NERWY CZASZKOWE

Nerwy czaszkowe -

12 par nerwów, które
wychodzą i/lub
wchodzą bezpośrednio
do mózgowia, w
zależności od tego czy
są to nerwy ruchowe,
czuciowe, czy
mieszane. Jądra
początkowe tych
nerwów znajdują się
bezpośrednio w mózgu.

Lokalizacja

Jądra nerwów czaszkowych zlokalizowane są następująco w pniu mózgu:

• nerwy III i IV w śródmózgowiu

• nerwy V-VIII w moście

• nerwy VIII-XII w rdzeniu przedłużonym

• jądra nerwu VIII leżą zarówno w moście jak i rdzeniu przedłużonym.

Poszczególne nerwy są ponumerowane cyframi rzymskimi:

• I - nerwy węchowe

• II - nerw wzrokowy

• III - nerw okoruchowy

• IV - nerw bloczkowy

• V - nerw trójdzielny

• VI - nerw odwodzący

• VII - nerw twarzowy

• VIII – nerw statyczno-ruchowy

• IX - nerw językowo-gardłowy

• X - nerw błędny

• XI - nerw dodatkowy

• XII - nerw podjęzykowy

– uszkodzeń w obrębie danego nerwu;

– uszkodzenia jądra nerwu;

– zmian w obrębie szlaków prowadzących do kory i z kory mózgu,

międzymózgowia, móżdżku lub innych części pnia mózgu;

– uogólnionych procesów chorobowych dotyczących nerwów lub

mięśni.

Objawy uszkodzenia nerwów

czaszkowych mogą być wynikiem:

Badanie nerwu węchowego (I)

Badanie :

• sprawdzanie drożność nosa

– polecamy choremu wąchać z

otwartej buteleczki różne wonne

substancje j (ale nie substance silnie

drażniące tj. amoniak, HCl, bo one

podrażniają n.V)

– każdy nerw badamy oddzielnie

zaciskając palcem drugi otwór nosa

Odchylenia :

• Anosomia w obu nozdrzach: zatkanie

przewodów nosowych, uraz, częściowa

utrata powonienia występująca z

wiekiem, choroba Parkinsona, choroba

Alzheimera.

• Anosomia jednostronna: zablokowane

nozdrze, jednostronne uszkodzenie płata

czołowego.

• Hyposomia – upośledzenie węchu

(chory podaje, że czuje zapach, ale nie

potrafi go zidentyfikować)

Badanie nerwu wzrokowego

(II)

Należy określić ostrość wzroku za pomocą tablic

Snellena (rys.), zbadać pole widzenia i dno oczu.

Badanie dna oka wykonuje się za pomocą

oftalmoskopu.

Z punktu widzenia neurologicznego interesujące jest,

czy stwierdza się tarczę zastoinową, zapalenie nerwu

wzrokowego, zanik nerwu wzrokowego, wybroczyny.

Pole widzenia

Pole widzenia można

określić orientacyjnie

metodą konfrontacji, za

pomocą palca, porównując

własne pole widzenia z

polem badanego. W tym

celu należy siąść naprzeciw

chorego w odległości ok. 1

m, zasłonić ręką jedno oko

(chory zasłania sobie oko

przeciwległe), a następnie

przesuwając palcem od

obwodu ku środkowi i

pytając, czy chory widzi

ruchy palca na obwodzie,

ustalić, czy ma on

zachowane pole widzenia. W

ten sposób można wykryć

dość łatwo niedowidzenie

połowicze dwuskroniowe lub

jednoimienne.

Nerwy okoruchowe (III, IV,

VI)

Nerwy te bada się razem, ponieważ

unerwiają one mięśnie gałki ocznej i
stanowią czynnościową całość. W
badaniu tym można wykryć
nieprawidłowe osadzenie i ruchy
gałek ocznych, oczopląs oraz
nieprawidłową reakcję źrenic na
światło.

Badanie nerwów

okoruchowych cd

.

•

badanie ruchów

dowolnych - poprosić

pacjenta, aby spojrzał w

prawo, w lewo, w górę i w

dół

•

odruch na zbieżność -

poprosić pacjenta, aby

patrzył w dal, a następnie

spojrzał na palec

badającego znajdujący

się w odległości 50 cm od

oczu pacjenta. Następnie

badający stopniowo

przybliża palec do twarzy

pacjenta.

Badanie nerwu

trójdzielnego (V)

Badanie nerwu trójdzielnego polega głównie na ocenie czucia

w obrębie twarzy oraz czynność mięśni żucia.

Badanie:

• oglądanie twarzy z boków, czy nie ma zaniku mięśnia

skroniowego

• poproszenie pacjenta, aby zacisnął zęby (badamy czy mięśnie

napinają się jednakowo, czy żuchwa nie zbacza)

• obserwujemy czy ruchy żuchwy na boki są zachowane

• odruch żuchwowy - poproszenie pacjenta, aby luźno otworzył

usta

• położyć palec na podbródku pacjenta, uderzyć w palec

młotkiem neurologicznym; następuje wówczas skurcz mięśni

żucia i zamknięcie ust.; odruch ten okazuje się bardzo

wzmożony w zespole rzekomoopuszkowym i stwardnieniu

bocznym zanikowym

• odruch rogówkowy- bada się go dotykając ostrożnie kłaczkiem

waty; następuje wówczas zamknięcie oka

Nerw twarzowy (VII)

• Nerw twarzowy odpowiada

głównie za ruchy mimiczne

twarzy

Badanie:
• poprosić pacjenta, aby:

wyszczerzył zęby, zagwizdał,

mocno zacisnął powieki

Oglądanie twarzy może

wykazać opadnięcie kącika

ust, spłycenie bruzdy

nosowo-wargowej,

rozszerzenie szpary

powiekowej po stronie

porażenia nerwu (niedowład

mięśnia okrężnego oka).

Nerw statyczno-słuchowy

(VIII)

• Zaburzenia słuchu wykrywa w orientacyjnym badaniu

słyszalności szeptu z odległości 6 m lub przez
przyłożenie tykającego zegarka do małżowiny usznej.

• Próba Webera
• Próba Rinniego

Nerwy dolne czaszkowe (IX, X)

W czasie badania zwraca się szczególną uwagę na czynność

mowy i połykania, stan napięcia łuków i odruchów

podniebiennych oraz odruchów gardłowych ( badanych przy

pomocy szpatułki).

• poprosić pacjenta, aby otworzył usta – ocenić stan dziąseł,

ocenić położenie języczka

• poprosić pacjenta aby mówił „aaa…” (sprawdzenie czy łuki

podniebienne są symetryczne i czy napinają się jednakowo)

• poprosić pacjenta, aby wypchnął językiem policzek po lewej

i prawej stronie

• odruch podniebienny-polega na uniesieniu się łuku po jego

dotknięciu szpatułką

• odruch gardłowy-wyraża się wystąpieniem reakcji

wymiotnej po dotknięciu tylnej ściany gardła

Nerw dodatkowy (XI)

Nerw XI zaopatruje mięsień mostkowo-

obojczykowo-sutkowy oraz mięsień
czworoboczny grzbietu. Poleca się
choremu unosić oba barki ku górze oraz
odwodzić ramiona. Podczas tego badania
oceniamy mięsień czworoboczny.
Natomiast do oceny mięśnia mostkowo-
obojczykowo-sutkowego należy wykonać
skręt głowy ku bokom.

Choroby niedowładu

mięsni

–

Choroba ośrodkowego neuronu ruchowego -

zwiększone napięcie, wzmożone odruchy,

niedowład tzw. piramidowy.

–

Choroba obwodowego neuronu ruchowego –

zanik mięśni, drżenie pęczkowe, obniżenie

napięcia i brak odruchów.

–

Choroba mięśni – zanik mięśni, obniżenie

napięcia, odruchy osłabione lub całkowicie

zniesione.

–

Uszkodzenie płytki końcowej (nerwowo-

mięśniowej) – niedowład nasilający się pod

wpływem wysiłku, na pięcie prawidłowe lub

osłabione, odruchy prawidłowe.

–

Niedowład czynnościowy – napięcie i odruchy

prawidłowe, brak zaników, zmienność siły mięśni.

Nerw podjęzykowy (XII)

Jak sama nazwa wskazuje nerw XII unerwia mięśnie języka.

Badanie polega na wysunięciu języka przez badanego.

Następnie ocenia się czy występuje jego zbaczanie lub zanik

mięśni. W zespole opuszkowym lub rzekomoopuszkowym

chory może mieć trudności z wysunięciem języka do przodu.

Również chorzy z afazją ruchową nie mogą wysunąć języka na

polecenie, mimo braku porażeń. Jest to tzw. apraksja języka.

KONIEC