prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz

prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz

POLITYKA

POLITYKA

SPOŁECZNA

SPOŁECZNA

(konspekt: wybrane slajdy-

(konspekt: wybrane slajdy-

teksty

teksty

z wykładów)

z wykładów)

ROZWÓJ SPOŁECZNY

ROZWÓJ SPOŁECZNY

"Jeżeli rozwój jest
uważany za proces
spontaniczny, możemy
się ograniczyć do
ustalenia jego wyników,
to jest zmian zaszłych w
danym czasie (a także
czynników, które
wpłynęły na taki lub inny
kierunek zmian)”

(Jan Danecki)

"jeżeli rozwój jest
uważany za proces
kierowany przez
politykę i planowanie;
trzeba wówczas
wprowadzić kategorię
celów rozwoju”

(Jan Drewnowski)

Można mówić o
horyzontach
historycznych: punkt
widzenia ówczesnych
środowisk oraz
horyzontach
socjologicznych: punkt
widzenia odmiennych
środowisk
rozpatrywania rozwoju
(postępu i regresu)
społecznego.

(Stanisław Ossowski)

DEFINICJE

DEFINICJE

POLITYKI SPOŁECZNEJ

POLITYKI SPOŁECZNEJ

Cytowane najczęściej
definicje polityki społecznej
jako działalności praktycznej

Polityka społeczna to polityka
"instytucji rządowych (governments)
tycząca działalności mającej
bezpośredni wpływ na dobrobyt
(welfare) obywateli, przez
dostarczanie im usług (services) lub
dochodów (income)”

(T.H.Marshall, Social Policy; London 1965, Hutchinson)

Najwięcej wątpliwości budzi
tłumaczenie jednego z terminów
podstawowych -

welfare

.

Według słowników jest to pojęcie
pochodzące od złożenia

well-being

, a

zatem welfare może oznaczać

dobrobyt

,

pomyślność

,

dobrostan

,

czyli wyrażać jakiś aspekt dążenia do
(osiągnięcia)

równowagi

(społecznej)

.

Złożenie

welfare state

obecnie

częściej tłumaczy się na

"państwo

opiekuńcze"

aniżeli na

"państwo

dobrobytu"

.

"nauką o sposobach (środkach)
jakimi grupy społeczne
powstrzymują (prevent), odraczają
(postpone), wprowadzają
(introduce) i podporządkowują
sobie (manage) zmiany w
strukturze (społecznej

- T.Sz.

)”

(Townsend, 1975)

definicja polityki społecznej jako nauki

"o celowym organizowaniu postępu
społecznego”

(Danecki, 1974)

„Polityka społeczna jako nauka
praktyczna bada zmiany
zachodzące w strukturze
społecznej pod wpływem celowej
działalności grup i instytucji
społecznych, formułując na tej
podstawie postulaty tyczące
racjonalizowania polityki
społecznej jako działalności
praktycznej”.

(T.Szumlicz, 1994)

Racjonalizowanie

należy rozumieć trojako:

1/ jako konieczność

uzasadniania

polityki

społecznej (analizowania i podawania argumentów
przemawiających za podejmowaniem danego
rodzaju przedsięwzięć społecznych);
2/ jako obowiązek

wyjaśniania

prowadzonej polityki

społecznej (przy czym nie powinno to być
usprawiedliwianie realizowanej polityki, lecz jej
krytyczny ogląd, a nawet swoiste demaskowanie);
3/ jako wymóg

usprawniania

prowadzonej

działalności (poszukiwania rozwiązań
systemowych, skutecznych i efektywnych, co
oznacza oczywiście znacznie więcej niż postulat
kalkulacji kosztów świadczeń społecznych,
albowiem sprawny system składa się z instytucji
niezbędnych, akceptowanych i dobrze
funkcjonujących).

Relacje nadrzędności

Relacje nadrzędności

(podrzędności):

(podrzędności):

POLITYKI SPOŁECZNEJ

POLITYKI SPOŁECZNEJ

wobec GOSPODARKI

wobec GOSPODARKI

• polityka społeczna ponad
gospodarką

(beyond economics; społeczne cele gospodarowania)

• gospodarka ponad polityką
społeczną

(polityka socjalna jako polityka szczegółowa polityki
gospodarczej)

• koncepcje rozwoju zrównoważonego

(współzależności między polityką społeczną a polityką
gospodarczą)

DEMOGRAFICZNE

DEMOGRAFICZNE

UWARUNKOWANIA

UWARUNKOWANIA

POLITYKI SPOŁECZNE

POLITYKI SPOŁECZNE

J

J

FINANSOWE

FINANSOWE

UWARUNKOWANIA

UWARUNKOWANIA

POLITYKI SPOŁECZNEJ

POLITYKI SPOŁECZNEJ

• podatek

• ulga podatkowa

• zwolnienie podatkowe

• kredyt

(preferencyjny)

• składka

• składka (udział składkowy)

• ulga podatkowa (dotycząca
składki)

• kredyt (zabezpieczenie przez
składkę)

• darowizna

• darowizna preferowana

Polityka społeczna = redystrybucja
dochodów

• redystrybucja podatkowa

• redystrybucja ubezpieczeniowa

• redystrybucja charytatywna

SFERY

SFERY

POLITYKI SPOŁECZNEJ

POLITYKI SPOŁECZNEJ

Zdrowie

Zdrowie

„zdrowie”
„opieka zdrowotna”
„ochrona zdrowia”
„polityka ochrony zdrowia”
„polityka zdrowotna”

Definicje zdrowia:

Zdrowie najogólniej przedstawia się jako
brak choroby. Zdrowie - niezdrowie

“...chorobą nazywam nieproporcjonalne do
wieku uszkodzenia struktury i funkcji
narządu lub zespołu narządów ciała.
Chorobie, tak rozumianej, towarzyszy
zazwyczaj, choć nie zawsze, cierpienie, a
więc niedobór subiektywnego poczucia
sprawności fizycznej, psychicznej
i społecznej, które to poczucie nazywam
zdrowiem ...".

(J.Aleksandrowicz)

Współcześnie najczęściej stosuje się definicję
opracowaną w 1948 r. przez

Światową

Organizację Zdrowia (WHO)

, zgodnie z którą

zdrowie to nie tylko brak choroby, ale także
pełnia fizycznego, psychicznego
i społecznego dobrostanu jednostki ludzkiej
i jej zdolność przystosowania się do
zmieniających się warunków otaczającego
środowiska.

Definicja ochrony zdrowia

Ochroną zdrowia nazywamy zorganizowaną
działalność, której celem jest utrzymanie w
dobrym stanie zdrowia człowieka
w środowisku, w którym rozwija się, żyje i
pracuje oraz zapobieganie chorobom i ich
leczenie, przedłużanie życia, poprawę stanu
zdrowia psychicznego i fizycznego,
szerzenie oświaty sanitarnej, organizowanie
opieki lekarskiej i pielęgniarskiej.

Promocja zdrowia jest sztuką interweniowania w
systemy społeczne i zachęcania do ich
przekształcania w środowiska zdrowe. Koncepcja
promocji zdrowia zakłada oddziaływanie na
zachowania, styl życia i otoczenie człowieka, a
także na szeroko pojęte uwarunkowania zdrowia w
celu poprawy i utrzymania zdrowia społeczeństwa.

Polityka ochrony zdrowia oznacza przyjętą
przez państwo koncepcję ochrony zdrowia
obywateli, której wyrazem jest system
zorganizowanych działań, urządzeń,
instytucji i norm prawnych służących
zdrowiu społeczeństwa.

(M.Miśkiewicz)

“Polityka zdrowotna jest dającym się wyodrębnić
procesem intencjonalnie wywołanych zdarzeń
odnoszących się do spraw zdrowia w skali
ponadjednostkowej, w którym to procesie obecne
są rozstrzygnięcia o charakterze władczym.
Elementami tego procesu mogą być decyzje o
podjęciu i decyzje o niepodejmowaniu działań,
działania podjęte i zrealizowane oraz działania nie
podjęte i zaniechane. Jego elementami mogą być
także tezy ideologiczne i sądy wartościujące, które
ukierunkowują i uzasadniają decyzje, czy też
aktywny lub bierny stosunek do problemu”.

(W.Cezary Włodarczyk)

Deklaracja Powszechna Praw Człowieka z 1948 r.,

art. XXV.1: “Każdy człowiek ma prawo do stopy

życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt jemu i

jego rodzinie, włączając w to wyżywienie, odzież,

mieszkanie, opiekę lekarską i konieczne

świadczenia socjalne, oraz prawo do ubezpieczenia

na wypadek bezrobocia, choroby, niezdolności do

pracy, wdowieństwa, starości lub utraty środków

do życia w inny sposób od niego niezależny.”

Konwencja nr 155 Międzynarodowej Organizacji

Pracy z 1981 r. dotycząca „bezpieczeństwa, zdrowia

pracowników i środowiska pracy.”

Europejska Karta Społeczna; część I.11: “Każdy ma

prawo do korzystania z wszelkich środków

umożliwiających mu posiadanie najwyższego

osiągalnego poziomu zdrowia.”

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z

2 kwietnia 1997 r., art. 68.1:“Każdy ma prawo do

ochrony zdrowia.” Równy dostęp do ochrony

zdrowia finansowanej ze środków publicznych.

Tablica 1. Szacunkowy wpływ czterech czynników na dziesięć
podstawowych przyczyn śmierci (w procentach)

Czynniki

Przyczyny śmierci Styl życia Środowiskowe Genetyczne Służba zdrowia
Choroby serca 54 9 25 12
Nowotwór 37 24 29 10
Śmierć nagła 50 22 21 7
Wypadki drogowe 69 18 1 12
Inne wypadki 51 31 4 14
Grypa/zapalenie płuc 23 20 39 18
Cukrzyca 34 0 60 6
Marskość wątroby 70 9 18 3
Samobójstwa 60 35 2 3
Zabójstwa 63 35 2 0
Powyższe przyczyny
Łącznie 51 19 20 10
Źródło: U.S. Centers for Disease Control, za M. R. Levy, M. Dignan, J . H. Shirreffs; Essentials of Life &Health, New York

1984.

Czynniki:

X Styl życia

X Środowiskowe

X Genetyczne
X Służba zdrowia

X Czynnik stylu życia

Na podstawie obserwacji czynników ryzyka w USA
opracowano listę zachowań, którą do swego stylu życia
powinien wprowadzić każdy, kto chce żyć dłużej w pełnym
zdrowiu:

 nie palić papierosów,
 unikać alkoholu,
 jeść śniadanie każdego dnia,
 nie jeść pomiędzy posiłkami,
 utrzymywać właściwy ciężar ciała,
 sypiać regularnie 7-8 godzin w ciągu nocy,
 wykonywać lekkie ćwiczenia fizyczne.

(M.R.Levy, M.Dignam, J.H.Shirreffs; Essentials of Life&Health, New York 1984).

Wśród prozdrowotnych zachowań związanych ze stylem
życia wymienia się także:

 właściwe reagowanie na wczesne symptomy
chorób,
 systematyczne przeprowadzanie badań
kontrolnych,
 respektowanie potrzeb organizmu w zakresie:

• wypoczynku,
• diety,
• ćwiczeń fizycznych,
• środowiska.

Podczas dorocznego “Światowego Forum Ekonomicznego” w Davos w
1999 r., Dean Ornish, Prezydent i Dyrektor Instytutu Badań nad
Prewencją Medyczną, przedstawił następującą receptę:

• zastąpić dietę bazującą na mięsie dietą bazującą na

warzywach;

• rzucić palenie (nawet jednego cygara dziennie)!

• regularnie zażywać ćwiczeń ruchowych (zaledwie 30 minut

marszu dziennie w trzech 10 min. dawkach może zmniejszyć

ryzyko przedwczesnej śmierci o 50%);

• zażywać środki uzupełniające dietę. Szczególnie polecane:

2-3 gramy oleju lnianego lub rybiego dziennie, co może

zredukować choroby serca o 50%, a 200 mikrogramów selenu

dziennie może zmniejszyć ryzyko raka piersi, prostaty i

innych narządów od 40 do 60%;

• skuteczniej radzić sobie ze stresem;

• zmierzyć się z „emocjonalnymi i duchowymi” chorobami

serca  samotnością i izolacją. Więcej kochać i być

szczęśliwym  oto klucz do lepszego zdrowia.

(D.Ornish: How to save your own life, World Economic Forum, 1999 Annual Meeting -
Davos 28 January - 2 February).

Zdrowie jednostki uwarunkowane jest także:

 stopniem zintegrowania społecznego

(umiejętność

pełnienia ról życiowych - np. jako pracownika,
członka rodziny, przyjaciela, sąsiada - w sposób
naturalny, przynoszący satysfakcję i nie
krzywdzący innych);

 stanem równowagi emocjonalnej

(człowiek zdrowy

emocjonalnie jest aktywny, działa efektywnie i z
zadowoleniem, ma świadomość własnych emocji,
umie radzić sobie z codziennymi problemami,
potrafi właściwie zachować się w sytuacji
stresującej, bez sięgania po alkohol czy leki);

 przyjętą filozofią życia

(człowiek zdrowy duchowo

ma poczucie, iż jego zachowania pozostają w
harmonii z jego systemem wartości, umie odnaleźć
sens życia, czuje się częścią natury).

X Czynnik środowiskowy

Wśród uwarunkowań zdrowia wymienia się

środowisko

, w którym:

żyje, przebywa, pracuje i wypoczywa

człowiek.

Chodzi tu głównie o 

aspekt ekologiczny

, ale

także niezidentyfikowaną jeszcze w pełni
socjosferę (środowisko psychospołeczne
związane z interakcjami zachodzącymi
między ludźmi).

X Czynnik genetyczny

Ryzyko związane z występowaniem wad, defektów i schorzeń
wrodzonych występuje we wszystkich krajach; również
bogatych, w których przyszłe matki mogą korzystać
z prenatalnej opieki medycznej.

Rozwój poradnictwa genetycznego i medycyny prenatalnej,
pojawienie się technicznych możliwości wczesnego
wykrywania i leczenia wad (jeszcze w okresie płodowym lub w
pierwszych tygodniach życia).

Są kraje, w których większość ciężarnych kobiet, u których
stwierdzono występowanie tzw. czynnika ryzyka
poddawanych jest diagnostyce prenatalnej.

Nowoczesna medycyna genetyczna pozwala na zmniejszenie częstości
urodzeń dzieci z wadami wrodzonymi, równocześnie nowoczesna opieka
zdrowotna w okresie prenatalnym, w czasie porodu oraz w pierwszym okresie
życia dziecka zmniejsza skalę tzw. selekcji naturalnej.

X Służba zdrowia

Charakterystyka aktualnego
systemu ochrony zdrowia
NFZ

Trzy ważne tezy:

1) Współczesne systemy ochrony zdrowia
eksponują tzw. pozytywną koncepcję zdrowia,
traktowanego jako zasoby społeczne stanowiące
sumę zasobów jednostkowych.
2) Taki sposób postrzegania zdrowia wynika z
konieczności ograniczenia lawinowego wzrostu
kosztów usług medycznych.
3) Podejmuje się działania mające na celu odejście
od prymatu modelu medycznego (koncentrującego
się na leczeniu choroby i tradycyjnym podejściu do
profilaktyki) na rzecz promocji zdrowia.

Podstawę prawną systemu ochrony zdrowia

stanowi - obowiązująca od 1 października 2004 r. –

USTAWA z dnia 27 sierpnia 2004 r.

o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków

publicznych

Narodowy Fundusz Zdrowia

oddziały wojewódzkie

Metody oceny (mierzenia) stanu
zdrowia

Nie powiodły się wielokrotnie podejmowane próby
skonstruowania syntetycznego miernika stanu zdrowia
społeczeństwa.
W analizach posługiwania się wieloma miernikami, które
pozwalają na bardziej kompleksową ocenę.

Najogólniej mierniki można podzielić na:

obiektywne

(określające poziom zjawisk lub procesów) oraz

subiektywne

(charakteryzujące odczucia ludzi wyrażone przez nich

samych).
Najczęściej stosowane są mierniki obiektywne (np.: zachorowania,
zgony, liczba lekarzy), jako statystycznie mierzalne i porównywalne.
Rzadko niestety (choć byłoby to pożyteczne i wskazane z uwagi na
powszechnie akceptowaną definicję zdrowia) korzystamy z mierników
subiektywnych (np.: samoocena stanu zdrowia, wpływ choroby na
aktywność, “dyskomfort psychospołeczny” jako nowa jednostka
chorobowa); są one bowiem niesłusznie traktowane jako mniej
wiarygodne oraz nieuchwytne statystycznie.

ZOB. DIAGNOZA SPOŁECZNA (2000, 2003, 2005, 2007)

Według innej typologii

mierniki stanu zdrowia

dzieli się na:

bezpośrednie pozytywne

(przedstawiające wielkości poszczególnych cech antropometrycznych oraz
przeciętne dalsze trwanie życia, rzadziej stosuje się mierniki funkcjonalnej
sprawności fizycznej, niezbędnej przy wykonywaniu różnych typowych
czynności) i

bezpośrednie negatywne

(biomedyczne mierniki chorób i zgonów, określające chorobę lub jej brak na
podstawie analizy patologicznej, pomiarów fizjologicznych lub
diagnostycznych ocen klinicznych, nie informujące o zasięgu choroby i
prognozie ani o wpływie choroby na człowieka; niestety, nie stosuje się miar
socjomedycznych, informujących o aktualnym stanie funkcjonowania
organizmu i samoocenie tego stanu oraz uwzględniających możliwość zmiany
poziomu funkcjonowania) oraz

pośrednie

, charakteryzujące: szeroko pojęte środowisko życia

ludności, zachowania i styl życia, a także funkcjonowanie służby
zdrowia i infrastruktury ochrony zdrowia

(odczuwa się jednakże poważne

braki w zakresie systematycznych badań prezentujących wpływ działań
służby zdrowia i przedsięwzięć organizacyjnych na stan zdrowia pacjentów i
ludności ogółem oraz analiz ekonomiczności alternatywnych działań i
przedsięwzięć).

Najczęściej w ocenie stanu zdrowia ludności stosuje się następujące
informacje statystyczne:
 dane o chorobach zarejestrowanych (wykrytych) w danym roku
kalendarzowym; odniesione do liczby ludności (w proporcji do 10 tys.
lub 100 tys.) określa się jako

zachorowalność (zapadalność)

;

 dane dotyczące zachorowań zarejestrowanych w ostatnim okresie
badania (nowe przypadki) oraz choroby wykryte w okresach
poprzednich i nadal leczone w okresie badanym; odniesione do liczby
ludności (w proporcji do 10 tys. lub 100 tys.) określa się jako

chorobowość

;

 dane dotyczące

absencji chorobowej

, obejmują dni niezdolności

do pracy z powodu chorób i wypadków w przeliczeniu na
100 zatrudnionych;
dane dotyczące zgonów ogółem lub według przyczyn, odniesione do
liczby ludności (w proporcji do 10 tys. lub 100 tys.) określa się jako

umieralność

;

 dane dotyczące zgonów dzieci w wieku poniżej 4 tygodni (do 27 dnia
życia) w stosunku do 1000 żywych urodzeń określa się jako

umieralność noworodków

;

 dane dotyczące zgonów dzieci w wieku poniżej 1 roku w stosunku do
1000 żywych urodzeń określa się jako

umieralność niemowląt

;

 dane dotyczące zgonów według przyczyn w stosunku do liczby osób
chorujących na daną jednostkę chorobową odniesione do 10 tys. lub
100 tys. ludności określa się jako

śmiertelność

;

 dane dotyczące średniej liczby lat, jakie ma jeszcze do przeżycia
osoba w wieku x lat określa się jako

przeciętne dalsze trwanie

życia

.

Tendencje:

• spadek liczby zgonów na 1000 osób
• większa umieralność wśród mężczyzn niż wśród
kobiet
• większa umieralność ludności wiejskiej niż
miejskiej
• zjawisko “nadumieralności” mężczyzn (teraz
ograniczone)

(w 1997 roku współczynnik umieralności mężczyzn
w wieku 4044 lata był nawet trzykrotnie wyższy
niż współczynnik umieralności kobiet w tej samej
grupie wieku)

• wydłuża się przeciętne trwanie życia

(w 1990 roku chłopiec – 66,3 lat, dziewczynka –
75,3 lat,
w 2007 roku chłopiec – 71,7 lat, dziewczynka – 80,7
lat;
dla mężczyzny w wieku 62 lat – 16,4 lat, dla kobiety
w wieku 62 lat – 21,2 lat, wielkość uśredniona –
17,6 lat)

• znacznie zmniejsza się umieralność niemowląt

Sposoby finansowania opieki zdrowotnej

kryterium “roli pełnionej przez akt woli osoby
płacącej”

• finansowanie przymusowe (systemy publiczne).
• finansowanie dobrowolne (prywatne)
także:
•rozwiązania publiczno-prywatne (zachęty)

finansowanie przymusowe obejmuje zarówno
obowiązkowe „składki”, jak też podatki
finansowanie dobrowolne obejmuje zarówno
dobrowolne ubezpieczenia, jak i bezpośrednio
wnoszone opłaty

Modele obliczania składki

(J. Wasem, Ramy analizy skutków przepisu dopuszczającego opcję wyjścia z
systemu publicznego ubezpieczenia zdrowotnego, 2000, Projekt Banku
Światowego, s. 4-9)

W każdym systemie ubezpieczeń
zdrowotnych istnieją dwa istotne
kryteria obliczania składek:

• wymiar czasu, odnoszący się do związku
pomiędzy terminem płacenia składki a terminem
otrzymania za nią świadczenia;
• wymiar ryzyka, odnoszący się do podstawy
obliczania składki.

Kryterium oparte na wymiarze czasu

Pod względem wymiaru czasu istnieją trzy
zasadnicze modele obliczania składki:
• model bieżącego finansowania świadczeń;
• model bieżącego finansowania świadczeń w
grupach wiekowych;
• model finansowania kapitałowego.

Kryterium oparte na wymiarze ryzyka

Pod względem wymiaru ryzyka istnieją cztery
zasadnicze modele obliczania składek:
• model oparty na dochodzie;
• model składki ryczałtowej, obliczanej na
podstawie stanu zdrowotnego społeczeństwa;
• model obliczania składki uzależniony od ryzyka
zachorowania.

Schemat powstawania pola

dla dodatkowych (prywatnych) ubezpieczeń chorobowych

dotychczasowy

standard

zabezpieczenia

oferowany

standard

zabezpieczenia

pożądany

standard zabezpieczenia

ZATRUDNIENIE

ZATRUDNIENIE

STRONA PODAŻOWA

ZATRUDNIENIE

STRONA POPYTOWA

a p

(zasoby pracy)

(miejsca pracy)

s r

PROCESY:

p z

- substytucja pracy żywej i

uprzedmiotowionej

- inwestowanie i lokalizacja

gospodarcza
e e

- ruchliwość zawodowa i przestrzenna

k s

MECHANIZMY:

- rynek pracy

t t

- planowanie zatrudnienia

y r

INSTYTUCJE:

- pośrednictwo pracy

z

- orientacja i poradnictwo zawodowe

e

STANY /NIE/RÓWNOWAGI:

- zatrudnienie pełne

n

- deficyt siły roboczej

- bezrobocie

n

e
u k ł a d y t e r y t o r i a l n
e

Polityka zatrudnienia

(akcent - tworzenie miejsc pracy)

Polityki rynków pracy

(akcent - dostosowanie zasobów pracy do miejsc
pracy)

Lokalne rynki pracy

Pojęcie lokalnego rynku pracy

miejsce
zamieszkania

45 min.

45 min.

45 min.

45 min.

45
min.

miejsce

pracy

miejsce
pracy

miejsce

pracy

miejsce
pracy

miejsc

e

pracy

Stopa bezrobocia

B

P +
B

gdzie:

S

b

- stopa bezrobocia

B - bezrobotni

P - pracujący

P + B = aktywni zawodowo

S

b

=

• bezrobocie rejestracyjne

(dane dotyczące [lokalnych] Powiatowych Urzędów
Pracy)

• BAEL (Badanie Aktywności Ekonomicznej
Ludności)

= LFS (Labour Force Survey)

We wszystkich krajach o gospodarce rynkowej występują:

systemy zabezpieczenia na wypadek bezrobocia

Systemy publiczne:

Obowiązkowe zabezpieczenie na wypadek bezrobocia

(dziedzina zabezpieczenia społecznego)

Dobrowolne grupowe ubezpieczenia na wypadek bezrobocia

(niekiedy wspierane przez państwo)

związkowe kasy ubezpieczenia

na wypadek bezrobocia

(przynależność do kasy bezrobocia jest

najczęściej związana z przynależnością związkową).

Prywatne ubezpieczenia bezrobocia

Załącznik do ustawy o działalności ubezpieczeniowej - Dział II - grupa

16:
„16. Ubezpieczenie różnych ryzyk finansowych, w tym:
1) ryzyko utraty zatrudnienia,
2)
(...)”

Elementy konstrukcyjne zabezpieczenia od bezrobocia:

definicje bezrobotnego

• zdolność do pracy

• gotowość do jej podjęcia

• rejestracja we właściwej instytucji

definicja bezrobotnego uprawnionego do świadczenia
+

warunki dotyczące poprzedniego zatrudnienia i
u[za]bezpieczenia

wysokość świadczeń

• granice (dolna i górna) świadczeń

• stopniowe obniżanie świadczeń

• możliwość świadczeń zryczałtowanych

okres wypłaty świadczeń (okres odszkodowawczy)

1 rok

3 m.

3 m.

6
miesięcy

+

70%

50%

40%

+ uwzględnianie sytuacji na lokalnym rynku pracy
+ uwzględnianie sytuacji rodzinnej bezrobotnego

założenia:

założenia:

średnie wynagrodzenie = 2.000 PLN

średnie wynagrodzenie = 2.000 PLN

bezrobocie czterech osób, które utraciły wynagrodzenia w

bezrobocie czterech osób, które utraciły wynagrodzenia w

wysokości:

wysokości:

1.000

1.000

2.000

2.000

5.000

5.000

6.000

6.000

700

700

1.400

1.400

2.000

2.000

2.000

2.000

667

667

1.000

1.000

2.000

2.000

2.000

2.000

667

667

800

800

2.000

2.000

2.000

2.000

--------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------

675 1.050 2.000 2.000

675 1.050 2.000 2.000

wskaźniki zastąpienia wynagrodzenia przez

wskaźniki zastąpienia wynagrodzenia przez

świadczenie:

świadczenie:

67,5% 52,5% 40,0% 33,0%

67,5% 52,5% 40,0% 33,0%

Nazwa i data wydania ustawy

Ustawa o zatrudnieniu (29.12.1989)

Definicja bezrobotnego uprawnionego do świadczenia

Osoba zdolna do pracy, gotowa do podjęcia pracy i zarejestrowana.

Wysokość i czas otrzymywania świadczenia

70% wynagrodzenia przez okres 3 miesięcy; 50% wynagrodzenia
przez dalsze 6 miesięcy; 40% po upływie 9 miesięcy; zasiłek nie
może być niższy od najniższego wynagrodzenia i przekraczać
przeciętnego wynagrodzenia.

Absolwenci szkół wyższych: 200%, 150% i 100%; pozostali: 150%,
100% i 100% najniższego wynagrodzenia. Absolwent otrzymuje
zasiłek przez 12 miesięcy.

Uwagi dodatkowe

Preferencje dla tzw. zwolnień grupowych i związane z długim (25 i 30
lat) stażem pracy.

Zasiłek nie przysługuje bezrobotnemu, który odmówił przyjęcia dwóch
kolejnych propozycji odpowiedniej pracy.

Rozwiązanie najbardziej ubezpieczeniowe

Stan według ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu z 16.10.1991

Definicja bezrobotnego uprawnionego do świadczenia

Osoba, która w okresie 12 miesięcy przepracowała co najmniej 180
dni. Nie dotyczy absolwentów.

Wysokość i czas otrzymywania świadczenia

70% wynagrodzenia przez okres 3 miesięcy; 50% wynagrodzenia
przez dalsze 6 miesięcy; 40% po upływie 9 miesięcy. Świadczenie nie
może być niższe niż 33% przeciętnego wynagrodzenia i nie może
przekraczać kwoty tego wynagrodzenia. Świadczenie tylko przez 12
miesięcy, chyba że dłuższy staż pracy.
Absolwenci otrzymują świadczenie po upływie 3 miesięcy od
zarejestrowania się.

Uwagi dodatkowe

Nie można dwukrotnie odmówić przyjęcia pracy.
Możliwość przedłużania pobierania zasiłków w rejonach o
szczególnym nasileniu bezrobocia.

Nazwa i data wydania ustawy

Ustawa o zmianie ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu (15.02.1992)

Definicja bezrobotnego uprawnionego do świadczenia

Wysokość i czas otrzymywania świadczenia

Zasiłek w wysokości 36% przeciętnego wynagrodzenia.

Uwagi dodatkowe

Nazwa i data wydania ustawy

Ustawa o zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu
bezrobociu
(6.12.1996)

Definicja bezrobotnego uprawnionego do świadczenia

Osoba, która w okresie 18 miesięcy przepracowała co najmniej 365
dni.

Wysokość i czas otrzymywania świadczenia

Zróżnicowanie wysokości zasiłku ze względu na staż pracy: 80% przy
stażu do 5 lat oraz 120% przy stażu ponad 20 lat.
Zróżnicowanie czasu otrzymywania zasiłku ze względu na sytuację na
lokalnym rynku pracy. 6 miesięcy, gdy stopa bezrobocia niższa od
średniej krajowej; 12 miesięcy, gdy stopa wyższa od średniej
krajowej, ale niższa od jej dwukrotności; 18 miesięcy, gdy stopa
bezrobocia wyższa dwukrotnie od średniej krajowej i osoba
bezrobotna posiada ponad 20.letni staż pracy.

Uwagi dodatkowe

Czas otrzymywania zasiłku niepowiązany z sytuacją rodzinną.
Zlikwidowanie tzw. zasiłków przed emerytalnych.

Edukacja

(1)

• definicja
• rola PS – wyrównywanie szans
• prawo do edukacji
• interwencja państwa na rynku

edukacji – warunki i narzędzia

• edukacja, dobro publiczne, efekty

zewnętrzne

• alokacja edukacji
• teoria kapitału ludzkiego, rodzaje

kapitału ludzkiego

Edukacja (2)

• wpływ edukacji na wzrost gospodarczy
• wykształcenie a dochód, hipoteza

screeningu, eksperyment japoński

• wykształcenie jako inwestycja,

prywatne i publiczne stopy zwrotu

• polityka krajów OECD dot. kształcenia

– problem równości:

 konstrukcja systemów edukacyjnych
 działania w szkole i poza nią
 alokowanie aktywów

ZABEZPIECZENIE

ZABEZPIECZENIE

SPOŁECZNA

SPOŁECZNA

Polityka społeczna
składa się z działań o charakterze:

 kreującym

(założenie

możliwości

kształtowania

stosunków

społecznych)

 antycypacyjnym

(założenie zasadności uprzedzania ryzyk społecznych)

 interwencyjnym

(założenie konieczności usuwania napięć społecznych)

W

“nowej”

polityce

społecznej
zaczynają

dominować

działania
o

charakterze

antycypacyjnym

Wyrazem

działań

antycypacyjnych jest

system

zabezpieczenia

społecznego

Zakres przedmiotowy

systemu zabezpieczenia społecznego

wyznacza katalog ryzyk społecznych:

 choroby

 macierzyństwa

 inwalidztwa

 śmierci żywiciela

 wypadków przy pracy

 bezrobocia

 starości

 nagłych wydatków

Recommendation No. 67 (1944) “Income
Security”
Convention No. 102 (1952) “Minimum
Standards of Social Security”

International Labour Organisation, Convention and
Recommendation 1919-1966, ILO Geneva 1966.

W konstruowaniu
systemu

zabezpieczenia

społecznego
trzeba odróżniać modelowe
zasady

(metody

i

techniki)

zabezpieczenia:



zaopatrzeniowe

 ubezpieczeniowe

 filantropijne

Kryteria odróżniające

Kryteria odróżniające

zasady zabezpieczenia:

zasady zabezpieczenia:

•

źródło finansowania

źródło finansowania

•

charakter (tytuł do)

charakter (tytuł do)

uprawnienia

uprawnienia

Kryterium źródła finansowania:

 zasada zaopatrzeniowa =

podatek – fundusze budżetowe

 zasada ubezpieczeniowa =

składka – fundusze

ubezpieczeniowe

 zasada filantropijna =

darowizna – fundusze

charytatywne

Kryterium charakteru
uprawnienia:



zasada zaopatrzeniowa =

uprawnienie obywatelskie

 zasada ubezpieczeniowa =

uprawnienie członka wspólnoty ryzyka

 zasada filantropijna =

„uprawnienie” do wsparcia

(możliwość wsparcia, ale „udokumentowanie”
konieczności wsparcia)

Zakres przedmiotowy

systemu zabezpieczenia społecznego

wyznacza

katalog ryzyk społecznych:

ryzyka, których skutki, powodujące straty w
zasobach gospodarstwa domowego, są
finansowane z FUS:

 starości

 niedołęstwa starczego

 niezdolności do pracy

 śmierci żywiciela

 choroby

 macierzyństwa

 wypadków przy pracy

= Fundusz Ubezpieczeń

Społecznych

fundusz

fundusz

emerytalny

emerytalny

fundusz rentowy

fundusz rentowy

fundusz

fundusz

chorobowy

chorobowy

fundusz

fundusz

wypadkowy

wypadkowy

RYZYKO NIEZDOLNOŚCI DO

RYZYKO NIEZDOLNOŚCI DO

PRACY

PRACY

USTAWA z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych

renta - renta inwalidzka (z tytułu
niezdolności do pracy),
rencista - osoba mająca ustalone prawo do
renty inwalidzkiej (z tytułu niezdolności do
pracy).

Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy
jest osoba, która całkowicie lub częściowo
utraciła zdolność do pracy zarobkowej z
powodu naruszenia sprawności organizmu i
nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po
przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba,
która utraciła zdolność do wykonywania
jakiejkolwiek pracy.
Częściowo niezdolną do pracy jest osoba,
która w znacznym stopniu utraciła zdolność
do pracy zgodnej z poziomem posiadanych
kwalifikacji.

Przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności
do pracy oraz rokowania co do odzyskania
zdolności do pracy uwzględnia się, według
wiedzy medycznej:
1) stopień naruszenia sprawności organizmu
oraz możliwości przywrócenia niezbędnej
sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji,
2) możliwość wykonywania dotychczasowej
pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość
przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod
uwagę rodzaj i charakter dotychczas
wykonywanej pracy, poziom wykształcenia,
wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Decyzje:
trwała niezdolność do pracy - nie ma
rokowań odzyskania zdolności do pracy.
okresowa niezdolność do pracy - istnieją
rokowania odzyskania zdolności do pracy.

Zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych
w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie stanowi
przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności do
pracy.
W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności
organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub
długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu
podstawowych potrzeb życiowych, orzeka się
niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje
ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące
warunki:
1) jest niezdolny do pracy,
2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,
3) niezdolność do pracy powstała w zasadzie w
okresach zatrudnienia.

Warunek posiadania wymaganego okresu
składkowego i nieskładkowego, uważa się za
spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres
składkowy i nieskładkowy, wynoszący łącznie co
najmniej:
1) 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała
przed ukończeniem 20 lat,
2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w
wieku powyżej 20 do 22 lat,
3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w
wieku powyżej 22 do 25 lat,
4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w
wieku powyżej 25 do 30 lat,
5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w
wieku powyżej 30 lat.

Osobie, która spełniła określone warunki
przysługuje:

• renta stała - jeżeli niezdolność do pracy jest
trwała,

• renta okresowa - jeżeli niezdolność do pracy jest
okresowa.

Osobie, w stosunku do której orzeczono celowość
przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność
do pracy w dotychczasowym zawodzie lub niezdolność do
służby, przysługuje renta szkoleniowa (okres 6 miesięcy).

Obliczanie renty inwalidzkiej

Obliczanie renty inwalidzkiej

element 1

element 1

KB x 24%

KB x 24%

element 2

element 2

PW x 1,3% za każdy rok okresów składkowych

PW x 1,3% za każdy rok okresów składkowych

element 3

element 3

PW x 0,7% za każdy rok okresów nieskładkowych

PW x 0,7% za każdy rok okresów nieskładkowych

element 4

element 4

PW x 0,7% za każdy rok okresu brakującego

PW x 0,7% za każdy rok okresu brakującego

(do pełnych 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych,

(do pełnych 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych,

przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do

przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do

dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat)

dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat)

Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy
wynosi 75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej
do pracy.

Renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy wymiaru
renty.
Renta szkoleniowa nie może być niższa niż
najniższa renta dla osoby częściowo niezdolnej do
pracy.

RYZYKO ŚMIERCI ŻYWICIELA

RYZYKO ŚMIERCI ŻYWICIELA

USTAWA z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych

renta - renta rodzinna,
rencista - osoba mająca ustalone prawo do
renty rodzinnej.

Renta rodzinna przysługuje
uprawnionym członkom rodziny osoby,
która w chwili śmierci miała ustalone
prawo do emerytury lub renty z tytułu
niezdolności do pracy lub spełniała
warunki wymagane do uzyskania
jednego z tych świadczeń.

Do renty rodzinnej uprawnieni są
następujący (spełniający określone
warunki) członkowie rodziny:

• dzieci (własne, dzieci drugiego małżonka
oraz dzieci przysposobione),

• przyjęte na wychowanie i utrzymanie
(przed osiągnięciem pełnoletności) wnuki,
rodzeństwo i inne dzieci,

• małżonek (wdowa i wdowiec),

• rodzice.

Dzieci mają prawo do renty rodzinnej:

• do ukończenia 16 lat,

• do ukończenia nauki w szkole, jeżeli
przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej
jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia,
albo

• bez względu na wiek, jeżeli stały się
całkowicie niezdolne do pracy oraz do
samodzielnej egzystencji lub
całkowicie niezdolne do pracy w
powyższych okresach.

Przyjęte na wychowanie i utrzymanie
wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, mają
prawo do renty rodzinnej, jeżeli
spełniają określone wyżej warunki, a
ponadto:

• zostały przyjęte na wychowanie i
utrzymanie co najmniej na rok przed
śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub
rencisty), chyba że śmierć była
następstwem wypadku, oraz

• nie mają prawa do renty po zmarłych
rodzicach.

Wdowa ma prawo do renty rodzinnej,
jeżeli:

• w chwili śmierci męża osiągnęła wiek
50 lat lub była niezdolna do pracy albo

• wychowuje co najmniej jedno z
dzieci, wnuków lub rodzeństwa
uprawnione do renty rodzinnej po
zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16
lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18
lat życia.

Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła
wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie
później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania
wychowywania wymienionych osób.
Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie
pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty
rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia określonych warunków, w dniu
śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony.
Wdowa nie spełniająca określonych wyżej warunków do renty
rodzinnej, nie mająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do
okresowej renty rodzinnej.

Rodzice mają prawo do renty
rodzinnej, jeżeli:

• ubezpieczony (emeryt lub rencista)
bezpośrednio przed śmiercią
przyczyniał się do ich utrzymania,

• spełniają odpowiednio warunki
określone dla wdowy i wdowca oraz,
co do wieku.

Renta rodzinna wynosi:

• dla jednej osoby uprawnionej - 85%
świadczenia, które przysługiwałoby
zmarłemu,

• dla dwóch osób uprawnionych - 90%
świadczenia, które przysługiwałoby
zmarłemu,

• dla trzech lub więcej osób
uprawnionych - 95% świadczenia,
które przysługiwałoby zmarłemu.

Za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
uważa się kwotę emerytury lub renty z tytułu całkowitej
niezdolności do pracy.
Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna
łączna renta rodzinna.
Renta rodzinna podlega podziałowi na równe części między
uprawnionych.

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa
Niezdolność do pracy z tzw. ogólnego stanu zdrowia
oraz niezdolności w wyniku wypadku przy pracy.

zasiłek chorobowy
świadczenie rehabilitacyjne
zasiłek wyrównawczy
zasiłek macierzyński
zasiłek opiekuńczy
zasiłek wychowawczy
zasiłek porodowy

Świadczenia pieniężne z funduszu

Świadczenia pieniężne z funduszu

chorobowego:

chorobowego:

•

zasiłek chorobowy

zasiłek chorobowy

•

świadczenie rehabilitacyjne

świadczenie rehabilitacyjne

•

zasiłek wyrównawczy

zasiłek wyrównawczy

•

zasiłek macierzyński

zasiłek macierzyński

•

zasiłek opiekuńczy

zasiłek opiekuńczy

•

zasiłek porodowy

zasiłek porodowy

Świadczenia pieniężne z funduszu

Świadczenia pieniężne z funduszu

wypadkowego:

wypadkowego:

Świadczenia odszkodowawcze z tytułu uszczerbku

Świadczenia odszkodowawcze z tytułu uszczerbku

na zdrowiu lub śmierci

na zdrowiu lub śmierci

•

odszkodowania jednorazowe

odszkodowania jednorazowe

•

świadczenia wyrównawcze

świadczenia wyrównawcze

•

odszkodowanie za przedmioty

odszkodowanie za przedmioty

uszkodzone

uszkodzone

Świadczenia z tytułu skutków wypadku przy pracy w

Świadczenia z tytułu skutków wypadku przy pracy w

zakresie zdolności do zarobkowania

zakresie zdolności do zarobkowania

•

zasiłek chorobowy

zasiłek chorobowy

•

renta inwalidzka

renta inwalidzka

•

renta rodzinna

renta rodzinna

Waloryzacja świadczeń

Emerytury i renty podlegają
waloryzacji w celu zachowania
co najmniej ich realnej wartości
w odniesieniu do wzrostu cen
towarów i usług
konsumpcyjnych ogółem.

ZABEZPIECZENI

ZABEZPIECZENI

E

E

EMERYTALNE

EMERYTALNE

A

60/65

oszczędzanie

O = U + K + M

p.d.t.ż.

Jak „skonsumować” oszczędności
emerytalne?

Ile oszczędzać?
Jak oszczędzać?

Schemat. Charakterystyka ryzyka starości

Schemat. Charakterystyka ryzyka starości

ubezpieczenie ze świadczeniem
dożywotnim

Pojęcie oszczędności
emerytalnych:

• gromadzenie uprawnień (U)
• gromadzenie kapitału (K)
• gromadzenie majątku (M)

Najważniejsze cechy reformy systemu emerytalnego:

 przyjęcie prezentacji systemu w ujęciu filarowym


zastosowanie ujęcia funduszowego



ustanowienie systemu o zdefiniowanej składce

 uwzględnienie w systemie finansowania kapitałowego
 urzeczywistnienie zasady ekwiwalentności ubezpieczeniowej
 wprowadzenie płacenia części składek przez pracownika
 sformułowanie nowej roli państwa
 uznanie roli instytucji prywatnych
 określenie nowej roli pracodawcy w organizacji przedsięwzięć
emerytalnych
 ustalenie zakresu uczestnictwa w systemie według kryterium
wieku
 spowodowanie zabiegania organizatorów systemu o uczestników
 założenie inicjatywy przyszłych emerytów

Schemat 1.

Klasyczna

prezentacja trójfilarowa systemu emerytalnego

kryteria:

Filar I

Filar II

Filar III

podmiotowe

państwo

zakład pracy
(pracodawca)

gospodarstwo
domowe

dochodowe

emerytura
standardowa

dodatkowe
środki emerytalne

dodatkowe
środki emerytalne

część
systemu

bazowa

dodatkowa

dodatkowa

Źródło: opracowanie własne.

Schemat 2. Prezentacja trójfilarowa systemu emerytalnego

w Polsce

zasada przystąpienia

obowiązkowe dobrowolne

Filar I

repartycyjne

Filar II

Filar III

kapitałowe

zasada
finansowania

części:
bazowa dodatkowa

Źródło: opracowanie własne.

„

„

Stary” system emerytalny

Stary” system emerytalny

element 1

element 1

KB x 24%

KB x 24%

element 2

element 2

PW x 1,3% za każdy rok składkowy

PW x 1,3% za każdy rok składkowy

element 3

element 3

PW x 0,7% za każdy rok

PW x 0,7% za każdy rok

nieskładkowy

nieskładkowy

założenia:

założenia:

kwota bazowa 2.000 PLN (średnie wynagrodzenie - składki

kwota bazowa 2.000 PLN (średnie wynagrodzenie - składki

pracownika)

pracownika)

lata składkowe - 30

lata składkowe - 30

lata nieskładkowe - 5

lata nieskładkowe - 5

indywidualne wskaźniki podstawy wymiaru czterech osób:

indywidualne wskaźniki podstawy wymiaru czterech osób:

50%

50%

100%

100%

250%

250%

300%

300%

480

480

480

480

480

480

480

480

390

390

780

780

1950

1950

1950

1950

35

35

70

70

175

175

175

175

--------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------

905 1.330 2.605 2.605

905 1.330 2.605 2.605

wskaźniki zastąpienia wynagrodzenia przez

wskaźniki zastąpienia wynagrodzenia przez

emeryturę:

emeryturę:

90,5% 66,5% 52,1% 43,4%

90,5% 66,5% 52,1% 43,4%

Filar I - część repartycyjna

Fundusz

Fundusz

emerytalny

emerytalny

w

ramach FUS

w dyspozycji

w dyspozycji

ZUS

ZUS

Filar II – część kapitałowa

Filar II – część kapitałowa

OFE + PTE

OFE + PTE

depozytariusz (bank)

depozytariusz (bank)

agent transferowy

agent transferowy

+ ZUE

+ ZUE

zasada obliczania emerytury:

E

=

K

p.d.t.
ż.

U +

6
0

6
5

Składka 12,22

ZUS

FUS

bieżąca
wypłata
emerytur

indywidualne konta

zapisy przyszłych uprawnień
emerytalnych

kp + u

1

+ u

2

+ u

3

+ ...+

u

n

=

U

(systematyczna waloryzacja
uprawnień)

zasada obliczania
emerytury:

E

=

U

pdtż

Wielkość środków

Wielkość środków

deficyty:

deficyty:

•

systemowy

systemowy

•

polityczny

polityczny

•

demograficzny

demograficzny

Składka 7,30

PTE

OFE

lokowanie aktywów
indywidualne rachunki

(j

1

+ j

2

+ j

3

+ ...+ j

n

) =

J

J

x

W

j

=

K

zasada obliczania
emerytury:

E

=

K

pdtż.

Opłata od składki

opłata za zarządzania

• rynek wypłat z OFE

 ryzyko aktuarialne i inwestycyjne
 wypłata jednorazowa, programowana

(kapitałowa emerytura okresowa), renta
dożywotnia (dożywotnia emerytura
kapitałowa)

 zabezpieczenie przed szokiem przejścia (3-

letnia malejąca gwarancja zwrotu składki)

 zabezpieczenie przed inflacją (koszt) a udział

w zyskach

Filar III

Filar III (dodatkowe przedsięwzięcia

(dodatkowe przedsięwzięcia

emerytalne):

emerytalne):

zakładowe programy

zakładowe programy

emerytalne

emerytalne

PPE

PPE

indywidualne plany

indywidualne plany

emerytalne

emerytalne

IKE

IKE

Zabezpieczenie starości

powtórka:

• fundusz a plan emerytalny
• finansowanie repartycyjne a

kapitałowe

• system DB vs DC (NDC)
• trzeci filar w Polsce

 PPE: 4 możliwe sposoby zarządzania, składka

podstawowa i dodatkowa, sposoby wypłat

 IKE: 4 możliwe sposoby oszczędzania, limity

wpłat, podstawowe zasady wypłat

POTRZEBY SPOŁECZNE

POTRZEBY SPOŁECZNE

I ICH DIAGNOZOWANIE

I ICH DIAGNOZOWANIE

Potrzeba jest terminem psychologicznym:

“to odczuwany przez jednostkę stan
braku czegoś, co w związku ze
strukturą organizmu, indywidualnym
doświadczeniem oraz miejscem
jednostki w społeczeństwie jest
niezbędne do utrzymania jej przy
życiu, umożliwienia jej rozwoju,
utrzymania określonej roli społecznej,
zachowania równowagi psychicznej”.

(Encyklopedia Multimedialna PWN 1999. Leksykon PWN, Warszawa 1999, hasło: potrzeba.)

„Potrzeby społeczne to takie potrzeby,
których zaspokojenie wymaga
istnienia i działania instytucji
społecznych na rzecz zamierzonych
celów i o dających się przewidzieć z
dostatecznym prawdopodobieństwem
skutkach działania”.

(A.Lisowski)

Syntetyczny wskaźnik poziomu życia:

Siedem grup potrzeb:

1) Wyżywienie

2) Mieszkanie

3) Zdrowie

4) Wykształcenie
5) Rekreacja
6) Zabezpieczenie społeczne
7) Zagospodarowanie materialne

ustalenie wartości progowych (krytycznych)
mierniki minimum i mierniki optimum (0-100%)
podejście statystyczne, planistyczne, porównawcze

(J.Drewnowski, A.Luszniewicz, J.Rosner)

Wyżywienie (80,0)

• kaloryczność żywienia
• spożycie białka
• kaloryczność żywienia (bez skrobi)

spożycie

białka pochodzenia zwierzęcego

Mieszkanie (66,0)

• jakość usług mieszkaniowych (kanalizacja i
wodociąg)

(łazienka)

• zaludnienie mieszkań
• samodzielność zamieszkiwania

Zdrowie (85,0)

• dostępność usług medycznych (liczba łóżek
szpitalnych)

• zgony z powodu chorób zakaźnych i
pasożytniczych

zgony niemowląt

• zgony powyżej 50 lat

zachorowalność na gruźlicę

Wykształcenie (85,0)

• powszechność systemu szkolnego
(podstawowego, średniego, wyższego)

• stopa wydajności zakładów nauczania
• liczba uczniów na jednego nauczyciela

Rekreacja (65,0)

• czas wolny od pracy zarobkowej
• nakład czasopism

frekwencja w teatrach

• abonenci radia i TV

abonenci TV

Zabezpieczenie społeczne (78,0)

• nagła śmiertelność
• powszechność ubezpieczenia na wypadek choroby
• powszechność świadczeń rentowych i

emerytalnych

zabezpieczenie na starość

Zagospodarowanie materialne (21,0)

• nadwyżka z dochodów bieżących (w USD)

(w zł)

nadwyżka z dochodów okresów przeszłych (stopa

motoryzacji indywidualnej, stopa mechanizacji prac

domowych, stopa niezawodowej turystyki

zagranicznej)

Wskaźniki zaspokojenia potrzeb
społecznych

Elementy:

(1) Nazwa potrzeby

(2) Charakterystyka zaspokajanej potrzeby

(3) Wskaźniki społeczne

(L.Doyal, I.Gough, A Theory of Human Need. The Giulford Press; New York 1991, s. 219-220.)

1. Pożywienie i woda
2. Mieszkanie
3. Praca
4. Środowisko fizyczne
5. Opieka zdrowotna
6. Potrzeby dzieci
7. Wsparcie grupy społecznej
8. Bezpieczeństwo ekonomiczne
9. Fizyczne bezpieczeństwo
10. Szkolnictwo
11. Planowanie rodziny i rodzicielstwo

Podczas dorocznego “Światowego Forum Ekonomicznego” w Davos w
1999 r., Dean Ornish, Prezydent i Dyrektor Instytutu Badań nad
Prewencją Medyczną, przedstawił następującą receptę:

• zastąpić dietę bazującą na mięsie dietą bazującą na
warzywach;

• rzucić palenie (nawet jednego cygara dziennie)!

• regularnie zażywać ćwiczeń ruchowych (zaledwie 30 minut
marszu dziennie w trzech 10 min. dawkach może zmniejszyć
ryzyko przedwczesnej śmierci o 50%);

• zażywać środki uzupełniające dietę. Szczególnie polecane:
2-3 gramy oleju lnianego lub rybiego dziennie może
zredukować choroby serca o 50%, a 200 mikrogramów selenu
dziennie może zmniejszyć ryzyko raka piersi, prostaty i
innych narządów od 40 do 60%;

• skuteczniej radzić sobie ze stresem;

• zmierzyć się z „emocjonalnymi i duchowymi” chorobami
serca  samotnością i izolacją. Więcej kochać i być

szczęśliwym  oto klucz do lepszego zdrowia.

(D.Ornish: How to save your own life, World Economic Forum, 1999 Annual Meeting -
Davos 28 January - 2 February).

MODELE

MODELE

(WZORCE, WZORY)

(WZORCE, WZORY)

POLITYKI

POLITYKI

SPOŁECZNEJ

SPOŁECZNEJ

Pojęcia:

Model

(zasada abstrakcji; pojęcie typu
idealnego)

Wzorzec

(realizowana koncepcja)

Wzór

(koncepcja do naśladowania)

Richard Titmuss (1974)

Modele (wzorce) polityki

społecznej:

•

Model marginalny

(polityka społeczna, jeśli zawodny prywatny rynek i
rodzina)

•

Model motywacyjny

(polityka społeczna, jako dopełnienie polityki
ekonomicznej)

•

Model instytucjonalno-

redystrybucyjny

(polityka społeczna – integrująca, wyrównywanie poziomu
życia)

Gosta Esping-Andersen (1990)

Modele (reżimy) polityki

społecznej:

• Model liberalny

(selektywne programy socjalne, Stany Zjednoczone)

• Model konserwatywny

(kontynentalny, Niemcy)

• Model
socjaldemokratyczny

(pełne bezpieczeństwo socjalne, Skandynawia)

Tadeusz Szumlicz (1994)

• Model interwencji

społecznej

(kategoria konstrukcyjna -

luka społeczna

)

• Model antycypacji

społecznej

(kategoria konstrukcyjna -

ryzyko społeczne

)

• Model redystrybucji

społecznej

(kategoria konstrukcyjna -

konsumpcja społeczna

)

• Wzorzec realizacyjny

(kategoria wyjaśniająca

-

struktura społeczna

)