SOCJOLOGIA DEWIACJI,

SOCJOLOGIA DEWIACJI,

AGRSJA, PATOLOGIA,

AGRSJA, PATOLOGIA,

NEGATYWNE ZJAWISKA

NEGATYWNE ZJAWISKA

Socjologie dewiacji:

Socjologie dewiacji:



Dewiacja społeczna

Dewiacja społeczna

– działania, które łamią

– działania, które łamią

normy społeczne, ale nie są ujęte w

normy społeczne, ale nie są ujęte w

przepisach prawa

przepisach prawa



Dewiacja pierwotna

Dewiacja pierwotna

– działania określone

– działania określone

przez społeczeństwo( lub grupę) jako

przez społeczeństwo( lub grupę) jako

dewiacja, nie zawsze jednak zauważane albo

dewiacja, nie zawsze jednak zauważane albo

traktowane jako przejściowe czy przypadkowe

traktowane jako przejściowe czy przypadkowe



Dewiacja wtórna

Dewiacja wtórna

– publiczne naznaczanie

– publiczne naznaczanie

osoby popełniającej wykroczenie jako

osoby popełniającej wykroczenie jako

dewianta i w konsekwencji, zaakceptowanie

dewianta i w konsekwencji, zaakceptowanie

tożsamości dewianta przez tę osobę

tożsamości dewianta przez tę osobę

Agresja



Agresja - zachowanie zmierzające do

Agresja - zachowanie zmierzające do

wyładowania niezadowolenia lub gniewu

wyładowania niezadowolenia lub gniewu

na osobach lub rzeczach

na osobach lub rzeczach



Przyczyn agresji usiłuje się doszukać w

Przyczyn agresji usiłuje się doszukać w

trzech rzutujących na nią płaszczyznach:

trzech rzutujących na nią płaszczyznach:

genetycznej, biochemicznej i

genetycznej, biochemicznej i

środowiskowej.

środowiskowej.



Agresję można rozpatrywać na wieloraki

Agresję można rozpatrywać na wieloraki

sposób.

sposób.



Agresywne jest dziecko wyrywające koledze

Agresywne jest dziecko wyrywające koledze

zabawkę, agresywny jest sprzedawca, który

zabawkę, agresywny jest sprzedawca, który

usilnie nakłania do zakupu swojego towaru,

usilnie nakłania do zakupu swojego towaru,

agresywny jest mężczyzna dokonujący

agresywny jest mężczyzna dokonujący

gwałtu na kobietach.

gwałtu na kobietach.



Rozróżnianie agresji w ten sposób

Rozróżnianie agresji w ten sposób

uwzględnia jedynie wyniki, a nie intencje

uwzględnia jedynie wyniki, a nie intencje

danej osoby. E. Aronson dokonuje

danej osoby. E. Aronson dokonuje

rozróżnienia w obrębie kategorii agresji

rozróżnienia w obrębie kategorii agresji

zamierzonej - agresji stanowiącej cel sam w

zamierzonej - agresji stanowiącej cel sam w

sobie i instrumentalnej - służącej do

sobie i instrumentalnej - służącej do

osiągnięcia innego celu.

osiągnięcia innego celu.



Przykładem agresji instrumentalnej

Przykładem agresji instrumentalnej

może być piłkarz, który powoduje

może być piłkarz, który powoduje

kontuzję obrońcy drużyny przeciwnej,

kontuzję obrońcy drużyny przeciwnej,

by w ten sposób eliminując go z gry,

by w ten sposób eliminując go z gry,

zwiększyć szansę wygranej swojej

zwiększyć szansę wygranej swojej

drużyny. Natomiast, jeżeli zrobiłby to

drużyny. Natomiast, jeżeli zrobiłby to

w ostatnich minutach meczu

w ostatnich minutach meczu

odpłacając za zniewagę, byłaby to

odpłacając za zniewagę, byłaby to

agresja stanowiąca cel sam w sobie.

agresja stanowiąca cel sam w sobie.



Dużo jest poglądów dotyczących

Dużo jest poglądów dotyczących

źródeł agresji - czy jest zjawiskiem

źródeł agresji - czy jest zjawiskiem

wrodzonym, instynktownym,

wrodzonym, instynktownym,

wyuczonym. Temat „agresja”

wyuczonym. Temat „agresja”

zajmował badaczy i naukowców od

zajmował badaczy i naukowców od

wieków, lecz w ostatnim okresie

wieków, lecz w ostatnim okresie

liczonym od końca XIX wieku źródeł

liczonym od końca XIX wieku źródeł

agresji zaczęto upatrywać również w

agresji zaczęto upatrywać również w

mózgu.

mózgu.

Patologia

Patologia



Patologia, jako zjawisko, występuje w różnych

Patologia, jako zjawisko, występuje w różnych

grupach ludzkich i jest ściśle związana z

grupach ludzkich i jest ściśle związana z

rozwojem społeczeństw.

rozwojem społeczeństw.



Początkowo termin patologia był używany w

Początkowo termin patologia był używany w

medycynie, a dopiero w końcu XIX wieku zaczęto

medycynie, a dopiero w końcu XIX wieku zaczęto

odnosić go do zjawisk społecznych.

odnosić go do zjawisk społecznych.

Wykorzystano wówczas ten termin do określania

Wykorzystano wówczas ten termin do określania

działań ludzkich przeciwstawnych ideałom

działań ludzkich przeciwstawnych ideałom

stabilizacji, własności, oszczędności, solidarności

stabilizacji, własności, oszczędności, solidarności

rodzinnej i sąsiedzkiej. Od końca XIX wieku

rodzinnej i sąsiedzkiej. Od końca XIX wieku

powstało wiele definicji patologii społecznej.

powstało wiele definicji patologii społecznej.



Z terminem patologia społeczna łączy się

Z terminem patologia społeczna łączy się

przestępczość. Często utożsamia się zakres

przestępczość. Często utożsamia się zakres

tych pojęć. Uważna analiza prowadzi do

tych pojęć. Uważna analiza prowadzi do

odmiennych wniosków. Wyrażaj ą się one w

odmiennych wniosków. Wyrażaj ą się one w

tym, że pomiędzy wymienionymi pojęciami

tym, że pomiędzy wymienionymi pojęciami

zachodzi stosunek nadrzędności i

zachodzi stosunek nadrzędności i

podrzędności.

podrzędności.



Patologia społeczna w szerszym rozumieniu

Patologia społeczna w szerszym rozumieniu

obejmuje pojęcie przestępczości mające

obejmuje pojęcie przestępczości mające

węższy zakres znaczeniowy. Z tego wynika,

węższy zakres znaczeniowy. Z tego wynika,

że każde przestępstwo jest przejawem

że każde przestępstwo jest przejawem

patologii społecznej, ale nie każdy przejaw

patologii społecznej, ale nie każdy przejaw

patologii społecznej jest przestępstwem.

patologii społecznej jest przestępstwem.

   

   

Podstawą badań w patologii

Podstawą badań w patologii

społecznej mogą być następujące

społecznej mogą być następujące

problemy

problemy



 •

 •

pierwszy - dotyczy zjawisk

pierwszy - dotyczy zjawisk

związanych z życiem jednostki i

związanych z życiem jednostki i

określany jest mianem patologii

określany jest mianem patologii

indywidualnej;

indywidualnej;



 •

 •

drugi - obejmuje negatywne zjawiska

drugi - obejmuje negatywne zjawiska

związane z życiem rodziny i nosi nazwę

związane z życiem rodziny i nosi nazwę

patologii rodziny;

patologii rodziny;



 •

 •

trzeci - stanowią ujemne zjawiska

trzeci - stanowią ujemne zjawiska

powstające w grupach organizacyjnych.

powstające w grupach organizacyjnych.

Do zakresu zachowań

Do zakresu zachowań

dewiacyjnych zaliczyć można:

dewiacyjnych zaliczyć można:



 •

 •

przestępczość - różne rodzaje,

przestępczość - różne rodzaje,

grupy wiekowe, społeczne, bandy,

grupy wiekowe, społeczne, bandy,

kliki;

kliki;



 •

 •

zachowania patologiczne,

zachowania patologiczne,

dysfunkcjonalne wobec rodziny,

dysfunkcjonalne wobec rodziny,

społeczności lokalnej;

społeczności lokalnej;



 •

 •

samozniszczenie: alkoholizm,

samozniszczenie: alkoholizm,

narkomania i samobójstwa, a także

narkomania i samobójstwa, a także

inne zachowania autoagresyjne ;

inne zachowania autoagresyjne ;

  

  



•

•

typy zachowań aspołecznych (np.

typy zachowań aspołecznych (np.

działania zmierzające do zaostrzenia

działania zmierzające do zaostrzenia

konfliktów społecznych,

konfliktów społecznych,

narodowościowych, religijnych,

narodowościowych, religijnych,

ruchy młodzieżowe, itd.;

ruchy młodzieżowe, itd.;



•

•

dewiacyjne zachowania seksualne,

dewiacyjne zachowania seksualne,

zboczenia;

zboczenia;



•

•

inne rodzaje zachowań

inne rodzaje zachowań

występujących na podłożu

występujących na podłożu

psychospołecznym, np. zaburzenia

psychospołecznym, np. zaburzenia

psychiczne i nerwice.

psychiczne i nerwice.

Przestępstwo

Przestępstwo



   

   

Przestępstwa są naruszeniem kodeksów

Przestępstwa są naruszeniem kodeksów

prawnych. Niektóre przestępstwa są

prawnych. Niektóre przestępstwa są

poważniejsze niż inne. Pewne działania

poważniejsze niż inne. Pewne działania

określane jako przestępstwa w jednym

określane jako przestępstwa w jednym

społeczeństwie mogą nimi nie być w

społeczeństwie mogą nimi nie być w

innym społeczeństwie.

innym społeczeństwie.



Można jednak sklasyfikować typy

Można jednak sklasyfikować typy

przestępstw w sposób, który umożliwi

przestępstw w sposób, który umożliwi

analizę przestępstwa w różnych miejscach

analizę przestępstwa w różnych miejscach

i w różnych czasach. 

i w różnych czasach. 

Typy przestępstw:

Typy przestępstw:



    

    

Przestępstwa przeciwko osobie

Przestępstwa przeciwko osobie

Ten typ przestępstw obejmuje działania łączące

Ten typ przestępstw obejmuje działania łączące

się z przemocą lub groźbą użycia przemocy

się z przemocą lub groźbą użycia przemocy

przeciwko osobie. Są to przestępstwa, które

przeciwko osobie. Są to przestępstwa, które

wywołują rosnący niepokój w społeczeństwie

wywołują rosnący niepokój w społeczeństwie

amerykańskim, niepokój polegający na tym, że

amerykańskim, niepokój polegający na tym, że

wielu obywateli nie czuje się bezpiecznie na

wielu obywateli nie czuje się bezpiecznie na

ulicach, a nawet we własnych domach.

ulicach, a nawet we własnych domach.

 

 

Przestępstwa przemocy obejmują:

Przestępstwa przemocy obejmują:

zabójstwo

zabójstwo

(„rozmyślne zabicie jednej osoby przez drugą"),

(„rozmyślne zabicie jednej osoby przez drugą"),

napad

napad

(„bezprawne zaatakowanie jednej osoby

(„bezprawne zaatakowanie jednej osoby

przez drugą w celu zadania poważnych

przez drugą w celu zadania poważnych

uszkodzeń cielesnych"),

uszkodzeń cielesnych"),

gwałt i rozbój

gwałt i rozbój

.

.

  

  



  

  

Przestępstwa przeciwko mieniu.

Przestępstwa przeciwko mieniu.

Niektóre przestępstwa polegają na zabraniu innej

Niektóre przestępstwa polegają na zabraniu innej

osobie czegoś, co ma wartość. Są to: kradzież

osobie czegoś, co ma wartość. Są to: kradzież

(„bezprawne odebranie, przenoszenie,

(„bezprawne odebranie, przenoszenie,

odprowadzanie lub przewożenie mienia należącego

odprowadzanie lub przewożenie mienia należącego

do innej osoby"), kradzież samochodu, włamanie

do innej osoby"), kradzież samochodu, włamanie

(„bezprawne wejście do budynku w celu popełnienia

(„bezprawne wejście do budynku w celu popełnienia

przestępstwa") oraz podpalenie („rozmyślne lub

przestępstwa") oraz podpalenie („rozmyślne lub

powodowane złą wolą spalenie lub próba spalenia

powodowane złą wolą spalenie lub próba spalenia

osobistego mienia innej osoby").

osobistego mienia innej osoby").



    

    

Przestępstwa „bez ofiar”

Przestępstwa „bez ofiar”

Niektóre przestępstwa są działaniami nie mającymi

Niektóre przestępstwa są działaniami nie mającymi

widocznej ofiary, osoby, która mogłaby złożyć

widocznej ofiary, osoby, która mogłaby złożyć

skargę, tak jak ofiara kradzieży czy napadu.

skargę, tak jak ofiara kradzieży czy napadu.

Przestępstwa „bez ofiar" obejmują: hazard, publiczne

Przestępstwa „bez ofiar" obejmują: hazard, publiczne

pijaństwo, prostytucję, nielegalne używanie

pijaństwo, prostytucję, nielegalne używanie

narkotyków, związki homoseksualne i cudzołóstwo.

narkotyków, związki homoseksualne i cudzołóstwo.

Dezorganizacja

Dezorganizacja

Rodziny

Rodziny



    

    

Rodzina dla człowieka jest środowiskiem

Rodzina dla człowieka jest środowiskiem

społecznym, w którym czuje się najbezpieczniej,

społecznym, w którym czuje się najbezpieczniej,

w sensie społecznym, w którym czuje się

w sensie społecznym, w którym czuje się

najbezpieczniej w sensie psychicznym i najlepiej

najbezpieczniej w sensie psychicznym i najlepiej

zaspokaja swoje psychospołeczne potrzeby.

zaspokaja swoje psychospołeczne potrzeby.



Jednak i w tym dla człowieka tak istotnym

Jednak i w tym dla człowieka tak istotnym

środowisku, podobnie jak w innych

środowisku, podobnie jak w innych

komponentach społecznej rzeczywistości,

komponentach społecznej rzeczywistości,

dochodzi do najrozmaitszych zakłóceń

dochodzi do najrozmaitszych zakłóceń

wywołujących przejściowy lub trwały rozkład

wywołujących przejściowy lub trwały rozkład

podstawowej komórki życia społecznego zwanej

podstawowej komórki życia społecznego zwanej

rodziną. Wówczas to następuje jej

rodziną. Wówczas to następuje jej

„dezorganizacja, czyli ograniczenie lub zanik

„dezorganizacja, czyli ograniczenie lub zanik

dotychczas wypełnianych funkcji i ról

dotychczas wypełnianych funkcji i ról

rodzinnych, zwłaszcza obowiązków małżonków

rodzinnych, zwłaszcza obowiązków małżonków

wobec siebie i dzieci, a także dzieci wobec

wobec siebie i dzieci, a także dzieci wobec

rodziców i ewentualnie między rodzeństwem".

rodziców i ewentualnie między rodzeństwem".

Prostytucja

Prostytucja



Prostytucja to ,,różnorodne w formie kontakty hetero i

Prostytucja to ,,różnorodne w formie kontakty hetero i

homoseksualne uprawiane w celach zarobkowych z

homoseksualne uprawiane w celach zarobkowych z

większą liczbą osób. Stosunek prostytucyjny jest

większą liczbą osób. Stosunek prostytucyjny jest

traktowany w kategoriach rzeczowych (usługowych) i

traktowany w kategoriach rzeczowych (usługowych) i

wyklucza więź emocjonalną”. Prostytucja wywołuje

wyklucza więź emocjonalną”. Prostytucja wywołuje

określone sądy moralne i różnorodne opinie społeczne.

określone sądy moralne i różnorodne opinie społeczne.

Obecnie często spotkać można doniesienia prasowe,

Obecnie często spotkać można doniesienia prasowe,

radiowe czy relacje reporterów telewizyjnych na temat

radiowe czy relacje reporterów telewizyjnych na temat

handlu młodymi kobietami, wywożeniu ich i sprzedaży

handlu młodymi kobietami, wywożeniu ich i sprzedaży

do domów publicznych na Zachodzie.

do domów publicznych na Zachodzie.



,,Przyczyną, dla której kobiety (przede wszystkim)

,,Przyczyną, dla której kobiety (przede wszystkim)

oddają się prostytucji jest: ubóstwo i nędza, pogoń za

oddają się prostytucji jest: ubóstwo i nędza, pogoń za

zyskiem, brak odpowiednich wzorców moralnych,

zyskiem, brak odpowiednich wzorców moralnych,

dysfunkcjonalność rodziny, własna wola kobiety,

dysfunkcjonalność rodziny, własna wola kobiety,

przymus czy namowa innej osoby”. Prostytucja

przymus czy namowa innej osoby”. Prostytucja

wywołuje wiele następstw. Są to między innymi: wzrost

wywołuje wiele następstw. Są to między innymi: wzrost

zachorowalności na choroby przenoszone drogą

zachorowalności na choroby przenoszone drogą

płciową, zaburzenia osobowości, zanik szacunku dla

płciową, zaburzenia osobowości, zanik szacunku dla

pracy i inne.

pracy i inne.

    

    

Samozniszczenie 

Samozniszczenie 

 

 

   

   

Alkoholizm

Alkoholizm



Alkoholizm to jedna z form zespołu uzależnienia od

Alkoholizm to jedna z form zespołu uzależnienia od

środków psychoaktywnych składającego się z

środków psychoaktywnych składającego się z

"objawów behawioralnych, fizjologicznych i zmian

"objawów behawioralnych, fizjologicznych i zmian

procesów poznawczych, które pojawiają się w toku

procesów poznawczych, które pojawiają się w toku

wielokrotnego używania środka.

wielokrotnego używania środka.



Zespół charakteryzuje się silną potrzebą

Zespół charakteryzuje się silną potrzebą

przyjmowania środka, trudnościami kontrolowania tego

przyjmowania środka, trudnościami kontrolowania tego

zachowania, uporczywym używaniem wbrew

zachowania, uporczywym używaniem wbrew

szkodliwym następstwom, przedkładaniem

szkodliwym następstwom, przedkładaniem

przyjmowania środków ponad inne zajęcia i

przyjmowania środków ponad inne zajęcia i

zobowiązania, zwiększoną tolerancją i niekiedy

zobowiązania, zwiększoną tolerancją i niekiedy

występowaniem objawów zespołu abstynenckiego .

występowaniem objawów zespołu abstynenckiego .



Zespół uzależnienia może wiązać się z przyjmowaniem

Zespół uzależnienia może wiązać się z przyjmowaniem

określonego środka (np. tytoniu, alkoholu, diazepamu),

określonego środka (np. tytoniu, alkoholu, diazepamu),

klasy środków określonego typu (np. opiatów) lub

klasy środków określonego typu (np. opiatów) lub

szerokiego wachlarza różnych farmakologicznych

szerokiego wachlarza różnych farmakologicznych

środków"

środków"

    

    

Narkomania

Narkomania



Narkotyki (środki uspakajające, halucynogenne)

Narkotyki (środki uspakajające, halucynogenne)

są to środki odurzające. Naturalne lub

są to środki odurzające. Naturalne lub

syntetyczne substancje zmniejszające

syntetyczne substancje zmniejszające

wrażliwość ośrodkowego układu nerwowego,

wrażliwość ośrodkowego układu nerwowego,

hamujące jego reaktywność (depresja

hamujące jego reaktywność (depresja

oddechowa, depresja ośrodkowa). Zależnie od

oddechowa, depresja ośrodkowa). Zależnie od

wielkości dawki powodują uspokojenie, euforię,

wielkości dawki powodują uspokojenie, euforię,

odurzenie lub sen narkotyczny.    

odurzenie lub sen narkotyczny.    



Narkotyki stosuje się jako leki przeciwbólowe,

Narkotyki stosuje się jako leki przeciwbólowe,

uspokajające, nasenne oraz do narkoz

uspokajające, nasenne oraz do narkoz

(anestezji, narkotyki chirurgiczne). Ich używanie

(anestezji, narkotyki chirurgiczne). Ich używanie

wiąże się jednakże z niebezpieczeństwem

wiąże się jednakże z niebezpieczeństwem

wywołania uzależnienia i przyzwyczajenia do ich

wywołania uzależnienia i przyzwyczajenia do ich

zażywania ( nałóg), czyli narkomanii,

zażywania ( nałóg), czyli narkomanii,

powodujących zmiany osobowości (osobowość -

powodujących zmiany osobowości (osobowość -

zaburzenia) i wyniszczenie organizmu.

zaburzenia) i wyniszczenie organizmu.

Samobójstwa

Samobójstwa



Choć samobójstwa istnieją tak długo, jak istnieje

Choć samobójstwa istnieją tak długo, jak istnieje

życie społeczne, to bardziej systematyczne

życie społeczne, to bardziej systematyczne

badania nad nimi rozpoczęto dopiero w połowie

badania nad nimi rozpoczęto dopiero w połowie

XIX wieku. Problemem zainteresowali się wtedy

XIX wieku. Problemem zainteresowali się wtedy

teologowie, fizjopatolodzy, psychiatrzy,

teologowie, fizjopatolodzy, psychiatrzy,

psychologowie i socjologowie.

psychologowie i socjologowie.



Można powiedzieć tak: samobójstwo nie jest

Można powiedzieć tak: samobójstwo nie jest

aktem o charakterze indywidualnym,

aktem o charakterze indywidualnym,

psychologicznym, lecz faktem społecznym;

psychologicznym, lecz faktem społecznym;

dlatego też — jak pisał Durkheim — zdarzenia

dlatego też — jak pisał Durkheim — zdarzenia

życia prywatnego, które zdają się być

życia prywatnego, które zdają się być

bezpośrednimi powodami samobójstwa, są w

bezpośrednimi powodami samobójstwa, są w

rzeczywistości jedynie przyczynami

rzeczywistości jedynie przyczynami

okazjonalnymi. Samobójstwo nie jest sprawą

okazjonalnymi. Samobójstwo nie jest sprawą

indywidualnego wyboru człowieka. Jest aktem

indywidualnego wyboru człowieka. Jest aktem

społecznym, wynikającym ze stanu grupy, w

społecznym, wynikającym ze stanu grupy, w

której uczestniczy jednostka.

której uczestniczy jednostka.

SPOŁECZNE KONSEKWENCJE

SPOŁECZNE KONSEKWENCJE

DEWIACJI

DEWIACJI



  

  

Socjologowie nie traktują dewiacji jako atrybutu

Socjologowie nie traktują dewiacji jako atrybutu

danej osoby. Dewiacja jest naznaczeniem

danej osoby. Dewiacja jest naznaczeniem

(etykietką) szczególnego zachowania przez proces

(etykietką) szczególnego zachowania przez proces

społeczny. Gdy ten proces społeczny jest

społeczny. Gdy ten proces społeczny jest

skodyfikowany i egzekwowany przez państwo,

skodyfikowany i egzekwowany przez państwo,

każde jego naruszenie nazywa się

każde jego naruszenie nazywa się

„przestępstwem".

„przestępstwem".



Inne, mniej jasno sformułowane definicje

Inne, mniej jasno sformułowane definicje

społeczne sprawiają, że różne formy zachowań

społeczne sprawiają, że różne formy zachowań

traktowane są jako „dziwnej „odmiennej

traktowane są jako „dziwnej „odmiennej

„nienormalne" czy wręcz „szalone". Zachowania

„nienormalne" czy wręcz „szalone". Zachowania

tego rodzaju powodują, że ludzie unikają

tego rodzaju powodują, że ludzie unikają

związanych z nimi osób, a także nalegają na to, by

związanych z nimi osób, a także nalegają na to, by

zachowania te w pewien sposób były ograniczane. 

zachowania te w pewien sposób były ograniczane. 

Podsumowując można stwierdzić, że negatywne

Podsumowując można stwierdzić, że negatywne

zjawiska społeczne są wynikiem rozkładu więzi i

zjawiska społeczne są wynikiem rozkładu więzi i

zachwiania równowagi w funkcjonowaniu

zachwiania równowagi w funkcjonowaniu

istniejących instytucji, upadku tradycyjnych

istniejących instytucji, upadku tradycyjnych

autorytetów i nieadekwatności wzorców zachowań.

autorytetów i nieadekwatności wzorców zachowań.

Jako przyczynę powstawania różnych patologii

Jako przyczynę powstawania różnych patologii

społecznych bardzo często podaje się czynniki

społecznych bardzo często podaje się czynniki

niezależne od jednostki – zaburzenia zdrowia

niezależne od jednostki – zaburzenia zdrowia

psychicznego, zaniedbania wychowawcze mające

psychicznego, zaniedbania wychowawcze mające

swoje korzenie w dzieciństwie, demoralizujący

swoje korzenie w dzieciństwie, demoralizujący

wpływ środowiska rodzinnego czy rówieśniczego,

wpływ środowiska rodzinnego czy rówieśniczego,

ubóstwo, chęć bycia lepszym, chęć odreagowania

ubóstwo, chęć bycia lepszym, chęć odreagowania

stresów życia codziennego i wiele innych

stresów życia codziennego i wiele innych

czynników.

czynników.

Przez dłuższy czas uważano, że decydującą rolę w

Przez dłuższy czas uważano, że decydującą rolę w

kształtowaniu dziecka odgrywa rodzina. Aktualnie

kształtowaniu dziecka odgrywa rodzina. Aktualnie

reprezentowany jest pogląd, że istotny wpływ na

reprezentowany jest pogląd, że istotny wpływ na

proces socjalizacji wywierają także inne

proces socjalizacji wywierają także inne

środowiska: grupy rówieśnicze, szkoła, mass

środowiska: grupy rówieśnicze, szkoła, mass

media, środowisko lokalne i my sami.

media, środowisko lokalne i my sami.