MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Alicja Jędrzejczyk
Wykonywanie podstawowych zabiegów profilaktyczno-
leczniczych 322[03].Z2.05
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
lek. med. Konrad Szymczyk
mgr Katarzyna Zarębska
Opracowanie redakcyjne:
lek. stom. Alicja Jędrzejczyk
Konsultacja:
mgr Ewa Kawczyńska-Kiełbasa
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[03].Z2.05
 Wykonywanie podstawowych zabiegów profilaktyczno-leczniczych , zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu higienistka stomatologiczna.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Podstawy profilaktyki 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Profilaktyka szczegółowa 13
4.2.1. Materiał nauczania 13
4.2.2. Pytania sprawdzające 21
4.2.3. Ćwiczenia 21
4.2.4. Sprawdzian postępów 24
5. Sprawdzian osiągnięć 25
6. Literatura 29
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności dotyczących
wykonywania podstawowych zabiegów profilaktyczno-leczniczych.
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne, umiejętności jakie powinieneś posiadać przed przystąpieniem do
realizacji programu jednostki modułowej,
 cele kształcenia, umiejętności jakie opanujesz podczas realizacji programu jednostki
modułowej,
 materiał nauczania, w którym zawarte są niezbędne treści teoretyczne,
 pytania sprawdzające, które umo\
liwią ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń,
 ćwiczenia, które zawierają polecenie, sposób wykonania oraz wykaz materiałów do
wykonania ćwiczenia. Pomogą one ukształtować umiejętności praktyczne i zweryfikować
nabytą wiedzę teoretyczną,
 sprawdzian postępów, który pomo\
e ocenić poziom umiejętności po wykonaniu ćwiczeń,
 sprawdzian osiągnięć, po zrealizowaniu programu jednostki modułowej, który pozwoli
ocenić poziom nabytych umiejętności w procesie kształcenia,
 wykaz literatury.
322[03].Z2
Profilaktyka i leczenie chorób narządu \
ucia
322[03].Z2.01
Organizacja pracy w gabinecie
stomatologicznym
322[03].Z2.02
Prowadzenie dekontaminacji
w gabinecie stomatologicznym
322[03].Z2.03 322[03].Z2.04
Zapobieganie próchnicy zębów Zapobieganie chorobom błony
śluzowej jamy ustnej i przyzębia
322[03].Z2.05
Wykonywanie podstawowych
zabiegów profilaktyczno-
-leczniczych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- charakteryzować anatomię i fizjologię narządu \
ucia,
- rozpoznawać zmiany patologiczne występujące w jamie ustnej,
- wykonywać badania jamy ustnej,
- przeprowadzać wywiad podmiotowy,
- interpretować podstawowe wskaz
niki dotyczące badań jamy ustnej,
- rozró\
niać podstawowe materiały u\
ywane w gabinecie stomatologicznym,
- rozró\
niać podstawowe urządzenia i narzędzia wykorzystywane w gabinecie
stomatologicznym,
- stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy przeciwpo\
arowe oraz ochrony
środowiska,
- stosować zasady działania aseptycznego i antyseptycznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- rozró\
nić stany chorobowe narządu \
ucia,
- dokonać oceny stanu zdrowotnego układu stomatognatycznego i zaplanować działania
terapeutyczne,
- scharakteryzować metody leczenia i rehabilitacji stomatologicznej,
- opracować plan leczenia i rehabilitacji we współpracy z lekarzem dentystą,
- zastosować zasady profilaktyki \
ywieniowej chorób narządu \
ucia,
- zaplanować \
ywienie osób z niedoborami pokarmowymi,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
- przygotować pacjentów do wykonywania zabiegów stomatologicznych,
- przygotować produkty lecznicze i materiały stomatologiczne do zabiegów
stomatologicznych,
- zastosować środki ochrony indywidualnej,
- przygotować formówki do pracy,
- przygotować materiały stosowane w profilaktyce przeciwpróchnicowej,
- przygotować materiały do wypełnień,
- przygotować materiały u\
ytkowane w protetyce i ortodoncji,
- przygotować masy wyciskowe i ocenić wyciski na ły\
kach wyciskowych,
- przygotować środki lecznicze na zlecenie lekarza dentysty,
- wykonać czynności i zabiegi higieniczne oraz profilaktyczno-lecznicze na zlecenie i pod
nadzorem lekarza dentysty, zgodnie z zasadami aseptyki i antyseptyki,
- wykonać fizykoterapeutyczne zabiegi stomatologiczne na zlecenie i pod nadzorem
lekarza dentysty,
- przeprowadzić ćwiczenia z zakresu profilaktyki i terapii ortodontycznej na zlecenie
lekarza dentysty,
- scharakteryzować metody pracy higienistki stomatologicznej z lekarzem dentystą,
- wykonać czynności związane z asystowaniem lekarzowi dentyście podczas wykonywania
zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych,
- wykonać zabiegi stomatologiczne z u\
yciem specjalistycznej aparatury,
- zabezpieczyć substancje i materiały ska\
one oraz odpadki po przeprowadzonych
zabiegach stomatologicznych,
- zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz
ochrony środowiska,
- zastosować zasady komunikowania się z pacjentem i współpracownikami,
- uniknąć zachowań ujemnie wpływających na przebieg leczenia pacjenta,
- zastosować zasady etyki podczas wykonywania zabiegów stomatologicznych,
- sporządzić dokumentację dotyczącą wykonywanych zabiegów stomatologicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Podstawy profilaktyki
4.1.1. Materiał nauczania
Higienistka stomatologiczna wchodzi w skład zespołu stomatologicznego. Do jej zadań
nale\
ą:
- podstawowe działania profilaktyczno-lecznicze,
- edukacja i promocja zdrowia,
- oznaczanie wskaz
ników (higieny, próchnicy, periodontopatii),
- przygotowanie i organizacja pracy gabinetu,
- przygotowanie pacjenta do zabiegów,
- czynna asysta przy zabiegach,
- wykonywanie zabiegów profilaktycznych,
- wykonywanie zabiegów leczniczych pod nadzorem stomatologa,
- wykorzystywanie aparatury diagnostycznej i leczniczej,
- wykonywanie ćwiczeń ortodontycznych,
- działanie aseptyczne i antyseptyczne w gabinecie,
- prowadzenie dokumentacji medycznej.
Higienistka pracuje pod nadzorem lekarza stomatologa. Po wykonaniu badania ustala
z nim plan profilaktyki i leczenia. Często jest pierwszą osobą, z którą pacjent styka się
w poradni, dlatego bardzo wa\
ny jest sposób komunikowania z nim. Pacjenci stomatologiczni
nale\
ą do grupy trudnych ze względu na panujący pogląd, \
e leczenie stomatologiczne musi
boleć. Uspokojenie i nale\
yta uwaga pozwala na zniwelowanie obaw i zdobycie zaufania.
Wyczucie, takt i zrozumienie prowadzą do dobrych stosunków pacjent-zespół
stomatologiczny. Pacjenci łatwiej podejmują współpracę, a to prowadzi to do lepszych
wyników terapeutycznych. Wa\
na jest równie\
tajemnica zawodowa, która obowiązuje nie
tylko lekarza, ale cały personel.
Praca lekarza i higienistki jako zespołu jest ściśle ze sobą związana. W gabinecie
przygotowanym na przyjęcie pacjenta obowiązują podstawowe zasady bhp oraz zasady
aseptyki i antyseptyki. Lekarz oraz higienistka muszą być ubrani w odzie\
ochronną (fartuch,
rękawiczki, maseczki).
Pacjent powinien mieć przygotowaną serwetę ochronną, płyn do płukania jamy ustnej,
odpowiednio ustawiony fotel dentystyczny. Ustawienie powinno zapewniać wygodną pozycję
lekarza i asysty w czasie wszystkich czynności diagnostyczno-leczniczych. Rozmieszczenie
przedmiotów dodatkowych, aparatów i urządzeń powinno umo\
liwiać bezproblemowe, łatwe
sterowanie. Wszystkie narzędzia i materiały powinny być umieszczone na stoliku
materiałowo-narzędziowym w zasięgu ruchów operatora i pomocy zgodnie z zasadami
ergonomii. Przygotowanie do pracy całego otoczenia pola zabiegowego wymaga działań
aseptycznych i antyseptycznych.
Asystowanie lekarzowi polega na pomocy w zakresie podawania narzędzi i leków,
odsysaniu płynów i resztek z jamy ustnej, u\
ywania aparatury specjalistycznej, zapisywaniu
danych z wywiadu oraz uzgadnianiu zabiegów profilaktycznych i leczniczych. Narzędzia
muszą być podawane zdecydowanym ruchem i solidnym chwytem, co ma zapobiegać
przypadkowemu upadkowi. Leki i wypełnienia podawane są lekarzowi i przez niego
zakładane lub na jego polecenie aplikowane przez higienistkę. Dobrze wyszkolona asysta wie,
kiedy i jakiego narzędzia będzie u\
ywał lekarz do danej procedury diagnostyczno-leczniczej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
Po badaniu ustalany jest plan działań. Leczenie przeprowadza lekarz, a higienistka pod jego
nadzorem wykonuje zadania profilaktyczne.
Na zlecenie lekarza asysta przygotowuje równie\
leki do wstrzyknięć. Jeśli u\
ywamy
strzykawki typu  Carpula to musi być ona sterylna, igła jednorazową a ampułka świe\
o
wyjęta z opakowania. W przypadku standardowych strzykawek i igieł u\
ywamy tylko sprzętu
jednorazowego. Prawidłowe napełnienie strzykawki lekiem wymusza usunięcie powietrza
z ampułki. Po nabraniu usuwamy powietrze tak\
e ze środka strzykawki i tu\
przed iniekcją
zmieniamy igłę na nową.
Leki do leczenia zachowawczego muszą być tak przygotowane i podane, aby lekarz mógł
nabrać precyzyjnie potrzebną ilość bez strat i niepotrzebnych ruchów.
Badania epidemiologiczne określają zakres potrzeb i sposobów leczniczych w grupach
dyspanseryjnych.
Wykonywanie zabiegów profilaktyczno-leczniczych w gabinecie stomatologicznym jest
jedną z metod promocji i ochrony zdrowia. Dokładne badanie jamy ustnej pozwala ustalić
plan zabiegów profilaktycznych. Działania te muszą zapewnić najbardziej optymalne
funkcjonowanie całego układu stomatognatycznego, dlatego musimy rozwijać je na trzech
wzajemnie uzupełniających się płaszczyznach:
- pierwszej  zapobiegawczej,
- drugiej  leczniczej,
- trzeciej  rehabilitacyjnej.
Tabela 1. Płaszczyzny działań zabiegów profilaktycznych [opracowanie własne]
Działania zapobiegawcze Działania lecznicze Działania rehabilitacyjne
Edukacja i promocja zdrowia. Edukacja związana z wczesnymi Rehabilitacja narządu \
ucia.
Badania okresowe. objawami choroby. Zahamowanie postępu choroby.
Higiena jamy ustnej. Badania okresowe. Kontrola i utrzymanie osiągniętego
Od\
ywianie. Zabiegi higieniczne. stanu rehabilitacyjnego.
Fluorowanie. Remineralizacja.
Uszczelnianie bruzd. Zabiegi lecznicze wczesnych zmian
w jamie ustnej.
Regularnie przeprowadzane badania okresowe pozwalają na szybkie reagowanie
i wykrywanie wczesnych zmian, które mogą zostać zahamowane działaniem profilaktycznym.
Higienistka stomatologiczna uczestniczy w wyodrębnianiu grup wysokiego ryzyka chorób
jamy ustnej oraz rozpowszechnianiu metod zapobiegania masowego, grupowego
i indywidualnego.
W celu oceny stanu narządu \
ucia konieczne jest sprawdzenie:
- higieny jamy ustnej,
- przyzębia,
- błony śluzowej,
- zębów (ubytki próchnicowe i niepróchnicowe, wypełnienia, bruzdy, starcie patologiczne,
abrazje),
- braków zębowych,
- warunków zgryzowych,
- uzupełnień protetycznych.
W zale\
ności od wieku pacjenta priorytetem profilaktycznym będzie:
- u dzieci i młodzie\
y: próchnica i zaburzenia zgryzowe,
- u dorosłych: próchnica i choroby przyzębia,
- u ludzi starszych: choroby błony śluzowej, rehabilitacja protetyczna.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
 Edukacja i promocja zdrowia są elementami zapobiegawczymi. Promocja zdrowia są to
działania zmierzające do podniesienia świadomości ludzi w celu utrzymania zdrowia.
Edukacja będąca elementem promocji zdrowia jest działalnością oświatową, dzięki której
wzrasta poziom wiedzy na temat zdrowia. Higienistka powinna udzielać odpowiednich
informacji, motywować do utrzymania zdrowia oraz pomagać wdra\
ać właściwe zachowania
prozdrowotne.
Higiena jamy ustnej
Przy złej higienie wszystkie działania lecznicze będą mało skuteczne. Będzie pojawiała
się próchnica wtórna, złe gojenie ran, stany zapalne dziąseł, przykry zapach z ust. Pacjenta
nale\
y zmotywować do utrzymania prawidłowej higieny, dzięki której zachowa jamę ustną
w dobrym zdrowiu. Działania takie osiągniemy, np. przez informacje o powstawaniu
czynników szkodliwych i ró\
nicach pomiędzy stanem prawidłowym a patologicznym.
Pomocą słu\
ą tu kamery wewnątrzustne, dzięki którym pacjent mo\
e zobaczyć wszystkie
niepokojące zmiany. Nagradzanie w przypadku poprawy stanu zdrowotnego jamy ustnej jest
bardzo skuteczną metodą w przypadku dzieci. Instrukta\
i kontrola zabiegów
higienizacyjnych w połączeniu z profilaktyką profesjonalną powodują szybkie uzyskanie
poprawy higieny a co za tym idzie zdrowia.
Do oceny higieny stosujemy ró\
ne wskaz
niki:
- fuksynowy,
- O.H.I.,
- P.I. zwany te\
wskaz
nikiem płytki bakteryjnej.
Instrukta\
higieny powinna przeprowadzić higienistka. Do podstawowych przyborów
higienicznych nale\
ą szczoteczki do zębów. Dzielimy je na ręczne i elektryczne oraz
w zale\
ności od twardości włosia na: bardzo miękkie, miękkie, średnie, twarde. Szczoteczki
dla najmłodszych muszą mieć małą główkę, aby dzieci mogły skutecznie oczyszczać zęby.
Oczyszczanie zębów za pomocą szczoteczek ręcznych mo\
e odbywać się ró\
nymi metodami.
Dla dzieci zaleca się metodę Fonesa, a dla dorosłych Chartersa, Stillmana, Bassa i roll. Bez
względu na metodę czas potrzebny na prawidłowe wymycie zębów powinien wynieść
ok. 3 minut. Szczoteczki nale\
y wymieniać, co 2 3 miesiące.
Zęby myjemy pastami i proszkami, a ich działanie uzupełniamy płukankami. Mają one za
zadanie oczyścić zęby mechanicznie (działanie ścierne i pieniące). W zale\
ności od doboru
dodatkowych składników działają: p/próchnicowo, p/zapalnie, znoszą nadwra\
liwość, hamują
powstawanie płytki bakteryjnej. Do utrzymania w czystości przestrzeni międzyzębowych
stosuje się akcesoria dodatkowe: specjalne szczoteczki, skrobaczki do języka, nitki
dentystyczne, wykałaczki oraz irygatory.
Tabela 2. Metody szczotkowania zębów [opracowanie własne]
Metoda Zalecana dla Sposób wykonania
Fonesa dzieci małe ruchy okrę\
ne przy lekko otwartych ustach
roll dorosłych i starszych dzieci ruch obrotowo-wymiatający
Chartersa dorośli  masowanie dziąseł małe drgająco-okrę\
ne ruchy przy uło\
eniu włosia
w kierunku brzegu siecznego lub powierzchni \
ującej,
częściowo na dziąśle częściowo na zębie, w okolicy szyjki
pod kątem 45�
Stillmana dorośli przy lekkich obna\
eniach włosie pod kątem 45� skierowane w kierunku wierzchołka
i nadwra\
liwości korzenia, ruch wymiatający, z jednoczesną lekką wibracją
poprzeczną
Bassa dzieci i młodzie\
włosie pod kątem 45� skierowane w kierunku wierzchołka
korzenia, ruchy drobne, drgające, z jednoczesnym
wnikaniem włosia do kieszonki dziąsłowej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
 Od\
ywianie jest wa\
nym elementem naszego zdrowia. W skład pokarmów wchodzą:
- cukry (węglowodany )  główne z
ródło energii,
- tłuszcze  zapasowy materiał energetyczny,
- białka  podstawowy element budowy komórek (stosunek białek zwierzęcych
i roślinnych powinien wynosić 1:1),
- sole mineralne i witaminy  funkcje budulcowe i regulujące procesy chemiczne.
W ka\
dym wieku nale\
y do organizmu wprowadzać odpowiednie składniki pokarmowe.
Ju\
w \
yciu płodowym niezbędne jest dostarczanie białek, cukrów, tłuszczów, witamin
i minerałów. Dzięki nim organizm mo\
e się odpowiednio rozwijać, a kości i zęby
mineralizować. Aby osiągnąć stan zdrowia skład diety musi być zrównowa\
ony. W okresie
cią\
y, karmienia i wczesnego dzieciństwa organizm jest najbardziej nara\
ony na niedobory.
W okresie niemowlęcym istotne jest karmienie piersią. Mleko matki jest pokarmem
najbardziej swoistym, pełnowartościowym, łatwo wchłanialnym i przyswajalnym. Zawiera
równie\
przeciwciała odpornościowe, a sam akt ssania naturalnie wspomaga rozwój twarzy
i narządu \
ucia. Higienistka stomatologiczna oceniając stan jamy ustnej powinna zwrócić
uwagę na sposób od\
ywiania, na zmiany sugerujące nadmiar lub niedobór ró\
nych
składników. Wa\
ny jest nie tylko skład jakościowy, lecz równie\
sposób przygotowania,
konsystencja i ilość posiłków. Wskazane jest 5 posiłków dziennie. Zmiany nawyków
\
ywieniowych powinny prowadzić do zmniejszenia poda\
y cukrów, w celu ograniczenia
intensywności próchnicy. Nie nale\
y podjadać między posiłkami zwłaszcza słodyczy
i pokarmów kwaśnych  zwiększa się zakwaszenie środowiska jamy ustnej. Pokarmy twarde
wpływają pozytywnie na rozwój szczęk i przyzębia, zwiększają ukrwienie (masa\
dziąseł)
i wydzielanie śliny. Ślina ma właściwości buforowe, czyli takie, dzięki którym utrzymuje
wartości pH w granicach 6 7,2; pełni funkcje trawienne (enzym amylolityczny), funkcje
obronne, wydalnicze, regulujące, nawil\
a błony śluzowe.
Tabela 3. Przykładowe zmiany patologiczne zale\
ne od diety [opracowanie własne]
Próchnica Nadmiar węglowodanów
Niedobór witaminy D
Niedobór fluoru
Zmiany dziąseł Niedobór witaminy C
Niedobór witaminy B12
Zaburzenia ortodontyczne Pokarmy miękkie, papkowate
Rys. 1. Ilość i jakość pokarmów w diecie [opracowanie własne]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
 Przykładowy jadłospis:
1. Śniadanie I: płatki śniadaniowe, kanapka z wędliną lub serem, pomidor, mleko lub kakao.
2. Śniadanie II: kanapka z wędliną i sałatą, jabłko.
3. Obiad: zupa jarzynowa, filet rybny, surówka z marchewki.
4. Podwieczorek: jabłko lub gruszka.
5. Kolacja: ry\
z owocami.
Wszystkie posiłki muszą być odpowiednio zró\
nicowane w zale\
ności od wieku. Dzieci
powinny spo\
ywać: mleko i jego przetwory, chude mięso i ryby, jaja, świe\
e owoce
i warzywa oraz otrzymywać jedzenie o twardszej konsystencji w celu prawidłowego rozwoju
szczęk i uzębienia.
Fluorkowanie jest metodą nieinwazyjną działającą zapobiegawczo. Polega na podawaniu
fluoru w celu wbudowania go w szkliwo, a tym samym zwiększenia mineralizacji. Mo\
e być
endogenne i egzogenne.
Endogenne  wprowadzanie fluoru do organizmu przez fluorkowaną wodę, środki
spo\
ywcze oraz tabletki. Przed podaniem tabletek istotne jest sprawdzenie stę\
enia fluoru
w wodzie pitnej na danym terenie (informacje w stacjach sanitarno-epidemiologicznych).
Przy śladowym (do 0,3 mg F/l) stę\
eniu zaleca się podawanie:
- od 6-go m-ca do 1 r.\
. 1 tabl./dz.(0,25 mg),
- 1 3 lat 2 tabl./dz . (0,50 mg),
- 3 6 lat 3 tabl./dz. (0,75 mg),
- 6 16 lat 4 tabl./dz. (1,0 mg).
Egzogenne kontaktowe jest stosowane w warunkach domowych (pasty do zębów, gumy
do \
ucia, płukanki, nitki) oraz profesjonalne (wcieranie, pędzlowanie, okłady, jonoforeza).
Tabela 4. Fluoryzacja egzogenna profesjonalna [opracowanie własne]
Wcieranie Pędzlowanie Okłady Jonoforeza
Roztwory i \
ele Lakiery fluorowe śele organiczne Roztwory i \
ele
organiczne i nieorganiczne i nieorganiczne nieorganiczne
4 5 razy w roku 2 4 razy na rok 4 5 razy w roku 4 5 razy w roku co 1 2
w odstępach w odstępach tygodnie, przez 5 15
2 tygodniowych 2 tygodniowych minut przy natę\
eniu
prądu 1 3 A
Uszczelnianie bruzd
Jest metodą mechanicznej ochrony przed czynnikami próchnicotwórczymi. Laki
szczelinowe mogą łączyć właściwości fizyczne (uszczelnianie) i chemiczne (fluoryzacja
kontaktowa). Stosujemy je w zębach bocznych na powierzchniach \
ujących oraz w przednich
w zagłębieniach anatomicznych. Zęby muszą być zdrowe kwalifikowane najpóz
niej
4 miesiące od wyr\
nięcia, bez śladów próchnicy w miejscu aplikacji laku.
Wykonanie lakowania:
1. Ząb zabezpieczamy od dostępu śliny.
2. Czyścimy pumeksem z wodą.
3. Płuczemy.
4. Osuszamy.
5. Wytrawiamy szkliwo.
6. Płuczemy.
7. Osuszamy.
8. Nakładamy lak. Jeśli jest światłoutwardzalny to polimeryzujemy go lampą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób nale\
y przygotować stanowisko pracy do działań profilaktycznych?
2. Do czego słu\
ą badania okresowe?
3. W jaki sposób oceniamy stan narządu \
ucia?
4. W jaki sposób motywujemy pacjenta do dbałości o higienę jamy ustnej?
5. Jakie są metody szczotkowania zębów?
6. Jakie są dodatkowe sposoby utrzymania czystości w jamie ustnej?
7. Jakie są zalecenia \
ywieniowe przy profilaktyce próchnicy?
8. Czego dotyczy profilaktyka fluorkowa?
9. W jaki sposób przeprowadzamy lakowanie bruzd?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj i przeprowadz
instrukta\
higieny jamy ustnej u pacjenta w wieku 3 lat i u osoby
dorosłej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy,
2) zgromadzić narzędzia i materiały potrzebne do wykonania instrukta\
u,
3) zastosować przepisy bhp i zadbać o ochronę osobistą,
4) przeprowadzić instrukta\
na fantomie szczęki,
5) zapisać w karcie zdrowia pacjenta zaproponowany sposób higieny:
Dziecko 3 lata Osoba dorosła
Szczoteczka
Pasta
Metoda
Przybory
dodatkowe
6) przedstawić i scharakteryzować ró\
nice w higienie jamy ustnej pacjenta w wieku 3 lat
i osoby dorosłej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- karta zdrowia pacjenta,
- odzie\
ochronna,
- fantom szczęki,
- irygator,
- szczoteczka do zębów,
- nitki i wykałaczki dentystyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Ćwiczenie 2
Wykonaj zabieg lakowania bruzd na fantomie uzębienia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy,
2) zgromadzić narzędzia i materiały potrzebne do wykonania zabiegu,
3) zastosować przepisy bhp i zadbać o ochronę osobistą,
4) zaplanować tok postępowania,
5) wykonać zabieg lakowania,
6) zaprezentować wykonany zabieg,
7) uzupełnić kartę pacjenta.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- karta zdrowia pacjenta,
- odzie\
ochronna,
- unit stomatologiczny,
- fantom szczęki,
- szczoteczka na mikrosilnik,
- wytrawiacz,
- lak szczelinowy,
- lampa do utwardzania wypełnień.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) przygotować stanowisko pracy do działań profilaktycznych?
1
1

2) ocenić stan narządu \
ucia?
1
1

3) scharakteryzować metody szczotkowania zębów?
1
1

4) scharakteryzować dodatkowe sposoby utrzymania czystości w jamie
ustnej?
1
1

5) scharakteryzować metodę motywacji pacjenta do zwiększenia higieny?
1
1

6) zaproponować jadłospis w profilaktyce próchnicy?
1
1

7) scharakteryzować profilaktykę fluorkową endogenną?
1
1

8) scharakteryzować profilaktykę fluorkową egzogenną?
1
1

9) scharakteryzować sposób lakowania bruzd?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.2. Profilaktyka szczegółowa
4.2.1. Materiał nauczania
Leczenie jest częścią profilaktyki, dzięki której mo\
emy zapobiegać dalszemu rozwojowi
zmian patologicznych. Przez edukację zdrowotną, regularne badania okresowe oraz
odpowiednią higienizację jamy ustnej mo\
emy szybko zidentyfikować nieprawidłowości
i leczyć je mało inwazyjnymi metodami.
Próchnica początkowa, stany nadwra\
liwości świadczące o obna\
eniu zębów mogą być
eliminowane przez u\
ywanie lakierów, \
eli i płukanek z fluorem. Prowadzą one do
remineralizacji plam próchnicowych i zamykania kanalików zębinowych. Preparaty do
znoszenia nadwra\
liwości zawierają oprócz fluoru: związki wapnia, szczawiany,
chlorheksydynę, stront, cynk i inne.
Wra\
liwość zębiny mo\
na tak\
e zmniejszyć przez u\
ycie lasera biostymulacyjnego lub
jonoforezy.
U małych dzieci, które trudno jest namówić do współpracy stosujemy metodę
impregnacji azotanem srebra. Jest to zabieg nieestetyczny, prowadzący do czarnego
zabarwienia zębów. Azotan strącony formaliną lub eugenolem zamyka kanaliki i powoduje
zmniejszenie przewodnictwa zębiny, zniesienie dolegliwości bólowych.
Granica pomiędzy zapobieganiem, leczeniem i rehabilitacją jest bardzo płynna. Szybko
dostrze\
one stany chorobowe leczymy zachowawczo. Dotyczy to zmian próchnicowych,
periodontologicznych, ortodontycznych czy onkologicznych. W leczeniu zachowawczym
zębów stosuje się ró\
ne metody opracowywania ubytków. Standardem jest u\
ycie wiertarek
(wolno i szybkoobrotowych). Nowoczesnymi sposobami usuwania próchnicy są:
- abrazja powietrzna,
- u\
ycie lasera du\
ej mocy do twardych tkanek zęba,
- u\
ycie specjalnego \
elu i narzędzi ręcznych,
- ozonoterapia.
Materiały wypełnieniowe
Tabela 5. Podział materiałów wypełnieniowych [opracowanie własne]
Wypełnienia
Czasowe Podkładowe Stałe
Fleczer Cementy fosforanowe Cementy glassjonomerowe,
Tlenek cynku z eugenolem Cementy polikarboksylowe Cementy krzemowe
Cementy tlenkowo-eugenolowe Amalgamaty
Cementy glassjonomerowe Materiały kompozytowe
Cementy wodorotlenkowo- Kompomery
wapniowe
W zale\
ności od rodzaju próchnicy i klasy ubytku stosujemy ró\
ne opatrunki
i wypełnienia.
Czasowe  opatrunki
Fleczer  zarabiamy do konsystencji gęstej śmietany i u\
ywamy do czasowego
zamknięcia ubytku.
Tlenek cynku  sporządzamy przez stopniowe mieszanie w małych porcjach proszku
i eugenolu do uzyskania konsystencji kitu. Tlenek mo\
e być stosowany jako wypełnienie
czasowe lub jako podkład (z wyłączeniem wypełnień stałych kompozytowych i krzemowych,
poniewa\
zaburza ich wiązanie).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Podkładowe
Stosujemy jako zabezpieczenie miazgi przed szkodliwym działaniem wypełnień stałych.
Przygotowanie ich do u\
ycia musi być zgodne z zaleceniami producenta w zakresie proporcji,
sposobu i czasu zarabiania.
Zaliczamy tu: cementy fosforanowe, polikarboksylowe, tlenkowo-eugenolowe,
glassjonomerowe i wodorotlenkowo-wapniowe.
Cementy fosforanowe  zarabiamy na matowej płytce szklanej, metalową szpatułką.
Cementy polikarboksylowe  przygotowujemy je na płytkach papierowych, łopatkami
metalowymi lub z tworzywa. Ze względu na du\
ą adhezję do instrumentów nale\
y je szybko
wytrzeć i umyć, aby nie dopuścić do zaschnięcia.
Cementy wodorotlenkowe zarabiamy zgodnie z zasadami aseptyki jałową szpatułką i na
jałowej płytce:
- nietwardniejące stosujemy jako wkładki lecznicze bezpośrednio na miazgę, (działanie
odontotropowe), silnie alkalizują środowisko.
- twardniejące: w endodoncji i jako podkłady.
Cementy glassjonomerowe  zarabiamy jednorazowymi szpatułkami na papierowych
płytkach. Mogą być one zakładane jako podkłady lub wypełnienia stałe w zębach mlecznych.
Posiadają działanie kariostatyczne.
Wypełnienia stałe
Nale\
ą tu: cementy glassjonomerowe, krzemowe, amalgamaty, materiały kompozytowe
i kompomery.
Wypełnienia krzemowe  zarabiamy na gładkiej stronie płytki, łopatką z tworzywa.
Amalgamaty  najstarsze wypełnienia stomatologiczne. Składają się z rtęci i srebra. Do
przygotowania stosujemy metodę utrząsania w specjalnych urządzeniach zwanych
wstrząsarkami. Zakładamy do nich kapsułkę, ustawiamy czas i włączamy w celu
wymieszania. Tak\
e inne wypełnienia mogą być kapsułkowane i zarabiane we trząsarkach.
Materiały kompozytowe są obecnie najczęściej stosowaną grupą wypełnień. Mogą być:
- chemoutwardzalne  łączymy bazę i katalizator (mieszanie łopatką z tworzywa na
papierowej płytce),
- światłoutwardzalne (polimeryzacja następuje po naświetleniu specjalną lampą).
Zarówno w jednej jak i drugiej grupie stosujemy systemy łączące. Po wytrawieniu
szkliwa lub szkliwa i zębiny (w izolacji od śliny koferdamem), nakładamy \
ywicę (światło 
lub chemoutwardzalną) a następnie wypełniamy.
Kompomery są nową grupą materiałów. A
ączą zalety materiałów zło\
onych
i glassjonomerów. Uwalniają fluor.
Narzędzia pomocnicze do wypełnień
Do odbudowy i odpowiedniego ukształtowania anatomicznego wypełnianego zęba nale\
y
zastosować formówki. Są to narzędzia (pamiętać o sterylizacji), na które zakładamy metalowe
lub celuloidowe paseczki (dostępne są proste lub profilowane). W celu u\
ycia nale\
y
paseczek zamocować na odpowiednią kształtkę (pierścieniowa, jednościenna). Tak
przygotowane narzędzie zakładamy na ząb i napinamy pasek formując powierzchnię.
Następnie lekarz zakłada wypełnienie. Po związaniu odbudowa zęba musi zostać dopasowana
do zgryzu. W tym celu higienistka odpowiednim zestawem narzędzi: sprawdza szczelność
wypełnienia okolicy przyszyjkowej oraz kalką zwarciową powierzchnię \
ującą. Jeśli na
wypełnieniu pojawi się odcisk kalki lub brzeg dodziąsłowy wymaga korekty, to nale\
y dane
miejsce spiłować i wygładzić.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Profilaktyka i leczenie chorób przyzębia
Oprócz motywacji do higieny domowej pacjent powinien zgodnie z potrzebami, zostać
skierowany na wykonanie profesjonalnych zabiegów profilaktycznych i leczniczych. Nale\
y
do nich oczyszczanie zębów ze złogów miękkich, kamienia nad- i poddziąsłowego,
przebarwień i nalotów. Higienistka stomatologiczna z odpowiednimi uprawnieniami
przeprowadza skaling narzędziami ręcznymi, aparatami ultradzwiękowymi lub
pneumatycznymi.
Tabela 6. Profesjonalne narzędzia do ręcznego usuwania złogów nazębnych [opracowanie własne]
Narzędzia Sposób u\
ycia
Lemiesze
- uchwyt pisarski trzema palcami,
Motyczki
- podparcie ręki podczas zabiegu (na zębie pacjenta bądz
drugiej
Sierpy
ręce operatora),
Pilniczki
- odpowiedni ruch narzędzia i kąt ustawienia ostrza (ostrze nie
Kirety
powinno traumatyzować dziąsła).
Aparaty ultradzwiękowe (skalery)
Usuwanie złogów przy ich u\
yciu polega na wykorzystaniu zjawiska kawitacji. Pod
wpływem drgań kamień odpada od powierzchni zęba. Aparaty te mają w swoim wyposa\
eniu
ró\
ne końcówki (do powierzchni międzyzębowych, wklęsłych, płaskich). U\
ywamy je bardzo
delikatnie, bez ucisku. Kąt pomiędzy końcówką a powierzchnią zęba powinien wynosić
ok. 15o. Jeśli jednak zostaną one u\
yte nieprawidłowo mogą spowodować uszkodzenia tkanek
zęba.
Piaskarka
Do usuwania nalotów mo\
na wykorzystać piaskarkę pamiętając, aby końcówka nie była
skierowana w stronę kieszonki dziąsłowej. Przy zabiegu piaskowania obowiązkowo u\
ywamy
ssaka w celu szybkiego odessania piasku, wody i brudu.
Po usunięciu złogów nale\
y zęby wypolerować. Do tego celu u\
ywamy szczoteczek
i gumeczek na kątnicę. Przy małych obrotach mikrosilnika i u\
yciu odpowiednich past
polerskich wygładzamy korony i szyjki zębów.
Zabiegi mo\
emy wykonać na jednej lub kilku wizytach. Następnie zęby zabezpieczamy
przed nadwra\
liwością stosując lakiery i \
ele fluorkowe oraz zalecając pacjentowi stosowanie
odpowiednich past.
Zgryz urazowy
Zgryz urazowy mo\
e być przyczyną zmian w przyzębiu. W celu lokalizacji węzłów
urazowych sprawdzamy zgryz kalką zwarciową. Zęby, które mają przedwczesny kontakt
szlifujemy. Do tego celu potrzebujemy: zestawu narzędzi diagnostycznych, kamieni
karborundowych, krą\
ków ściernych i gumek na mikrosilnik.
Jeśli mikrourazy trwają dłu\
szy okres czasu dochodzi do zmian w aparacie
zawieszeniowym zęba i jego ruchomości. Przy rozchwianiu zęby nale\
y ustabilizować.
Uzyskujemy to przez szynowanie lub ligaturowanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
 Szynowanie
Czasowe Trwałe
Zdejmowane Stałe Zdejmowane Stałe
- zgryzowe - kompozytowe - szynoproteza - zewnątrzzębowe
- do utrzymania - drut - szyna - wewnątrzzębowe
opatrunku i kompozyt Elbrechta
Rys. 2. Schemat szynowania zębów [opracowanie własne]
Poza szynowaniem mo\
na zęby unieruchamiać ligaturami. Do tego celu potrzebne są
narzędzia diagnostyczne, kleszcze i szczypczyki do drutu, gaziki i ligatura druciana
(najczęściej drut stalowy 0,2 0,4 mm). Unieruchamianie jest stosowane w stanach
pourazowych zębów, po zabiegach chirurgicznych oraz w leczeniu periodontopatii.
Podstawowe zabiegi lecznicze w chorobach przyzębia:
- skaling naddziąsłowy,
- skaling poddziąsłowy,
- polerowanie szyjek i korzeni zębów,
- znoszenie wra\
liwości zębów,
- korekta wypełnień i węzłów urazowych,
- unieruchamianie zębów,
- chemioterapia miejscowa,
- antybiotykoterapia ogólna.
Choroby przyzębia i próchnica prowadzą do utraty zębów. W przypadku stwierdzenia
braków zębowych nale\
y zmobilizować pacjenta do protezowania w celu przywrócenia pełnej
funkcjonalności narządu \
ucia. W gabinecie wykonujemy wyciski i modele diagnostyczne,
które następnie posłu\
ą do zaplanowania uzupełnienia protetycznego. Protezy dzielimy na
stałe i ruchome.
Do stałych zaliczamy:
- korony, licówki, wkłady, nakłady i mosty.
Do ruchomych:
- protezy akrylowe i szkieletowe.
Wyciski wykonujemy na specjalnych ły\
kach, które powinny objąć swym zasięgiem całe
pole protetyczne (ły\
ki wielorazowe muszą być wysterylizowane). W zale\
ności od
zaprojektowanej pracy wykonujemy je ró\
nymi masami:
- alginatami do jednowarstwowych,
- polisulfidowymi, silikonowymi, polieterowymi do dwuwarstwowych.
Prawidłowy wycisk charakteryzuje się: dokładnym odwzorowaniem brzegów dziąseł
i pobrze\
y jamy ustnej, brakiem pęcherzyków powietrza, całkowitym i równomiernym
związaniem masy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
 Masy alginatowe zarabiamy czystą łopatką w gumowej lub silikonowej misce
w odpowiednich zalecanych przez producenta proporcjach, do uzyskania homogennej
struktury.
Masy do wycisków dwuwarstwowych zarabiamy przez połączenie bazy i katalizatora.
Działania ortodontyczne
Procedury protetyczne (wyciski, modele diagnostyczne) są te\
przydatne w ortodoncji: do
oceny warunków zgryzowych, wykonania zakładanych aparatów korekcyjnych oraz do
wykonania tzw. utrzymywaczy przestrzeni przy wczesnej utracie zębów mlecznych.
Do działań profilaktycznych nale\
ą tak\
e zabiegi zapobiegawcze i lecznicze wad zgryzu.
Higienistka po wstępnym badaniu wyodrębnia grupę wymagającą opieki ortodontycznej.
Dzieci z cię\
kimi wadami kieruje do poradni specjalistycznej, resztę obejmuje opieką
w gabinecie stomatologicznym wykonując proste zabiegi profilaktyczne.
Nale\
ą tu czynne i bierne ćwiczenia mięśniowe.
Czynne to świadome napinanie i rozluz
nianie mięśni.
Czynne:
- ćwiczenie mięśnia okrę\
nego ust przez: gwizdanie, trzymanie monety
wargami, trzymanie krą\
ka Friela,
- ćwiczenie polegające na wypełnieniu przedsionka jamy ustnej powietrzem
i przemieszczanie go przy zwartych wargach ze strony prawej na lewą,
- dociskanie siekaczy dolnych do górnych w ustawieniu zgryzu prostego
(przy zgryzie głębokim),
- ćwiczenia języka w profilaktyce zgryzu otwartego (kląskanie językiem
o podniebienie),
- w zaburzeniach dotylnych: wysuwanie \
uchwy, dmuchanie piórka nad
głową, nagryzanie na wargę górną,
- w zmianach doprzednich: cofanie \
uchwy, nagryzanie patyczka,
- w zmianach poprzecznych: przemieszczanie \
uchwy w stronę przeciwną
zaburzenia.
Bierne polegają na zwiększaniu napięcia mięśniowego za pomocą aparatów i stosowaniu
masa\
u.
Bierne:
- masa\
( masa\
wargi górnej),
- odpowiednie uło\
enie do snu,
- odpowiednia pozycja do karmienia.
Przy u\
yciu prostych przyrządów: płytki przedsionkowej, łopatki drewnianej, procy
bródkowej czy utrzymywacza przestrzeni higienistka mo\
e rehabilitować lub zapobiegać
nieskomplikowanym wadom zgryzu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Tabela 7. Przyrządy do rehabilitacji wad zgryzu [opracowanie własne]
Płytka przedsionkowa Zalecana w przypadku trudnych nawyków i ich skutków (protruzja siekaczy
górnych, przedni zgryz otwarty), oddychaniu przez usta. Słu\
y te\
do ćwiczeń
mięśnia okrę\
nego ust.
A
opatka drewniana Zasada działania dz
wigni. Stosowana przy odwrotnym zagryzie siekaczy górnych,
przez 10 min. dziennie.
Proca bródkowa Aparat do leczenia niektórych postaci do przednich wad zgryzu. Składa się
z czepca i wyciągu zakładanego na bródkę. Wyciąg jest częścią aktywną działającą
cofająco na bródkę.
Utrzymywacz przestrzeni Wypełnienie przestrzeni po przedwcześnie utraconym zębie mlecznym: ruchome 
płytą akrylową bądz
stałe  pierścień osadzony na zębie filarowym
z przylutowanym, dogiętym drutem ortodontycznym.
a) b)
Rys. 3. Płytka przedsionkowa  schemat: a) z boku, b) z góry [1]
Rys. 4. A
opatka drewniana  schemat działania dz
wigni [1]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Rys. 5. Proca bródkowa [1]
a) b)
Rys. 6. Utrzymywacz przestrzeni: a) stały, b) ruchomy [1]
Fizykoterapia
Wa\
nym elementem pracy w gabinecie jest równie\
fizykoterapia. Dzięki niej wzrasta
odporność zębów, przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej oraz zmniejsza się stan zapalny
i dolegliwości bólowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Tabela 8. Zabiegi fizykoterapeutyczne [opracowanie własne]
Termoterapia Leczenie ciepłem, które powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych:
- okłady borowinowe,
- okłady parafinowe.
Oziębianie Suche i wilgotne okłady lub zimne płukanki, powodujące skurcz naczyń
krwionośnych.
Hydroterapia Płukanki, natryski, kąpiele i okłady wodne powodujące pobudzenie przemian
komórkowych, wzrost ukrwienia miejscowego oraz wzrost odporności miejscowej.
Aerozoloterapia Wziewania i inhalacje z mgły leczniczej leku.
Fototerapia Promieniowanie podczerwone  rozszerzenie naczyń krwionośnych, zmniejszenie
napięcia mięśniowego.
Promieniowanie widzialne  działanie podobne do podczerwonego, lecz o mniejszej
penetracji.
Promieniowanie nadfioletowe  wykorzystane w lampie kwarcowej, przyspiesza
zdrowienie przez lepszą przemianę materii, zwiększenie ukrwienia.
Laseroterapia Promieniowanie elektromagnetyczne wykorzystane do:
- biostymulacji,
- bezkrwawych i bezkontaktowych zabiegów chirurgicznych,
- mikrochirurgii kontaktowej i endodondcji,
- bezkontaktowego i bezbolesnego opracowania twardych tkanek zęba.
Elektroterapia Wykorzystuje pole elektryczne w celu przemieszczenia i zmiany stę\
enia jonów
w tkankach.
Galwanizacja.
Jonoforeza np.fluorkowa.
Elektrosterylizacja.
Elektroanestezja.
Diadynamoterapia.
Darsonwalizacja.
Elektrochirurgia (elektrotomia, elektrokoagulacja, elektrofulguracja).
Ultradzwięki.
Elektrodiagnostyka Badanie prądem faradycznym pobudliwości miazgi zęba.
Endoskopia.
Negatoskopia.
Endometria  ocena długości kanału korzeniowego i odległości narzędzia
endodontycznego od wierzchołka korzenia.
Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy
Wszystkie urządzenia i aparaty w gabinecie muszą posiadać wa\
ne atesty, instrukcje
obsługi, niektóre równie\
plany postępowania awaryjnego. Nale\
y przestrzegać wszystkich
zaleceń bezpiecznego stosowania zabiegów fizykoterapii, aby uchronić pacjenta i personel
przed: promieniowaniem elektromagnetycznym, optycznym, pora\
eniem prądem,
poparzeniem.
Dokumentacja medyczna
Wszystkie informacje zgromadzone w procesie badania i leczenia powinny zostać
zapisane w karcie zdrowia pacjenta. Spostrze\
enia i zalecenia, plan profilaktyki, badania
kontrolne umieszczone w dokumentacji gabinetu. Programy komputerowe pozwalają na
szybką obsługę badań dyspanseryjnych i baz danych tezaurusów, dlatego wa\
na jest
umiejętność posługiwania się komputerem i obsługa programów do prowadzenia gabinetu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są narzędzia i urządzenia słu\
ące do usuwania złogów nazębnych?
2. W jaki sposób usuwa się złogi nazębne?
3. Co to jest piaskarka?
4. Jakie są podstawowe zabiegi lecznicze stosowane w chorobach przyzębia?
5. Jakie są czynne i bierne ćwiczenia mięśniowe?
6. Jakie są proste przyrządy ortodontyczne?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj i zaprezentuj na fantomie zabieg usuwania złogów nazębnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy,
2) zgromadzić narzędzia i materiały potrzebne do wykonania zabiegu,
3) zastosować przepisy bhp i zadbać o ochronę osobistą,
4) zaplanować tok postępowania,
5) przygotować i wypełnić tabelę:
narzędzia do ręcznego narzędzia do
usuwania złogów ultradzwiękowego usuwania piaskarki
złogów
6) scharakteryzować i zaprezentować na fantomie sposób usuwania złogów nazębnych
ró\
nymi metodami.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wzór tabeli,
- odzie\
ochronna,
- fantom szczęki,
- narzędzia ręczne do usuwania złogów,
- skaler ultradz
więkowy,
- piaskarka,
- końcówka ssaka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj i zaprezentuj proste akcesoria ortodontyczne stosowane do korekty
zgryzu. Podpisz rysunki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy,
2) zgromadzić narzędzia i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) zaplanować tok postępowania,
4) przygotować i uzupełnić tabelę,
Przyrząd Przykład zastosowania
ortodontyczny
5) rozpoznać akcesoria ortodontyczne na rysunkach,
6) podpisać rysunki,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Rysunki do ćwiczenia 2
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- rysunki narzędzi i urządzeń do usuwania złogów nazębnych,
- tabela do uzupełnienia.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować narzędzia i urządzenia słu\
ące do usuwania złogów
nazębnych? 1
1

2) scharakteryzować sposób usuwania złogów nazębnych?
1
1

3) scharakteryzować działanie piaskarki?
1
1

4) scharakteryzować podstawowe zabiegi lecznicze stosowane
w chorobach przyzębia? 1
1

5) scharakteryzować czynne i bierne ćwiczenia mięśniowe?
1
1

6) zastosować proste przyrządy ortodontyczne?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Zestaw zawiera 20 zadań.
5. Do ka\
dego zadania przyporządkowane są 4 mo\
liwe odpowiedzi, jedna odpowiedz
jest
prawidłowa.
6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak X. W przypadku
pomyłki zakreśl błędną odpowiedz
kółkiem i zaznacz x odpowiedz
prawidłową.
7. Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
otrzymujesz 1 punkt, za złą odpowiedz
lub jej brak 0
punktów.
8. Rozwiązuj zadania samodzielnie.
9. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Dokładne badanie zębów i błony śluzowej jest
a) niezbędne do oceny stanu zdrowotnego układu stomatognatycznego.
b) niepotrzebne do wykonania uzupełnienia protetycznego.
c) zbędne do oceny stanu zdrowotnego układu stomatognatycznego.
d) niezbędne dla potrzeb edukacyjnych.
2. Działania profilaktyczno-lecznicze i czynna asysta przy zabiegach
a) nale\
ą do zadań higienistki stomatologicznej.
b) nie nale\
ą do zadań higienistki stomatologicznej.
c) stosowane są tylko u dorosłych.
d) stosowane są tylko u dzieci.
3. Przygotowanie leków
a) nale\
y do obowiązków lekarza.
b) nale\
y do obowiązków higienistki stomatologicznej na zlecenie lekarza.
c) jest procedurą epidemiologiczną.
d) jest zbędne poniewa\
wszystkie dostępne są w postaci gotowej.
4. Wdra\
anie właściwych zachowań prozdrowotnych jest
a) elementem promocji zdrowia.
b) czynnością związaną z asystowaniem lekarzowi.
c) działaniem zmierzającym do spadku świadomości ludzi.
d) konieczne do oceny stanu zdrowia jamy ustnej.
5. Poprawę higieny osiągniemy przez
a) wymianę uzupełnień protetycznych.
b) profilaktykę profesjonalną.
c) fluoryzację.
d) uszczelnienie bruzd.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
6. Szczoteczki międzyzębowe i irygatory nale\
ą do
a) podstawowych akcesoriów higienicznych.
b) dodatkowych akcesoriów higienicznych.
c) narzędzi do usuwania kamienia nazębnego.
d) narzędzi do oceny ubytków próchnicowych.
7. Włosie szczoteczki skierowane do wierzchołka korzenia, drobne ruchy drgające
z wnikaniem włosia do kieszonki dziąsłowej są charakterystyczne dla szczotkowania
zębów metodą
a) roll.
b) Fonesa.
c) Stillmana.
d) Bassa.
8. Dzieci powinny spo\
ywać
a) du\
o potraw tłustych, które zwiększają wchłanianie witamin.
b) du\
o pokarmów słodkich, gdy\
cukier jest z
ródłem energii.
c) pokarmy twarde dla lepszego rozwoju szczęk.
d) pokarmy mielone, aby nie obcią\
ać zębów.
9. Za pomocą jonoforezy mo\
emy przeprowadzić fluoryzację
a) endogenną wprowadzając do organizmu jony fluoru.
b) profesjonalną.
c) egzogenną stosowaną w domu.
d) stosowaną do lakowanie bruzd.
10. Działanie odontotropowe mają cementy
a) fosforanowe.
b) polikarboksylowe.
c) wodorotlenkowe.
d) glassjonomerowe
11. Do wypełnień czasowych (opatrunkowych) nale\
y
a) tlenek cynku z eugenolem.
b) amalgamat.
c) kompozyt chemoutwardzalny.
d) glassjonomer.
12. Do usuwania profesjonalnego przebarwień i nalotów nazębnych u\
ywamy
a) motyczek.
b) lemieszy.
c) piaskarki.
d) nakładaczy.
13. Piaskarka
a) nie powinna być skierowana w kierunku kieszonki dziąsłowej.
b) powinna być skierowana w kierunku kieszonki dziąsłowej.
c) słu\
y do usuwania kamienia naddziąsłowego.
d) słu\
y do usuwania kamienia poddziąsłowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
14. Do trwałych szyn nale\
y
a) szyna z drutu i kompozytu.
b) szyna kompozytowa.
c) szyna zgryzowa.
d) szynoproteza.
15. Do podstawowych zabiegów leczniczych w chorobach przyzębia nale\
y
a) skaling naddziąsłowy.
b) wypełnianie ubytków próchnicowych.
c) bioterapia.
d) protezowanie pacjenta.
16. Do stałych uzupełnień protetycznych nale\
ą
a) protezy akrylowe.
b) protezy szkieletowe.
c) korony i mosty.
d) utrzymywacze przestrzeni.
17. Prawidłowy wycisk nie powinien
a) być wykonany z masy, która niecałkowicie wią\
e.
b) posiadać w swojej strukturze pęcherzyków powietrza.
c) dokładnie odwzorowywać brzegów dziąseł.
d) obejmować całego pola protetycznego.
18. Do ortodontycznych ćwiczeń biernych zaliczamy
a) nagryzanie patyczka.
b) kląskanie językiem o podniebienie.
c) dociskanie siekaczy dolnych do górnych w ustawieniu zgryzu prostego.
d) odpowiednie uło\
enie do snu.
19. Zasada działania dz
wigni została wykorzystana w działaniu
a) płytki przedsionkowej.
b) procy bródowej.
c) utrzymywacza przestrzeni.
d) łopatki drewnianej.
20. Do elektroterapii nie zaliczamy
a) fototerapii.
b) diadynamoterapi.
c) galwanizacji.
d) jonoforezy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko .........................................................................................
Wykonywanie podstawowych zabiegów profilaktyczno-leczniczych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
6. LITERATURA
1. Gajda Z.: Wybrane zagadnienia ortodoncji w praktyce lekarza stomatologa. PZWL,
Warszawa 1997
2. Jańczuk Z.: Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych. PZWL,
Warszawa 1999
3. Jańczuk Z.: Profilaktyka profesjonalna w stomatologii. PZWL, Warszawa 2004
4. Jańczuk Z., Banach J.: Choroby błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia. PZWL,
Warszawa 1995
5. Jańczuk Z.: Zarys kliniczny stomatologii zachowawczej. PZWL, Warszawa 1981
6. A
opatyńska-Kawko J.: Zarys ortopedii szczękowej tom II. Collegium Medicum UJ,
Kraków 1996
7. Stawiński K.: Podręcznik dla pielęgniarek i higienistek stomatologicznych. PZWL,
Warszawa 1984
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29