddłużeniu

Polski, w przeobrażeniu

złotego w

walutę wymienialną

i w stopniowym znoszenie restrykcji

dewizowych. W okresie 1990-1994 r. MFW obiecał Polsce

kredyty rzędu 3,2 mld USD, a faktycznie postawił do

dyspozycji

kredyty w wysokości 1 237 mln USD

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Bilans płatniczy, kursy walutowe
Bilans p éatniczy kurs walutowy o mi¦Ödzynarodowy rynek walutowy
Bilans płatniczy i kursy walutowe
Bilans płatniczy i kursy walutowe
Bilans płatniczy- Ewela i Justa, Międzynarodowe stosunki gospodarcze
BILANS PŁATNICZY, Collegium Civitas, Miedzynarodowe stosunki gospodarcze MSG
Międzynarodowy Fundusz Walutowy
Kurs walutowy, międzynarodowe stosunki finansowe
Stosunki międzynarodowe, Międzynarodowy fundusz walutowy
Kurs+walutowy+i+rynek+walutowy, WNPiD, moje, ChomikBox, międzynarodowe stosunki gospodarcze
międzynarodowy fundusz walutowy, Ekonomia
miedzynar fundusz walutowy, Stosunki międzynarodowe, Międzynarodowe Stos Gosp

więcej podobnych podstron

Bilans płatniczy, kurs walutowy i międzynarodowy fundusz walutowy

Document Outline