PROBLEMY

WSPÓŁCZESNEGO

ŚWIATA

Demografia świata



Raport ONZ z 2005 roku podaje liczbę 6,478 mld mieszkańców

Ziemi zamieszkujących wszystkie kontynenty;



Opracowane pod koniec XX w. prognozy wzrostu liczby ludności

przewidują, że w połowie XXII w. liczba mieszkańców Ziemi zbliży

się do 12 mld. Liczbę 10 mld przekroczy zaś w połowie XXI w.;



W II połowie ubiegłego stulecia zaobserwowano dynamiczny

wzrost populacji w krajach biedniejszych, czego skutkiem było

zwielokrotnienie liczby mieszkańców Afryki, Ameryki Łacińskiej i

Azji (także Australii i Oceanii). Można zatem mówić o eksplozji

demograficznej;



Wybiegająca 50 lat w przyszłość prognoza ONZ zakłada, że w

2050 roku cała populacja na Ziemi będzie liczyć ponad 9 mld

ludzi. Najludniejszym krajem będą Indie (ok.1,6mld),które

wyprzedzą Chiny (ok.. 1,4 mld), a zmiana na pozycji lidera nastąpi

ok. 2035 roku. Trzecią pozycje utrzymają Stany Zjednoczone (ok.
400 mln

)

Skutki eksplozji

demograficznej

 Przyrost demograficzny oznacza odmłodzenie społeczeństw.

Można przypuszczać, że już w wkrótce kolejne państwa,
zawłaszcza afrykańskie, zaczną przekraczać 50 % próg osób
poniżej 15 roku życia;

 Gwałtowny wzrost liczby ludności w krajach Trzeciego Świata

może spowodować, że najbardziej rozwinięte kraje mogą zostać
zalane milionami emigrantów i uchodźców. Już dziś uwidacznia
się to w kierunkach migracji uchodźców i poszukujących pracy;

 Eksplozja demograficzna rodzi pytanie o możliwości globu pod

względem takich czynników, jak żywność , surowce czy
energia. Część demografów i ekonomistów uznała, że stan
graniczny został już przekroczony, skoro wciąż miliard ludzi
cierpi głód, a zasoby surowców nieodnawialnych się
wyczerpują

Bogata Północ i biedne

Południe

 U progu XXI w. Wciąż istnieje przepaść między Północą a Południem

(tzw. Kraje Trzeciego Świata). Podział na bogatą Północ i biedne
Południe jest umowny, ponieważ do Północy zalicza się także
Australię i Nową Zelandię, a do Południa większą część Azji;

 Wysoko rozwinięte bogate państwa osiągają roczny PKB brutto na

mieszkańca przekraczający 10 tys. dolarów (najbogatsze nawet 20
tys.). Najbiedniejsze kraje osiągają zaś poziom nieprzekraczający 2
tys. dolarów;

 W najbiedniejszych krajach żyje połowa mieszkańców naszego globu,

z czego miliard ludzi musi się wyżywić za jednego dolara dziennie.
Ta sytuacja wynika z nierównomiernego rozłożenia efektów wzrostu
gospodarczego. Z głodu umiera rocznie 30 mln ludzi, choć dla
zaspokojenia elementarnych potrzeb żywieniowych i sanitarnych
całego świata wystarczyłoby kilkanaście miliardów dolarów (kwota
odpowiadająca wydatkom na zakup perfum w USA i krajach UE);

Bogata Północ i biedne

Południe

 U progu XXI w. społeczność międzynarodowa wyznaczyła sobie

Milenijne Cele Rozwoju, aby zmniejszyć te dysproporcje. UE

planuje wydać w latach 2007-2013 ponad 300 mld euro. Tę

pomoc wciąż jednak osłabiają i utrudniają wojny domowe,

korupcja rządów w wielu ubogich krajach, nierównomierne

rozmieszczenie bogactw naturalnych oraz warunki klimatyczne;

 Praktycznie cała Afryka (oprócz RPA) jest zdana na wsparcie

bogatej Północy. Szczególnie trudne warunki życia panują we

wschodniej części kontynentu. Na kontynencie azjatyckim do

najbiedniejszych krajów należą m.in. Laos, Papua-Nowa Gwinea

oraz Filipiny. Trudna sytuacja jest też pokłosiem dawnego układu

kolonialnego. Kraje kolonialne były w przeszłości traktowane jako

źródło surowców. Obecnie ze względu na zmiany technologiczne

surowce nie gwarantują im już dochodów umożliwiających szybki

rozwój. Można wręcz mówić o spowolnieniu rozwoju i

wielokrotnym powiększeniu się dysproporcji w stosunku do

najlepiej rozwiniętych państw.

Migracje ludności

 Coraz większa liczba ludności z Południa zaczyna się kierować ku

północnym oazom bogactwa. W wielu wypadkach migracja jest

jedyną szansa na przeżycie. Dzięki nowoczesnym systemom

komunikacji wiedza o szansach na lepsze życie dociera już

praktycznie wszędzie;

 Szacuje się, że współcześnie już blisko 200 mln ludzi żyje poza

krajem swojego urodzenia. Najwięcej ludzi kieruje się do USA oraz

krajów UE. Niektóre państwa (np. Australia) stwarzają cały system

zachęt socjalnych dla imigrantów. Inne wprowadzają ograniczenia

z obawy, że niedostatek miejsc pracy może wywołać problemy

społeczne, np. wzrost przestępczości czy marginalizację społeczną;

 Należy przewidywać, że w XXI w. powszechne będą migrację w

ramach kontynentów i wspólnot ponadnarodowych (UE). Nie

zmienia to jednak faktu, że konieczne jest zrealizowanie zamiarów

szybszego zmniejszenia dysproporcji między Północą a Południem.

W przyszłości mogą się one bowiem stać zarzewiem konfliktów

zbrojnych.

PROBLEMY

EKOLOGICZNE

I.

Zanieczyszczenia powietrza



Główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza jest emisja do

atmosfery związków węgla, siarki i azotu, spowodowane

rozwojem przemysłu i komunikacji. Gazy te tworzą warstwy

utrudniające oddawanie ciepła przez powierzchnię Ziemi,

powodując efekt cieplarniany. Jednocześnie są niszczone

warstwy ozonu (głownie w wyniku emisji freonu), co ułatwia

przenikanie promieni słonecznych – zwłaszcza

ultrafioletowych;



Z powodu efektu cieplarnianego w ciągu najbliższych 50 lat

temperatura na Ziemi może się podnieść nawet o 5 stopni.

Niesie to ze sobą niebezpieczeństwo topnienia lodowców,

zwiększenia ilości wody w oceanach i zatopienia znacznych

obszarów lądu, np. w Egipcie, Bangladeszu czy Chinach;



Zagrożeniem dla atmosfery są także pyły, których emisja

towarzyszy produkcji przemysłowej i energetyce

konwencjonalnej.

PROBLEMY

EKOLOGICZNE

II. Zanieczyszczenia wody i gleby



Degradacja gleby stanowi istotny problem z powodu potrzeby

wyżywienia zwiększającej się populacji. Konieczne jest

utrzymanie gleb w takim stanie, aby umożliwić produkcję

rolniczą zwłaszcza w krajach Afryki i Azji Południowo-

Wschodniej;



Istnieje niebezpieczeństwo zalania przez oceany części pól

uprawnych. Redukcja powierzchni lasów oraz przemysł

wydobywczy powodują erozję gleb, zmiany ukształtowania

terenu, a także obniżenie poziomu wód głębinowych;



Problemem towarzyszącym degradacji gleb jest brak wody.

Dotyczy to zarówno wody pitnej, jak i potrzebnej do produkcji

rolnej

i przemysłowej. Ochrona zasobów wodnych przed

zanieczyszczeniami jest konieczna głównie w krajach

uprzemysłowionych, a jej gromadzenie (np. w Afryce) to wciąż

nierozwiązany problem wywołujący wiele konfliktów.

PROBLEMY

EKOLOGICZNE

III Działania na rzecz ochrony środowiska

 W kontekście wzrostu zanieczyszczenia środowiska szczególnego znaczenia

nabiera zasada zrównoważonego rozwoju. Wyraża ona troskę o zaspokajanie

potrzeb obecnych i przyszłych pokoleń. Oznacza rozsądne gospodarowanie

zasobami środowiska bez przekraczania granic ich naturalnej odnowy;

 W krajach uprzemysłowionych poważną kwestią staje się utylizacja odpadów,

opakowań i zużytych produktów. Szczególną dbałość w tym zakresie wykazuje

UE, wydając stosowne dyrektywy (np. w sprawie starych samochodów, artykułów

gospodarstwa domowego oraz odpadów toksycznych). Również utylizacja ścieków

komunalnych i przemysłowych ma istotne znaczenie dla ochrony wód i gleby. Stąd

UE chętnie wspiera budowę lokalnych oczyszczalni;

 Z inicjatywy i pod auspicjami ONZ w 1992 r. odbył się w Rio de Janeiro Światowy

Szczyt Ziemi, na którym przyjęto m.in. konwencję klimatyczną (uzupełnioną w

1997 r. protokołem z Kioto), dotyczącą redukcji emisji gazów cieplarnianych do

atmosfery. Zatwierdzono tam również program Agenda 21, będący zbiorem

zaleceń dotyczących działań, które należy podjąć w celu zapewnienia

zrównoważonego rozwoju. W 2002 r. na szczycie w Johannesburgu uwypuklono

związek między biedą a eksploatacją zasobów naturalnych oraz ochroną

środowiska. Zdeklarowano tam również zaprzestanie do 2020 r. wytwarzania i

stosowanie środków chemicznych w sposób szkodliwy dla ludzi i środowiska.

POSTĘP NAUKOWO-

-TECHNICZNY

Nowe sposoby komunikacji

 Na przełomie XX i XXI w. szczególny postęp dokonał się w sposobach

komunikacji. Po telegrafie, telefonie, radiu i telewizji upowszechnia
się telefonia bezprzewodowa (obecnie już IV generacji) i satelitarna,
a także Internet. Kształtuje się społeczeństwo informacyjne, które
wykorzystuje nowe technologie komunikacyjne we wszelkich
obszarach życia. Tego typu postęp jest niewątpliwie zjawiskiem
pozytywnym, jednak coraz częściej specjaliści wskazują
niebezpieczeństwo uzależnienia się od tych technologii, np. w
zarządzaniu działalnością biznesową;

 Nowoczesne techniki komunikacji są wykorzystywane przez rynki

finansowe. Pojawienie się nowych produktów sprawia, że przepływ
kapitału staje się szybszy i dostosowany do prowadzonych form
działalności. W świecie finansów zaczyna dominować pieniądz
wirtualny, który powoduje inne funkcjonowanie rynku, handlu i
produkcji.

POSTĘP NAUKOWO-

-TECHNICZNY

Postęp w nauce

 Postęp techniczny jest nierozerwalnie związany z z rozwojem nowych dziedzin

nauki, które łącza tradycyjne dyscypliny. Przykładami mogą być fizyka jądrowa,

biotechnologia, genetyka, technologia informacyjna;

 Postęp naukowy dokonuje się w coraz szybszym tempie. Do niedawna za kamień

milowy w nauce uważano syntezę termojądrową. Obecnie zaś dla naukowców

nie stanowią już tajemnicy takie działania, jak synteza słoneczna, klonowanie

żywych organizmów i zapłodnienie pozaustrojowe oraz modyfikacje genetyczne

roślin i zwierząt;

 Największe nadzieje i oczekiwania budzi postęp w dziedzinie biotechnologii. Od

czasu odkrycia i syntezy antybiotyków intensywnie poszukuje się leków

interweniujących na poziomie komórkowym. Dzięki nim będzie w przyszłości

możliwe pokonanie najgroźniejszych chorób cywilizacyjnych: AIDS, chorób o

podłożu genetycznym oraz nowotworów;

 W informatyce znaczne nadzieje wiąże się ze stworzeniem przestrzeni

informacyjnej oraz swobodnym dostępem do wielu kanałów przepływu

informacji. Poza tym istotne jest umożliwienie gromadzenia informacji oraz

udostępniania ich w różnych postaciach. Można oczekiwać, że w niedalekiej

przyszłości zdalna komunikacja stanie się podstawową formą komunikowania

międzyorganizacyjnego;

POSTĘP NAUKOWO-

-TECHNICZNY

 Postęp naukowo-techniczny dokonuje się w zawrotnym tempie i przez

większość ludzi jest postrzegany jako zjawisko bardzo pozytywne.

Jednak istotnym i wciąż nierozwiązanym problemem pozostaje

kwestia, czy społeczność międzynarodowa jest w stanie zabezpieczyć

się przed wykorzystaniem jego owoców przeciwko jednostce ludzkiej.

Klonowanie

 W związku z postępem naukowym duże emocje budzi problem

klonowania, czyli otrzymywania istot o identycznych kodach

genetycznych;

 Pierwszym ssakiem powstałym w wyniku klonowania była owca Dolly,

która przyszła na świat w 1996 r.;

 Sklonowanie Dolly wywołało liczne obawy, m.in. Przed klonowaniem

ludzi, a także zrodziło pytanie o granicę badań naukowych. W związku

z tym w wielu krajach wprowadzono zakaz klonowania w celach

reprodukcyjnych (m.in. w większości krajów UE i USA). W wypadku

klonowanie embrionów ludzkich prawodawstwo większości krajów

zmierza w kierunku zezwolenia na nie.

GLOBALIZACJA

Pojęcie globalizacji



Globalizacja obejmuje rożne obszary życia społecznego, politycznego i

gospodarczego. Oznacza proces wzrostu zależności i postępującej

integracji społecznej państw w skali całego globu;



Główną cechą tego procesu jest swobodne przemieszczanie się

kapitału na nowe obszary oraz jego koncentracja, połączone z

powstawaniem ogromnych międzynarodowych organizacji

gospodarczych (koncernów i konsorcjów). Umożliwia to maksymalne

zwiększanie zysków przy jednoczesnym obniżeniu kosztów produkcji

(materialnych i osobowych). Istotne znaczenie w zmniejszeniu tych

kosztów mają udogodnienia podatkowe, stosowanie nowych rozwiązań

technologicznych i organizacyjnych;



Globalizacji sprzyja światowa sieć komunikacji. Stwarza ona możliwość

wymiany informacji w ciągu ułamków sekund wielu odbiorcom naraz

(łączność bezprzewodowa, satelitarna, Internet). Przyczyniają się do

niej też rozbudowane sieci transportowe (lądowe, morskie, lotnicze) z

centrami logistycznymi koordynującymi przpływ strumieni towarów i

minimalizującymi koszty.

GLOBALIZACJA

Globalizacja gospodarki

 Charakterystyczną cechą globalizacji w dziedzinie gospodarki jest

powstawanie korporacji transnarodowych. Ponadpaństwowe koncerny

zatrudniają już setki milionów ludzi (już 2 koncerny zatrudniają więcej niż

milion pracowników). Liczba takich organizacji przekracza 60 tys. , a ich filii

600 tys. Stała tendencją jest przejmowanie mniejszych podmiotów

gospodarczych przez większe oraz fuzje korporacji. Powoduje to, że obroty

największych firm sięgają setek miliardów dolarów, a miliardowe zyski już nie

są wyjątkiem. Co roku aktualną listę 500 największych światowych

przedsiębiorstw publikuje amerykański magazyn gospodarczy „Fortune”;

 Ożywieniu międzynarodowej wymiany gospodarczej służy założona w 1995 r.

Światowa Organizacja Handlu (WTO) oraz Organizacja Współpracy i Rozwoju

Gospodarczego (OCED). W sektorze bankowym do najbardziej znaczących

instytucji należą Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy, których

główne cele to udzielenie pomocy finansowej państwom rozwijającym się oraz

krajom Trzeciego Świata i stabilizacja walut oraz gospodarek. Co roku w Davos

( Szwajcaria) odbywa się Światowe Forum Gospodarcze, podczas którego

szefowie wielkich organizacji gospodarczych i finansowych wspólnie z

politykami omawiają najbardziej istotne i aktualne problemy gospodarki

światowej , uwzględniając też aspekty jej globalizacji.

GLOBALIZACJA

Szanse i zagrożenia globalizacji

+ Następuje upowszechnianie dorobku cywilizacyjnego. Możliwe staje się

poznawanie wcześniej izolowanych czy odległych kultur;

+ Ubogie społeczeństwa Trzeciego Świata mogą korzystać z pomocy

humanitarnej, na którą przeznacza się część zysków ponadnarodowych

korporacji;

+ Rosnące zależności między państwami zaczynają wręcz wymuszać pokojową

koegzystencję między nimi;

+ Upowszechnia się demokracja;
+ Ma miejsce rozwój badań w zakresie nowych technologii;
-

Następuje obniżenie konkurencyjności gospodarki światowej i koncentracja

zysków w państwach najbogatszych;

-

Pogłębia się przepaść między Północą a biednym Południem ;

-

Wzrasta znaczenie wielkich korporacji, które swoim interesom podporządkowują

wiele społeczności i rządów słabszych państw, a nawet wywierają wpływ na

decyzję podejmowane przez społeczność międzynarodową;

-

Państwa tracą część swojej suwerenności;

-

Zanika kulturowa różnorodność w wyniku zalewu społeczeństw przez

zuniformizowaną kulturę masową

CHOROBY

CYWILIZACYJNE I

EPIDEMIE

Choroby cywilizacyjne i ich przyczyny

Choroby cywilizacyjne to choroby związane z rozwojem
cywilizacji. Do ich głównych przyczyn zalicza się
mechanizację, urbanizację, chemizację rolnictwa,
zanieczyszczenie środowiska , siedzący tryb życia, stres oraz
szybkie tempo życia codziennego. Wszystkie te czynniki są
przyczyną m.in. Chorób układu krążenia, alergii, nerwic,
chorób psychicznych, nowotworów oraz uzależnień.

CHOROBY

CYWILIZACYJNE I

EPIDEMIE

Stres a choroby cywilizacyjne

Stres jest jednym ze stanów naturalnych organizmów. Pojawia się
w określonych sytuacjach, np. śmierci bliskiej osoby czy
zagrożenia. Działa mobilizująco i pobudzająco (przyspieszeniu
ulegają procesy myślowe, tempo działań). Problem pojawia się
wtedy, gdy stres towarzyszy człowiekowi zbyt często, czemu
sprzyja życie w wysokorozwiniętych społeczeństwach. Do głównych
przyczyn stresu w społeczeństwach rozwiniętych zalicza się
środowisko pracy (m.in. wysoki poziom wymagań wobec jednostki),
życie pod presją czasu, tłok czy hałas. Specjaliści zdrowia
publicznego zwracają uwagę, że czynniki stresogenne potęgują
zachorowalność na choroby układu krążenia i przyczyniają się do
wzrostu śmiertelności, mimo coraz lepszej opieki zdrowotnej.

CHOROBY

CYWILIZACYJNE I

EPIDEMIE

Promieniowanie a zdrowie

Duże obawy o zdrowie populacji ludzkiej wiążą się z
wykorzystaniem energetyki jądrowej, szczególnie po
wypadku w elektrownii jądrowej w Czarnobylu. Awarie w
elektrowniach jądrowych nie występują często, jednak
potencjalne zagrożenie dla zdrowia i życia jest ogromne.
Znacznie częściej człowiek styka się z promieniowaniem
elektromagnetycznym wytwarzanym m.in. przez telewizory,
komputery. Jego szkodliwość jest uzależniona od stopnia
natężenia. Trzeba zdawać sobie jednak sprawę, ze
promieniowanie elektromagnetyczne (w tym jonizujące)
towarzyszy nam praktycznie wszędzie. Ważne jest zatem
umiejętne korzystanie z urządzeń je emitujących (np.
telefonów komórkowych).

CHOROBY

CYWILIZACYJNE I

EPIDEMIE

Choroby zakaźne

Po wyeliminowaniu ospy z listy groźnych dla populacji
ludzkiej chorób nadal nadal niebezpieczna pozostaje
cholera. Wciąż potrafi ona zdziesiątkować kilkaset, a nawet
kilkadziesiąt tysięcy ludzi w jednym ognisku choroby (Peru,
Rwanda). Groźna jest także dżuma (choć tu roczne żniwo
jest znacznie mniejsze-sięga 2 tys.) oraz choroba wywołana
wirusem Ebola. Okresowo pojawiają się zagrożenia
pandemią grypy, która może zagrażać życiu wielu tysięcy
osób.

CHOROBY

CYWILIZACYJNE I

EPIDEMIE

AIDS

Od początku lat 80. cały świat z niepokojem śledzi
rozprzestrzenianie się zachorowań na AIDS. Wciąż centrum tej
choroby znajduje się w Afryce okołorównikowej, gdzie żyje 2/3
spośród ponad 40 mln osób zarażonych wirusem HIV. Tam też
zmarło do tej pory już ponad 16 mln ludzi. Drugi obszar, gdzie
wirus HIV szybko się rozprzestrzenia, to Azja Południowo-
Wschodnia - blisko 20% ogółu zarażonych i kilka milionów
zgonów w wyniku AIDS. Wirus HIV dotarł już na wszystkie
kontynenty i tylko profilaktyka może skutecznie ograniczyć
jego rozprzestrzenianie, dopóki nie uda się wytworzyć
szczepionki czy leku przeciwko AIDS. Jest to szczególnie
ważne w wypadku młodzieży, bo połowa zarażonych wirusem
HIV to właśnie osoby w wieku 15-24 lat.

TERRORYZM

Definicja terroryzmu

Jest kilka sposobów definiowania terroryzmu. Ogólnie tym mianem

określa się użycie siły lub przemocy wobec ludzi, aby ich zastraszyć

i wymusić określone zachowania. Można go też zdefiniować

precyzyjniej jako brutalny atak dokonany z premedytacją w

określonych celach politycznych, uderzający w bezbronne ofiary-

ludność cywilną, żołnierzy nieuzbrojonych lub niepełniących służby,

personel wojskowy lub ośrodki wojskowe nie będące w stanie

gotowości bojowej. W wypadku terroryzmu międzynarodowego jest

to forma agresji wobec obywateli lub terytorium więcej niż jednego

państwa. Inne definicje tego pojęcia uwzględniają zakonspirowany

charakter grup terrorystycznych, mocodawcę (w wypadku

terroryzmu państwowego i sponsorowanego), obiekt ataku

terrorystycznego. W każdej sytuacji należy jednak uwzględnić

czynnik psychologiczny – zastraszenie, wymuszenie lub

propagandę, a także rozbicie więzi społecznych.

ORGANIZACJE

TERRORYSTYCZNE

PODZIAŁ ORGANIZACJJ TERRORYSTYCZNYCH:

1)

OGÓLNY:



Grupy separatystyczno-nacjonalistyczne;



Grupy religijne;



Grupy „czystej ideologii”, np. ultraprawicowce, skrajne lewicowce;



Grupy pojedynczych celów-z pogranicza przemocy politycznej;



Grupy popierane lub sponsorowane przez państwo

2) ZE WZGLĘDU NA REALIZOWANE CELE STRATEGICZNE:



Grupy rewolucyjne- zmierzające do obalenia porządku politycznego;



Grupy subrewolucyjne- zmierzające do uzyskania ustępstw politycznych
od władz państwa lub społeczności międzynarodowej;



Grupy parapolityczne- ugrupowania z pogranicza przemocy politycznej
i bandytyzmu, ukierunkowane na wąski zakres wymuszanych zmian.

FRAKCJA CZERWONEJ

ARMII (RAF)

Frakcja Czerwonej Armii to lewackie ugrupowanie
terrorystyczne działające na terenie Niemiec od końca lat
60. do końca lat 90. XX w. Pierwszymi przywódcami
organizacji byli Andreas Baader i Ulrike Meinhof. Celem
ataków organizacji były banki, przedsiębiorstwa, urzędy,
wysocy urzędnicy państwowi. Najbardziej spektakularnymi
akcjami RAF były zajęcie w 1975 r. ambasady RFN w
Sztokholmie oraz zamordowanie prokuratora generalnego
RFN S. Bubacka. W latach 80. działalność organizacji
znacznie osłabła. Ostatni z zamachów miał miejsce w 1991
r., po czym w następnym roku ogłoszono zaprzestanie
ataków na ludzi. W 1998 r. Organizacja ogłosiła zakończenie
działalności.

IRLANDZKA ARMIA

REPUBLIKAŃSKA

Irlandzka Armia Republikańska (IRA) powstała w 1919 r. Jako
zbrojne ramię ruchu Sinn Fein. Organizacja głosiła konieczność

obalenia rządów brytyjskich w Irlandii Północnej i połączenie jej z

Republiką Irlandii. Dodatkowo jej działalność była wymierzona

przeciwko religii protestanckiej (mającej też wymiar państwowy).

Przez kilkadziesiąt lat aktywności, korzystania ze wsparcia

zagranicznych organizacji terrorystycznych (np. libijskich,

palestyńskich), IRA podsycała niepokój w przedstawicielach

legalnej władzy brytyjskiej, zabijając polityków, żołnierzy i

policjantów brytyjskich, ale i zwykłych ludzi np. w obiektach

handlowych. Ostatecznie w 2005 r. Zawiesiła swoją działalność

terrorystyczną i jej mocodawcy próbują zrealizować swoje cele

sposobami politycznymi – stało się to jednak możliwe dopiero w

wyniku powszechnego oburzenia i protestów podzielonych

religijnie społeczności – katolików i protestantów. Na tym

przykładzie widać, że edukacja obywatelska może przeciwdziałać

terroryzmowi.

HAMAS

Hamas to palestyńska organizacja fundamentalistyczna działająca
od lat 80. XX w. na obszarach okupowanych przez Izrael. Jej
założycielem i przywódcą duchowym był szejk Ahmed Jassin.
Celem organizacji jest zniszczenie państwa Izrael i usunięcie
Żydów z Palestyny. Działalność Hamasu nasiliła się szczególnie w
czasach obu intifad ( intifada to określenie powstania
palestyńskiego przeciw izraelskiej okupacji). Wtedy to terroryści
dokonali wielu zamachów na wojskowych i cywilów izraelskich.
Oprócz działalności militarnej organizacja prowadzi działalność
charytatywną, czym zyskuje sobie poparcie szerokich rzesz
Palestyńczyków. W styczniu 2006 r. Ugrupowanie wygrało wybory
parlamentarne w Autonomii Palestyńskiej i utworzyło rząd.
Przywódcy organizacji oświadczyli, że chcą utrzymania rozejmu z
Izraelem. Mimo to ponownie doszło do zaostrzenia konfliktu
między Autonomią a Izraelem, który nie uznał rządu Hamasu.

AL-KAIDA

Przykładem organizacji terrorystycznej o podłożu religijnym jest

Al-Kaida – symbol terroryzmu muzułmańskiego. Została

założona w 1988 r . Przez Osamę bin Ladena. Początkowo miała

na celu przeciwstawienie się sowieckiej inwazji na Afganistan.

Potem za głównego wroga uznała świat zachodni. Jednocześnie

atakuje jego sojuszników w świecie arabskim – w Arabii

Saudyjskiej, Jordanii i Egipcie. Al-Kaida zmierza do

zakwestionowanie porządku światowego, stosując bezwzględne

metody. Jest sprawcą największego w historii zamachu – 11

września 2001 r.w wyniku ataku na World Trade Center w

Nowym Jorku zginęło blisko 3 tys. osób. Obecnie najwięcej

ataków tej organizacji ma miejsce w Iraku. Zdecydowana walka

z tym ugrupowaniem ze strony USA oraz jej sojuszników

wypływa także z przypuszczeń, że terroryści A.-Kaidy są zdolni

do użycia bomby atomowej oraz broni biologicznej i chemicznej.

Rozproszenie tej kilkutysięcznej organizacji w wielu krajach

muzułmańskich i krajach Zachodu utrudnia jej rozbicie.

KRAJ BASKÓW I

WOLNOŚĆ (ETA)

Kraj Basków i Wolność to nazwa baskijskiej organizacji
terrorystycznej założonej w 1959 r. Jej celem było
stworzenie niepodległej Baskonii. Główną metodą walki były
akcje terrorystyczne wymierzone we władze Hiszpanii.
Okres największej aktywności organizacji przypadł na lata
70. XX w.
W 1973 r. ETA zamordowała premiera Hiszpanii Carrero
Blanco. W latach 80. Władze Hiszpanii przystąpiły do
bezwzględnej rozprawy z organizacją, na co ETA
odpowiedziała nasileniem terroru. Na początku 2006 r.
Organizacja ogłosiła zawieszenie broni, które jednak
zerwała w grudniu tego samego roku. Dotychczas w
przeprowadzonych przez nią zamachach zginęło ponad 800
osób.

KONFLIKT IZRAELSKO –

-PALESTYŃSKI

 Konflikt w Palestynie ma podłoże etniczne, religijne i terytorialne;
 Jego początki sięgają I połowy lat 40., kiedy doszło do wzrostu napięcia

między zamieszkującymi Palestynę Arabami i Żydami. By go rozwiązać,

ONZ uchwaliło rezolucję o podziale Palestyny na dwa państwa: żydowskie

i arabskie, czemu zdecydowanie sprzeciwiła się strona arabska;

 Gdy w 1948 r. proklamowano państwo Izrael, wybuchła wojna między

Izraelem a państwami arabskimi. Żydzi odparli agresję arabską, a wojna

zakończyła się rozejmem. Państwa arabskie nie uznały jednak Izraela, co

było przyczyną kilku następnych wojen;

 Najpoważniejsze konsekwencje spowodowała „wojna sześciodniowa”

w 1967 r. W jej wyniku Izraelczycy zajęli zachodni Brzeg Jordanu i Strefę

Gazy. Po bezskutecznych wezwaniach ONZ (250 rezolucji) do opuszczenia

tych terenów zbrojne akcje podjęli Palestyńczycy, którzy dążyli do

zorganizowania własnego państwa na Zachodnim Brzegu Jordanu i w

Strefie Gazy. Główną siłą palestyńską była powołana jeszcze w 1964 r.

Organizacja Wyzwolenia Palestyny, na której czele od 1969 r. stał Jaser

Arafat. Ze swoich baz w Jordanii, a następnie w Libanie atakował Izrael,

uciekając się m.in. Do ataków terrorystycznych;

KONFLIKT IZRAELSKO –

-PALESTYŃSKI

 W latach 1987-1993 trwało pierwsze powstanie palestyńskie. W tym

czasie, w 1988 r. OWP ogłosiła utworzenie państwa palestyńskiego;

 W 1993 r. Doszło do przełomu w stosunkach izraelsko- palestyńskich.

OWP i Izrael podpisały porozumienie pokojowe, na mocy którego

utworzono Autonomię Palestyńską obejmującą większość Strefy Gazy

i miasto Jerycho. W 1996 r. prezydentem Autonomii został Jaser

Arafat. Sprawował on te funkcję do śmierci w listopadzie 2004 r.;

 Pod koniec lat 90. ponownie doszło do napięć miedzy

Palestyńczykami a Izraelem. Doprowadziło to do wybuchu w 2000 r.

drugiej intifady;

 W 2003 r. z inicjatywy USA, ONZ, UE i Rosji został opracowany plan

pokojowy, zwany mapą drogową, którego realizacja natrafia na

poważne problemy z powodu kolejnych wystąpień zbrojnych

palestyńskich organizacji terrorystycznych;

 Kolejne zaostrzenie konfliktu nastąpiło w 2006 r. po zwycięstwie

Hamasu w wyborach parlamentarnych w Autonomii

KONFLIKT IRACKI

 Irak i obszar Zatoki Perskiej stały się terenem konfliktu, od kiedy

władzę przejął tam w 1979 r. Saddam Husajn dążący do budowy
imperium. Efektem tych ambicji była wojna iracko – irańska w
latach 1980-1988, a następnie atak na Kuwejt w 1990 r. Ta druga
wojna zakończyła się interwencją sił międzynarodowych („Pustynna
Burza”), które zmusiły wojska irackie do opuszczeniu Kuwejtu.
Zamiast namacalnych korzyści w wyniku interwencji nastąpiło
osłabienie infrastruktury państwa, wybuchło powstanie Kurdów na
północy i szyitów na południu kraju (ostatecznie stłumione). Po tej
wojnie na mocy mandatu ONZ iracki przemysł został poddany
międzynarodowej kontroli;

 Pod koniec lat 90. reżim Husajna zerwał współpracę z ONZ.

Dodatkowo po ogłoszeniu wojny z terroryzmem dyktator został
oskarżony przez USA o wspieranie międzynarodowego terroryzmu i
produkcję broni masowej zagłady, co stało się pretekstem do
kolejnej interwencji;

KONFLIKT IRACKI

 W marcu 2003 r. Lotnictwa amerykańskie i angielskie uderzyły na

Bagdad, a następnego dnia wojska koalicji powiększonej o
kontyngent polski
i australijski rozpoczęły operację lądową: „Iracka wolność”. Do
połowy roku zakończyły się poważniejsze walki. Alianci
wprowadzili własną administrację i rozpoczęli budowanie nowych
struktur demokratycznego państwa irackiego;

 Obecnie trwa stabilizowanie sytuacji w Iraku pod kontrolą sił

koalicyjnych, choć formalnie w połowie 2004 r. władzę przejął
iracki rząd tymczasowy, a w 2005 r. nowo wybrany parlament.
Wciąż jednak w kraju mają miejsce liczne zamachy terrorystów
islamskich, kierowane zarówno przeciwko żołnierzom, koalicji, jak
i przedstawicielom irackiej administracji. Niechętni nowym
władzom zdominowanym przez szyitów i Kurdów są sunnici, którzy
w czasie rządów Husajna stanowili grupę uprzywilejowaną.

CZECZENIA

 Przyczyną konfliktu w Czeczenii z jednej strony jest dążenie narodu do

odzyskania niepodległości, a z drugiej zaś dążenie Rosji do zachowania
pełnej kontroli na Kaukazie;

 Rozpad ZSRR dał Czeczenii możliwość proklamowania niepodległości.

Nastąpiło to w końcu 1991 r. Pierwszym prezydentem został Dżochar
Dudajew. Republiką wciąż jednak targały konflikty wewnętrzne. Te
sytuację wykorzystały w końcu 1994 r. Władze Rosji. Wojska rosyjskie
wkroczyły do Czeczenii, a w lutym 1995 r. Zajęły jej stolicę- Grozny. Od
tego momentu rozpoczęła się walka partyzancka i terrorystyczna z
najeźdźcą. W 1996 r. zginął Dudajew, ale opór Czeczeńców trwał nadal;

 W 1996 r. Rosja podpisała z Czeczenami porozumienie, na mocy

którego wojska rosyjskie opuściły republikę. Rosja nie zrezygnowała
jednak z podporządkowania sobie republiki. Atak islamskich
bojowników pod przywództwem Szamila Basajewa na sąsiedni Dagestan
sprowokował Rosję do podjęcia w 1999 r. „operacji policyjnej” trwającej
do końca lutego 2000 r.;

CZECZENIA

 W 2002 r. Rosja zaczęła wprowadzać plan normalizacji, w

ramach którego
w 2003 r. Czeczenia uzyskała nową konstytucje (uznającą, że
republika jest integralną częścią Rosji). Przeprowadzono
kolejne wybory prezydenckie, które wygrał Achmad
Kadyrow. W tym czasie wciąż trwały ataki zdesperowanych
bojowników, a w 2004 r. zginał w zamachu prezydent A.
Kadyrow;

 Aktualnie sytuacja w Czeczenii jest nadal nieustabilizowana.

Kolejne nadzieje wiążą się ze śmiercią w lipcu 2006 roku
Szamila Basajewa – najbardziej poszukiwanego separatysty i
terrorysty.

KONFLIKT W

JUGOSŁAWII

 Jugosławia zawsze była konglomeratem narodowościowym i

religijnym. Zamieszkiwali ją Bośniacy, Chorwaci, Czarnogórcy,

Macedończycy, Serbowie, Słoweńcy oraz Albańczycy. Uwzględniając

kryterium religijne, na tym terytorium żyją wyznawcy islamu,

katolicyzmu i prawosławia. Nic dziwnego, że gdy nastąpił kres

komunizmu, rozpoczął się proces rozpadu Jugosławii;

 Jako pierwsze w 1991 r. niepodległość ogłosiły Słowenia i Chorwacja,

które zdołały odeprzeć interwencję armii jugosłowiańskiej. Gdy w

tym samym roku niepodległość ogłosiła Bośnia i Hercegowina,

sprzeciwiła się temu zamieszkująca ją ludność serbska (ok. 1/3

ogółu), która proklamowała własne państwo. Po stronie Serbów

bośniackich wystąpiła armia jugosłowiańska. Serbowie walczyli tez z

Chorwatami. W czasie wojny dochodziło do masowego łamania praw

człowieka i zbrodnii wojennych popełnianych przez wszystkie strony.

Kres temu konfliktowi położył układ podpisany w listopadzie 1995 r.

w Dayton, dzielący Bośnię i Hercegowinę na strefy etniczne: serbską

i muzułmańsko-chorwacką;

KONFLIKT W

JUGOSŁAWII

 Nowy konflikt w byłej Jugosławii na dużą skale wybuchł w Kosowie

w 1998 r., gdy władze Nowej Jugosławii zdecydowały się przeciwstawić
separatyzmowi kosowskich Albańczyków (stanowiących większość
mieszkańców Kosowa). Rezultatem tych działań było zajęcie prowincji
przez armię jugosłowiańską i ucieczka ponad 600 tys. Albańczyków.
Doszło do walk z albańską partyzantką, w czasie których obie strony
dopuszczały się zbrodnii;

 Po bezskutecznych negocjacjach międzynarodowych w obronie

Albańczyków, uchwale Rady Bezpieczeństwa ONZ, nieudanej misji
OBWE, NATO zdecydowało się na użycie sił powietrznych przeciwko
Nowej Jugosławii
w obronie kosowskich Albańczyków. Po kilkunastu tygodniach działań
wojennych Kosowo przeszło pod nadzór międzynarodowej administracji
ONZ, współpracującej z z zapewniającymi bezpieczeństwo siłami KFOR
(Kosovo Force). Nie uchroniło to jednak miejscowych Serbów przed
pogromami ze strony Armii Wyzwolenia Kosowa. W ich wyniku 300 tys.
Serbów zostało wypędzonych, a wiele tysięcy poniosło śmierć.

KONFLIKT CYPRYJSKI

(TURECKO – GRECKI)

 Wyspa Cypr jest zamieszkiwana zarówno przez Greków (82%), jak i

Turków (18%). Niepodległość uzyskała od Brytyjczyków w 1960 r., a jej
pierwszy prezydent – arcybiskup Makarios, nie szczędził starań, by chronić
interesy koegzystujących tam narodów. Dość szybko okazało się, że
pokojowe współżycie Turków i Greków jest niemożliwe. W połowie lat 60.
doszło do wojny domowej, którą zakończyła interwencja ONZ;

 W lipcu 1974 r. władzę na wyspie przejęła grecka junta wojskowa, która

dążyła do zjednoczenia z Grecją. W tej sytuacji Turcja zdecydowała się na
szybką interwencję wojskową i opanowała północną część wyspy, po czym
w 1975 r. ogłosiła powstanie państwa tureckiego. Przez 8 lat Turcja nie
poddawała się presji ONZ i wezwaniom do opuszczenia wyspy, a w 1983 r.
ogłoszona powstanie separatystycznego państwa Turków cypryjskich;

 Społeczność międzynarodowa wciąż jednak uznaje za legalne państwo

jedynie Republikę Cypryjską (grecką część wyspy) i ona też w 2004 r.
uzyskała członkostwo w UE. Wciąż toczą się negocjacje w celu rozwiązania
tego konfliktu, a jedną z propozycji jest utworzenie konfederacji.

SUDAN

 Wojna domowa w Sudanie wynika z nierozwiązanych problemów

zdeterminowanych położeniem geograficznym i
uwarunkowaniami historycznymi. Są to nieustanne walki
pomiędzy islamską północą a chrześcijańskim i animistycznym
południem, które od 1955 r. Pochłonęły już ponad 2 mln ofiar. Od
1983 r. partyzantka na południu kraju zdecydowanie broni się
przed islamizacją kraju i wprowadzeniem prawa koranicznego.
Po islamskim zamachu stanu w 1989 r. i utworzeniu islamskich
bojówek starcia te jeszcze bardziej się nasiliły;

 Kolejna eskalacja konfliktu nastąpiła w 1999 r. po wcześniejszych

bombardowaniach amerykańskich nakierowanych na sudańskie
obiekty rządowe, a także w następstwie odkrycia na południu
Sudanu złóż roponośnych. Obecnie sytuacja uległa załagodzeniu
po podpisaniu w styczniu 2005 r. Porozumienia pomiędzy rządem
sudańskim i partyzantami z południowej części kraju;

SUDAN

 W 2003 r. wybuchł w Sudanie kolejny konflikt, tym razem w

zachodniej prowincji leżącej przy granicy z Czadem –
Dafurze. Podobnie jak w wypadku poprzedniego konfliktu,
przyczyną wojny jest próba zislamizowania tej zdominowanej
przez ludność murzyńską prowincji, co wywołało by zbrojny
opór. W wyniku walk między partyzantami a bojówkami
arabskimi i wspierająca je armię rządową już ponad 100 tys.
Osób straciło życie, a ponad milion koczuje w obozach
głównie na terenie sąsiedniego Czadu, który wspiera
rebeliantów;

 Obecnie w rozwiązywanie konfliktu zaangażowała się

społeczność międzynarodowa. Swoje wojska wysłała także
Unia Afrykańska.

RWANDA

 Konflikt rwandyjski jest przykładem konfliktu etnicznego. Jego stronami

są plemiona Hutu i Tutsi. Większość mieszkańców kraju stanowią Hutu
(85% ludności), jednak to Tutsi stanowili plemię dominujące. Pierwsza
wojna wybuchła w 1959 r. i zakończyła się zwycięstwem Hutu. Tutsi,
którzy zbiegli z Ugandy i Burundi, kilkakrotnie próbowali przejąć władzę.

 Dopiero w 1993 r. po kolejnych walkach Tutsi zostali dopuszczeni do

władzy. Jednak już w 1994 r. konflikt rozgorzał na nowo. W ciągu 100 dni
zabito prawie milion osób (w tym 800 tys. Tutsi). Mimo to rebeliantom
Tutsi udało się pokonać reżim Hutu. Efektem była ucieczka z kraju 2 mln
Hutu w obawie przed karą. Uchodźców przyjęły sąsiednie kraje: Burundi,
Tanzania, Uganda i Zair (Kongo);

 Sytuacja obecnie wydaje się pozornie stabilna, bo przy władzy utrzymuje

się reżim zdominowany przez Tutsi, który brutalnie zwalcza wszelkie
przejawy waśni na tle etnicznym, w tym radykalną partyzantkę Hutu’

 Wojna w Rwandzie była jedną z największych tragedii XX w. Masowe

mordy dokonywały się przy obojetności społeczności międzynarodowej.