Anna Zalewska – PRI – W5

II. Przegląd wybranych – 4.

C-D

III. Temperament a

osobowość -1.i 2.

4. Teorie i badania temperamentu w Polsce

C) Transakcyjny Model Temperamentu (TMT) Eliasza

D)

Porównanie TMT z RTT - różnice i wspólne elementy

III. Temperament a osobowość, łączenie różnych ujęć
A) Różne ujęcia osobowości

1. Teorie „bottom-up” – procesualne: klasyczne teorie O

(pomijanie różnic interindywidualnych)

2. Teorie „top-down” – różnicowe: Teorie cech, PMO

(T

– synonim czy składnik osobowości?)

4. C) Transakcyjny Model

Temperamentu (TMT) Eliasza.

Definicja

Źródła: RTT i psychologia ekologiczna
Cel: lepsze rozumienie i wyjaśnianie zachowania

-złożoność mechanizmów i procesu regulacji

stymulacji

TEMPERAMENT – zbiór mechanizmów regulacji

stymulacji, które w obrębie klas sytuacji we

względnie stały sposób wyznaczają dynamikę

zachowania

DYNAMIKA ZACHOWANIA = ASPEKT FORMALNY

(głównie intensywność, ale też szybkość,

elastyczność). Trudno odróżnić PEZ i CCZ:

• Laboratoryjne (szybkość reakcji – wskaźnik Reaktywności)
• Kwestionariuszowe – wys.korelacje SPP i RPN (PTS), PE i ŻW z

RE i WT (FCZ-KT) oraz między Tempem i Wigorem (Buss i in.)

• RTT i RTT-M: Cechy CCZ uczestniczą w regulacji energetycznej

4. C) TMT – 2 wymiary i 2

składowe

Dynamika zachowania

WR

NR

Fizyczna

Społeczna

Poznawcza STYMULACJA

Stałość koherentna

– zmiany dynamiki zachowania, zależne

od znaczenia klas sytuacji dla osoby, powtarzalne w czasie

(profil)

Tylko 2 wymiary Temperamentu: Reaktywność i

Aktywność

- mechanizmy wyznaczające dynamikę reakcji

(R ) i czynności (A)

Dla każdego 2 składowe

– b. biologicznie uwarunkowana

(cecha ilustrowana przez średni poziom dynamiki dla

różnych klas sytuacji – np. SPP) i b. środowiskowo

uwarunkowana (podpis behawioralny)

4. C) TMT: T- Konstrukt

hipotetyczny

1. Wykracza poza obserwowalne dane

-

to nie dynamika

zachowania, ale zmienna latentna, ukryta, konstrukt teoretyczny

2. KH - brak prostej odpowiedniości między cechą a

zach

- Mechanizmy wyznaczające stałość zachowania w czasie, ale nie

oznaczające dyspozycji ,

tendencji do określonych zachowań

- Mechanizmy określające reguły odnoszenia zach do zmien.

wewn,

także pozaosobnicze, które wpływają na dynamikę

zachowania (MF, O – np. wzbudzona PO; Ś– znaczenie sytuacji,

rodzaj i siła B)

3. Pojęcie „otwarte”

(nie znamy wszystkich mechanizmów)

4. Zawiera „nadznaczenie–

nie tylko wyznacza

dynamikę:

• Wchodzi w ZŁOŻONE RELACJE Z OSOBOWOŚCIĄ

– T wpływa na

O; O zwrotnie może modyfikować T (PO, ambicja, Samoocena)

• Uczestniczy w regulacji stymulacji i może zmieniać się

- Możliwe zmiany składowej biologicznej (ogólnej R, ogólnej A)
- Powstają podwymiary, subdymensje dla klas sytuacji zależne od

ich znaczenia i doświadczeń jednostki oraz OSS u WR i OSF u

NR

4. C) DLACZEGO TMT?

T– system i ogniwo szerszego systemu regulacji

stymulacji

Jeśli różne mechanizmy (MF,O,Ś) wpływają na:

• dynamikę zach bezpośrednio - elementy systemu T

• wielkość stymulacji, ale nie poprzez dynamikę zach - elementy

szerszego SRS,

np. zmiana w hierarchii potrzeb - zmiana

znaczenia emocjonalnego (Es)

Związki transakcyjne

• Każdy element wpływa na inne i podlega ich wpływom
• Elementy wpływają na całość, cały układ wpływa na stan

elementów

Cel regulacji: uzyskanie i utrzymanie OPA i OPS

OPA – optymalny poziom aktywacji: Max. Efekty, Min. Koszty,

dobre samopoczucie, reagowanie zgodne ze znaczeniem

bodźców.

OPS – optymalny poziom stymulacji (potrzeba stymulacji – PS),

poziom stymulacji, który towarzyszy lub prowadzi do OPA

Proces regulacji - złożony: 2 formy - aktywna i bierna

3 poziomy - zachowanie, MF, Osobowość

4. C) TMT – 2 formy i 3 poziomy

regulacji

FA – AKTYWNA

: sprzężenie zwrotne (-), jak homeostat

(żelazko)

FB – BIERNA

: sprzężenie zwrotne (+), skutki odwrotne!

FA

(OPS)

FA

FB

FB

Forma zależy od wielkości rozbieżności i czasu jej trwania (ΔR

x t)

Dlaczego FB to forma regulacji?

-

Funkcja: włączanie w

proces regulacji innych mechanizmów, z innych poziomów

POZIOM ZACHOWANIA – CZYNNOŚCI (jak w RTT)

Zach celowe o określonej wartości stymulacyjnej (style

działania i radzenia, preferencje syt, zawodowe i sportowe)

POZIOM MECHANIZMÓW FIZJOLOGICZNYCH

Zmiany w MF, których skutkiem jest wzrost lub stępienie

wrażliwości

POZIOM OSOBOWOŚCI

- Zmiany celów, motywów, cech O

(np. LOC) – znaczenia emocjonalnego B i sytuacji (Es)

(Np., hospitalizacja, konflikt, bezrobocie)

4. C) TMT - rola reaktywności w

regulacji

A/ Reaktywność wyznacza

POTRZEBĘ

STYMULACJI – POZIOM I ZAKRES OPS

(

WR

<

NR

)

_____

i

I

____

i

________

I

____

B/ Reaktywność wyznacza

POTRZEBĘ REGULACJI

STYMULACJI,

motywację do regulacji (WR>NR)

Ze względu: na węższe pasmo – częściej, na większą

wrażliwość – silniej odczuwają negatywne skutki

rozbieżności dopływającej stymulacji od pożądanego

poziomu, od OPS

C/ Reaktywność wpływa na nabywanie

UMIEJĘTNOŚCI REGULACJI STYMULACJI

.

Warunki efektywnej regulacji:

• ROZPOZNAWANIE ODCHYLEŃ OD OPS
• PRZYSWAJANIE CZYNNOŚCI PROWADZĄCYCH DO OPS

Ograniczenia w regulacji stymulacji związane z wiekiem:

Dzieci – Bierna forma, młodzież – Aktywna forma, Starsi –

częściej Bierna

4. C) TMT: ograniczenia WR i NR w

regulacji

NR

- mała wrażliwość,

trudności w rozpoznawaniu

odchyleń

(„nie wie, czy jest głodny”) i

duża tolerancja

na odchylenia

(„głód stymulacji”)

Tendencja do „zewnątrzsterowności” w regulacji -

dostosowywanie czynności do siły stymulacji fizycznej

orientacja na rzeczy = na fizyczne aspekty (OBF, OSF)

WR

– duża wrażliwość, łatwe rozpoznawanie odchyleń,

silna motywacja do regulacji („wie, że jest nasycony”),

ale duża

wrażliwość na kary społeczne

i dążenie do

unikania kar:

dostosowywanie zachowania do

oczekiwań i wymagań społ

(zewnątrzsterowność – O)

orientacja na ludzi = na społeczne aspekty (OBS, OSS)

Ś społeczne

utrudnia przyswojenie czynności prowadzą-

cych do OPS

, gdy wymagania niezgodne z PS osób

WR.

4. C) TMT: Stałość-zmienność

przestrzenna a stałość-

zmienność w czasie cech

Zmiany T - rezultat udziału w regulacji stymulacji :

• Sytuacyjne (chwilowe)

• Sytuacyjne utrwalone w czasie (stałość koherentna)

– chronią przed zmianami „cech”

• „Czasowe”: czynnościowe i strukturalne – zmiany

cech

Brak zmian w klasach sytuacji prowadzić może do

trwałych zmian w czasie

(brak elastyczności: np.

duże Es lub wysoka Aktywność w każdej sytuacji –

groźba trwałego przestymulowania – trwałe zmiany

w MF)

Zmienność dynamiki zachowania „W PRZESTRZENI”

sprzyja utrzymaniu stałości subdymensji i

uśrednionej dynamiki zachowania (silniej związanej

z MF) w czasie –

STAŁOŚCI CECH TEMPERAMENTU

4. C) TMT – różnicowanie się

wymiarów

Nieefektywna regulacja stymulacji
- Na jednym poziomie kompensowana na innych

-Z,MF,O

- W danej klasie sytuacji kompensowana w innych

Środowisko i jego oddziaływania utrwalone w

cechach O wpływają na znaczenie sytuacji

– mogą

intensyfikować lub hamować dynamikę zachowania

w tych sytuacjach.

Jeśli sytuacje powtarzalne, zmiany w dynamice

utrwalają się - podwymiary R i A dla klas sytuacji,

względnie stały profil dynamiki zachowania, podpis

behawioralny

Jak stałe MF prowadzą do niespójnych zachowań?
Jak O i Ś modyfikują T w klasach sytuacji?

4. C) Hipotetyczne mechanizmy

fizjologiczne (MF) reaktywności

Intensywność reakcji, wydolność, możliwości

przetwarza-nia S, PS wyznaczane są przez różne MF:

• Aktywowalność – Aj

–

względnie stałe pobudzenie, typowe

dla jednostki, wynikające z funkcji pętli „kora-ARAS”,

wyznacza wrażliwość na bodźce, gotowość do odbioru zakresu

bodźców

Aj/s = As + Aj; gdzie As – pobudzenie zależne od

siły B

• Pobudliwość emocjonalna–Ej

(Układ limbiczny-

ARAS) –

skłonność do nadawania znaczenia i reagowania na

emocjonalne znaczenie bodźców Es

– im większa pobudliwość

tym większe pobudzenie wywołują bodźce Es (EjxEs = EjEs) i

więcej jest bodźców znaczących (Es>0)

Poziom aktywacji jednostki w odpowiedzi na

stymulację można wyrazić w formule:

Aj/s = As + Aj

+ EjEs

4. C) Jak stałe MF prowadzą do

niespójnych zachowań?

Złożoność MF pozwala wyjaśniać i przewidywać

Niespójne wyniki badań laboratoryjnych oraz badań w

warunkach naturalnych i kwestionariuszowych

-W laboratorium często B pozbawione znaczenia Es (Es=0)
-W kwestionariuszach i warunkach naturalnych B o Es>0

Różnice w szerokości zakresu OPS u WR i NR oraz

słabe związki między WS a odpornością (w lab. – ok.

0,70)

• Różnice w WS - głównie z aktywowalności

• Różnice w odporności i intensywności reakcji - z Aj i Ej

• Różnice między WR i NR w WS są mniejsze niż w odporności

Różnice w PS i dynamice zach w klasach sytuacji u

osoby

większe różnice u osób o wyższej Ej – b. zróżnicowany podpis

behawioralny

Zmiany pozycji na tle grupy w odpowiedzi na bodźce o

tej samej sile fizycznej

(niespójność różnic interind.)

im mniejsze Es tym silniej pozycja zależy od Aj
im większe Es tym silniej pozycja zależy od Ej

4. C) Jak Ś i O modyfikują T w

klasach syt

Z analizy współdziałania MF reaktywności wynika, że:

Względna

stałość szczegółowych cech i mechanizmów

fizjologicznych prowadzi do koherentnie stałych

różnic zachowania,

do zmian pozycji w różnych

sytuacjach

Ś i O wpływając na Es modyfikują T - zmieniają rolę,

funkcjonalne znaczenie poszczególnych MF

w

wyznaczaniu potrzeby stymulacji, dynamiki

zachowania, wydolności w klasach sytuacji

Im większe znaczenie Es

– tym większe pobudzenie i

większa rola pobudliwości emocjonalnej, a mniejszy

udział aktywowalności

w wyznaczaniu dynamiki

Zach

Czy i jak terapia może zmienić Temperament?

4. C) TMT - KONSEKWENCJE

NIEEFEKTYWNEJ REGULACJI

Nieefektywna regulacja – skutek niedopasowania

między możliwościami T i wymaganiami Ś (T-Ś):

1. Kształtowanie wymiarów O niespójnych z T (T-O)
2. Zmiany w czasie b. biologicznie uwarunkowanej

składowej T (ogólnych cech T - R i A)

3. Różne rodzaje TCR

(T-Ś, T-O, R-A)

i Stres

(WR – odporni na sytuacje Monotonne)
• obniżenie efektów
• wzrost kosztów psychofizjologicznych
• obniżanie jakości życia
• zaburzenia (emocjonalne, somatyczne,

zachowania)

4. D) Porównanie TMT i RTT -

różnice

RTT

RTT-
Mod.

TMT

Rozumie

nie
tempera-

mentu

Cechy

organizmu
– analiza

cech

Cechy O-ści

–
dyspozycje

i analiza
układu

cech (typy)

Konstrukt

hipotetyczny
– analiza

(MF,O,Ś)

mechanizmó

w

Stałość

zachowa
nia

Względna

w czasie

Względna

w czasie i
sytuacjach

Stałość

koherentna

wpływ klas syt.

–stały profil

Aspekty i

Wymiary

PEZ – R i A
CCZ –
Ruchl.
(Ży, Pe, Ry)

PEZ – WS,
RE, WT, AK
CCZ:ŻW,
PE

R i A oraz

ich
podwymiary

(WR–OSS; NR
– OSF)

4. D) Porównanie - różnice

RTT

RTT –

Mod.

TMT

Regulacj

a
stymulac

ji

Rola

tempera-
mentu
w
regulacji

stymulac
ji (RS)

Na poziomie
zachowań

„Odpowiada
za regulację”
R – wyznacza
PS: WR<NR,
ale zakresy
podobne
A – reguluje
dopływ S
RL –

zwiększa PS i
dopływ
stymulacji

Na poziomie
zachowań

„Odpowiada
za regulację”
WT i RE –
wyznaczają
PS
AK – główny
regulator
ŻW i PE –
regulacja
czasowa oraz

wpływają na
PS i dopływ
stymulacji

Złożona – 2
formy i
3poziomy – Z,
MF,

O

„Ogniwo w
regulacji”
R – wyznacza:
PS (poziom i
zakres)
Potrzebę RS
Ograniczenia
w RS oraz
uczestniczy
w RS
A –
uczestniczy
w RS

4. D) Porównanie - wspólne

elementy

Cel regulacji – uzyskanie i utrzymanie OPA vs OPS,

zaspokojenie potrzeby stymulacji (PS)

PS – wyznaczana przez temperament: R (RTT i TMT) lub

przez RE i WT (ogólny wskaźnik - SPP)

Mechanizmy fizjologiczne – złożone (CUN, AUN,

OUN, UH), indywidualność neurohormonalna, różne

układy odpowiedzialne za różne rodzaje aktywacji

(autonomiczna, korowa, behawioralna).

W RTT-M

próba specyfikacji:

RE– AUN i układ limbiczny; WS, WT i AK– kora-ARAS

Konsekwencje nieefektywnej regulacji stymulacji:
Wszystkie - stres i TCR (T-Ś),
RTT-M i TMT – „wewnętrzny” TCR: RTT-M – typy;
TMT – zmiany T, cechy O-ści niespójne z T

III. Temperament a osobowość

A1. Teorie „bottom-up” –

klasyczne teorie O

T i O - Pojęcia niejasne. O – „całokształt

doświadczeń”

Kim jest CZŁOWIEK? Jaka jest „natura

ludzka”?

Jakie mechanizmy zachowań – dlaczego człowiek

zachowuje się tak, jak się zachowuje?

Obserwowana:

zmienność

i

różnorodność

Klasyczne modele osobowości

– teorie

„bottom-up”

1. DYNAMICZNE, MOTYWACYJNO-

EMOCJONALNE

- Psychoanaliza: CZ z natury zły. Dlaczego?
- Humanistyczne: „CZ z natury dobry”. Dlaczego? Po

co?

Motywy – siła M zależy od Ś; Integracja - rola Ś:

terapia, ograniczanie

2. POZNAWCZE: „CZ - badacz”.

Wspólne procesy poznawcze: opis, przewidywanie i

wyjaśnianie rze-czywistości (schematy,

oczekiwania, interpretacja świata). Treści: Co? -

cele, LOC, podmiotowość – zależą od wzorców i

wzmocnień Ś

3. TEORIE UCZENIA SIĘ (S-R): „CZ - zespół

nawyków”.

Wspólne: OB, zasady nabywania zachowań – rola

wzmocnień. Środowisko decyduje, czy ktoś zostanie

geniuszem czy przestępcą

A1. Teorie „bottom-up” - 2

Teorie „BOTTOM-UP”(z dołu do góry):
Cel: OPIS i wyjaśnianie zmienności - Jakie są

ogólne (wspólne dla ludzi) mechanizmy

zmian zachowania?

Jakie procesy powodują zmiany zach. (ujęcie

procesualne)

Badania: idiograficzne, podłużne,

eksperymentalne

Założenia:
„Natura”-mechanizmy warunkowane

genetycznie podobne

Zmiany

(przebieg rozwoju, zaburzenia, cele i

zmiany zach)

-

zależą od zmian Ś

; S1-Zm1; S2-Zm2

(ujęcie

sytuacyjne)

Skutki: Pomijanie różnic indywidualnych,

uwar. G (biol.) POMIJANIE T -

redukcjonizm (Strelau)

Problem RI pojawia się w neobehawioryzmie

(S-O-R), dominuje w teoriach cech – teorie

„top-down”

A2. Teorie „top-down”

Teorie „TOP-DOWN”(„z góry do dołu”):
Cel: OPIS i wyjaśnianie różnorodności – W

czym i dlaczego ludzie się różnią

(występują „stałe” różnice)

Czego dotyczą różnice między ludźmi

(ujęcie różnicowe)

Badania: nomotetyczne, kwestionariuszowe
Założenia:

Z „natury” ludzie mają różne wyposażenie

genetyczne -G

Różnice w G

predysponują do innych

doświadczeń w Ś i innych cech, a te

powodują wzgl. stałe różnice w zacho-

waniu w czasie i w sytuacjach

(ujęcie

dyspozycyjne)

Skutki: Minimalizowanie wpływu

środowiska – jego interpretacja zależy od

cech, nawet jeśli wpływa, nie niweluje

różnic (względna stałość)

A2. Teorie cech: T synonim czy

składnik O?

Teorie cech

: O – INDYWIDUALNOŚĆ,

kombinacja różnic – podejście różnicowe;

uwzględniają T

1. Niektóre teorie cech (Eysenck, Gray,

Zuckerman)

T – synonim O (T=O) – redukcjonizm:

„BIOLOGIZM”

O – biologicznie (Ś – min), T= Charakter, szkodliwe

skutki – rasizm

2. Klasyczne teorie cech – T składnik O

(T<O)

• Allport: O = wola, charakter, temperament

• Guilford: O = właściwości kierunkowe (dlaczego,

co) stylistyczne (T), sprawnościowe (Z i I)

• Cattell: O = cechy dynamiczne, zdolności i

temperament

3. PMO – 5-czynnikowy Model O, Główna

teza: 5 czynników stanowi wyczerpującą

TAKSONOMIĘ O

FISKE (1949) – 16 czynników CATTELLA – 5:

Adaptowalność społ., konformizm, wola osiągnięć,

kontrola em., poszukujący intelekt

A2. PMO: dwie hipotezy

leksykalne

U podstaw wszystkich badań
1. Hipoteza leksykalna Cattella (1943):

Wszystkie ważne aspekty osobowości

utrwalone w treści języka

U podstaw badań leksykalnych 
2. Hipoteza leksykalna Goldberga (1981):

Najważniejsze różnice są kodowane przez

pojedyncze terminy

- im ważniejsze różnice, tym częściej

ludzie rozmawiali o nich i tworzyli

terminy dla nich

Trzy nurty badań:
• LEKSYKALNE
• KWESTIONARIUSZOWE
• OPARTE NA SWOBODNYCH OPISACH

A2. PMO: Badania leksykalne -

zarzuty

LEKSYKALNE (słownikowe)

• bezpośrednio odwołują się do 2. HL Goldberga
• samoopis i szacowanie - listy pojedynczych słów
• Goldberg używa kategorii Normana (Tupes i

Christal):

Surgencja (Ekstrawersja), Ugodowość,

Sumienność, Stałość Emocjonalna, Intelekt

(Kultura)

Nie zawsze 5 czynników

: przymiotniki – 5,

rzeczowniki – 4 (bez SE), czasowniki –2 (U

i SE) (De Raad, 1992)

Jeśli 5, nazwy i treść nie są identyczne

(Szarota: Intelekt, Ugodowość,

Sumienność, Dynamiczność, Pobudliwość)

Słowa w listach są zbyt ogólne

• Nie uwzględniają kontekstu sytuacyjnego ani

kulturowego

• Nie zawsze są trafne ekologicznie (ważność,

częstość, wiek – czy 4 latek oczytany?)

A2. PMO: Badania

kwestionariuszowe

BIG FIVE – Wielka Piątka (Costa i McCrae):

O – OTWARTOŚĆ NA DOŚWIADCZENIE

(wartości, (wyobraźnia, estetyka, uczucia,

działania, idee, wartości)

C – SUMIENNOŚĆ

(kompetencja, porządek,

obowiązkowość, dążenie do osiągnięć,

samodyscyplina, rozwaga)

E – EKSTRAWERSJA

(towarzyskość,

serdeczność

,

asertywność, aktywność, poszukiwanie doznań,

pozytywna emocjonalność

)

A – UGODOWOŚĆ

(zaufanie, prostolinijność,

altruizm, uległość, skromność, skłonność do

rozczulania się – współczucie)

N – NEUROTYCZNOŚĆ

(lęk, agresywna wrogość,

depresja,

impulsywność

, nadwrażliwość –

podatność na zranienie,

nieśmiałość

) –

„Negatywna emocjonalność”

NEO-PI –R – podczynniki (240); NEO-FFI – tylko

ogólne cechy (60)

A2. PMO: argumenty na rzecz 5

cech

CZYNNIKI ISTNIEJĄ REALNIE – zgodność

samoopisu i szacowania (,36-,60),

stałość

,

znaczenie w adaptacji

(zaint. Zawod. EOUC,

osiąg. w pracy i szkole CO, sat. z życia N,

zaburzenia – ekstrema N lub układy cech)

NIEZMIENNICZOŚĆ –

osobowość najlepiej

można opi-sać przez 5 ogólnych

czynników

(uzyskane lub wymuszone, różne

nazwy i treści!) - wszystkie inne cechy to składowe

lub kombinacje OCEAN; korelacje z wynikami

badań leksykalnych

UNIWERSALNOŚĆ – 5 wymiarów można

wyodrębnić niezależnie od rasy, płci i

kultury, ale są skorelowane

BIOLOGICZNE PODSTAWY - wsk.

Odziedziczalności (polskie dane): O - ,

46(38); C - ,28(38); E -,36(30); A - ,

28(35); N - 0,31(57).

Nie szuka się

mechanizmów fizjologicznych (Costa -

kolor atramentu i pismo).

A2. PMO: swobodne opisy

Opis w języku naturalnym - zdania,

wyrażenia.

Najlepiej odzwierciedlają: stosunki

międzyludzkie, ważność, kontekst

Najbardziej trafne: ważne cechy, im

ważniejsze – częściej podawane, wpływ

kultury

Ok. 80% opisów daje się zakwalifikować do

5 czynników - OCEAN, bez względu na

kraj, wykształcenie Rodziców, wiek i płeć

Dzieci, ale

- różna treść i liczba pozycji

- % opisów zgodnych z PMO różny w

różnych krajach

- w Azji mniejsze znaczenie N niż w Europie

i USA

Wraz z wiekiem zmiany ważności cech (np.,

rytmiczność – gł. dla 3-latków, wzrost roli

C)

A2. PMO: zalety i wady modelu

Zalety: Opis i przewidywanie

1/ Integrujący model w badaniach O

(syntetyczny opis)

2/ Predyktory: akt. zawodowa, odp. na stres,

zaburzenia

Wady: Brak wyjaśniania

1.

zmienności zachowania

– jak i dlaczego

(Mischel)

2.

brak teorii

– dlaczego takie cechy, różnice

(tylko opis)

3.

liczba

(3, 5, 6 –rytmiczność,7 –

uczciwość/makiawelizm) i

treść

czynników arbitralne

(subiektywizm)

-

wyniki analizy czynnikowej zależą od danych „na

wejściu” (Block)

4. Niejasny status – odziedziczalne

dyspozycje (O czy T)

Hofstee, John, Pervin, Strelau:

E i N -Temperament,

O – inteligencja,

C i A –

charakter

Przykładowe pytania – W5

Zgodnie z TMT Eliasza, bierna regulacja stymulacji na

poziomie mechanizmów fizjologicznych w sytuacji

przestymulowania polega na:

a) obniżaniu wrażliwości na bodźce
b) wzroście wrażliwości na bodźce
c) podejmowaniu zachowań o dużej wartości

stymulacyjnej

d) podejmowaniu zachowań o małej wartości

stymulacyjnej

Intensywność reakcji cechuje się stałością koherentną,

gdyż poziom aktywacji zależy:

a) od siły bodźców, aktywowalności, pobudliwości

emocjonalnej i znaczenia sytuacji

b) tylko od siły bodźców i aktywowalności
c) tylko od aktywowalności i pobudliwości emocjonalnej
d) tylko od siły bodźców

Przykładowe pytania – W5

Teorie „top-down” (np. teorie cech):

a) Pomijają cechy uwarunkowane genetycznie
b) Koncentrują się na wspólnych procesach,

wyjaśniających zachowanie i jego zmiany

c) Zakładają, że zmiany zachowania (rozwój,

zaburzenia) zależą od zmian sytuacji

d) Minimalizują wpływ sytuacji, koncentrując się na

wykrywaniu stałych różnic między ludźmi

Badania w ramach Pięcioczynnikowego

Modelu Osobowości wskazują, że:

a) Czynniki mają różne treści i zakresy w różnych

badaniach

b) Czynniki są niezależne od siebie
c) We wszystkich kulturach uzyskiwano 5 czynników
d) Liczba czynników nie zależy od rodzaju słów