SYMBOLE KOLEKTYWNE –

SYMBOLE KOLEKTYWNE –

JEDNOSTKI RZECZYWISTOŚCI

JEDNOSTKI RZECZYWISTOŚCI

KULTUROWEJ

KULTUROWEJ

Michael Fleischer, Teoria kultury i
komunikacji, Wrocław 2002

Stratyfikacja kultury

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

STRATYFIKACJA KULTURY:

GRUPA KULTUROWA

SUBKULTURA

KULTURA JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Grupa kulturowa

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Grupy kulturowe

Grupy kulturowe są elementami

składowymi subkultur

Są interakcyjnymi grupami

przyjaciół, zespołami roboczymi,

grupami studenckimi, klikami itd.,

w których tworzone są

dyskursy

.

Charakteryzuje je duży stopień

wolności, czasowa niestabilność i

przestrzenne ograniczenia.

Stanowią - w odniesieniu do podanej

stratyfikacji - system maksymalnej

wolności i minimalnej determinacji

GRUPA

KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTUR

A

Subkultury

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Subkultury

Subkultury składają się grup kulturowych.
Jako system generowane są przez jeden katalog

norm, tworzący charakterystyczny dla nich

dyskurs

.

Dyskurs

określonej subkultury nie musi być

jedynym dyskursem manifestującym się w tej

subkulturze, może on obejmować także

dyskursy specjalistyczne

.

Dyskursy

różnicują subkultury danego obszaru

kulturowego oraz kultury jednostkowe.

Dyskurs

służy umocnieniu własnej subkultury

oraz zapewnia otwartość na wpływy

zewnętrzne i modyfikacje.

Czasowo subkultury są względnie stabilne,

przestrzeń natomiast nie odgrywa tu

znaczącej roli

GRUPA

KULTUROWA

SUBKKULTU

RA

KULTURA

JEDNOSTKOW

A

INTERKULTUR

A

Kultura jednostkowa

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Kultura jednostkowa

Kultura jednostkowa obejmuje

wszystkie subkultury, znajdujące się

na wspólnym terenie geopolitycznym

wraz z wszystkimi subkulturami obcymi,

takimi jak mniejszości narodowe.

W ogólny obszar systemu kultur

jednostkowych wchodzą

dyskursy

z

systemów mniej złożonych na zasadzie

selekcji. Zostają przejęte tylko te

dyskursy

, które są specyficzne dla

danej kultury jednostkowej.

Cechą pierwszoplanową i dystynktywną

jest zachowanie tych dyskursów, tj.

interdyskursu

Kultura jednostkowa stanowi system

maksymalnego utrwalenia, jest stabilna

pod względem czasowym i

uwarunkowana przestrzennie

GRUPA

KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOW

A

INTERKULTUR

A

Interkultura

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Interkultura

Interkultura obejmuje kilka kultur

jednostkowych, sąsiadujących,

uznawanych za podobne lub jednakowe

(np.: kultury anglosaskie,

niemieckojęzyczne, słowiańskie,

islamskie, arabskie itp.).

Dyskursy interkulturowe

są mniej

stabilne niż dyskursy kultur

jednostkowych (

interdyskursy

).

Ze względu na czas (trwałość),

interkultury są mniej stabilne i trwałe

niż kultury jednostkowe, lecz bardziej

stabilne i trwałe niż subkultury,

Ze względu na przestrzeń są przeważnie tak

samo stabilne jak kultury jednostkowe

GRUPA

KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTU

RA

Stratyfikacja dyskursu

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Dyskursy, odnoszące się do zjawisk

znakowych, są miejscem manifestacji
kultury i ich stratyfikacja odpowiada
stratyfikacji systemów kultury.

STRATYFIKACJA DYSKURSU:

DYSKURS

DYSKURS SPECJALISTYCZNY

INTERDYSKURS

DYSKURS INTERKULTUROWY

Dyskurs

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002, s.346

Dyskurs

Dyskurs

jest systemowym repertuarem znaków,

reguł i norm generujących daną formację

kulturową (grupę kulturową, subkulturę,

kulturę jednostkową), decydującym o

kulturowej i socjalnej specyfice tej formacji.

Dyskurs kreuje kulturową rzeczywistość danej

formacji,

zabezpiecza utrzymanie się subkultury i jej

spoistość,

steruje subsystemem

dyskursów

specjalistycznych

Na poziomie subkulturowym zapewnia

wyróżnialność subkultur wobec innych (na

przykład sąsiednich) i za pomocą

dyskursów

specjalistycznych

odpowiada za interferencje

subkulturowe

Funkcją

dyskursu

jest konstytuowanie,

utrzymywanie i konsolidowanie systemu. Za

wpływy wewnętrzne, wzbogacanie systemu oraz

za procesy dyferencjacji odpowiadają

dyskursy

specjalistyczne

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZN

Y

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROW

Y

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Dyskurs specjalistyczny

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Dyskurs specjalistyczny

Dyskurs specjalistyczny

stanowi część

składową

dyskursu

,

funkcjonuje tylko w obrębie jednego

dyskursu

realizuje tylko ogólne ukierunkowanie oraz

hierarchię wartości i normy swojego

dyskursu

w odniesieniu do określonego

(wyspecjalizowanego) aspektu systemu,

np..: dyskurs prawniczy, polityczny itd.

Funkcjami

dyskursu specjalistycznego

są:

• ochrona systemu subkulturowego i

własnego

dyskursu

na zewnątrz,

• wzbogacenie własnego

dyskursu

,

• dopasowanie

dyskursu

do procesów

ewolucyjnych, zachodzących w kulturze

jednostkowej oraz

• wspomaganie rozpowszechniania własnego

dyskursu

wśród innych formacji

subkulturowych.

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZN

Y

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTURO

WY

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Dyskurs specjalistyczny

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

W odróżnieniu od

dyskursów

,

które są stabilne, spójne i

bardziej zamknięte,

dyskursy

specjalistyczne

ukierunkowane

są na pośredniczenie,

wzbogacanie, utrzymanie

systemu subkulturowego.

Wywierają niewielki wpływ na

interdyskurs

. Na poziomie

interdyskursu

dyskursy

specjalistyczne

ujawniają się

jedynie za pośrednictwem

dyskursów

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZNY

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROW

Y

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Interdyskurs

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Interdyskurs

Interdyskurs

jest specyficznym

dyskursem

w obrębie systemu danej

kultury jednostkowej, spełniającym w

jej systemie funkcję pośredniczącą,

integrującą, zapewniającą komunikację

oraz stanowiącym o jej kulturowej

spoistości.

Interdyskurs

nie jest jedynym

dyskursem funkcjonującym w danej

kulturze jednostkowej.

Tworzy on jedynie sferę integrującą

system, do której kulturowe formacje,

jeśli to konieczne, mogą się odwołać w

celu utrzymania systemu.

Muszą one być zgodne, aby komunikacje

w ogóle były możliwe.

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZN

Y

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROW

Y

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Interdyskurs

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

W systemie subkultur (między

subkulturami) możliwość

komunikacji jest właściwością

fakultatywną, natomiast w systemie

kultury jednostkowej jest ona

właściwością obligatoryjną.

Subkultury z kolei oddziałują - za

pośrednictwem swych

dyskursów

na

interdyskurs

i współtworzą

jego konkretną manifestację, mając

zawsze na celu ponadsubkulturową

komunikowalność.

Istotnym elementem

interdyskursu

jest system symboli kolektywnych

symboli kolektywnych

i zjawisko znaczeń kulturowych

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZNY

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROW

Y

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Interdyskurs

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Dyskursy

wywierają nacisk na

interdyskurs

, poprzez

zaznaczenie w nim swojego

udziału.

Natomiast

interdyskurs

służy

komunikacjom na poziomie

kultury jednostkowej, zaznacza

zmiany ewolucyjne,

niestabilności, wzajemne relacje i

ogólne procesy w niej zachodzące.

Nadrzędną funkcją

interdyskursu

jest zwiększanie lub/i

zmniejszanie udziału w nich

innych subkultur

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZN

Y

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROW

Y

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Dyskurs interkulturowy

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002, s. 349

Dyskurs interkulturowy

funkcjonuje w

interkulturze, pełniąc w niej rolę

wspierającą w ten sposób, że może on

wzmacniać lub osłabiać określone

tendencje i możliwości rozwojowe oraz

zwiększać tym samym stabilność

interdyskursu.

Udział określonych subkultur w

interkulturze może być większy niż ich

udział w

interdyskursie

, czyli w

kulturze jednostkowej (na przykład

amerykanofilskie (USA) subkultury w

kulturach słowiańskich), tak że mogą one

ewentualnie tą (okrężną) drogą z

większym powodzeniem (dla siebie)

wywrzeć wpływ na swoją (daną) kulturę

jednostkową, wyraźniej przedstawić

swoją pozycję itp.

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZN

Y

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTURO

WY

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Elementy dyskursów

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002, s. 349

ELEMENTY DYSKURSÓW:

SYMBOLE KOLEKTYWNE

SYMBOLE DYSKURSOWE

ZNACZENIA KULTUROWE

SEMANTYZACJA

Symbole kolektywne

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Symbole kolektywne

Symbole kolektywne

są znakami,

wykazującymi uwarunkowane przez

daną manifestację kultury znaczenie

kulturowe oraz system wartości. Znaki

te obowiązują dla całego systemu

kultury jednostkowej, a wiedza o

nich jest zdobywana w procesie

socjalizacji, podczas komunikacji.

Rozpoznajemy je nakładając formułę:

przecież każdy wie, co mamy na myśli

mówiąc…; przecież to jest oczywiste,

że… itd..

Symbole kolektywne

są

najważniejszymi elementami

interdyskursu

obowiązują więc całą

kulturę jednostkową (narodową)

SYMBOLE

KOLEKTYWNE

SYMBOLE

DYSKURSOWE

ZNACZENIA

KULTUROWE

SEMANTYZACJA

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZNY

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROWY

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

(NARODOWA)

INTERKULTURA

Symbole dyskursowe

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Symbole dyskursowe

Symbole dyskursowe

w odróżnieniu

od symboli kolektywnych odnoszą się

wyłącznie do

dyskursów

, a zatem do

subkultur – obowiązują daną

subkulturę i nie występują w innych

subkulturach lub występują w innych

znaczeniach.

Ten sam znak może wystąpić w tej samej

formie, ze zmienionym znaczeniem

kulturowym, jako inaczej

semantyzowany

symbol dyskursowy

.

Nasycenie symbolami dyskursowymi

danej wypowiedzi gwarantuje

rozpoznawalność jej dyskursowego

pochodzenia

SYMBOLE

KOLEKTYWNE

SYMBOLE

DYSKURSOWE

ZNACZENIA

KULTUROWE

SEMANTYZACJA

DYSKURS

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZNY

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROWY

GRUPA KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Znaczenia kulturowe symboli

kolektywnych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Znaczenie kulturowe

Znaczenie kulturowe

zawiera

dystynktywne właściwości symboli

kolektywnych i dyskursowych, które

obowiązują zawsze tylko dla określonej

formacji kulturowej, odbiegając od

ogólnojęzykowego znaczenia leksykalnego.

Ze względu na nieustające zmiany,

zachodzące w konkretnych manifestacjach,

jest zjawiskiem trudno uchwytnym.

W odróżnieniu od znaczeń

ogólnojęzykowych, które można

zanalizować za pomocą środków

lingwistycznych znaczenia kulturowe

wykazują pewną

nadwyżkę znaczeniową

,

która nie ma charakteru przypadkowego i

indywidualnego, ale systemowy i

kolektywny.

SYMBOLE

KOLEKTYWNE

SYMBOLE

DYSKURSOWE

ZNACZENIA

KULTUROWE

SEMANTYZACJ

A

Znaczenia kulturowe symboli

kolektywnych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Przykłady:
WOLNOŚĆ
w dyskursie punków: anarchia;

ważne; musi być; ubaw; życie; nie

ma; nie pracować; fajnie;

niemiecki interdyskurs: podróże /

urlop / samochód;

niezależność;

demokracja; samodzielość

;

pieniądze; wolność wygłaszania

opinii; pokój; wybory; szczęście;

polski interdyskurs:

niezależność

;

swoboda;

demokracja

; radość;

równość; niepodległość; pokój;

miłość;

samodzielność

SYMBOLE

KOLEKTYWNE

SYMBOLE

DYSKURSOWE

ZNACZENIA

KULTUROWE

SEMANTYZACJ

A

Znaczenia kulturowe symboli

kolektywnych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Przykłady:
KOŚCIÓŁ
w dyskursie punków: kłamstwa;

ucisk; pieniądze; nietolerancja;

nudny; niepotrzebny; ogłupienie;

niemiecki interdyskurs:

wiara

;

papież; religia; podatek;

Bóg

;

tradycja;

instytucja

;

polski interdyskurs:

wiara,

instytucja; Bóg;

ksiądz / kler;

religia; wspólnota; budynek; miłość

SYMBOLE

KOLEKTYWNE

SYMBOLE

DYSKURSOWE

ZNACZENIA

KULTUROWE

SEMANTYZACJ

A

Znaczenia kulturowe symboli

kolektywnych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Wnioski:
Punkowie, będący równocześnie

uczestnikami kultury jednostkowej

(narodowej), zatem potrafiący

swobodnie działać w interdyskursie,

znają zatem zarówno leksykalne jak i

dyskursywne znaczenie tych słów.

Mimo to semantyzują inaczej słowa niż w

interdyskursie – interdyskurs wykazuje

inne semantyzacje niż dyskurs punków

Różnice znaczeniowe między

interdyskursem i dyskursem punków –

to

nadwyżka znaczeniowa

– która

nazwać można

znaczeniem

kulturowym

SYMBOLE

KOLEKTYWNE

SYMBOLE

DYSKURSOWE

ZNACZENIA

KULTUROWE

SEMANTYZACJ

A

DYSKURS

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZN

Y

INTERDYSKURS

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTURO

WY

GRUPA

KULTUROWA

SUBKKULTURA

KULTURA

JEDNOSTKOWA

INTERKULTURA

Semantyzacja dyskursowa

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Semantyzacja dyskursowa

Semantyzacja dyskursowa

lub

interdyskursowa

interdyskursowa

jest rezultatatem

generowania znaczeń,

uwarunkowanych

dyskursem

lub

interdyskursem

.

W przypadku symboli kolektywnych

znaczenia dyskursowe dominują

nad leksykalnymi (są istotniejsze,

niż znaczenia leksykalne)

W przypadku symboli dyskursowych

znaczenia dyskursowe występują na

tym samym poziomie, co znaczenia

leksykalne – są równouprawnione.

SYMBOLE

KOLEKTYWNE

SYMBOLE

DYSKURSOWE

ZNACZENIA

KULTUROWE

SEMANTYZACJA

DYSKURSOWA

DYSKURS

DYSKURS

DYSKURS

SPECJALISTYCZNY

INTERDYSKURS

INTERDYSKURS

DYSKURS

INTERKULTUROWY

Symbole kolektywne i dyskursowe

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Symbole kolektywne

i

dyskursowe

są tworem

funkcjonalnym, zależnym od czasu i przestrzeni,

dlatego niemożliwa jest analiza całego systemu

symboli kolektywnych, możemy jedynie badać

elementy tego systemu w danym czasie i

ustalonej przestrzeni.

Możemy w nich wyróżnić:

• jądro,

• obszar aktualizacji i

• obszar konotacji.

Obszary te funkcjonują równocześnie i wpływają na

siebie wzajemnie. Ich usieciowienie zabezpiecza

daną manifestację i znaczenie symbolu

Elementy symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

ELEMENTY SYMBOLI KOLEKTYWNYCH

I DYSKURSOWYCH:

JĄDRO

OBSZAR AKTUALNOŚCI

OBSZAR KONOTACJI

Silnie obciążone funkcjonalnie i stabilne

jądro

odpowiada za

zabezpieczenie i zakotwiczenie danego symbolu

kolektywnego w danej manifestacji kultury, gwarantując

ogólne właściwości systemowe

Na przykład dla symbolu kolektywnego „papież” – to co

tworzy znaczenie dotyczące ‘funkcji-urzędu papieża’, co

sprowadzalne jest do urzędu jako takiego, co zakotwiczone

jest i usemantyzowane historycznie – tworzy jądro symbolu

kolektywnego

Obszar aktualności

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Prawie nieobciążony funkcjonalnie i stosunkowo stabilny

obszar aktualności

obszar aktualności

odpowiada za semantyzację symbolu

kolektywnego w danej manifestacji kultury.

Dla symbolu kolektywnego „papież” – to te elementy, które

Dla symbolu kolektywnego „papież” – to te elementy, które

sprowadzają się na przykład do ‘Karola Wojtyły’i dotyczą

sprowadzają się na przykład do ‘Karola Wojtyły’i dotyczą

wypełniania tego urzędu przez ‘Karola Wojtyłę’ – tworzą

wypełniania tego urzędu przez ‘Karola Wojtyłę’ – tworzą

obszar aktualności, wpływający i oddziałujący na

obszar aktualności, wpływający i oddziałujący na

semantyzację symbolu

semantyzację symbolu

W przypadku utrwalonych w systemie kultury symboli

obszar aktualności nie odgrywa żadnej roli – tutaj

dominuje jądro

W przypadku nowych symboli obszar aktualności pełni

funkcję dominującą, a w nikłym stabilizującą, ponadto

decyduje o potencjalnym zakotwiczeniu danego symbolu

oraz o jego semantyzacji w systemie symboliki

kolektywnej

Obszar konotacji

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Akcydentalny i indywidualny obszar

obszar

konotacyjny

konotacyjny

odpowiada za kontakt z

systemem językowym i dba o uzależnienie

symbolu kolektywnego od danego języka

naturalnego, znaczeń leksykalnych, o

specyficzne dla danych jednostek lub

subkultur komponenty symboli kolektywnych

Na przykład dla symbolu kolektywnego „papież” – to co

konkretne grupy kulturowe wiążą z pojęciami ‘urząd’ i ‘Karol

Wojtyła’, ich osobiste nastawienia – tworzą obszar konotacyjny

Konotacje mogą powodować właczenie obiektu w system

kulturowy (por. osioł)

Właściwości i funkcje symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Symbole kolektywne bazują na ogólnych własnościach

języka naturalnego – co oznacza, że wyrazy posiadają w

różnym stopniu wykształcony stopień znaczenia i takąż

znakowość.

Naddatek znaczeniowy uwarunkowany jest kulturowo,

przynależy do danej kultury jednostkowej i odmiennie w

różnych kulturach obrazuje stan danego systemu.

Symbole te mają moc zmiany dyskursowego nacechowania

wypowiedzi oraz moc polaryzacji, manipulacji i

wykluczania poglądów itp.

Symbole kolektywne wspierają i zapewniają (wspólnie z

Symbole kolektywne wspierają i zapewniają (wspólnie z

innymi czynnikami) funkcję manipulacyjną i

innymi czynnikami) funkcję manipulacyjną i

manipulatywny charakter wypowiedzi.

manipulatywny charakter wypowiedzi.

Ogólnym zabiegiem manipulacyjnym jest przesunięcie

zakresu ważności (obowiązywania) danego symbolu, w

celu uzyskania określonych korzyści dyskursowo-

taktycznych (np. liberał)

Właściwości i funkcje symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Im bardziej dany symbol kolektywny jest zakotwiczony w

interdyskursie, tym mniejsze są możliwości

manipulowania nim.

Bazowymi symbolami, posiadającymi węższy profil i jasno

ustaloną semantyzację, nie można manipulować,

natomiast niezakotwiczone w systemie symbole mają

często szeroki i rozproszony zarys, pozwalający

manipulować danym słowem.

Manipulacje udają się jedynie w odniesieniu do

peryferyjnych lub nieutrwalonych symboli

kolektywnych

Im więcej symboli dyskursowych lub kolektywnych

występuje w wypowiedzi, tym trudniejsza jest zmiana

jej funkcji i tym jest trwalsza dana wypowiedź.

Im mniej jest symboli, tym dana wypowiedź jest bardziej

podatna na interpretacje, bardziej otwarta na

ewentualne uzupełnienia i dodatkowe wyjaśnienia

Właściwości i funkcje symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Symbole kolektywne realizują repertuar obrazu

świata, wpływającego na dyskursy i interdyskurs.

Na podstawie sposobu użycia symbolu

kolektywnego można rozpoznać, z jakiej formacji

kulturowej wywodzi się dany użytkownik.

Gwarantują spójność systemu, pełnią rolę

swoistego filtra, decydującego o możliwościach

przedostania się do systemu wpływów

zewnętrznych.

Pozytywne symbole łączą i wskazują drogę –

negatywne natomiast wykluczają i wskazują na

niebezpieczeństwa zagrażające systemowi

Właściwości i funkcje symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Symbole kolektywne są środkami gwarantującymi

Symbole kolektywne są środkami gwarantującymi

skuteczność argumentacji oraz umożliwiającymi – w

skuteczność argumentacji oraz umożliwiającymi – w

razie potrzeby – rezygnację z argumentacji

razie potrzeby – rezygnację z argumentacji

Przeciw symbolom kolektywnym nie można

Przeciw symbolom kolektywnym nie można

argumentować lub jest bardzo trudno to czynić

argumentować lub jest bardzo trudno to czynić

Symbole kolektywne pozwalają na przeniesienie

Symbole kolektywne pozwalają na przeniesienie

odpowiedzialności za to, co zostało powiedziane, z

odpowiedzialności za to, co zostało powiedziane, z

nadawcy a interdyskurs lub odbiorcę

nadawcy a interdyskurs lub odbiorcę

Przykład – rozmowa kwalifikacyjna na studia doktoranckie
Sformułowania ‘humanistyka polska’ i ‘fizyka polska’ posiadają

różną moc dyskursową

‘humanistyka polska’ – fakt kulturowy, powodujący skutki w

systemie socjalnym

Właściwości i funkcje symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Wykazują funkcje rozpoznawcze, umożliwiając członkom

różnych formacji kulturowych wyrażenie przynależności

grupowej.

Przy stosowaniu symboli kolektywnych nie chodzi o to, aby

Przy stosowaniu symboli kolektywnych nie chodzi o to, aby

coś wyjaśnić, czy aby coś zostało wyjaśnione, ale

coś wyjaśnić, czy aby coś zostało wyjaśnione, ale

o

o

podanie

podanie

do wiadomości odbiorcy

do wiadomości odbiorcy

stałego i trwałego

stałego i trwałego

stanowiska

stanowiska

oraz o umożliwienie mu (odbiorcy)

oraz o umożliwienie mu (odbiorcy)

utożsamienia się z tym stanowiskiem – o ile je zaakceptuje lub

utożsamienia się z tym stanowiskiem – o ile je zaakceptuje lub

wykluczenia możliwości takiego utożsamienia – o ile go nie

wykluczenia możliwości takiego utożsamienia – o ile go nie

akceptuje

akceptuje

Mogą być wykorzystywane przez subkultury, a więc również

przez dyskursy. Przy czym kryterium przynależności do

danej grupy jest punkt widzenia tej grupy, a nie nasz sam,

(przez analogię, jesteśmy prawdziwymi X tylko wówczas,

gdy inni uważają nas za prawdziwych X, a nie kiedy sami

uważamy siebie za prawdziwych X)

Właściwości i funkcje symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

W sferze normatywiki

symbole kolektywne

przedstawiają stan pożądany jako stan
dany.

zatem

Symbole kolektywne

, mając status podobny

do aksjomatów,

umożliwiają rezygnację z

konieczności uzasadnienia użycia takiego,
a nie innego, tematu w wyznaczonej
sytuacji, milcząco zakładając, istnienie
ogólnego, wspólnego consensusu.

Właściwości i funkcje symboli kolektywnych i

dyskursowych

Michael Fleischer, Teoria kultury i komunikacji, Wrocław

2002

Symbole kolektywne lub dyskursowe pozwalają na

wysuwanie twierdzeń niezgodnych ‘ze stanem

faktycznym’ i prezentowanie ich jako ‘stanu

faktycznego’ bez dopuszczania jakichkolwiek

wątpliwości.

Przekodowania znaczeniowe w opozycji ‘pozór –

rzeczywistość’ (wypowiedzi typu: tak się tylko

wydaje, a naprawdę to…, w rzeczywistości jest tak…

itd.) stanowią stosunkowo często stosowany zabieg,

umożliwiający przeprowadzenie argumentacji według

„własnych” reguł – nieuwzględniający reguł „obcych”

Pozycja własna – rzeczywistość; pozycja obcych – pozór
Mechanizm ten, dla którego postuluje się powszechne

obowiązywanie, umożliwia umocnienie przekonań i

nastawień oraz konsolidację własnej subkultury