Monitorowanie

Monitorowanie

czynności układu

czynności układu

oddechowego

oddechowego

Oddychanie to proces wymiany gazowej w

Oddychanie to proces wymiany gazowej w

organizmie, mający na celu pobranie tlenu,

organizmie, mający na celu pobranie tlenu,

dostarczenie go do komórek i wydaleniu

dostarczenie go do komórek i wydaleniu

dwutlenku węgla.

dwutlenku węgla.

Dokonując oceny oddechu zwracamy uwagę

Dokonując oceny oddechu zwracamy uwagę

na obecność, częstość, jakość, rytm

na obecność, częstość, jakość, rytm

oddychania.

oddychania.

Wykonując badanie oddechu należy

Wykonując badanie oddechu należy

uwzględnić:

uwzględnić:

- częstotliwość oddechów w czasie 1 minuty,

- częstotliwość oddechów w czasie 1 minuty,

- obserwację charakteru oddechu,

- obserwację charakteru oddechu,

- obserwację ruchów klatki piersiowej,

- obserwację ruchów klatki piersiowej,

- ocenę zapachu oddechu.

- ocenę zapachu oddechu.

Szybkość (częstość) oddechu uzależniona

Szybkość (częstość) oddechu uzależniona

jest od wieku badanego.

jest od wieku badanego.

Wartości prawidłowe oddechu w spoczynku:

Wartości prawidłowe oddechu w spoczynku:

- noworodki i niemowlęta – około 40-

- noworodki i niemowlęta – około 40-

50/min.,

50/min.,

- małe dzieci – około 18-25/min.,

- małe dzieci – około 18-25/min.,

-

dorośli – około 12-20/min.

dorośli – około 12-20/min.

Oddech prawidłowy jest: miarowy,

Oddech prawidłowy jest: miarowy,

średniogłęboki, wykonywany bez wysiłku,

średniogłęboki, wykonywany bez wysiłku,

bezwonny, niesłyszalny, wydech nieco

bezwonny, niesłyszalny, wydech nieco

dłuższy niż wdech.

dłuższy niż wdech.

Czynniki przyspieszające oddechu

Czynniki przyspieszające oddechu

1. Fizjologiczne:

1. Fizjologiczne:

- wzmożony wysiłek fizyczny,

- wzmożony wysiłek fizyczny,

- reakcje emocjonalne.

- reakcje emocjonalne.

2. Patologiczne:

2. Patologiczne:

- stany gorączkowe,

- stany gorączkowe,

- zmniejszona objętość oddechowa

- zmniejszona objętość oddechowa

(choroby płuc, urazy klatki piersiowej),

(choroby płuc, urazy klatki piersiowej),

- upośledzone krążenie,

- upośledzone krążenie,

- zmniejszenie ilości krwi (nośnik tlenu),

- zmniejszenie ilości krwi (nośnik tlenu),

- zmniejszenie ilości tlenu w powietrzu

- zmniejszenie ilości tlenu w powietrzu

wdychanym.

wdychanym.

Czynniku zwalniające oddech:

Czynniku zwalniające oddech:

1. Fizjologiczne:

1. Fizjologiczne:

- sen,

- sen,

- hiperwentylacja.

- hiperwentylacja.

2. Patologiczne:

2. Patologiczne:

- zatrucie środkami nasennymi,

- zatrucie środkami nasennymi,

narkotycznymi,

narkotycznymi,

- uszkodzenia czaszkowo-mózgowe,

- uszkodzenia czaszkowo-mózgowe,

- hipotermia.

- hipotermia.

Sposób badania układu oddechowego

Sposób badania układu oddechowego

1. Obserwacja chorego

1. Obserwacja chorego

-

kształt klatki piersiowej (prawidłowa,

kształt klatki piersiowej (prawidłowa,

patologiczne zniekształcenia, wrodzone lub

patologiczne zniekształcenia, wrodzone lub

nabyte),

nabyte),

-

częstość oddechu w spoczynku,

częstość oddechu w spoczynku,

-

rytm oddechów,

rytm oddechów,

-

czas trwania wdechu i wydechu (2:3),

czas trwania wdechu i wydechu (2:3),

-

głębokość oddechów, symetryczność ruchów,

głębokość oddechów, symetryczność ruchów,

wysiłek mięśni oddechowych, zapadanie się

wysiłek mięśni oddechowych, zapadanie się

międzyżebrzy w czasie wdechu, ich

międzyżebrzy w czasie wdechu, ich

uwypuklanie podczas wydechu,

uwypuklanie podczas wydechu,

zaangażowanie pomocniczych mięśni

zaangażowanie pomocniczych mięśni

oddechowych

oddechowych

2. Osłuchiwanie

2. Osłuchiwanie

Stanowi odbiór fal dźwiękowych

Stanowi odbiór fal dźwiękowych

powstających podczas przechodzenie

powstających podczas przechodzenie

powietrza przez drogi tchawiczo-

powietrza przez drogi tchawiczo-

oskrzelowe oraz pęcherzyki płucne w

oskrzelowe oraz pęcherzyki płucne w

czasie wdechu i wydechu.

czasie wdechu i wydechu.

W czasie osłuchiwania oceniamy: szmery

W czasie osłuchiwania oceniamy: szmery

oddechowe podstawowe i dodatkowe.

oddechowe podstawowe i dodatkowe.

Szmery oddechowe podstawowe prawidłowe:

Szmery oddechowe podstawowe prawidłowe:

- szmer oskrzelowy/tchawiczy – o wysokiej

- szmer oskrzelowy/tchawiczy – o wysokiej

częstotliwości i chuchającym charakterze

częstotliwości i chuchającym charakterze

(szeptem wymawiana litera h)

(szeptem wymawiana litera h)

wysłuchujemy go nad krtanią i tchawicą

wysłuchujemy go nad krtanią i tchawicą

oraz w dolnej okolicy międzyłopatkowej;

oraz w dolnej okolicy międzyłopatkowej;

-

szmer pęcherzykowy – jest szmerem

szmer pęcherzykowy – jest szmerem

miękkim, przypominającym szeptem

miękkim, przypominającym szeptem

wymawianą literę f, słyszalnym bardziej w

wymawianą literę f, słyszalnym bardziej w

czasie wdechu niż wydechu.

czasie wdechu niż wydechu.

Szmery podstawowe nieprawidłowe

Szmery podstawowe nieprawidłowe

-

szmer oskrzelowy – jego obecność w

szmer oskrzelowy – jego obecność w

nieprawidłowych miejscach świadczy o

nieprawidłowych miejscach świadczy o

patologii miąższu płuc;

patologii miąższu płuc;

-

szmer pęcherzykowy cichy – powstaje w

szmer pęcherzykowy cichy – powstaje w

wyniku upośledzenia przewodzenia;

wyniku upośledzenia przewodzenia;

-

szmer pęcherzykowy głośny – głośność

szmer pęcherzykowy głośny – głośność

szmeru wzmagają opory przepływu

szmeru wzmagają opory przepływu

powietrza w oskrzelach.

powietrza w oskrzelach.

Szmery oddechowe dodatkowe

Szmery oddechowe dodatkowe

W warunkach fizjologicznych są one

W warunkach fizjologicznych są one

niesłyszalne nad powierzchnią płuc. Szmery

niesłyszalne nad powierzchnią płuc. Szmery

te dzieli się na:

te dzieli się na:

-

rzężenia suche (świsty i furczenia) i

rzężenia suche (świsty i furczenia) i

wilgotne (grubo- średnio- i drobnobańkowe),

wilgotne (grubo- średnio- i drobnobańkowe),

-

trzeszczenia powstają w wyniku rozklejania

trzeszczenia powstają w wyniku rozklejania

lub rozciągania niedodętych pęcherzyków

lub rozciągania niedodętych pęcherzyków

płucnych przez przedostające się powietrze,

płucnych przez przedostające się powietrze,

-

tarcie opłucnej powstaje w wyniku

tarcie opłucnej powstaje w wyniku

pocierania o siebie zmienionych zapalnie

pocierania o siebie zmienionych zapalnie

blaszek opłucnej jako szelest lub skrzypienie

blaszek opłucnej jako szelest lub skrzypienie

(„chodzenie po śniegu”)

(„chodzenie po śniegu”)

3. Badania diagnostyczne

3. Badania diagnostyczne

Gazometria krwi tętniczej

Gazometria krwi tętniczej

Badanie to ma zasadnicze znaczenie dla

Badanie to ma zasadnicze znaczenie dla

rozpoznania niewydolności oddechowej i

rozpoznania niewydolności oddechowej i

ustalenia wskazań do leczenia tlenem.

ustalenia wskazań do leczenia tlenem.

Podczas badania gazometrycznego krwi

Podczas badania gazometrycznego krwi

mierzy się:

mierzy się:

-

ciśnienie parcjalne tlenu (PaO

ciśnienie parcjalne tlenu (PaO

2

2

) = 95 +/- 5

) = 95 +/- 5

mmHg,

mmHg,

-

ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla

ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla

(PaCO

(PaCO

2

2

) = 40 +/- 5 mmHg,

) = 40 +/- 5 mmHg,

-

pH = 7,40 +/- 0,05,

pH = 7,40 +/- 0,05,

-

HCO

HCO

3

3

= 24 +/- 2 mmol/l,

= 24 +/- 2 mmol/l,

-

nadmiar zasad (BE) = 0 +/-2 mmol/l

nadmiar zasad (BE) = 0 +/-2 mmol/l

Pulsoksymetria

Pulsoksymetria

Metoda polega na przezskórnym pomiarze

Metoda polega na przezskórnym pomiarze

wysycenia krwi tętniczej tlenem (SaO

wysycenia krwi tętniczej tlenem (SaO

2

2

).

).

Wykorzystuje się tu zjawisko różnego

Wykorzystuje się tu zjawisko różnego

pochłaniania światła emitowanego przez diody

pochłaniania światła emitowanego przez diody

przez hemoglobinę utlenowaną.

przez hemoglobinę utlenowaną.

Przy prawidłowym pH krwi wartości SaO

Przy prawidłowym pH krwi wartości SaO

2

2

powyżej

powyżej

90% odpowiadają wartościom PaO

90% odpowiadają wartościom PaO

2

2

powyżej 60

powyżej 60

mmHg.

mmHg.

Błędy i zakłócenia pojawią się w warunkach

Błędy i zakłócenia pojawią się w warunkach

upośledzenia przepływu skórnego, w

upośledzenia przepływu skórnego, w

wychłodzeniu, niewydolności krążenia z niskim

wychłodzeniu, niewydolności krążenia z niskim

ciśnieniem, zatruciu tlenkiem węgla,

ciśnieniem, zatruciu tlenkiem węgla,

zaawansowanej niedokrwistości, zastoju żylnym

zaawansowanej niedokrwistości, zastoju żylnym

i w pobliżu silnego źródła światła.

i w pobliżu silnego źródła światła.

Kapnografia

Kapnografia

– monitorowanie zawartości

– monitorowanie zawartości

stężenia CO

stężenia CO

2

2

w wydychanym powietrzu

w wydychanym powietrzu

umożliwia ocenę wydolności układu

umożliwia ocenę wydolności układu

oddychania, potwierdza prawidłowe położenie

oddychania, potwierdza prawidłowe położenie

rurki dotchawiczej podczas intubacji i

rurki dotchawiczej podczas intubacji i

sygnalizuje nieprawidłowości w działaniu

sygnalizuje nieprawidłowości w działaniu

sprzętu do wentylacji mechanicznej. Działanie

sprzętu do wentylacji mechanicznej. Działanie

kapnografu polega na pochłanianiu promieni

kapnografu polega na pochłanianiu promieni

podczerwonych przez dwutlenek węgla.

podczerwonych przez dwutlenek węgla.

Aparat jest przeznaczony przede wszystkim

Aparat jest przeznaczony przede wszystkim

dla chorych zaintubowanych, gdyż czujnik jest

dla chorych zaintubowanych, gdyż czujnik jest

umieszczony zazwyczaj pomiędzy rurką

umieszczony zazwyczaj pomiędzy rurką

dotchawiczą a układem oddechowym

dotchawiczą a układem oddechowym

respiratora. Wykorzystywany jest głównie na

respiratora. Wykorzystywany jest głównie na

oddziałach intensywnej terapii.

oddziałach intensywnej terapii.

Zaburzenia ze strony układu oddechowego

Zaburzenia ze strony układu oddechowego

Duszność

Duszność

– jest to subiektywne wrażenie

– jest to subiektywne wrażenie

braku powietrza i wynikająca stąd

braku powietrza i wynikająca stąd

konieczność nasilenia i przyspieszenia

konieczność nasilenia i przyspieszenia

oddychania.

oddychania.

Używanie w spoczynku dodatkowych mięśni

Używanie w spoczynku dodatkowych mięśni

wdechowych, a zwłaszcza mięśni mostkowo-

wdechowych, a zwłaszcza mięśni mostkowo-

obojczykowo-sutkowych jest oznaką

obojczykowo-sutkowych jest oznaką

znacznego zaawansowania duszności. Chorzy

znacznego zaawansowania duszności. Chorzy

często siedząc, pochylają się do przodu i

często siedząc, pochylają się do przodu i

opierają wyprostowane ręce na udach.

opierają wyprostowane ręce na udach.

Stabilizuje to obręcz barkową i ułatwia udział

Stabilizuje to obręcz barkową i ułatwia udział

w oddychaniu dodatkowych mięśni

w oddychaniu dodatkowych mięśni

wdechowych.

wdechowych.

Przyczyny:

Przyczyny:

-

choroby ograniczające powierzchnię

choroby ograniczające powierzchnię

oddechową np. przewlekła zapalenie

oddechową np. przewlekła zapalenie

oskrzeli z rozedmą płuc (duszność

oskrzeli z rozedmą płuc (duszność

stała),

stała),

-

Astma, POCHP, zatrucia, odma, zator

Astma, POCHP, zatrucia, odma, zator

płuc (duszność napadowa)

płuc (duszność napadowa)

Sinica

Sinica

– zwiększenie stężenia odtlenowanej

– zwiększenie stężenia odtlenowanej

hemoglobiny powyżej 5g/100 ml krwi

hemoglobiny powyżej 5g/100 ml krwi

powoduje sinawe zabarwienie skóry. Może

powoduje sinawe zabarwienie skóry. Może

dotyczyć tylko dystalnych części ciała

dotyczyć tylko dystalnych części ciała

(sinica obwodowa), która spowodowana

(sinica obwodowa), która spowodowana

jest np. lękiem, niską temperaturą,

jest np. lękiem, niską temperaturą,

czynnościowymi zaburzeniami

czynnościowymi zaburzeniami

naczynioruchowymi. Jeśli dotyczy ona

naczynioruchowymi. Jeśli dotyczy ona

twarzy, szyi, kończyn, tułowia określa się

twarzy, szyi, kończyn, tułowia określa się

ją mianem sinicy centralnej, która

ją mianem sinicy centralnej, która

spowodowana może być np. chorobą serca

spowodowana może być np. chorobą serca

lub płuc.

lub płuc.

Zaburzenia częstości oddechów i ich

Zaburzenia częstości oddechów i ich

rytmu oraz wysiłku oddechowego.

rytmu oraz wysiłku oddechowego.

1. Szybki, powierzchowny oddech

1. Szybki, powierzchowny oddech

(tachypno

(tachypno

ë

ë

) – przyczyny to: choroby

) – przyczyny to: choroby

restrykcyjne płuc (zwłóknienia,

restrykcyjne płuc (zwłóknienia,

nowotwory), gorączka, niedokrwistość,

nowotwory), gorączka, niedokrwistość,

ból opłucnowy, uniesienie przepony.

ból opłucnowy, uniesienie przepony.

2. Szybki, głęboki oddech (hyperpno

2. Szybki, głęboki oddech (hyperpno

ë

ë

) –

) –

przyczyny: lęk, kwasica metaboliczna.

przyczyny: lęk, kwasica metaboliczna.

U chorego w stanie śpiączki z szybkim

U chorego w stanie śpiączki z szybkim

głębokim oddechem należy brać pod

głębokim oddechem należy brać pod

uwagę: hipoksję i zawał mózgu, kwasicę

uwagę: hipoksję i zawał mózgu, kwasicę

metaboliczną, hipoglikemie zaburzające

metaboliczną, hipoglikemie zaburzające

ośrodkową regulację oddychania.

ośrodkową regulację oddychania.

3. Oddech powolny (bradypno

3. Oddech powolny (bradypno

ë

ë

) – przyczyny:

) – przyczyny:

wzrost ciśnienia śródczaszkowego,

wzrost ciśnienia śródczaszkowego,

polekowe zahamowanie ośrodków regulacji

polekowe zahamowanie ośrodków regulacji

oddychania.

oddychania.

4. Oddech Cheynego-Stokesa – oddychanie

4. Oddech Cheynego-Stokesa – oddychanie

nasila się i spłyca cyklicznie – okresy

nasila się i spłyca cyklicznie – okresy

głębokiego oddechu zmieniają się z

głębokiego oddechu zmieniają się z

okresami oddechu coraz płytszego i

okresami oddechu coraz płytszego i

bezdechu. U dzieci i osób starszych taki tor

bezdechu. U dzieci i osób starszych taki tor

oddychania może pojawić się w czasie snu.

oddychania może pojawić się w czasie snu.

Inne przyczyny to: niewydolność krążenia,

Inne przyczyny to: niewydolność krążenia,

mocznica, toksyczna depresja nerwowych

mocznica, toksyczna depresja nerwowych

ośrodków oddychania, uszkodzenia mózgu.

ośrodków oddychania, uszkodzenia mózgu.

5. Oddech Biota (oddech bezładny) –

5. Oddech Biota (oddech bezładny) –

charakteryzuje się zupełną

charakteryzuje się zupełną

nieregularnością. Może być płytki lub

nieregularnością. Może być płytki lub

głęboki, wystąpić mogą krótkie okresy

głęboki, wystąpić mogą krótkie okresy

bezdechu. Przyczyny: toksyczna depresja

bezdechu. Przyczyny: toksyczna depresja

nerwowej regulacji oddychania i

nerwowej regulacji oddychania i

uszkodzenia mózgu, typowo na poziomie

uszkodzenia mózgu, typowo na poziomie

rdzenia.

rdzenia.

6. Oddech Kussmaula – to znaczne

6. Oddech Kussmaula – to znaczne

zwiększenie ruchów i objętości wdechowych

zwiększenie ruchów i objętości wdechowych

i wydechowych bez przyspieszenia, lub

i wydechowych bez przyspieszenia, lub

nawet ze zwolnieniem częstości oddechów.

nawet ze zwolnieniem częstości oddechów.

Działają tu pomocnicze mięśnie oddechowe.

Działają tu pomocnicze mięśnie oddechowe.

Przyczyna: kwasica metaboliczna.

Przyczyna: kwasica metaboliczna.

7. Oddychanie w zaporowych chorobach

7. Oddychanie w zaporowych chorobach

płuc (POChP, rozedma płuc) – w

płuc (POChP, rozedma płuc) – w

zaporowej chorobie płuc wydech jest

zaporowej chorobie płuc wydech jest

przedłużony z powodu zwiększonego

przedłużony z powodu zwiększonego

oporu dróg oddechowych. Jeśli chory

oporu dróg oddechowych. Jeśli chory

musi zwiększyć częstość oddychania, nie

musi zwiększyć częstość oddychania, nie

ma dość czasu na pełny wydech. Jego

ma dość czasu na pełny wydech. Jego

klatka piersiowa nadmiernie rozszerza

klatka piersiowa nadmiernie rozszerza

się („pułapka powietrzna”), a oddech

się („pułapka powietrzna”), a oddech

staje się płytszy.

staje się płytszy.