Współczesne systemy

Współczesne systemy

polityczne

polityczne

SYSTEM POLITYCZNY

SYSTEM POLITYCZNY

STANÓW

STANÓW

ZJEDNOCZONYCH

ZJEDNOCZONYCH

Konstytucja Stanów

Konstytucja Stanów

Zjednoczonych

Zjednoczonych



wrzesień 1774 r.

wrzesień 1774 r.

w Filadelfii – powstaje

w Filadelfii – powstaje

Kongres Kontynentalny pod przewodnictwem

Kongres Kontynentalny pod przewodnictwem

delegatów 12 kolonii sprawujący władzę

delegatów 12 kolonii sprawujący władzę

centralną

centralną



4 lipca 1776 r. Deklaracja Niepodległości

4 lipca 1776 r. Deklaracja Niepodległości

stanowiąca, że kolonie przestają by podległe

stanowiąca, że kolonie przestają by podległe

metropolii oraz zlecenie opracowania konstytucji

metropolii oraz zlecenie opracowania konstytucji

stanowych oraz Artykułów Konfederacji

stanowych oraz Artykułów Konfederacji



maj 1787 r. w Filadelfii

maj 1787 r. w Filadelfii

– przedstawiciele

– przedstawiciele

wszystkich stanów utworzyli Konwencję

wszystkich stanów utworzyli Konwencję

Konstytucyjną, która przygotowała konstytucje

Konstytucyjną, która przygotowała konstytucje

ratyfikowaną przez legislatury stanowe w 1789 r.

ratyfikowaną przez legislatury stanowe w 1789 r.

Konstytucja Stanów

Konstytucja Stanów

Zjednoczonych

Zjednoczonych



„

„

Konstytucja federalna jest przede

Konstytucja federalna jest przede

wszystkim tym, co przez nią

wszystkim tym, co przez nią

rozumie, i jak ją interpretuje Sąd

rozumie, i jak ją interpretuje Sąd

Najwyższy, podstawowe źródło jej

Najwyższy, podstawowe źródło jej



Zasady systemu politycznego USA:

Zasady systemu politycznego USA:

wolności politycznej jednostek,

wolności politycznej jednostek,

równości wobec prawa, podziału

równości wobec prawa, podziału

władzy, konsensusu politycznego,

władzy, konsensusu politycznego,

federalizmu

federalizmu

Konstytucja Stanów

Konstytucja Stanów

Zjednoczonych

Zjednoczonych



Konstytucja składa się z siedmiu artykułów i

Konstytucja składa się z siedmiu artykułów i

27 poprawek

27 poprawek



I – dotyczy władzy ustawodawczej –

I – dotyczy władzy ustawodawczej –

Kongresu

Kongresu



II – w. wykonawczej – prezydenta

II – w. wykonawczej – prezydenta



III – władzy sądowniczej

III – władzy sądowniczej



IV – regulacja stosunków między władzą

IV – regulacja stosunków między władzą

federalną a stanową

federalną a stanową



V – określa tryb zmiany konstytucji

V – określa tryb zmiany konstytucji



VI – określa podstawowy system źródeł

VI – określa podstawowy system źródeł

prawa

prawa



VII – poświęcony został wejściu konstytucji w

VII – poświęcony został wejściu konstytucji w

życie

życie

Konstytucja Stanów

Konstytucja Stanów

Zjednoczonych

Zjednoczonych



Pierwszy Kongres Stanów Zjednoczonych

Pierwszy Kongres Stanów Zjednoczonych

w 1789 r. uchwalił 10 poprawek

w 1789 r. uchwalił 10 poprawek

stanowiących podstawowy katalog praw i

stanowiących podstawowy katalog praw i

wolności obywateli (

wolności obywateli (

Deklaracja Praw

Deklaracja Praw

)

)



I – wolność słowa, prasy, religii, zgromadzeń

I – wolność słowa, prasy, religii, zgromadzeń



II - prawo do posiadania i noszenia broni

II - prawo do posiadania i noszenia broni



III/ IV – wolności osobiste: nietykalność

III/ IV – wolności osobiste: nietykalność

osobista, nienaruszalność mieszkania, mienia,

osobista, nienaruszalność mieszkania, mienia,

korespondencji

korespondencji



V-VIII – proceduralne gwarancje swobód

V-VIII – proceduralne gwarancje swobód



IX- zasada otwartego katalogu praw

IX- zasada otwartego katalogu praw

obywatelskich

obywatelskich

Zasady konstytucji

Zasady konstytucji



Zasada podziału

Zasada podziału



- wprowadzona na płaszczyźnie

- wprowadzona na płaszczyźnie

organizacyjnej i personalnej –

organizacyjnej i personalnej –

zasada niepołączalności funkcji i

zasada niepołączalności funkcji i

stanowisk

stanowisk



-

-

system „hamulców” i

system „hamulców” i

równowagi uniemożliwiający

równowagi uniemożliwiający

dominację jednej władzy nad

dominację jednej władzy nad

drugą

drugą

Zasady konstytucji

Zasady konstytucji



Zasada federalizmu

Zasada federalizmu



-

-

zakres władzy federalnej

zakres władzy federalnej



Delegowane uprawnienia

Delegowane uprawnienia

Kongresu i

Kongresu i

prezydenta to m.in.: nakładanie podatków,

prezydenta to m.in.: nakładanie podatków,

emisja pieniędzy, wypowiadanie wojny,

emisja pieniędzy, wypowiadanie wojny,

finansowanie armii +

finansowanie armii +

uprawnienia

uprawnienia



pochodne -

pochodne -

uchwalanie ustaw niezbędnych do

uchwalanie ustaw niezbędnych do

wykonywania konstytucyjnych uprawnień

wykonywania konstytucyjnych uprawnień

władzy federalnej

władzy federalnej



- w ramach

- w ramach

kompetencji władz stanowych

kompetencji władz stanowych

znalazły się wszystkie sprawy niezastrzeżone

znalazły się wszystkie sprawy niezastrzeżone

dla władz federalnych lub niezakazane stanom

dla władz federalnych lub niezakazane stanom

Zasady konstytucji

Zasady konstytucji



Relacje między stanami:

Relacje między stanami:



I -

I -

zasada „pełnej wiary i

zasada „pełnej wiary i

zaufania”

zaufania”



II –

II –

zasada przywilejów i

zasada przywilejów i

swobód

swobód



III –

III –

zasada ekstradycji

zasada ekstradycji

Ewolucja systemu

Ewolucja systemu

politycznego

politycznego



- koniec XVIII w.

- koniec XVIII w.

– zbudowanie podstaw

– zbudowanie podstaw

ustrojowych państwa

ustrojowych państwa



- cały XIX w.

- cały XIX w.

– dominacja Kongresu stanowiącego

– dominacja Kongresu stanowiącego

główne źródło prawa stanowionego.

główne źródło prawa stanowionego.



- od początku XX w. do połowy lat 70. XX w.

- od początku XX w. do połowy lat 70. XX w.

wzmacnianie roli prezydenta poprzez

wzmacnianie roli prezydenta poprzez

rozbudowanie aparatu pomocniczego,

rozbudowanie aparatu pomocniczego,

inicjowanie ustawodawstwa i wydawanie aktów

inicjowanie ustawodawstwa i wydawanie aktów

normatywnych, poszerzanie władzy podczas

normatywnych, poszerzanie władzy podczas

stanów nadzwyczajnych: Roosevelt, Wilson,

stanów nadzwyczajnych: Roosevelt, Wilson,

Nixon

Nixon



- bieżący

- bieżący

– stan równowagi między federalnymi

– stan równowagi między federalnymi

organami państwa

organami państwa

Kongres USA

Kongres USA



-

-

Izba Reprezentantów

Izba Reprezentantów

– 435

– 435

członków (każdy stan po jednym

członków (każdy stan po jednym

członku, pozostałe miejsca

członku, pozostałe miejsca

proporcjonalnie do liczby ludności,

proporcjonalnie do liczby ludności,

kadencja 2 lata; członkowie IR

kadencja 2 lata; członkowie IR

reprezentują naród (grupy wyborców)

reprezentują naród (grupy wyborców)



- Senat

- Senat

- 100 senatorów; każdy stan

- 100 senatorów; każdy stan

jest reprezentowany przez 2 senatorów,

jest reprezentowany przez 2 senatorów,

kadencja senatora wynosi 6 lat, co dwa

kadencja senatora wynosi 6 lat, co dwa

lata jest wybierana1/3 Senatu;

lata jest wybierana1/3 Senatu;

członkowie senatu reprezentują stany.

członkowie senatu reprezentują stany.

Kongres USA

Kongres USA



A) Sposób wyboru

A) Sposób wyboru



- odrębne akty głosowania do IR i do

- odrębne akty głosowania do IR i do

Senatu poprzedzone odrębnymi

Senatu poprzedzone odrębnymi

kampaniami

kampaniami



B) Organizacja i funkcjonowanie

B) Organizacja i funkcjonowanie



- kadencja Kongresu jest liczona

- kadencja Kongresu jest liczona

według kadencji IR i wynosi 2 lata

według kadencji IR i wynosi 2 lata



- Kongres obraduje na corocznych

- Kongres obraduje na corocznych

sesjach

sesjach

; odbywają się 2 sesje roczne;

; odbywają się 2 sesje roczne;

obowiązuje zasada dyskontynuacji, czyli

obowiązuje zasada dyskontynuacji, czyli

zamknięcia wszystkich prowadzonych

zamknięcia wszystkich prowadzonych

przez Kongres prac

przez Kongres prac

Kongres USA

Kongres USA



- przewodniczącym Izby jest

- przewodniczącym Izby jest

speaker

speaker



- Senatowi przewodniczy

- Senatowi przewodniczy

wiceprezydent Stanów

wiceprezydent Stanów

Zjednoczonych

Zjednoczonych



- przewodniczący komisji kierują

- przewodniczący komisji kierują

pracami komisji

pracami komisji



- liderzy frakcji partyjnych – 4

- liderzy frakcji partyjnych – 4

frakcje w Kongresie

frakcje w Kongresie



- Komisje parlamentarne

- Komisje parlamentarne

Kongres USA

Kongres USA



C) Funkcje Kongresu

C) Funkcje Kongresu



Funkcja ustawodawcza

Funkcja ustawodawcza

–

–

równouprawnienie izb w

równouprawnienie izb w

procesie ustawodawczym, konieczna jest zgoda obu

procesie ustawodawczym, konieczna jest zgoda obu

izb.

izb.



Funkcja kontrolna

Funkcja kontrolna



-

-

instytucja impeachmentu;

instytucja impeachmentu;



- dysponowanie przez Kongres funduszami;

- dysponowanie przez Kongres funduszami;



- kontrola przez komisje;

- kontrola przez komisje;



- prawo powoływania i znoszenia urzędów

- prawo powoływania i znoszenia urzędów

federalnych;

federalnych;



- prawo Senatu do zatwierdzania nominacji

- prawo Senatu do zatwierdzania nominacji

prezydenckich;

prezydenckich;



- prawo Senatu do ratyfikowania traktatów

- prawo Senatu do ratyfikowania traktatów

międzynarodowych

międzynarodowych

Prezydent USA

Prezydent USA



A) Pozycja ustrojowa prezydenta:

A) Pozycja ustrojowa prezydenta:



- Jednolita monokratyczna egzekutywa;

- Jednolita monokratyczna egzekutywa;



- Konstytucyjne sformułowania dotyczące

- Konstytucyjne sformułowania dotyczące

władzy, pozycji i funkcji prezydenta są

władzy, pozycji i funkcji prezydenta są

bardzo ogólne, co stało się podstawą dla

bardzo ogólne, co stało się podstawą dla

rozszerzania jego kompetencji;

rozszerzania jego kompetencji;



- Zakres władzy prezydenckiej powiększał

- Zakres władzy prezydenckiej powiększał

się również wraz ze wzrostem roli i

się również wraz ze wzrostem roli i

znaczenia organów federalnych oraz

znaczenia organów federalnych oraz

formułowania określonych koncepcji

formułowania określonych koncepcji

prezydentury

prezydentury

(koncepcja prezydenta

(koncepcja prezydenta

„sługi narodu”; koncepcja prerogative

„sługi narodu”; koncepcja prerogative

powers);

powers);

Prezydent USA

Prezydent USA

B) Wybory prezydenta

B) Wybory prezydenta



- wybory powszechne i pośrednie, na czteroletnią kadencję

- wybory powszechne i pośrednie, na czteroletnią kadencję

(urząd można piastować jedynie 2 kadencje)

(urząd można piastować jedynie 2 kadencje)



- prawybory

- prawybory

;

;



-

-

ostateczna decyzja o nominacji podejmowana jest

ostateczna decyzja o nominacji podejmowana jest

podczas konwencji krajowych dwóch głównych partii;

podczas konwencji krajowych dwóch głównych partii;



- właściwa kampania trwa od początku września do

- właściwa kampania trwa od początku września do

wyborów powszechnych;

wyborów powszechnych;



- głosowanie powszechne odbywa się w pierwszy

- głosowanie powszechne odbywa się w pierwszy

wtorek po pierwszym poniedziałku miesiąca listopada

wtorek po pierwszym poniedziałku miesiąca listopada

;

;



- formalnie wybór prezydenta odbywa się w połowie

- formalnie wybór prezydenta odbywa się w połowie

grudnia;

grudnia;



- prezydent obejmuje urząd w południe 20 stycznia

- prezydent obejmuje urząd w południe 20 stycznia



- wraz z prezydentem wybierany jest również

- wraz z prezydentem wybierany jest również

wiceprezydent

wiceprezydent

Prezydent USA

Prezydent USA



C) Funkcje prezydenta

C) Funkcje prezydenta



- Głowa państwa

- Głowa państwa



- szef administracji

- szef administracji

federalnej

federalnej



- jest szefem

- jest szefem

nieformalnego rządu

nieformalnego rządu



- jest wykonawcą ustaw

- jest wykonawcą ustaw

Prezydent USA

Prezydent USA



- jest szefem amerykańskiej

- jest szefem amerykańskiej

dyplomacji, kreatorem

dyplomacji, kreatorem

polityki zagranicznej

polityki zagranicznej



- jest naczelnym dowódcą

- jest naczelnym dowódcą

sił zbrojnych

sił zbrojnych



- w jego zakres wchodzi

- w jego zakres wchodzi

działalność prawodawcza

działalność prawodawcza



- posiada prawo weta

- posiada prawo weta

Władza sądownicza

Władza sądownicza



Sądy stanowe i federalne

Sądy stanowe i federalne



System sądów federalnych jest

System sądów federalnych jest

trójstopniowy i obejmuje:

trójstopniowy i obejmuje:



a)

a)

sądy dystryktowe

sądy dystryktowe

(94)

(94)



b)

b)

sądy apelacyjne

sądy apelacyjne

(13) instancja

(13) instancja

odwoławcza

odwoławcza



c)

c)

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy

(9 sędziów); instancja

(9 sędziów); instancja

ostateczna, a w niektórych sprawach

ostateczna, a w niektórych sprawach

pierwsza i ostateczna. Sędziowie są

pierwsza i ostateczna. Sędziowie są

niezawiśli i pełnią swoje funkcje

niezawiśli i pełnią swoje funkcje

dożywotnio.

dożywotnio.

Władza sądownicza

Władza sądownicza



Równorzędność władzy

Równorzędność władzy

sądowniczej z pozostałymi

sądowniczej z pozostałymi

władzami wynika z faktu

władzami wynika z faktu

pełnienia funkcji:

pełnienia funkcji:



a) kreacyjnej

a) kreacyjnej



b) interpretacyjnej

b) interpretacyjnej



c) ustrojodawczej

c) ustrojodawczej

Partie i system partyjny

Partie i system partyjny



Czynnikiem utrwalającym system dwupartyjny jest

Czynnikiem utrwalającym system dwupartyjny jest

system wyborczy i centralizujący wpływ urzędu

system wyborczy i centralizujący wpływ urzędu

prezydenckiego

prezydenckiego



- w pierwszej połowie XIX wieku okres podziały i rozłamy

- w pierwszej połowie XIX wieku okres podziały i rozłamy

wewnętrzne istniejących ugrupowań. Okres panowania

wewnętrzne istniejących ugrupowań. Okres panowania

Partii Demokratycznej (1830)

Partii Demokratycznej (1830)



- obecny system partyjny ukształtował się w drugiej

- obecny system partyjny ukształtował się w drugiej

połowie XIX wieku po okresie wojny domowej. W 1854

połowie XIX wieku po okresie wojny domowej. W 1854

utworzono Partię Republikańską, która dominowała do

utworzono Partię Republikańską, która dominowała do

1932 r w wyniku autorytetu Lincolna, zniesienia

1932 r w wyniku autorytetu Lincolna, zniesienia

niewolnictwa i prowadzenia polityki proindustrialnej;

niewolnictwa i prowadzenia polityki proindustrialnej;



- w drugiej połowie XX wieku widoczna tendencja

- w drugiej połowie XX wieku widoczna tendencja

istnienia demokratycznej większości w Kongresie podczas

istnienia demokratycznej większości w Kongresie podczas

sprawowania urzędu przez republikanina, zmieniona za

sprawowania urzędu przez republikanina, zmieniona za

czasów prezydentury Clintona; dopiero w wyborach 2004

czasów prezydentury Clintona; dopiero w wyborach 2004

roku nastąpiło „panowanie” republikanów.

roku nastąpiło „panowanie” republikanów.

Partie i system partyjny

Partie i system partyjny



- są to partie typu wyborczego, pragmatyczne, bez

- są to partie typu wyborczego, pragmatyczne, bez

treści ideologicznych, ideologicznych niewielkich

treści ideologicznych, ideologicznych niewielkich

różnicach programowych

różnicach programowych



- głównym ich celem jest wygranie wyborów

- głównym ich celem jest wygranie wyborów

i ich organizowanie i obsadzanie stanowisk

i ich organizowanie i obsadzanie stanowisk



- struktura partii jest tożsama ze strukturą

- struktura partii jest tożsama ze strukturą

organizacyjną władz państwowych

organizacyjną władz państwowych

. Komórka

. Komórka

partyjna odpowiada wybieralnemu organowi

partyjna odpowiada wybieralnemu organowi

stanowemu czy federalnemu. Partie tworzą więc

stanowemu czy federalnemu. Partie tworzą więc

komitety miast oraz hrabstw aby walczyć o

komitety miast oraz hrabstw aby walczyć o

wybierane na tym szczeblu organy samorządowe

wybierane na tym szczeblu organy samorządowe



- posiadają luźną strukturę organizacyjną, w

- posiadają luźną strukturę organizacyjną, w

której nie występuje kierownictwo

której nie występuje kierownictwo

ogólnokrajowe

ogólnokrajowe