dr hab. Jerzy Supernat

Instytut Nauk Administracyjnych

Uniwersytet Wrocławski

Istota i społeczne
znaczenie organizacji

Dwa słowa

o sposobach

studiowania.

L

E

P

I

E

J

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Współczesne

społeczeństwo

bardziej

niż

kiedykolwiek

jest

społeczeństwem

organizacyjnym. Organizacje:

•

otaczają nas ze wszystkich stron

•

rodzimy się w nich i na ogół umieramy w nich

(niektóre zabijają nas)

•

wypełniają całe nasze życie

•

tak jak śmierci i podatków nie można ich uniknąć

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Nie

wszystko

jest

organiza-cyjne

•

nasze uczucia i emocje

należą do nas, nawet jeżeli
w części są kształtowane
przez nasze orga-nizacyjne
doświadczenia

•

nasze rodzinne relacje (w

pew-nym zakresie) nie są
organiza-cyjne

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Wielkość organizacji

•

ruch w kierunku zwiększania wielkości

organizacji

•

ruch w kierunku zmniejszania wielkości

organizacji

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Pojęcie organizacji

•

znaczenie

czynnościowe

(czynność

organizowania, czyli organizowanie)

•

znaczenie rzeczowe (rzecz zorganizowana, w

szczególno-ści złożona z ludzi, wspólnych celów i
zasobów)

•

znaczenie atrybutowe (cecha rzeczy, ale i

procesu, pole-gająca na tym, że składniki rzeczy
lub procesu współprzy-czyniają się do powodzenia
całości)

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Przyczyny istnienia organizacji
1 / 2



organizacje istnieją po to, aby zrobić to, czego

jednostki nie są w stanie zrobić osobno



organizacje robią prawie wszystko to, co jest

robione we współczesnym świecie

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Przyczyny istnienia organizacji
2 / 2

•

sieć organizacji; przykłady:



Europejska Sieć Ochrony Konkurencji



Europejska Grupa Organów Regulacyjnych dla

Sieci i Usług Łączności Elektronicznej



Europejska Grupa Organów Regulacyjnych dla

Ener-gii Elektrycznej i Gazu Ziemnego

•

organizacja wirtualna; jej przykładem jest

Międzyna-rodowa Sieć Ochrony Konkurencji

ICN

ICN

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Organizacje i jednostki

•

jednostka jako pracownik organizacji

•

nowe formy zatrudnienia w organizacji

•

jednostka jako klient organizacji

•

ekonomiczne aspekty zatrudnienia w organizacji

•

społeczne aspekty zatrudnienia w organizacji

•

zmiany w organizacjach

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Nick
Halping:

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Kategorie jednostek

Do szczególnie ważnych kryteriów kategoryzacji
jednostek

mogących

stanowić

źródło

dyskryminacji, mobbingu czy nawet przemocy w
organizacji należą:

•

płeć

•

wiek

•

rasa

•

narodowość

•

religia

•

wykształcenie i umiejętności

•

waga (nadwaga)

•

nałogi

•

orientacja seksualna

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Szklany pułap / sufit (glass ceiling)

W 1991 r. amerykański Departament Pracy
zdefiniował szklany pułap jako:

Artificial barriers based on attitudinal or
organizational bias that prevent qualified
individuals from advancing upward in their
organization into management-level po-sitions.

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Nonsexual harassment – mobbing

Kodeks pracy

Art. 93

3

§ 1. Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać
mobbin-gowi.

§ 2. Mobbing oznacza działania lub zachowania
dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko
pracownikowi, pole-gające na uporczywym i
długotrwałym

nękaniu

lub

zastra-szaniu

pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę
przydatności zawodowej, powodujące lub mające
na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika,
izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu
współpracowników.

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Sexual harassment – molestowanie seksualne

1 / 3

•

niechciane zainteresowanie pozawerbalne (unwanted non-

verbal attention)

•

obraźliwy język (offensive language)

•

niechciany kontakt fizyczny o charakterze seksualnym

(unwanted physical contact of a sexual nature)

•

spoufalanie się lub naleganie na randkę (socialization or

date re-quests)

•

propozycje seksualne, które nie zawierają gróźb lub

obietnic (sexual propositions that did not involve threats or
promises)

•

propozycje seksualne zawierające obietnice pozytywnych

następstw w pracy (sexual propositions involving promises
of positive job-related consequences)

•

propozycje seksualne zawierające groźby negatywnych

następstw w pracy (sexual propositions involving threats of
adverse job-related consequences)

•

napaść seksualna (sexual assault)

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Sexual harassment

2 /

3

Pierwsza sprawa sądowa związana z molestowaniem
seksualnym miała miejsce w USA w 1976 r. Wcześniej termin
sexual harassment nie pojawiał się nawet w mediach.
Prawdziwym przełomem było głośne wydarzenie z 1991 r.,
kiedy A.F. Hill oskarżyła nominowanego na stanowisko
sędziego Sądu Najwyższego USA C. Thomasa o napa-
stowanie seksualne w latach 80., kiedy był jej przełożonym
w Komisji ds. Równouprawnienia w Zatrudnieniu (The Equal
Employment Op-portunity Commission): A.F. Hill charged
that C. Thomas harassed her with inappropriate discussion
of sexual acts and pornographic films after she rebuffed his
invitations to date her.

Z drugiej strony jeden z pierwszych przypadków
molestowania seksu-alnego został opisany już w Księdze
Rodzaju: chodziło o Józefa za-rządzającego majątkiem
Potyfara i szantażowanego seksualnie przez jego żonę, zob.
Pierwsza Księga Mojżeszowa, 39, 1-20.

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Sexual harassment

3 /

3

W Polsce Kodeks pracy zakazuje w art. 18

3a

między

innymi dyskryminowania pracowników ze względu
na płeć, do którego zalicza

„każde nieakceptowane zachowanie o charakterze
seksual-nym lub odnoszące się do płci pracownika,
którego celem lub skutkiem jest naruszenie
godności

lub

poniżenie

albo

upokorzenie

pracownika; na zachowanie to mogą się skła-dać
fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy
(mole-stowanie seksualne)”.

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

No Irish Need Apply by

John F. Poole

, 1862

I'm a decent boy just landed
From the town of Ballyfad;
I want a situation, yes,

old-fash a job; position in work

And want it very bad.
I have seen employment advertised,
"It's just the thing," says I,
"But the dirty spalpeen ended with
'No Irish Need Apply.' „
"Whoa," says I, "that's an insult,
But to get the place I'll try,"
So I went to see the blackguard

old-fash a man of completely

dishonorable character
With his "No Irish Need Apply."
Some do count it a misfortune
To be christened Pat or Dan,
But to me it is an honor
To be born an Irishman.
I started out to find the house,
I got it mighty soon;
There I found the old chap seated,
He was reading the Tribune.
I told him what I came for,
When he in a rage did fly,
"No!" he says, "You are a Paddy,

infml an Irishman (often considered

offensive)
And no Irish need apply." (…)

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Organizacje i społeczność lokalna

Społeczność lokalna jest zależna od swoich
organiza-cyjnych mieszkańców. W przypadku
dużych organizacji wpływ może być olbrzymi i...
dramatyczny. W tej sytuacji ważne jest, czy
organizacje zachęcają swoich członków (w
szczególności

kadrę

kierowniczą)

do

uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej.

Mission of GKN Automotive Driveline Division,
August 1997: Our mission is to (…) contribute
positively to the communities in which we operate.

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

DW: Renault zainwestował miliard dolarów w Rosji. Jakie ma
pan pla-ny związane z tym krajem?
CG: Mamy fabrykę pod Moskwą, drugą teraz budujemy pod
Sankt Pe-tersburgiem. Kupiliśmy także 25 proc. plus jedną
akcję zakładu To-gliatti, gdzie będą produkowane na
początku wyłacznie Łady (…)
DW: Togliatti to fabryka-miasto, jedyny pracodawca. Czy
zdaje pan sobie sprawę, że kupił pan fabrykę razem z
drużyną hokejową, zorga-nizowaną przestępczością, całym
bagażem problemów społecznych? Czy ma pan już program
rewitalizacji tego miasta?
CG: Kupiliśmy tylko jedną czwartą fabryki i mam nadzieję, że
nie wią-żą się z tym zobowiązania dotyczące zarządzania
miastem. Jesteśmy gotowi pomóc w unowocześnieniu
produkcji platform, skrzyni biegów, w rozwiązywaniu
kłopotów z jakością, ale odpowiedzialność za miasto
pozostawiamy władzom.

Biedniejsze rynki nie chcą małych aut. Carlos
Ghosn. Z prezesem Nissan/Renault rozmawia
Danuta Wale-wska, „Rzeczpospolita”, nr 59 z
10 marca 2008 r.

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Organizacje i społeczeństwo

Organizacje

mają

istotny

wpływ

na

całe

społeczeństwo (na otoczenie / środowisko, w
którym są usytuowane). Podkreślić należy, że
relacje pomiędzy organizacją i spo-łeczeństwem są
dwustronne czy wzajemne.

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Szkodliwe oddziaływania organizacyjne

•

zwykłe wypadki

•

działania przestępcze

•

nakłanianie czy przymuszanie do przestępstw

•

ułatwianie przestępstw

•

wykorzystywanie taniej siły roboczej w krajach
trzecie-go świata

•

przyczynianie się do otyłości społeczeństwa

•

szkodliwe

skutki

działania

organizacji

publicznych

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Szkody ponoszone przez organizacje

Przykłady korporacyjnych nieszczęść:

•

w 1982 r. spółka Johnson & Johnson doświadczyła

po-ważnego kryzysu, kiedy do kapsułek z
produkowanym

przez

nią

środkiem

przeciwbólowym Tylenol został dodany przez kogoś
cyjanek, co doprowadziło do śmierci siedmiu osób

•

Procter & Gamble jest obiektem

powracających plo-tek (między innymi w 1994 r. i
w 1999 r.), że wspiera finansowo kościół szatana
(the Church of Satan)

•

McDonald’s został w swoim czasie oskarżony o

to, że przyczynia się do wycinania lasów
tropikalnych w dorze-czu Amazonki.

Objawienie św. Jana; 13, 18, zdanie trzecie:

A liczba jego jest sześćset sześćdziesiąt sześć.

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Organizacja i zmiana społeczna

•

wewnętrzne zmiany organizacyjne a struktura

społeczna

•

organizacja jako sprawca zmiany społecznej

•

organizacja jako przeciwnik zmiany

Istota i społeczne znaczenie organizacji

dr hab. Jerzy Supernat

Przypadek
the Women’s Christian Temperance Union –
WCTU

WCT
U

debauchery –
rozpusta

ruin – ruina

misery - nędza

despair – rozpacz

death – śmierć

poverty – ubóstwo

disgrace – hańba

madness –
szaleństwo

disease – choroba

damnation –
potępienie

Nie tylko tatuś jest tam…

Proszę zwrócić uwagę
na tekst u dołu afisza.

Niszczenie beczek z napojami alkoholowymi w czasach
prohibicji

w

USA

(1920-1933)

przez

agentów

federalnych.
No person (…) shall manufacture, sell, barter, transport,
import, export, deliver, furnish or possess any
intoxicating liquor (...).

Plakat wzywający
do głosowania „za”
27 sierpnia 1922 r.
w szwedzkim
referendum w
sprawie
wprowadzenia
prohibicji.

Myśl końcowa

dr hab. Jerzy Supernat

Organization can never be a substitute for
initiative and for judgment (organizacja nigdy nie
zastąpi inicjatywy i rozsądku).

Louis D. Brandeis (1856-1941)