Astma oskrzelowa

Opracowała Ewa Kazimierska w oparciu o:

1.Raport Grupy Ekspertów National Heart,

Lung and Blood Istitute, Medycyna

Praktyczna,1997-05

2.Gerd Herold, Medycyna Wewnętrzna,

2004

3. Rachael Hough red.Franciszka

Kokota.Choroby Wewnętrzne, 2005

4.Sympozjum ,, Lekarz podstawowej opieki

zdrowotnej a problemy alergiczne”,

2005

5.IV Krajowa Konferencja Szkoleniowa TIP,

Warszawa, 2005

Astma oskrzelowa-choroba

zapalna

Zapalenie

atopia

Remodeling

nadreaktywność

ograniczenie przepływu powietrza przez

oskrzela

Definicja

Astma jest przewlekłą chorobą

zapalną oskrzeli.

Proces zapalny oskrzeli powoduje

wystąpienie:

• - nadreaktywności oskrzeli
• - ograniczenia przepływu powietrza w

drogach oddechowych,

• - objawów ze strony układu oddechowego

pod postacią napadowej duszności,

• - przewlekłego charakteru choroby.

Zapalenie w ścianie oskrzeli

powoduje:

• - ostry skurcz i obrzęk ściany oskrzeli,
• - tworzenie się czopów śluzowych,
• - przebudowę ściany oskrzeli.

Powyższe zmiany prowadzą do

obturacji oskrzeli.

Obraz

immunohistopatologiczny

astmy obejmuje:

• Złuszczenie nabłonka oskrzeli
• Gromadzenie złogów kolagenu pod błoną

podstawną nabłonka

• Obrzęk błony śluzowej i jej nacieczenie
• Pobudzenie mastocytów
• Nacieki z komórek zapalnych:

neutrofilów, eozynofilów, limfocytów / Th

2

/

A t o p i a

• Genetyczna predyspozycja do syntezy

immunoglobuliny /IgE/ zależnej od
odpowiedzi na pospolite aeroalergeny

• Jest najsilniejszym wykrywanym

czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu
astmy.

• Badania potwierdzające atopię to skórne

testy uczuleniowe, sIgE.

Etiologia

A. Astma uczuleniowa

=

alergiczna, atopowa,

zewnątrzpochodna,
jest spowodowana:

1. alergenami

środowiskowymi

2. alergenami

zawodowymi

C. Astma mieszana

( A+ B )

B. Astma nieuczuleniowa=
niealergiczna, wewnątrzpo-
chodna, jest spowodowana:
1. zakażeniem
2. substancjami toksycznymi,

czynnikami drażniącymi.

3. odpływem / refluksem /

żołądkowo-przełykowym,
pod postacią napadowego
kaszlu

4.wysiłkiem, astma

wysiłkowa u dzieci

5.odczyny

rzekomouczuleniowe

Odczyn rzekomoalergiczny /

PAR /

• Aktywuje te same mediatory co alergiczny
• Nie jest swoisty dla czynnika wywołującego
• Występuje już po pierwszej dawce
• Jest uwarunkowany genetycznie.
Np. nietolerancja kwasu acetylosalicylowego,

niesterydowych leków przeciwzapalnych
występuje u 10% chorych z niealergiczną
astmą oskrzelową

Wyjątkowo w astmie alergicznej

Klinika astmy oskrzelowej:

• Duszność , świst wydechowy
• Wydłużony wydech
• Męczący kaszel
• Pozycja chorego- siedząca.
• Uruchomione pomocnicze mięśnie

oddechowe

• Naprzemienny tor oddychania /piersiowy,

brzuszny/

• Częstoskurcz, tętno dziwaczne.

Powikłania

1. Stan astmatyczny
2. Rozedma płuc z zatkania
3. Nadciśnienie płucne z sercem płucnym
4. Niewydolność oddechowa

Stan astmatyczny

• Nagłe, ciężkie zaostrzenie, które

pogarsza zdrowie

chorego w stopniu uniemożliwiającym
wykonywanie codziennych czynności i

nie reagujące

na zastosowane leczenie swoiste dla

astmy.

Stan astmatyczny

• Występujące wcześniej, jako pojedyncze

incydenty, szybko ustępujące napady
duszności tworzą obecnie ciąg
niepowtarzalnych zdarzeń, określany
mianem stanu /analogicznie do stanu
padaczkowego, stanu śpiączki czy
majaczeniowego itp./

Czynniki wyzwalające

zaostrzenie

• Alergeny
• Dym tytoniowy / palacze czynni i bierni /
• Katar
• Zapalenie zatok
• Refluks żołądkowo-przełykowy
• Interakcje lekowe
• Narażenie zawodowe na pyły, dymy, gazy
• Zakażenia wirusowe dróg oddechowych

Objawy poprzedzające

zaostrzenie

Dane z wywiadu
• Zwiększona częstość występowania

duszności

• Wzrost zużycia leków rozkurczających

oskrzela

• Mniejsza skuteczność leczenia
• Nowe napady duszności ze świstami
• Rozdrażnienie i niepokój
• Kaszel z wykrztuszaniem ,,kolorowej

„ plwociny

Objawy poprzedzające

zaostrzenie

Objawy przedmiotowe:
• Świsty słyszalne bez użycia słuchawki
• Przyspieszony rytm serca
• Podwyższone ciśnienie krwi

Rozpoznanie astmy

• A- stwierdzenie nadmiernie reagującego

drzewa oskrzelowego

• B- rozpoznanie objawowej astmy na

podstawie: wywiadu, badania
przedmiotowego, badania
czynnościowego płuc

• C- identyfikacja alergenów : wywiad,

testy skórne, testy potwierdzające z
alergenami

Rozpoznanie astmy

oskrzelowej

Objawy

Marsz

„ alergiczny”

napadow

a
duszność

duszność

w

spoczynk

u

Spiromet

ria

prawidło

wa

zmienność

PEF

dodatnia

pr.

rozkurczowa

Gazomet

ria

prawidłowa

hipoksemi
a

Rtg.kl.
piersiow

ej

prawidłowe

rozedma

wiek szkolny
60 lat
Badania potwierdzające atopię: skórne testy
uczuleniowe sIgE

Klasyfikacja nasilenia

przewlekłej astmy

oskrzelowej

Stopień

Częstość
objawów

Objawy

nocne

FEV

1

Zmienno

ść
PEF

Postać
lekka

>1x /
tyg.
< 1x
dzien.

< 2x
miesiąc

u

> 80
%

20-30 %

Postać

umiarkowa

na

codzienn

ie

>1x /

tyg.

60-80

%

> 30 %

Postać
ciężka

codzienn
ie

częste

< 60
%

> 30 %

Ograniczenie aktywności

fizycznej

Rozpoznanie różnicowe

astma

POChP

Początek choroby wczesny

w średnim wieku

Narastanie

objawów

zmienne

powolne

Odwracalność
skurczu

++

= / -

Palenie tytoniu

rzadko

często

Alergia rodzinna

często

rzadziej

Objawy nocne lub

wcześnie rano

tak

duszność

wysiłkowa

Pr. rozkurczowa

dodatnia ujemna

Czynniki ryzyka astmy

• Atopia
• Częste zakażenia układu oddechowego
• Czynniki genetyczne
• Czynniki środowiskowe
• Płeć 2 x częściej u mężczyzn

Choroby atopowe

• Alergiczny nieżyt nosa
• Atopowe zapalenie skóry
• Astma oskrzelowa
Występują one rodzinnie
Autosomalnie w sposób dominujący

dziedziczą skłonność do wytwarzania
immunoglobuliny / IgE /.

Ostre zapalenie oskrzeli

Postacie:
- Nieżytowa
- Włóknisto-ropna
- Krwotoczno-zmartwiająca
- Wrzodziejąca

Etiologia

• Wirusy i mikoplazmy
• W przebiegu innych chorób / krztusiec,

odra, dur brzuszny, bruceloza /.

• Grzyby
• Substancje drażniące / gazy, pyły /.

Przewlekłe zapalenie

oskrzeli

• Definicja WHO- rozpoznajemy wówczas,

gdy u chorego w dwóch po sobie
następujących latach wystąpił, co
najmniej przez okres 3 miesięcy w roku,
kaszel z odkrztuszaniem.

• Tzw. Kaszel produktywny.

Etiologia przewlekłego

zapalenia oskrzeli

• Czynniki zewnątrzpochodne:
Palenie papierosów
Zanieczyszczone powietrze
Zespół zapalenia zatok i oskrzeli
• Czynniki wewnątrzpochodne:
Zespół niedoboru przeciwciał klasy IgA,
Niedobór inhibitorów α-protezy,
Pierwotna dyskineza rzęsek

Palenie tytoniu

Szkodliwe działanie dymu

papierosowego:

- Upośledza ruchy rzęsek nabłonka

oddechowego

- Blokuje obronną funkcję makrofagów

pęcherzykowych

- Powoduje rozrost i przerost gruczołów

śluzowych

- Hamuje antyproteazy
- Pobudza granulocyty do wydzielania

enzymów proteolitycznych

Klinika

• Przewlekle proste zapalenie oskrzeli -

odkrztuszanie śluzowej plwociny.

• Przewlekłe śluzowo-ropne zapalenie

oskrzeli -

odkrztuszanie plwociny śluzowo -

ropnej.

• Przewlekłe zaporowe zapalenie oskrzeli z

dusznością wysiłkową i zmniejszeniem
wydolności oddechowej.

Późne powikłania

przewlekłego zapalenia

oskrzeli

Rozedma płuc z zatkania

Nadciśnienie płucne

niewydolność

+ serce płucne

oddechowa

Rozedma płuc z zatkania

Niewydolność oddechowa

Definicje:
1.Ograniczenie czynności oddechowej

powodujące zaburzenia ciśnień
parcjalnych gazów / tlenu i dwutlenku
węgla / we krwi.

2.Stan zaburzonej wymiany gazowej

powodujący zmniejszone utlenowanie krwi
lub niedostateczne usuwanie dwutlenku
węgla. To doprowadza do zaburzenia
funkcji życiowych ważnych narządów

Przyczyny niewydolności

oddechowej

typu II

• Zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego: udar,

zatrucia, urazy czaszki i mózgowia.

• Zaburzenia rdzenia kręgowego, choroba Heinego-

Medina

• Zaburzenia nerwowo mięśniowe - myastenia gravis,

tężec, zatrucia kurarą, jadem kiełbasianym, porażenie
przepony.

• Choroby kl.piersiowej i opłucnej kifoskolioza, złamania

żeber, duży wysięk opłucnej.

• Zatkanie górnych dróg oddechowych- obrzęk głośni,

skurcz krtani, aspiracja ciała obcego.

• Zespół bezdechu sennego

Przyczyny niewydolności

oddechowej typu I

• Zapalenie płuc
• Astma oskrzelowa
• Przewlekła obturacyjna choroba płuc
• Zatorowość płucna
• Zespół ostrej niewydolności oddechowej

/ARDS / niekardiogenny obrzęk płuc

• Wstrząs kardiogenny
• Zwłóknienie płuc
• Odma opłucnowa z nadciśnieniem /

zastawkowa /

Podział niewydolności

oddechowej

Niewydolność oddechowa częściowa: / typ I /
ph krwi - prawidłowe
pCO

2

- prawidłowe, pO

2

- obniżone

Niewydolność oddechowa całkowita / typ II /
ph krwi - obniżone
pCO

2

- podwyższone, pO

2

- obniżone

Niewydolność oddechowa utajona –

nieprawidłowa gazometria tylko w czasie
wysiłku.

Niewydolność oddechowa jawna –

nieprawidłowa gazometria w czasie spoczynku.

Klinika

• Ostra niewydolność oddechowa ,

przyczyna np.- obturacja górnych dróg
oddechowych

Objawy:
- Duszność
- Sinica
- Lęk przed śmiercią
- Zaburzenia świadomości

Klinika przewlekłej

niewydolności oddechowej

W przebiegu zaawansowanej choroby płuc
Typ I- duszność, sinica, niepokój ruchowy,

splątanie, zaburzenia świadomości,
częstoskurcz Przedłużająca się hipoksemia
daje poliglobulię, palce pałeczkowate,
paznokcie w kształcie szkiełka
zegarkowego.

Typ II- do powyższych objawów dołączają

bóle i zawroty głowy, nadmierna potliwość,
drżenia grubofaliste rąk, przepełnione żyły
na przedramionach.