WPROWADZENIE I
PODSTAWA
TEORETYCZNA NA TEMAT
ZNACZENIA JĘZYKA I
ROLI PRZEKAZU
INFORMACJI W
KOMUNIKACJI
SPOŁECZNEJ.

TŁUMACZENIA.
UMIEJĘTNOŚĆ
ROZUMIENIA TEKSTU I
PRECYZOWANIA
WYPOWIEDZI.

JĘZYK

Język jest najbardziej uniwersalnym i
najsprawniejszym

sposobem

porozumiewania

się

miedzy

ludźmi.

Zapisanie

tekstu

mówionego

stwarza

możliwość

komunikowania

się

ludzi

oddalonych od siebie w czasie i przestrzeni.
Żaden język naturalny nie opiera się na
pisowni w pełni fonetycznej. Rozbieżności
między mową a pismem w różnych językach
wynikają z różnorodnych uwarunkowań.
Pewne różnice między mową a pismem są
wynikiem zmian zachodzących w wymowie
w ciągu wieków.

Język polski należy wraz z językiem
czeskim,

słowackim,

kaszubskim,

dolnołużyckim,

górnołużyckim

oraz

wymarłym połabskim do grupy języków
zachodniosłowiańskich,

stanowiących

część rodziny języków indoeuropejskich.

Ocenia się, że język polski jest językiem
ojczystym około 44 milionów ludzi na
świecie,

mieszkańców

Polski

oraz

Polaków

zamieszkałych

za

granicą

(Polonia).

W 1699 język polski stał się językiem
urzędowym Wielkiego Księstwa Litewskiego,
stał się także językiem szybko
przyswajających język polski niemieckich
rodów szlacheckich w Inflantach Polskich.
Od połowy XVI wieku do początku wieku XVIII
polszczyzna była językiem dworskim w Rosji, i
tą drogą przeniknął do języka rosyjskiego
szereg wyrazów pochodzenia
zachodnioeuropejskiego, przyswojonych
wcześniej przez język polski.

W XVII wieku po polsku mówiono także na
dworach Hospodarstwa Mołdawskiego i
Wołoszczyzny.

Troszkę historii

Tłumaczenia odbywają się

za

pomocą osoby, która dzięki
znajomości

co

najmniej

dwóch

języków dokonuje przekładu
wypowiedzi lub tekstu
pisanego

z

języka

źródłowego

na język docelowy.

Dobry tłumacz powinien
cechować się



umiejętnością szybkiego
uczenia się



wszechstronną wiedzą,



dobrą

orientacją

w

swojej specjalizacji.

Tłumacz musi także być

osobą

wzbudzającą zaufanie obu

stron,

którym

umożliwia

komunikację.

TŁUMACZENIA

TŁUMACZENIE PISEMNE

Najbardziej popularny rodzaj tłumaczeń we
współczesnej rzeczywistości. Można je dzielić na
różne dziedziny w zależności od potrzeb. Np:



notarialne



naukowo-techniczne



literackie



artystyczne



publicystyczne



stron www itd/

Podczas tłumaczenia pisemnego należy wziąć

pod uwagę

m.in. kontekst kulturowy, różnice systemowe

obu

języków, różne alfabety i systemy zapisu, idiomy,
itp.

TŁUMACZENIA USTNE

KONFERENCYJNE

Tłumaczenie konferencyjne odbywa się w
środowisku konferencyjnym. Tłumaczenie
konferencyjne

może

zachodzić

symultaniczne lub konsekutywne.

Tłumaczenie konferencyjne jest podzielone
na dwa rodzaje rynku: instytucyjny i
prywatny.

Instytucje

międzynarodowe

organizujące

spotkania

wielojęzyczne

często preferują tłumaczenie z kilku
obcych języków na język ojczysty tłumacza.
Miejscowe

rynki

prywatne

wolą

organizować spotkania dwujęzyczne.

TŁUMACZENIA SYMULTANICZNE

(RÓWNOCZESNE)

Tłumaczenia ustne symultaniczne odbywają

się w

dźwiękoszczelnej kabinie. Tłumacz nie
ma kontaktu . Za pomocą słuchawek tłumacz
odbiera nadchodzące wiadomości w języku
źródłowym i jednocześnie, mówiąc do

mikrofonu,

tłumaczy usłyszany komunikat na język

docelowy,

dzięki czemu uczestnicy konferencji słyszą
tłumaczenie w swoich
słuchawkach.

Trudność tłumaczenia symultanicznego wiąże

się z

następującymi procesami:



słuchanie,



rozumienie,



mentalny proces tłumaczenia (w głowie) oraz



odtwarzanie

komunikatu

w

języku

docelowym.

Dlatego od tłumacza symultanicznego wymaga

się:



odporności na stres,



podzielności uwagi,



wysokiej koncentracji,



refleksu,



dobrej dykcji.

TŁUMACZENIA KONSEKUTYWNE

(NASTĘPCZE)

W tłumaczeniu konsekutywnym tłumacz
rozpoczyna tłumaczenie dopiero, gdy prelegent
skończy swoją wypowiedź. Zazwyczaj w
tłumaczeniu konsekutywnym tłumacz w trakcie
przemówienia stoi obok rozmówcy, słucha go i
sporządza notatki. Gdy osoba mówiąca skończy
przemówienie lub zrobi przerwę w swojej
wypowiedzi, tłumacz odtwarza wypowiedź w

języku

docelowym w całości i w taki sposób jakby to on

ją

wygłaszał.

TŁUMACZENIA SZEPTANE

Forma tłumaczenia symultanicznego, tyle że bez
użycia specjalistycznego sprzętu. W tłumaczeniu
szeptanym tłumacz znajduje się obok

niewielkiej

grupy słuchaczy i ściszonym głosem przekłada

na

bieżąco wypowiedź prelegenta. Tłumaczenie
szeptane jest często stosowane w sytuacjach,

gdy

niewielka liczba osób nie mówi w języku,

którym

posługuje się większość uczestników spotkania.

TŁUMACZENIA LIAISON

(„ZDANIE PO ZDANIU”)

Ustne tłumaczenie wypowiedzi dla jednej, dwóch,
bądź grupy osób. W trakcie tłumaczenia tą metodą
tłumacz nie używa specjalistycznego sprzętu,
najczęściej siedzi obok mówcy i ze względu na
krótkie fragmenty do tłumaczenia nie sporządza
notatek. W odróżnieniu do tłumaczenia
konsekutywnego, tu mówca wygłasza krótkie
wypowiedzi lub zdanie po zdaniu. Oznacza to, że
musi on robić wystarczająco długie przerwy, by
tłumacz mógł przełożyć wypowiedź na język
docelowy bez konieczności notowania i bez ryzyka,
że pominie jakiś szczegół wypowiedzi.

TŁUMACZENIA A VISTA

Tłumacz otrzymuje tekst pisany, który tłumaczy ustnie
– najczęściej bez wcześniejszego przygotowania.
Sytuacja ta występuje np. w urzędach, u notariusza

lub

w sądzie. Dlatego tłumaczenie a vista jest często

jednym

ze składników egzaminu na tłumacza przysięgłego.
Trudności związane z tłumaczeniem a vista to:



różna charakterystyka tekstu pisanego i komunikatu
mówionego



tłumacz rzadko ma możliwość zapoznania się
wcześniej z całym tekstem. Często tłumaczy go, nie
znając kontekstu



aby tłumaczenie było płynne, tłumacz musi objąć
wzrokiem całe zdanie i natychmiast przetworzyć je
na język docelowy.

TŁUMACZENIA USTNE PRAWNE/SĄDOWE

Tłumaczenie prawne lub sądowe odbywa się w sądach
lub trybunałach administracyjnych, oraz wszędzie gdzie
przeprowadzane jest postępowanie prawne.
Tłumaczenie prawne może przybierać formę
tłumaczenia konsekutywnego, bądź symultanicznego,
dla jednej lub większej liczby obecnych osób, z użyciem
sprzętu elektronicznego. Ponadto od tłumaczy sądowych
wymaga się biegłej znajomości języków źródłowych i
docelowych, oraz doskonałej znajomości prawa i
procedur sądowych. Często, dodatkowym wymogiem
przy pracy w sądzie jest posiadanie państwowego
certyfikatu uprawniającego wykonywanie zawodu
tłumacza przysięgłego.

TŁUMACZENIA USTNE DLA GRUPY FOKUSOWEJ

(TŁUMACZENIA MARKETINGOWE)

Podczas tłumaczenia dla grupy fokusowej

tłumacz

razem z klientami przebywa w dźwiękoszczelnej
kabinie lub na stanowisku komentatorskim.
Zazwyczaj w takim pomieszczeniu, pomiędzy
tłumaczem a członkami grupy fokusowej,

znajduje

się lustro weneckie, dzięki któremu tłumacz może
niezauważony obserwować uczestników

spotkania.

W czasie trwania rozmowy tłumacz słyszy
wypowiedzi przez słuchawki i symultanicznie
tłumaczy je klientom.

TŁUMACZENIA USTNE TOWARZYSZĄCE

Tłumacz zajmujący się tego rodzaju

tłumaczeniami

towarzyszy osobie, bądź delegacji w czasie

podróży,

podczas wizyt, na spotkaniach bądź w trakcie
różnego rodzaju rozmów. Osoba zajmująca się
tłumaczeniami towarzyszącymi nazywana jest
tłumaczem „asystującym” lub

„towarzyszącym”.

TŁUMACZENIA USTNE DLA SŁUŻB

PUBLICZNYCH

Ten rodzaj tłumaczenia, nazwany także
tłumaczeniem środowiskowym, obejmuje
następujące dziedziny:



prawo,



opiekę zdrowotną,



sektor samorządowy,



gospodarkę mieszkaniową,



oświatę.

BARIERY KOMUNIKACYJNE W

PROCESIE TŁUMACZENIA

Są to czynniki, które utrudniają zrozumienie
przekazu zawartego w wypowiedzi (o

charakterze

fizycznym i psychologicznym).



utrudnienia percepcyjne



wybiórczość uwagi



brak umiejętności decentracji (przyjęcie
perspektywy rozmówcy)



różnice kulturowe



stereotypy (chętniej słuchamy osób o
wysokim statusie społecznym)



samopoczucie

UMIEJĘTNOŚĆ ROZUMIENIA TEKSTU

Aby osiągnąć dojrzałość w czytaniu, trzeba

umieć

rozumieć każde słowo. W tym celu nieodzowne

jest

kształcenie myślenia, które towarzyszy

czytaniu.

Podstawę czytania stanowią mechaniczne

nawyki

takie jak:



-spostrzeganie od lewej strony do prawej,



-dokładne przenoszenie wzroku z końca
jednego wiersza do początku następnego,



-przyswojenie zasobu znanego słownictwa.

PRZEKŁAD I JEGO RODZAJE



ze względu na typ przekładaneg tekstu:
przekład tekstu artystycznego; przekład
tekstu naukowego i technicznego; przekład
tekstu prawniczego; przekład tekstu
użytkowego;



ze względu na funkcję przekładu: przekład
identyfikacyjny; przekład analityczny,
przekład selektywny, skrócony przekład
linearny; przekład syntetyczny; przekład
całkowity; przekład "o zmiennej geometrii").



Przekład symultaniczny i przekład
konsekutywny.



Kongenialny przekład – najbardziej zgodny z
oryginałem.

RÓŻNICA MIĘDZY TŁUMACZENIEM

A PRZEKŁADEM

Wydawałoby się, że między tymi słowami
nie ma istotnej różnicy, jednak zawodowi
tłumacze przysięgli i tłumacze literatury
uważają, że

TŁUMACZENIE

polega na niemal

dosłownym odwzorowaniu słów oryginału w
języku, na który się tłumaczy, natomiast

PRZEKŁAD

jest opracowaniem tłumaczenia na

wyższym poziomie. Przekład nigdy nie jest
dosłowny, uwzględnia zarówno potrzeby
języka, na który się tłumaczy, jak i realia
związane z tym językiem. Stąd się wzięło
przewrotne powiedzenie, że dobry tłumacz
powinien

bezbłędnie znać

przede

wszystkim swój język rodzimy

PROCES ROZUMIENIA TEKSTU

Odbywa się w innym języku, ma zatem
nieco inny charakter, a co za tym idzie,
każdy przekład, od samego początku,
jest interpretacją. Ponadto, zrozumienie
dopełnia

się

w

przekładzie

.

Interpretacja

i

przekład

muszą

przezwyciężyć pewien dystans, nie tylko
czasowy, ale również językowy.
Tłumacz musi wyjaśnić wszystko to, co
nie jest jasne w tekście oryginalnym. W
rezultacie, każdy przekład jest bardziej
przejrzysty,

ale

też

bardziej

nadwyrężony niż oryginał

KOMUNIKACJA

Komunikowanie z łac. łacińskiego
communico, oznaczającego „czynić
wspólnym, coś z kimś dzielić”, a
także

„komuś

czegoś

użyczyć,

udzielić,

dopuścić

do

udziału”.

Polskie określenie komunikacja jest
bliskie

znaczeniowo

angielskim

„communication”

oraz

„communicate”.

Najczęściej

komunikowanie się rozumiemy jako
przekazywanie wiadomości pomiędzy
nadawcą, a odbiorcą.

Dane szacunkowe informują, że na

porozumienie się z innymi ludźmi
przeznaczamy około 75% czasu ( poza
snem).

Wskaźnik

ten

dobitnie

potwierdza

,

że

zdecydowana

większość potrzeb i zadań życiowych
człowiek

realizuje

za

pomocą

komunikowania się. Umiejętność ta jest
szczególnie ważna w zawodach
wymagających kontaktowania się z
innymi.

Umiejętność porozumiewania się

jest podstawą dobrych kontaktów
koleżeńskich, małżeńskich, rodzinnych i
innych. Brak takich umiejętności może
prowadzić do samotności i poczucia
bezsilności, niezadowolenia z pracy i
rozczarowań w życiu osobistym.

EFEKTYWNA KOMUNIKACJA

Ma ona bezpośredni wpływ na nasze
życie rodzinne, zawodowe, towarzyskie.
Sztuki komunikacji niestety nie uczą w
szkołach, nie zawsze mamy też dobre
wzorce w osobach rodziców.
Tymczasem sztuki porozumiewania się
można się nauczyć podobnie jak
prowadzenia auta. Pierwszym krokiem
na drodze do skutecznej komunikacji
jest umiejętność słuchania. Słuchanie
czasami określa się jako zaangażowanie
& komplement.

JĘZYK W KOMUNIKACJI

Posługując

się

językiem,

ludzie

przekazują informacje o sobie i o
otaczającym ich świecie
słowem różnorodne przeżycia umysłowe.
Język jako narzędzie komunikatywno –
poznawcze

jest

ściśle

związany

z

procesem

myślenia

i

całokształtem

zjawisk społecznych.
Język

ludzki

należy

do

znaków

umownych, symbolicznych i jest jednym z
najbardziej

uniwersalnych

spośród

wszystkich systemów znaków.

FUNKCJE JĘZYKA



Kognitywna – poznawcza, racjonalna. Polega
ona na wyrażaniu myśli, sądów, idei, pojęć, ale
także na realizowaniu ich. Funkcja ta polega
na zdobywaniu wiedzy o świecie. Badają ją:
logika, psychologia, filozofia.



Społeczna – odzwierciedla miejsce i rolę języka
w relacjach społecznych. Język jest narzędziem
tworzenia i regulowania relacji społecznych.
Jest też najważniejszym narzędziem podziału
kompetencji i układu ról społecznych w
różnych sytuacjach. Badają ją: socjologia,
psychologia społeczna, medioznawstwo.



Afektywna – emotywna, ekspresywna. Jest
związana z przekazywaniem emocji. Badają ją:
poetyka,

literaturoznawstwo,

psychologia

twórczości.

FUNKCJE JĘZYKA WG. KARLA

BÜHLER



Funkcja znaku - przedstawiania, opisywania
stanu rzeczy i przedmiotów. Funkcję tę
uważa się za najważniejszą dlatego, że
tylko języki naturalne pełnią tę funkcję.



Funkcja wyrażania siebie - ekspresywne
wyrażanie psychologicznych i
fizjologicznych cech nadawcy. Znaki
występują tu jak symptomy pewnych
stanów i cech nadawcy.



Funkcja apelacyjna - impresywna, funkcja
oddziaływania na odbiorcę za
pośrednictwem mówienia. Znak jest tu
sygnałem dla odbiorcy np.: stój, chodź.

PRZYKŁADY WPADEK/BŁĘDÓW W

POLITYCE :



Die Polen sind in Deutschland kein
Fremdkörper

Polacy nie są w Niemczech ciałem obcym

Tłumacz przetłumaczył Fremdkörper
dosłownie i nie uwzględnił istniejących
ojczystych wyrazów opisujących to samo
pojęcie.

Polacy nie są obcy w Niemczech lub ich

obecność w Niemczech nie dziwi.



Repräsentative Umfrage vom Frühjahr 1998

Reprezentacyjne badania opinii
przeprowadzone wiosną 1998 roku.

Tłumacz pomylił słowo reprezentatywny z

reprezentacyjny.

BŁĘDY POLSKICH

TŁUMACZENIACH UNIJNYCH

DOKUMENTÓW.



„papryka" zamiast „pieprz” (w dyrektywie o
dopuszczalnych poziomach pestycydów w
warzywach i owocach)



„psychicznie" zamiast „fizycznie nieprzygotowany
do wykonania zadania” (w dyrektywie dotyczącej
bhp przy przenoszeniu ciężarów, która mówi, kiedy
pracownik może się znaleźć w niebezpiecznej
sytuacji)



„środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego”
zamiast „pasza” (w dyrektywie w sprawie higieny
środków spożywczych)



„zakazuje się przywozu” zamiast „zakazuje się
wywozu” (w rozporządzeniu w sprawie kontroli
wywozu niektórych substancji chemicznych)



15 proc. tłuszczu w mleku zamiast 1,5 proc. (w
rozporządzeniu w sprawie refundacji wywozowych
dla niektórych produktów rolnych)