Katastrofy ekologiczne w Polsce

grudzień 1967
Iwiny na Pogórzu Kaczawskim- przerwanie
wału zbiornika poflotacyjnego koplani rud
miedzi Konrad
13 grudnia o godz. 3.00 w nocy doszło do
przerwania wału piętrzącego wodę i osady
zbiornika Iwiny. Wyrwą o długości 68 m u
podstawy i 134 m w koronie wydostało się 4,6
mln m

3

płynnych osadów. Zalały one dolinę

rzeki Bobrzycy (prawy dopływ Bobru) na
długości 19 km pasem o szerokości od 50-220
m. Szlamem pokryta została powierzchnia wsi
Iwiny, Raciborowice Dolne, Lubków, Tomaszów
Bolesławiecki, Kraśnik i Dąbrowa. Zginęło
wówczas 18 osób a 570 odniosło rany.
Odnotowano także duże straty zwierząt
gospodarskich. Na zalanym obszarze znalazło
się 121 domów mieszkalnych, 407 budynków
gospodarczych, drogi i tory kolejowe. 

sierpień 1992
Pożar lasów w Kuźni Raciborskiej
Przyrost pożaru następował w zastraszającym tempie:
- po pierwszej godzinie: 100 ha,
- po trzech godzinach - 600 ha,
- po sześciu godzinach - 2000 ha.

Ogień przesuwał się po wierzchołkach drzew z prędkością
120-150 km/h. Następowały przerzuty ognia po kilkaset
metrów, często nad pracującymi jednostkami strażaków.
27 sierpnia pożar osiągnął swój maksymalny przyrost powie-
rzchni - rósł o ponad 10 ha w ciągu minuty! Po przekroczeniu
drogi Gliwice -Kędzierzyn pożar rozszerzał się na północ i na
wschód. W okolicach Kuźni odciął dostęp do zbiorników
wodnych.

Znalazł się w odległości 4-5 km od potężnych
zbiorników paliwa (70.000 ton) na przedmieściach Kędzie-
rzyna i Zakładów Chemicznych w Kędzierzynie -Blachowni.
Podjęto wzmożoną akcję gaśniczą na tym obszarze, by
zapobiec niewyobrażalnej w skutkach katastrofie eko-
logicznej.
Pożar lasów w rejonie Kuzni Raciborskiej, Kędzierzyna-Kozla ,
Rud Raciborskich i Rudzińca pochłonął blisko 10.000 ha lasu,
trwał 15 dni. Oprócz dwóch poległych wówczas strażaków 50
osób było wówczas hospitalizowanych, a około 2000
odniosło drobne urazy.
Gaszeniem zajmowało się ponad 10.000 ludzi: strażacy,
żołnierze, policjanci, funkcjonariusze Obrony Cywilnej i
leśnicy. Do walki z żywiołem ściągnięto siły straży pożarnej
z 30 województw.

W akcji brało udział 1100 samochodów pożarniczych,
8 śmigłowców, 12 czołgów, pługów i spychaczy,
26 samolotów, 50 cystern kolejowych i 6 lokomotyw.

Spaliło się 15 wozów gaśniczych i 26 motopomp. Ekipy
techniczne wykonały 380 napraw bieżących i 65
poważnych napraw podzespołów. Rozgrzany popiół
pogorzeliska zniszczył 70 kilometrów węży strażackich.
Całkowity obwód pożaru osiągnął około 120 km.

sierpień 2006
Rzeka Bóbr- opróżnianie zbiornika elektrowni
wodnej Bobrowice I

lipiec 2008
Rzeka Łydynia (okolice Ciechanowa)- awaria
w oczyszczalni ścieków- zrzut
nieoczyszczonych ścieków

Klęska ekologiczna w Górach Izerskich

od XVII w.    
Intensywne osadnictwo i rozwój przemysłów-
kopalnie rud metali, wypalanie węgla
drzewnego i hutnictwo szkła wymagające
dużych ilości drewna; duże wylesienia oraz
stopniowe ustępowanie z lasu buka i jodły.

koniec XVIII w.
Wskutek niekontrolowanego wyrębu halizny
stanowią ok.20% powierzchni Gór Izerskich i
Karkonoszy, masowe przekształcanie lasów w
pastwiska,

XVIII i XIX w.
Zmiana koncepcji gospodarki leśnej w
kierunku maksymalizacji dochodu powoduje
monotypizację składów gatunkowych na
korzyść Św, ustępowanie jodły wskutek
gospodarowania zrębami zupełnymi,
zmniejszenie odporności poprzez odnawianie
nasionami obcego (często nizinnego)
pochodzenia [do 1914r.]; brak pielęgnacji w
młodszych klasach wieku; sztuczne
wprowadzenie Md [od 1776r.]
XIX i XX w.   
częste szkody od wiatrów [1897,1916, 1918,
1921, 1930, 1955, 1966-67]
I poł.XX w.
nie wykonywanie cięć pielęgnacyjnych w d-
stanach
od ok.1968 r.
duża ilość szkód od wiatrów – 20-80tys.m3
rocznie
1968-1975 r.
widoczne objawy osłabienia d-stanów-
przebarwienia igieł-nie rozpoznano
zagrożenia, dalsze ograniczanie cięć
pielęgnacyjnych wymuszone przez
konieczność usuwania drewna z cięć
sanitarnych,
1950-1960 r.
budowa 4 kompleksów wydobywczo-
energetycznych będących głównym źródłem
emisji przemysłowych o łącznej wydajności:
Niemcy - 10000 MW, Czechy - 4000 MW,
Polska - 2000 MW

XVIII i XIX w.
Zmiana koncepcji gospodarki leśnej w
kierunku maksymalizacji dochodu powoduje
monotypizację składów gatunkowych na
korzyść świerka, ustępowanie jodły wskutek
gospodarowania zrębami zupełnymi,
zmniejszenie odporności poprzez odnawianie
nasionami obcego (często nizinnego)
pochodzenia [do 1914r.]; brak pielęgnacji w
młodszych klasach wieku; sztuczne
wprowadzenie modrzewia [od 1776r.]

XIX i XX w.   
częste szkody od wiatrów [1897,1916, 1918,
1921, 1930, 1955, 1966-67]

I poł.XX w.
nie wykonywanie cięć pielęgnacyjnych w d-
stanach
od ok.1968 r.
duża ilość szkód od wiatrów – 20-80tys.m3
rocznie
1968-1975 r.
widoczne objawy osłabienia d-stanów-
przebarwienia igieł-nie rozpoznano
zagrożenia, dalsze ograniczanie cięć
pielęgnacyjnych wymuszone przez
konieczność usuwania drewna z cięć
sanitarnych,
1950-1960 r.
budowa 4 kompleksów wydobywczo-
energetycznych będących głównym źródłem
emisji przemysłowych o łącznej wydajności:
Niemcy - 10000 MW, Czechy - 4000 MW,
Polska - 2000 MW

I poł.XX w.
nie wykonywanie cięć pielęgnacyjnych w
drzewostanach

1950-1960 r.
budowa 4 kompleksów wydobywczo-
energetycznych będących głównym źródłem
emisji przemysłowych o łącznej wydajności:
Niemcy - 10000 MW, Czechy - 4000 MW,
Polska - 2000 MW

od ok.1968 r.
duża ilość szkód od wiatrów – 20-80 tys.m3
rocznie

1968-1975 r.
widoczne objawy osłabienia drzewostanów-
przebarwienia igieł-nie rozpoznano
zagrożenia, dalsze ograniczanie cięć
pielęgnacyjnych wymuszone przez
konieczność usuwania drewna z cięć
sanitarnych,

1950-1960 r.
budowa 4 kompleksów wydobywczo-
energetycznych będących głównym źródłem
emisji przemysłowych o łącznej wydajności:
Niemcy - 10000 MW, Czechy - 4000 MW,
Polska - 2000 MW

1968-1975 r.
widoczne objawy osłabienia drzewostanów-
przebarwienia igieł-nie rozpoznano
zagrożenia, dalsze ograniczanie cięć
pielęgnacyjnych wymuszone przez
konieczność usuwania drewna z cięć
sanitarnych,

1977-1983 r.
Masowe wystąpienie wskaźnicy
modrzewianeczki w Górach Izerskich i
Karkonoszach (od ok. 2 tys. ha do ponad 10
tys.ha) i ok.80% drzewostanów nadleśnictw
Świeradów i Szklarska Poręba,

od 1981 r.
Szkody wywołane emisjami przemysłowymi i
susze w latach 1982-1983 powodują
rozmnożenie się kambio-  i ksylofagów:
drwalnika paskowanego Trypodendrum
lineatum, czterooczka świerkowca
Polygraphus poligraphus, polesiaka
obramowanego Hylurgus palliatus,
drzewożerka wielożernego Dryocetes
hectographus. Żer tych owadów, stwarza
dogodne warunki dla rozmnoży kornika
drukarza Ips typographus. Od 1982 r.
obserwuje się znaczny wzrost jego liczebności.
Intensywny rozwój populacji rytowników,
zmiana jego roli z nękającej na szkodnika
zabijającego drzewa;

XI-XII.1982 r.
Decyzja Nr 10 Prezydium Rządu uznająca stan
klęski ekologicznej w województwie
jeleniogórskim
od 1982 r.
odnawianie powierzchni poklęskowych na
większą skalę
1983 r.
„Program gospodarki leśnej na terenach
objętych klęską ekologiczną w Sudetach”
opracowany przez IBL
1983-1986 r.
największy rozmiar  cięć sanitarnych z
kulminacją w 1984r – 170 tys.m3 w
Nadleśnictwie Świeradów, [w latach 1976-97
usunięto pow.1mln m3 drewna]
1988 r.
największy rozmiar powierzchni do
odnowienia w Nadleśnictwie Świeradów –
1791ha
1985-1990 r.
wzrost populacji jelenia powoduje szkody na
pow.2 tys.ha rocznie w obu nadleśnictwach
[1985]
1985-87 r. i 1990-1998 r.
masowe pojawy nornicy rudej i nornika
burego. Szkody wyrządzone przez te gatunki  i
inne gryzonie w latach 1985-1987, szacowano
na średnio kilkaset ha upraw rocznie,
największy rozmiar w 1986r – 1277 ha w obu
nadleśnictwach,
od 1995 r.
wspomaganie odnowień nawożeniem
mineralnym preparatami Biomag [1995-97] i
Silvamix [od1998r.]
od 1998 r.
program EkoFunduszu obejmujący m.in.
zabudowę rynien erozyjnych [22km],
nawożenie mineralne, modernizację szkółki,
restytucję jodły [pow.300ha],
na 1.01.1999r.
powierzchnia wylesiona została odnowiona w
95,67%.
od 2000r.
brak powierzchni poklęskowych do
odnowienia choć nadal niezbędne poprawki i
uzupełnienia, konieczna przebudowa upraw i
młodników, ograniczanie szkód od zwierzyny.
Duży rozmiar cięć pielęgnacyjnych w
młodnikach wynikający z niekorzystnej
struktury klas wieku.

XI-XII.1982 r.
Decyzja Nr 10 Prezydium Rządu uznająca stan
klęski ekologicznej w województwie
jeleniogórskim

od 1982 r.
odnawianie powierzchni poklęskowych na
większą skalę

1983 r.
„Program gospodarki leśnej na terenach
objętych klęską ekologiczną w Sudetach”

1983-1986 r.
największy rozmiar  cięć sanitarnych z
kulminacją w 1984r – 170 tys.m3 w
Nadleśnictwie Świeradów, [w latach 1976-97
usunięto pow.1mln m3 drewna]

1988 r.
największy rozmiar powierzchni do
odnowienia w Nadleśnictwie Świeradów –
1791ha
1985-1990 r.
wzrost populacji jelenia powoduje szkody na
pow.2 tys.ha rocznie w obu nadleśnictwach
[1985]
1985-87 r. i 1990-1998 r.
masowe pojawy nornicy rudej i nornika
burego. Szkody wyrządzone przez te gatunki  i
inne gryzonie w latach 1985-1987, szacowano
na średnio kilkaset ha upraw rocznie,
największy rozmiar w 1986r – 1277 ha w obu
nadleśnictwach,
od 1995 r.
wspomaganie odnowień nawożeniem
mineralnym preparatami Biomag [1995-97] i
Silvamix [od1998r.]
od 1998 r.
program EkoFunduszu obejmujący m.in.
zabudowę rynien erozyjnych [22km],
nawożenie mineralne, modernizację szkółki,
restytucję jodły [pow.300ha],
na 1.01.1999r.
powierzchnia wylesiona została odnowiona w
95,67%.
od 2000r.
brak powierzchni poklęskowych do
odnowienia choć nadal niezbędne poprawki i
uzupełnienia, konieczna przebudowa upraw i
młodników, ograniczanie szkód od zwierzyny.
Duży rozmiar cięć pielęgnacyjnych w
młodnikach wynikający z niekorzystnej
struktury klas wieku.

1988 r.
największy rozmiar powierzchni do
odnowienia w Nadleśnictwie Świeradów –
1791ha

1985-1990 r.
wzrost populacji jelenia powoduje szkody na
pow.2 tys.ha rocznie w obu nadleśnictwach
[1985]

1985-87 r. i 1990-1998 r.
masowe pojawy nornicy rudej i nornika
burego. Szkody wyrządzone przez te gatunki  i
inne gryzonie w latach 1985-1987, szacowano
na średnio kilkaset ha upraw rocznie,
największy rozmiar w 1986r – 1277 ha w obu
nadleśnictwach,

od 1995 r.
wspomaganie odnowień nawożeniem
mineralnym preparatami Biomag [1995-97] i
Silvamix [od1998r.]
od 1998 r.
program EkoFunduszu obejmujący m.in.
zabudowę rynien erozyjnych [22km],
nawożenie mineralne, modernizację szkółki,
restytucję jodły [pow.300ha],
na 1.01.1999r.
powierzchnia wylesiona została odnowiona w
95,67%.
od 2000r.
brak powierzchni poklęskowych do
odnowienia choć nadal niezbędne poprawki i
uzupełnienia, konieczna przebudowa upraw i
młodników, ograniczanie szkód od zwierzyny.
Duży rozmiar cięć pielęgnacyjnych w
młodnikach wynikający z niekorzystnej
struktury klas wieku.

od 1995 r.
wspomaganie odnowień nawożeniem
mineralnym preparatami Biomag [1995-97] i
Silvamix [od1998r.]

od 1998 r.
program EkoFunduszu obejmujący m.in.
zabudowę rynien erozyjnych [22km],
nawożenie mineralne, modernizację szkółki,
restytucję jodły [pow.300ha],

na 1.01.1999r.
powierzchnia wylesiona została odnowiona w
95,67%.

od 2000r.
brak powierzchni poklęskowych do
odnowienia choć nadal niezbędne poprawki i
uzupełnienia, konieczna przebudowa upraw i
młodników, ograniczanie szkód od zwierzyny.
Duży rozmiar cięć pielęgnacyjnych w
młodnikach wynikający z niekorzystnej
struktury klas wieku.

od 2000r.
brak powierzchni poklęskowych do
odnowienia choć nadal niezbędne poprawki i
uzupełnienia, konieczna przebudowa upraw i
młodników, ograniczanie szkód od zwierzyny.
Duży rozmiar cięć pielęgnacyjnych w
młodnikach wynikający z niekorzystnej
struktury klas wieku.

W procesie zamierania drzewostanów w
Górach Izerskich ujawnił się szczególny
czynnik chorobotwórczy w postaci imisji
przemysłowych, choć na całość procesu
zwanego klęską ekologiczną w Sudetach
składają się trzy czynniki :

ANTROPOGENICZNY

BIOTYCZNY

ABIOTYCZNY