(

(

XVIII

XVIII

W

W

)

)

Edward Jenner 1749 – 1823
rok

Trzynastoletni Jenner rozpoczął praktykę u
lekarza. W tym czasie zauważył, że ludzie
pracujący przy krowach nigdy nie chorują na
ospę. Okazało się, że zapadają z kolei na lżejszą
odmianę ospy - krowiankę. Wysnuł stąd teorię, że
to właśnie może ich chronić przed ospą. Kiedy
jednak podzielił się swą opinią z doktorem
Ludlowem, ten uznał ją za niedorzeczną.

W 1796 Jenner mógł wreszcie sprawdzić swoją
teorię. Miejscowa dojarka, Sarah Nelmes
zachorowała na krowiankę i zgłosiła się do
Jennera na leczenie. Jenner nie stracił okazji:
znalazł 8-letniego chłopca, Jamesa Phippsa, syna
ogrodnika. Jenner wszczepił chłopcu krowiankę.
Po nadzwyczaj łagodnym przebiegu choroby
James wyzdrowiał. Wówczas Jenner próbował
zarazić go ospą. Nie udało się - był już na nią
uodporniony.

Ostatnim dużym zarzewiem ospy w Europie
była epidemia w Jugosławii w 1972 roku.
Ogniskiem zakażenia okazał się pielgrzym,
który powrócił z Bliskiego Wschodu, gdzie
zakaził się wirusem.
Epidemia objęła 175 osób, z których 35
zmarło (śmiertelność 20%).
Władze ogłosiły stan wyjątkowy, wprowadziły
kwarantannę oraz masowe ponowne
szczepienia obywateli, korzystając z pomocy
WHO i Donalda Hendersona.
W ciągu 2 miesięcy epidemia została
powstrzymana.

Ostatni naturalny przypadek Variola minor
został zdiagnozowany 26 pażdziernika
1977, a ostatni przypadek groźniejszej
Variola major – dwa lata wcześniej, w
listopadzie 1975.

Kompletne wyeliminowanie ospy
kosztowało 300 milionów dolarów
amerykańskich.

Jest to jedyna choroba uznana przez WHO,
w roku 1980, za całkowicie eradykowaną

Antonie van Leeuwenhoek ur 24 października w 1632 roku

Antonie van Leeuwenhoek (ur. 24 października
1632 w Delft; ochrzczony 4 listopada 1632 jako
Thonius Philipszoon; zm. 26 sierpnia 1723 tamże) –
holenderski przedsiębiorca i przyrodnik.
Początkowo zajmował się sprzedażą sukna w
Amsterdamie.
Później zajął się produkcją mikroskopów ze szkieł
powiększających używanych do badania jakości
materiałów sukienniczych.
Pierwszy mikroskop został wykonany przez niego
około roku 1677.
Obserwował pod mikroskopem (powiększającym
maksymalnie 270x) naczynia włosowate, krwinki
czerwone, bakterie, plankton stawowy i jako
pierwszy człowiek zobaczył ludzki plemnik

Robert Koch - właściwie: Heinrich
Hermann Robert Koch (ur. 11 grudnia 1843
zmarł. 27 maja 1910 r.) – niemiecki uczony,
lekarz i bakteriolog. Odkrywca m.in. bakterii
wywołujących wąglika, cholerę i gruźlicę.
Laureat Nagrody Nobla w 1905 r. za badania
nad gruźlicą.
Wprowadził do praktyki pożywki zestalane
żelatyną.

Stworzył podwaliny mikrobiologii lekarskiej.

Autor postulatów Kocha, pozwalających
określić czy dany mikroorganizm rzeczywiście
jest czynnikiem chorobotwórczym

W latach 1872-1880 był lekarzem powiatowym w Wolsztynie.

Ludwik Pasteur (fr. Louis Pasteur, ur. 27 grudnia 1822, zm. 28 września 1895)

W trakcie kariery naukowej zajmował się
badaniami fermentacji i gnicia
(pasteryzacja), a także drobnoustrojów
chorobotwórczych.

Badał zjawiska odporności poszczepiennej i
opracował szczepionki, między innymi
przeciwko wściekliźnie, a także przeciwko
wąglikowi i cholerze.

Stworzył możliwości hodowli bakterii i
pierwszy opracował podłoża płynne

Procent osób dożywających określonego wieku
- w 17-wiecznym Londynie i w latach 1990 w USA

Wie

k

Londy

n

USA

  XVIIw. XXw

.

0

100

100

6

64

99

16

40

99

26

25

98

36

16

97

46

10

95

56

6

92

66

3

84

76

1

70

wrocławskiego pastora Kacpra Neumanna (Wrocław wtedy
nazywał się oczywiście Breslau). Pastor, o niewątpliwym
zacięciu naukowym, zgromadził rejestry zgonów i narodzin z
pięcioletniego okresu (1687-1691) i studiował je pod kątem
obalenia przesądów związanych z wpływem faz księżyca na
ludzkie zdrowie. Dane Neumanna były skrupulatne i kompletne
- zawierały wiek i płeć wszystkich zmarłych, oraz roczne liczby
urodzin

Dane tej tabeli (odnoszące się do XVII w.) budzą przerażenie. Ich
wiarygodność może wydawać się mocno naciągana, jako że autor
sam przyznaje się, że klasyfikowanie zmarłych do poszczególnych
przedziałów wieku odbywało się nieco po omacku. Ale niewiele,
bo 30 lat później, ukazała się praca bardzo podobna w
charakterze praca. Tym razem autorem był Edmund Halley .
Halley opublikował w czasopiśmie ,,statystyczną'' analizę bardzo
dokładnych rejestru zgonów i narodzin, przesłanych
Królewskiemu Towarzystwu Naukowemu w Londynie przez

Rudolf Ludwig Karl Virchow (ur. 13 października 1821 w
Schivelbein, obecnie Świdwin, zm. 5 września 1902 w Berlinie) –
niemiecki patolog i antropolog, w latach 1849-1902 profesor
uniwersytetów w Würzburgu i Berlinie.

Wyznaczniki zdrowia

Według LaLonde’a występują cztery czynniki
wpływające na stan zdrowia człowieka. Są to:
- biologia,

- Środowisko materialne,

- Styl życia

- opieka zdrowotna.
Zdrowie można więc zachować i polepszyć nie tylko
dzięki zastosowaniu zaawansowanej nauki o
zdrowiu, ale także poprzez wybór prawidłowego
stylu życia.

Ochrona Zdrowia

Ochrona zdrowia jest nauką o zapobieganiu i
leczeniu chorób a także o utrzymaniu dobrego
samopoczucia fizycznego i psychicznego poprzez
korzystanie z usług medycznych, pielęgniarskich
oraz pokrewnych profesji medycznych.
Według Światowej Organizacji Zdrowia, ochrona
zdrowia obejmuje wszelkie działania mające na
celu promowanie zdrowia, do których zalicza się
środki zapobiegawcze, łagodzące i lecznicze,
stosowane nie tylko w stosunku do jednostek, ale
także w stosunku do populacji.
Świadczenie takich usług stanowi o systemie
opieki zdrowotnej, obejmującym organizacje
rządowe, takie jak Narodowy Fundusz Zdrowia

.

POJĘCIE ZACHOWAŃ ZDROWOTNYCH (Kultura

zdrowotna)

• Wg E. Mazurkiewicz – wszelkie zachowania (nawyki, zwyczaje,
postawy,
uznane wartości przez jednostki ludzkie i przez grupy społeczne) w
dziedzinie
zdrowia (...) to, jaki jest człowiek pod względem zdrowotnym wyraża się
w jego
zachowaniu zdrowotnym: jak pojmuje zdrowie, jak je ocenia, w jaki
sposób nim
dysponuje, jak reaguje na zdrowie innych,

• Wg A. Titkowa – czynności i działania ludzkie wyrażone za pomocą
zmiennych
behawioralnych-związanych ze sferą zdrowia i choroby

• Wg K. Puchalskiego – wybrane przez obserwatora lub/i podmiot
działania,
zachowania czy typy zachowań, które na gruncie pewnego systemu
wiedzy
(przekonań, danej teorii naukowej czy ideologii społecznej) pozostają
istotnym, określonym w przyjętej opcji związku ze zdrowiem

Zdrowie publiczne - nauka zajmująca się
zdrowiem na poziomie populacji,
zapobieganiem chorobom, przedłużaniem
życia, promowaniem zdrowia i aktywności
fizycznej poprzez zorganizowane wysiłki na
rzecz

- higieny środowiska,

- kontrolę chorób zakaźnych,

- oświatę dotyczącą zasad higieny osobistej,

- tworzenie i funkcjonowanie służb medycznych
i
opiekuńczych w celu wczesnego
diagnozowania i
zapobiegania chorobom,

- rozwijanie takich społecznych mechanizmów,
które
zapewnią każdemu standard życia
umożliwiający
zachowanie i umacnianie zdrowia.

Z kolei definicja zawarta w słowniku
epidemiologii wydanym przez
Międzynarodowe Stowarzyszenie
Epidemiologów (IEA) zdrowie
publiczne definiuje się jako
zorganizowany wysiłek społeczeństwa na
rzecz ochrony, promowania i
przywracania ludziom zdrowia, a
wszelkie programy, świadczenia i
instytucje zajmujące się tą problematyką
są ukierunkowane na zapobieganie
chorobom i potrzeby zdrowotne populacji
jako całości

W definicji tej zauważamy połączenie
nauki, umiejętności skierowanych na
utrzymanie i poprawę stanu zdrowia
całego społeczeństwa poprzez
wspólne działanie.

Cele zdrowia publicznego pozostają
jednak te same, a są nimi:

- zmniejszenie liczby zachorowań,

- zmniejszenie liczby przedwczesnych
zgonów,

- profilaktyka

Patrząc wstecz na postępujący w
świecie na przestrzeni prawie całego
minionego stulecia rozwój systemów
ochrony zdrowia należy podkreślić, że
w większości krajów świata cała
ochrona zdrowia łącznie z opieką
medyczną traktowana była w całości
jako dobro publiczne, w związku z
czym starano się ograniczyć
indywidualną odpowiedzialność
finansową użytkowników.

Zdrowie publiczne jest
instytucją społeczną i oznacza
po prostu zdrowie ludności.

Myślą przewodnią lat
osiemdziesiątych w rozwoju
systemów ochrony zdrowia w
świecie było uznanie zdrowia za
dobro publiczne a nie
indywidualne.

Zdrowie publiczne obejmuje
szeroki zakres działań
wielodyscyplinarnych wiążących
się z różnymi aspektami zdrowia
ludzi,

- jego ochroną,

- umocnieniem i poprawą,

- oceną potrzeb zdrowotnych
populacji
oraz sposobami ich zaspakajania

„Zdrowie Publiczne”

Zajmuje się nie tylko zdrowiem
jednostki, ale także zdrowiem
wszystkich ludzi oraz jego
uwarunkowaniami zarówno
negatywnymi, jak i pozytywnymi,
czyli działaniami prozdrowotnymi
umacniającymi zdrowie.

Uznanie zdrowia za wspólne dobro
publiczne oznaczało w praktyce
przyjęcie zasady solidaryzmu i
współodpowiedzialności wszystkich
za finansowanie wydatków na
zdrowie z budżetu państwa

Przyjęta w państwach forma
finansowania wydatków na opiekę
zdrowotną poprzez powszechne
ubezpieczenia zdrowotne jest
specyficzną formą zasady
solidaryzmu i
współodpowiedzialności

Umiejscowienie zdrowia wysoko w
hierarchii wartości człowieka oraz
przypisywanie mu wartości
społecznej powoduje, iż staje się ono
obiektem zainteresowania nie tylko
stron bezpośrednio uczestniczących,
pacjent, ale i państwa

Jak zauważa jeden z wybitnych
ekonomistów ochrony zdrowia naszych
czasów R. Freeman: [...] Zdrowie liczy
się bardziej niż kiedykolwiek. Stało się
ono jednym z podstawowych
przedmiotów troski współczesnych
zachodnich społeczeństw. Mowa tu o
zainteresowaniu zdrowiem nie tylko
jednostek, które chcą się nim cieszyć,
ale również ze strony podmiotów
zaangażowanych w proces finansowania
usług medycznych

.

Wszystkie rządy państwa akceptowały
swą odpowiedzialność za systematyczny
rozwój ochrony zdrowia i opieki
medycznej nad swoimi obywatelami.
Dotyczyło to zarówno opieki
profilaktycznej jak i leczniczej i miało na
celu zapewnienie bezpieczeństwa
zdrowotnego wszystkim obywatelom

Odpowiedzialność państwa za
bezpieczeństwo zdrowotne i właściwe
warunki zdrowotne zostały uwzględnione
w większości, jeśli nie we wszystkich
konstytucjach narodowych.

Organizacje i instytucje opieki
zdrowotnej stoją przed problemem
godzenia niespójnych celów.

Powinna wzrastać świadomość, że
odpowiedzialność za zdrowie musi
obejmować kryteria zarówno
kliniczne, jak i finansowe.

Artykuł 68 Konstytucji RP
zobowiązuje władze publiczne do
zapewnienia obywatelom równego
dostępu do świadczeń zdrowotnych
finansowanych ze środków
publicznych

Znaczenie zdrowia publicznego
znalazło swój wyraz w licznych
dokumentach Organizacji Narodów
Zjednoczonych i licznych jej agend,
w szczególności w dokumentach
Światowej Organizacji Zdrowia, jak
również w dokumentach Unii
Europejskiej

Konstytucyjnymi podwalinami UE,
tworzącymi więzy prawne wykraczające
poza stosunki wynikające z umów
pomiędzy suwerennymi państwami, są
między innymi:

- Traktat Paryski,

- Traktat Rzymski,

- Jednolity Akt Europejski,

- Traktat z Maastricht

- Traktat z Amsterdamu.

Zdrowie niemowląt i dzieci to
kwestia wymagająca szczególnej
troski i innego traktowania niż
zdrowie dorosłych.

Niemowlęta i dzieci są bardziej
wrażliwe i szczególnie ważne jest
zapewnienie im ochrony i jak
najlepszych warunków środowiska
fizycznego i społecznego.

UE przyczynia się do poprawy
zdrowia niemowląt i dzieci dzięki
bezpośrednim działaniom bądź też
poprzez wspieranie:
- działań władz krajowych i
lokalnych,
- systemów opieki zdrowotnej
- oświaty,
- rodzin

- działania na rzecz praw dziecka, zapobieganie
wykorzystywaniu dzieci i używaniu wobec nich
przemocy,

• pomoc rodzicom w osiąganiu równowagi pomiędzy
życiem
zawodowym i prywatnym,

• ochronę kobiet karmiących i ciężarnych w miejscu
pracy,

• ochronę małych dzieci przed niekorzystnymi
skutkami
palenia tytoniu, spożywania alkoholu i narkotyków,

• promowanie specjalnych środków leczniczych dla
dzieci,

Działania UE obejmują:

Działania UE obejmują:

• prace nad szczepieniami ochronnymi i
monitorowanie
chorób zakaźnych

• propagowanie racjonalnego odżywiania i dbałości o
zdrowie psychiczne

• zapobieganie wypadkom i urazom w tej grupie
wiekowej,

• harmonizację środków bezpieczeństwa oraz aktów
prawnych w UE, zwłaszcza dotyczących żywności,
zabawek i wyrobów dla dzieci.

Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego

 

                                                                   

Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego ułatwia
obywatelom 27 państw członkowskich Unii Europejskiej,
Islandii, Lichtensteinu, Norwegii i Szwajcarii uzyskanie
dostępu do usług związanych z ochroną zdrowia w trakcie
czasowego pobytu za granicą.

Dlatego też każdy, kto wybiera się na
urlop, w podróż służbową, na krótką
wycieczkę bądź też zamierza odbyć studia
za granicą, powinien pamiętać
o wyrobieniu karty. Dzięki niej jej
właściciel może uchronić się przed
problemami, zaoszczędzić czas i wydać
mniej pieniędzy w przypadku
zachorowania lub odniesienia obrażeń
w czasie pobytu poza swoim krajem.

Jakie korzyści płyną z  posiadania karty?

Karta zapewnia jej posiadaczowi taki sam
dostęp do instytucji ochrony zdrowia
działających w  sektorze publicznym (np.
lekarza, apteki, szpitala lub ośrodka zdrowia),
jaki mają obywatele kraju, w  którym przebywa
dana osoba.
Jeśli posiadacz karty musi uzyskać pomoc
medyczną w  kraju, w  którym ochrona zdrowia
jest płatna, otrzyma zwrot uiszczonej opłaty
niezwłocznie bądź po powrocie do kraju
zamieszkania.
Osoba posiadająca kartę może zapewnić sobie
dostęp do ochrony zdrowia, nie przerywając
pobytu za granicą.

Jednakże karta nie zapewni pokrycia
kosztów ochrony zdrowotnej jej
właściciela podczas pobytu za granicą,
jeśli celem jego podróży jest leczenie
choroby lub rany nabytej przed
rozpoczęciem podróży.

Karta nie zapewnia również pokrycia
kosztów leczenia w  ośrodkach
prywatnych. 

Niektóre witryny internetowe oferują
Europejską Kartę Ubezpieczenia
Zdrowotnego za pieniądze.
Należy jednak pamiętać, że kartę
można uzyskać bezpłatnie za
pośrednictwem lokalnych instytucji
kompetentnych w  sferze ochrony
zdrowia.

Sfery funkcjonowania człowieka.
Można wyróżnić kilka sfer w
zależności od tego, jak
szczegółowe aspekty
funkcjonowania bierze się pod
uwagę. Do podstawowych
należą:

1.

fizjologiczna

dotyczy uwarunkowań biologicznych;
większość zachodzących tu reakcji ma

charakter odruchowy, popędowy;
świadoma ich kontrola jest
ograniczona),

2. psychiczna

dotyczy intelektu, emocji, relacji z
otaczającym światem - w tym z
innymi
ludźmi; w dużym stopniu podlega
świadomej kontroli, jednak niektóre
aspekty życia psychicznego mogą
pozostawać nieuświadamiane),

3. duchowa
dotyczy uczuć wyższych,
doznań estetycznych i religijnych;
rozwój tej sfery wymaga
świadomego
i systematycznego zaangażowania
człowieka; potrzeby duchowe
stanowią
najwyższy szczebel na drabinie
potrzeb
i są realizowane dopiero wówczas,
gdy
zaspokojone są potrzeby
podstawowe).

Źródła chorób.

Zwykle kiedy doszukujemy się przyczyn
konkretnego zaburzenia czy choroby
dochodzimy do wniosku, że miało w tym
swój udział kilka czynników

Mogą to być czynniki
- zewnętrzne - niezależne od człowieka,
- i wewnętrzne – związane z jego
indywidualnym
funkcjonowaniem.
Mogą być:
- obiektywne, czyli takie na które nie mamy
bezpośredniego wpływu
- oraz subiektywne, czyli wynikające z
naszego
- postrzegania danej sytuacji.
Mogą mieć podłoże:
- biologiczne
- lub psychologiczne, czyli wynikające z
wewnętrznych przeżyć, przekonań czy relacji
z
innymi ludźmi.

Sytuacje szczególnie szkodliwe dla
zdrowia.

Każdy z nas reaguje na życiowe sytuacje
w swój indywidualny sposób, można
jednak wyróżnić kilka, które u większości
z nas wywołują podobne, negatywne
emocje i obciążenie układu odporności
psychofizycznej.

Należą do nich

:

* konflikty
- interpersonalne, czyli z innymi ludźmi –
partnerem, dziećmi,znajomymi i
nieznajomymi,
szefem,
- wewnętrzne, czyli przeżywane np. wtedy,
gdy
trzeba podjąć jakąś ważną decyzję

* frustracje – sytuacje, w których nie
jesteśmy w
stanie zaspokoić jakiejś ważnej potrzeby,
np. - spieszymy się na spotkanie, a
autobus
właśnie się zepsuł,
- bezskutecznie szukamy pracy
- czy nie zdajemy egzaminu, pomimo
wysiłku włożonego w przygotowanie

• utrata cenionej wartości, a nawet sam lęk
przed
taką utratą – cenioną wartością mogą być
zarówno idee, jak i przedmioty czy
konkretni
ludzie – wszystko to, co jest dla nas ważne
i
nadaje sens naszemu życiu

* odtrącenie i odosobnienie – człowiek jest
istotą
społeczną, dlatego większość ludzi źle
znosi
samotność - zwłaszcza wtedy gdy nie jest
wyborem, ale koniecznością

Czynniki wpływające na stan zdrowia:
Na stan zdrowia ma wpływ wiele
niezależnych czynników, które oddziałują
również na siebie nawzajem. Do
podstawowych należą:

1. uwarunkowania genetyczne

związane
zarówno z
- rozwojem osobniczym w trakcie życia
płodowego,
- z dziedziczeniem cech czy skłonności z
pokolenia na pokolenie; w tym przypadku
stanowią najczęściej określoną
predyspozycję,
która ujawnia się dopiero wówczas, gdy
zaistnieją dogodne okoliczności

2

.

środowisko życia i pracy

- jest to

szeroka
kategorią, w skład której wchodzą takie
aspekty,
jak m.in.:
- ekologia,
- gospodarka,
- polityka,
- finanse,
- klimat psychologiczny;
ogólnie mówiąc, jest to
otoczenie, w którym człowiek żyje;
największe
znaczenie ma otoczenie najbliższe, czyli obok

- warunków mieszkaniowych i warunków
pracy,
- przede wszystkim ludzie – rodzina, znajomi
i
współpracownicy; relacje z nimi w znaczący
sposób wpływają na zdrowie i
samopoczucie

3. zachowanie

jest to kategoria, która w
największym stopniu zależy od decyzji

człowieka; dotyczy zachowań
wyznaczających tzw. styl życia, czyli
m.in.:
- odżywiania się,
- aktywności fizycznej,
- dbania o zdrowie,
- spędzania czasu wolnego,
- radzenia sobie ze stresem)

Co pomaga zachować zdrowie i
uniknąć chorób?

1. organizowanie korzystnych warunków
fizycznych
życia i pracy m.in.:
- odpowiednia przestrzeń,
- temperatura,
- nasłonecznienie,
- minimalizacja hałasu i zanieczyszczeń,
- przyjemna kolorystyka,
- wygodne i estetyczne urządzenie wnętrz

2. Zdrowy styl życia m.in.:

- regularne i odżywcze posiłki,

- ograniczenie używek,

- aktywność fizyczna,

- odpowiednia ilość snu,

- higiena osobista,

- brak nałogów i „głupich” przyzwyczajeń

3. Zachowania prozdrowotne
(mające
na celu ochronę lub poprawę
własnego stanu zdrowia, np.:

- szczepienia ochronne,

- badania kontrolne,

- korzystanie z porad lekarskich i
wypełnianie zaleceń)

4. Higiena psychiczna m.in.:

- efektywne radzenie sobie ze

stresem,

- sprawianie sobie przyjemności,

- pozytywne relacje z innymi

ludźmi,

- stabilna sieć wsparcia

społecznego).

Zasady Pareto, mówi, że w działaniach,
statystycznie, ok. 80% efektów
uzyskujemy poprzez ok. 20% środków - jak
łatwo wywnioskować - tych
"odpowiednich".
Zasada ta ma zastosowanie także w
zakresie zdrowia. Jakaż to oszczędność  i
efektywność!
Tylko żeby wiedzieć, co stanowi owe 20%

Otóż - wiadomo.
Dodatkowo, owe 20%, to  działania na tyle
proste, że dostępne niemal powszechnie.

Liczbowe ujecie czynników
wpływających na zdrowie
(publiczne, czyli podlegające
ocenie statystycznej) znane jest
co najmniej od Raportu
Lalonda z 1974 r.
Poniższy diagram pokazuje 4
główne czynniki/pola zdrowotne

 

Największy, bo 53% wpływ na zdrowie
człowieka ma

styl życia

, na który

składają się między innymi takie
elementy:

- aktywność fizyczna,

- sposób odżywiania się,

- umiejętności radzenia sobie ze
stresem,

- stosowanie używek (nikotyna, alkohol,
środki psychoaktywne),  

- zatrudnienie,  czynniki ryzyka
zdrowotnego i
zawodowego,

- sposób rekreacji

- zachowania seksualne

Środowisko fizyczne

warunkuje stan

zdrowia
człowieka w około 21%.
Korzystny wpływ na zdrowie ma:

- czyste powietrze,

- czysta woda,

- zdrowa i bezpieczna szkoła oraz zakład
pracy.

Negatywne oddziaływanie środowiska na
zdrowie wynika w znacznym stopniu z:

- degradacji środowiska naturalnego,

- promieniowania jonizującego,

- hałasu,

- szkodliwych substancji chemicznych

- oraz czynników biologicznych.

Zdrowie człowieka w
16% uwarunkowane
jest przez

czynniki
genetyczne

Zdrowie człowieka jedynie 10%, czyli w
najmniejszym stopniu jest
uwarunkowane przez opiekę
zdrowotną, jej

- strukturę,

- organizację,

- funkcjonowanie

- dostępność do świadczeń medycznych
i ich
jakość,  

- leczenie i rehabilitację (droga i żmudna
rehabilitacja często nie byłaby
potrzebna,
gdyby  zadbano o zdrowie wcześniej).

Oczywiście, owe 10%, to także te
działania medycyny,

które niczym

innym nie mogą być zastąpione

i nie chodzi tu o deprecjonowanie
medycyny w ogóle, a tylko o pokazanie
prawdziwszego obrazu, niż ten jaki się
lansuje.

Ponieważ 3 pierwsze czynniki

(a właściwie 2 środowiska i styl
życia) są związane z dużo
mniejszymi kosztami niż służba
zdrowia, to można przyjąć w
przybliżeniu,
że odzwierciedla to wspomnianą
zasadę. (Pareta)

Podobnie - w samej medycynie
społeczne koszty byłyby wielokrotnie
mniejsze, gdyby środki przeznaczono
na profilaktykę.

Czym jest profilaktyka?
Oczywiście, słowo to ma wiele
zastosowań - profilaktyka: społeczna,

- profilaktyka uzależnień,

-

profilaktyka przestępczości,

-

profilaktyka zdrowotna

,

Profilaktyka zdrowotna  to działania mające
na celu zapobieganie chorobom, poprzez ich
wczesne wykrycie i leczenie.

Zauważmy jednak, że według definicji
ogłoszonej przez Światową Organizację Zdrowia,
zdrowie to całkowity fizyczny, psychiczny i
społeczny dobrostan człowieka, a nie tylko brak
choroby lub niedomagania.

Widzimy więc, że 2 pierwsze pola Lalonda mają
dużo wspólnego z profilaktyką, i to nie tą
instytucjonalną, ale zależną od nas samych, od
naszych postaw i świadomości.

W szerszym ujęciu „profilaktyka to
proces, który wspiera człowieka w
prawidłowym rozwoju i zdrowym życiu"
(Z. B. Gaś, 2003).

Jest także jednym ze sposobów
reagowania na rozmaite zjawiska
społeczne, które oceniane są jako
szkodliwe i niepożądane.

Ocena skłania do traktowania takich
zjawisk w kategoriach zagrożeń i
podejmowania wysiłków w celu ich
eliminacji lub choćby ograniczania.

Powszechnie uważa się, że skuteczna
profilaktyka jest optymalnym sposobem
hamowania rozwoju lub ograniczania
skali zjawisk uznanych za dolegliwe
społecznie.

Głównie z tego względu jest znacznie
bardziej opłacalna niż kosztowne
działania zaradcze konieczne w sytuacji,
gdy wzrasta skala niepożądanych
zjawisk.

W samej profilaktyce zdrowotnej
wyróżniamy następujące fazy:

Profilaktyka wczesna

- mająca na celu utrwalenie

prawidłowych wzorców zdrowego stylu życia i
zapobieganie szerzeniu się niekorzystnych wzorców
zachowań, w odniesieniu do osób zdrowych,

Profilaktyka pierwotna (I fazy)

- mająca na

celu zapobieganie chorobie poprzez kontrolowanie
czynników ryzyka, w odniesieniu do osób narażonych na
czynniki ryzyka,

Profilaktyka wtórna (II fazy)

- zapobieganie

konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne wykrycie i
leczenie (przesiewowe badania skriningowe mające na
celu wykrycie osób chorych),

Profilaktyka III fazy

, której działania zmierzają w

kierunku zahamowania postępu choroby oraz
ograniczeniu powikłań.

W zakresie profilaktyki wtórnej znaczącą
rolę odgrywają przesiewowe badanie
skriningowe.

Są to zorganizowane działanie
polegające na wczesnym wykryciu w
populacji chorób lub stanów
patologicznych za pomocą stosowanych
masowo prostych, bezpiecznych i
wiarygodnych testów diagnostycznych.

Badania skriningowe prowadzone
są w odniesieniu do chorób
stanowiących znaczny problem
zdrowotny danej populacji,
charakteryzujących się:

- częstym występowaniem stadiów
przedklinicznych,

- dość długim okresem między
pierwszymi oznakami choroby a jej
pełnym obrazem
- możliwością wyleczenia

Prowadzenie szeroko zakrojonych
działań profilaktycznych przynosi w
krótszej lub dłuższej perspektywie
czasowej wymierne korzyści dla
społeczeństwa w postaci:

-poprawy świadomości zdrowotnej
populacji,

-poprawy stanu zdrowia ludności,

- zmniejszenia ilości osób z
powikłaniami
chorób i trwałym inwalidztwem,

- zmniejszenia liczby zachorowań i
zgonów,
zwiększenia wykrywalności chorób
we
wczesnym stadium rozwoju,

- zwiększenia odsetka wyleczeń,

- zmniejszenia absencji chorobowej,

- obniżenia kosztów leczenia,
mniejszych strat finansowych (zasiłki
chorobowe, straty produkcyjne).

Na każdym etapie działań
profilaktycznych znaczącą rolę odgrywa
EDUKACJA ZDROWOTNA - proces, w
trakcie którego ludzie uczą się dbać o
zdrowie własne i innych osób.

Koncentruje się ona na uświadamianiu
związków między zdrowiem człowieka a
jego stylem życia oraz środowiskiem
fizycznym i społecznym.

Edukacja zdrowotna obejmuje
głównie działania informacyjne,
których bezpośrednim celem jest
ukształtowanie sprzyjających
zdrowiu przekonań
- motywacji
- i umiejętności,
a co za tym idzie postaw
zdrowotnych jednostki, które
powinny prowadzić do realizacji
zachowań służących zdrowiu

W edukacji, oprócz zagadnień
szczegółowych, należy zwrócić
uwagę na podstawowe odkrycia
wiedzy mające wpływ na
kierunki działań w zdrowiu
publicznym :

1. Konstytucja genetyczna
człowieka nie
zmienia się na przestrzeni
tysiącleci.

2. Poprawa zdrowia obywateli
wynika z
poprawy warunków życia.

3. Odkrycia nauk medycznych
dotyczące
etiologii oraz szerzenia się chorób
zakaźnych i możliwościach
zapobiegania
im przez działania sanitarno-
środowiskowe.

4. Większości chorób niezakaźnych
można
zapobiec przez zmianę warunków
życia i
zachowania się - w tym przez
dostrzeżenie
czynników psychologicznych, np.  że
nie
tyle okoliczności co nasz stosunek do
nich
odgrywa istotną rolę.

W profilaktyce ważną rolę
odgrywa PROMOCJA
ZDROWIA.

Jest ona procesem
umożliwiającym ludziom
zwiększenie kontroli nad
własnym zdrowiem, jego
poprawę i utrzymanie.

Pierwsza Międzynarodowa Konferencja
Promocji Zdrowia odbyła się w 1986 roku w
Ottawie.
Podczas niej określono działania promocyjne
w sferze zdrowia takie jak:

-budowanie prozdrowotnej polityki
społecznej,

- tworzenia środowisk sprzyjających zdrowiu,

- wzmacnianie działań zbiorowych,

- rozwijanie umiejętności indywidualnych,

- reorientacja służby zdrowia.

Reorientacja służby zdrowia powinna iść w
kierunku profilaktyki i docenienia szerszego
spektrum metod, w tym terapii naturalnych i
podejścia holistycznego.

Natomiast umiejętności indywidualne, to
m.in.:

- wiedza o tych metodach

- oraz propedeutyka higieny,

- wiara w możliwości organizmu,

- sposoby niwelacji/osłabiania stresu,

- życzliwość,

- pogoda ducha.

Przypomnienie

• Czynniki wpływające na

zdrowie

- Styl życia i zachowania zdrowotne
- Środowisko fizyczne i społeczne
- Czynniki genetyczne
- Służba zdrowia

W porównaniu z innymi krajami młodzież

szkolna w Polsce gorzej dba o swoje zdrowie.

Zachowania zdrowotne można określić jako

postępowanie i działania, które pośrednio lub
bezpośrednio wpływają na zdrowie i
samopoczucie człowieka: są to:

1.Zachowanie sprzyjające zdrowiu:
- aktywność fizyczna,
- racjonalne żywienie,
- utrzymanie czystości ciała i otoczenia,
- zapewnienie bezpieczeństwa,
- utrzymanie właściwych relacji miedzy

ludźmi,

- radzenie sobie ze stresem).

2. Zachowanie szkodliwe dla
zdrowia
(antyzdrowotne,
negatywne)

- palenie tytoniu,

- nadużywanie alkoholu i
innych
środków uzależniających.

Czynniki wpływające na kształtowanie się
stylu życia i zachowań zdrowotnych
dzielmy na 4 grupy:

- Czynniki związane ze środowiskiem fizycznym

- Czynniki kulturowe

- Wpływ grup ludzi- odgrywa rodzina,
szczególnie
matka

- Czynniki osobiste

Funkcje Zdrowia Publicznego

- Przegląd i formułowanie aktów
prawnych
dotyczących zdrowia

- Ugruntowanie legislacji dotyczących
zdrowia
- Kontrola niebezpiecznych substancji
- Ocena promocji zdrowia i profilaktyki
- Standardy bezpieczeństwa i higieny
pracy
- Zapobieganie urazom
- Zdrowie reprodukcyjne i opieka nad
matką

- Szczepienia, bezpieczna woda,
bezpieczna
żywność, kontrola zdarzeń
żywiołowych,
kontrola wykorzystania zasobów,

Funkcje zdrowia publicznego
c.d.:

- informacja i edukacja zdrowotna,
- zaangażowanie społeczeństwa
(partnerstwo),
- utylizacja i likwidacja odpadów,
- monitowowanie czynników
warunkujących
zdrowie,
- oszacowanie potrzeb populacji,
- związki z politykami,
- kontrola nosicielstwa

Zdrowie Publiczne to dyscyplina
naukowa:

- Bada dynamikę zdrowia społecznego

- Zajmuje się pomiarem zdrowia

- Bada determinanty zdrowia

- Bada czynniki wpływające na ochronę
zdrowia, zachowanie zdrowia,
umocnienie
zdrowia

ZAGADNIENIA PRIORYTETOWE W DZIEDZINIE
ZDROWIA PUBLICZNEGO W UNII
EUROPEJSKIEJ

- Promocja zdrowia,

- Edukacja i szkolenie praktyczne;

- Dane i wskaźniki dotyczące zdrowia oraz
monitoringu i
kontroli występowania chorób;
- Nowotwory złośliwe;
- Leki;
- AIDS i inne choroby zakaźne;
- Zamierzone i niezamierzone wypadki i urazy;
- Choroby powstałe na tle zanieczyszczenia
środowiska;
- Choroby rzadko występujące.

Polityka zdrowotna:

- Rozeznanie rzeczywistych potrzeb zdrowotnych
społeczeństwa

- Analiza sprawności działającego systemu opieki
zdrowotnej
- Ocena zasobów intelektualnych i materialnych
ZOZ
- Poziom i jakość udzielanych świadczeń

- Uwzględnianie potencjału i rezerw w zakresie
postępu
naukowego i technicznego medycyny
- Kalkulacja rzeczywistych kosztów leczenia

- Współodpowiedzialność za zdrowie
społeczeństwa
wszystkich sektorów mających bezpośredni
wpływ na
promocję, zachowania i ochronę zdrowia

Epidemiologia:

- Badanie dystrybucji i determinantów chorób i urazów w
populacji
ludzkiej

- Analiza częstotliwości i rodzajów zachorowań w populacjach
(grupach ludzi)

- Badanie czynników wpływających na dystrybucję
zachorowań i
urazów

Podstawowe założenia epidemiologii:

- Występowaniem chorób rządzą reguły
- Choroba ma swoją przyczynę i są możliwości jej
zapobiegania
- Dystrybucja choroby w populacji jest losowa

- Epidemiologia stosuje metodę systematycznej analizy
zachorowań w
podgrupach (wg. odpowiednich kryteriów)

- Epidemiologia pozwala na badanie czynników
przyczynowych i
zapobiegawczych zagrożeń zdrowotnych

Komponenty epidemiologii:

- Pomiar częstotliwości występowania choroby
- Ilościowa analiza istnienia choroby i jej
występowania
- Dystrybucja choroby – 3 pytania*

Kto choruje?

Gdzie choroba występuje?
Kiedy choroba występuje?

*Odpowiedzi pozwolą na sformułowanie
hipotezy
odnośnie czynników przyczynowych i metod
zapobiegawczych
- Determinanty choroby

- Analiza jest przeprowadzana za pomocą metod
epidemiologicznych

- Zależności między zdrowiem publicznym
a medycyną kliniczną

MEDYCYNA KLINICZNA
– zajmuje się pojedynczym pacjentem

ZDROWIE PUBLICZNE (epidemiologia)
- zajmuje się populacjami (społecznościami)

Grupy chorób zakaźnych w XXI w.:
1. Stare, znane choroby i stare nie załatwione
problemy w
ich zwalczaniu
- cholera,
- malaria,
- gruźlica
2. Stare znane choroby i nowe problemy
pojawiające się
przy ich opanowaniu
- lekooporność,
- uczulenia,
- nadwrażliwość)
3. Nowe choroby i nowe problemy:
- Ebola,
- AIDS,
- nowa odmiana choroby Creuzfelda –Jakoba,
- SARS

INTERDYSCYPLINARNOŚĆ ZDROWIA

PUBLICZNEGO

Organizacja

i zarządzanie

Medycyna

kliniczna

Ekonomia

Informatyka

Higiena

Epidemiologia

Medycyna

środowiskowa

Demografia

Pedagogika

społeczna

Socjologia

Psychologia

społeczna

Etyka

Prawo

ZDROWIE

PUBLICZNE

Według LaLonde’a występują cztery
czynniki wpływające na stan zdrowia
człowieka. Są to:
- biologia
- środowisko,
- styl życia
- opieka zdrowotna.

Zdrowie można więc zachować i
polepszyć nie tylko dzięki
zastosowaniu zaawansowanej nauki o
zdrowiu, ale także poprzez wybór
prawidłowego stylu życia

Podstawowe odkrycia wiedzy mające wpływ na kierunki
działań w zdrowiu publicznym :

1. Konstytucja genetyczna człowieka nie zmienia się na przestrzeni
tysiącleci.

2. Poprawa zdrowia obywateli wynika z poprawy warunków życia.

3. Odkrycia nauk medycznych dotyczące etiologii oraz szerzenia
się chorób zakaźnych i możliwościach zapobiegania im przez
działania sanitarno-środowiskowe i szczepienia.

4. Większości chorób niezakaźnych można zapobiec przez zmianę
warunków życia i zachowania się.

Raport Lalonda – holistyczny model zdrowia
wg. tego modelu na zdrowie społeczeństwa wpływają:
- Czynniki biologiczne (genetyka, cechy wrodzone, dojrzewanie,
starzenie się i złożony model regulacji wewnętrznej)
20 %

- Czynniki środowiskowe (socjalne, fizyczne,
psychiczne)

20 %

- Style życia (wzór konsumpcji, zatrudnienie, czynniki
ryzyka zdrowotnego, czynniki ryzyka zdrowotnego
i zawodowego, sposób rekreacji)

50 %

- System organizacji opieki zdrowotnej (prewencja,
promocja zdrowia, leczenie i rehabilitacja)

10%