PIKTOGRAMY

metoda komunikacji

alternatywnej i

wspomagającej

Potrzeba komunikowania się z otoczeniem jest bez wątpienia jedną z
najważniejszych potrzeb psychicznych człowieka.

Komunikacja

jest kluczem do

poznawania siebie i otaczającej rzeczywistości społecznej, do umysłowego
uporządkowania świata poprzez nazywanie przedmiotów, zjawisk, zdarzeń,
określanie ich cech i relacji zachodzących między nimi. Umiejętność
porozumiewania się z innymi jest źródłem odkrywania i wypróbowywania swoich
umiejętności wywierania wpływu na otoczenie, jest to także, obok myślenia i
sfery emocjonalno- motywacyjnej jeden z podstawowych wyznaczników rozwoju
psychicznego. Wreszcie stanowi główny

środek wymiany informacji między

ludźmi

. Najczęstszą formą komunikacji między ludźmi jest

mowa

. Mówienie jest

złożonym ludzkim zachowaniem. Pojawia się jako rezultat wspólnej pracy
różnych części ciała. W miarę dorastania uczymy się zapamiętywać i
porządkować myśli oraz wypowiadać je, stosując pewne reguły w zależności od
tego kiedy, z kim i w jaki sposób rozmawiamy. Jednak znaczna część populacji, z
różnych przyczyn, nie jest zdolna do pełnej komunikacji z użyciem mowy. Są to
osoby całkowicie pozbawione zdolności mówienia, bądź te, których mowa nie
spełnia wszystkich funkcji komunikacyjnych. Jest to dla nich ogromny
dyskomfort. Bez możliwości komunikowania się zablokowane są drogi
kształtowania się tożsamości, autonomii, odrębności człowieka. Jakość życia jest
poważnie obniżona.

Na świecie od ponad 30 lat istnieją, i cały

czas są udoskonalane, formy pomocy
osobom nie mówiącym . Są znane pod
nazwą alternatywnych i
wspomagających metod komunikacji
( alternative and augmentative
communication – AAC). Termin ten
oznacza cały obszar praktyki klinicznej-
edukacyjnej, logopedycznej,
psychologicznej- mającej na celu
skompensowanie ( uzupełnienie bądź
zastąpienie) zaburzonej lub nie
istniejącej mowy. Niemożliwe do
wypowiedzenia słowa zostają
zastąpione przez symbole- znaki
graficzne, bądź manualne, które niosą
znaczenie i mogą służyć do budowania
wszelkich wypowiedzi, podobnie jak
mowa. Komunikacja wspomagająca i
alternatywna, stosując niewerbalne
sposoby porozumiewania się, stanowi
dodatek bądź substytut mowy.

Piktogramy -szwedzki system

komunikacji znakowo-

obrazkowej

Piktogram Ideogram Communication

( PIC)

to graficzny system

komunikacji, przeznaczony dla osób
nie mówiących.

Piktogram

to biała

figura, znak na czarnym tle. Każdy
piktogram zawiera słowny
jednowyrazowy opis. PIC wywodzi się
z Kanady, ale zdobył ogromną
popularność w krajach
skandynawskich, szczególnie w
przypadkach głębszych
niepełnosprawności umysłowych.
Pierwsza szwedzka wersja
Piktogramów ukazała się w 1985 r. Do
Polski system ten trafił w 1991 r.
poprzez

Centrum Metod

Alternatywnych w Szczecinie

. Obecnie

dostępnych jest 1400 piktogramów
symboli .

Użytkownicy systemu

piktogramy

Piktogramy są przeznaczone dla wszystkich osób niemówiących

werbalnie w celu ułatwienia im kontaktu i komunikacji

z otoczeniem.

Można wyróżnić dwie grupy użytkowników

Piktogramów. Kryterium tego podziału jest
stopień rozumienia systemu językowego
oraz umiejętność tworzenia i
przekazywania wypowiedzi.

Pierwsza grupa

to osoby rozumiejące mowę

werbalną. Identyfikują one struktury
dźwiękowe słów z ich treściami i znają
zasady tworzenia ze słów wypowiedzi. Dzieci
te uczą się nadawać znaczenie słowne
przedmiotom, osobom, czynnościom,
poznają składnie, następnie budują dzięki
piktogramom różne formy wypowiedzi

Druga grupa

to osoby, których rozumienie

dźwięków mowy, identyfikacja treści i formy
wyrazów jest zaburzona. Osoby te muszą
uczyć się rozumienia treści mowy i znaków.
W początkowym etapie
nauki, lub w pracy z dziećmi z
głębszą niepełnosprawnością warto
zastosować fotografię.

Piktogramy w praktyce

Rozpoczynając pracę z dzieckiem należy:

-

uwzględnić możliwości ruchowe i percepcyjne

dziecka oraz
dostosować do nich prezentowany materiał
- dla każdego dziecka ułożyć indywidualny program
- nie możemy przyspieszać nauki
- musimy być cierpliwi, pamiętając, że dziecko
potrzebuje naszego
wsparcia,
- życzliwości i uznania, a także motywacji, która
będzie motorem jego
działania.

Wprowadzając piktogramy, dobrze jest

rozpocząć  pracę od wydzielenia
struktur fizycznych w klasie i
oznakowania ich przez piktogramy bądź
napisy. Strukturę fizyczną stanowią :

-   indywidualne miejsca  do pracy

oznaczone wizytówkami w  postaci 
zdjęć dzieci oraz piktogramami tzw.
pierwszej potrzeby ( ja, toaleta, proszę,
dziękuję, przepraszam)

-    miejsce w klasie, gdzie  dzieci myją

i wycierają ręce oraz  myją zęby, 
opisane piktogramami:  mydło,
ręcznik , pasta i szczoteczka
do zębów

-     miejsce w klasie, gdzie dzieci układają

codziennie swój plan dnia za pomocą
piktogramów

-     miejsce w klasie , gdzie dzieci ustalają

codziennie stan pogody z pomocą
piktogramów i obrazków

-     miejsce w szatni  oznaczone napisem

z imieniem dziecka

 

- umiejętności naśladowania,

- segregacja elementów wg grup, klas

(zbiorów),

- kojarzenie przedmiotów z określonymi

czynnościami,

- określanie cech desygnatów,

- wrażanie emocji własnych cudzych,

- ćwiczenie orientacji przestrzennej,

- ćwiczenie orientacji czasowej,

- tworzenie z piktogramów różnych układów

informacji funkcjonalnej,

- łączenie wyrazów w zdania.

- rozszerzanie zasobu słownictwa biernego,

- wspomaganie rozwoju mowy czynnej,

- ćwiczenia pamięci słuchowej,

- zapamiętywanie przekazywanych

informacji.

Piktogramy mogą byś stosowane do

ćwiczenia i utrwalania takich funkcji,

jak:

Przykładowe ćwiczenia z

użyciem piktogramów

N

Do opowiadania układamy opowiadanie ilustrowane piktogramami

Jest jesień. ..................... słabiej grzeje.

.................... odleciały do ciepłych krajów.

.......................... zapadł w sen zimowy.

Z ....................... spadają ....................... .

Liście są ....................... i ........................ .

Pokazuję dziecku opowiadanie razem z brakującą treścią obrazkową . Czytam

opowiadanie zdanie po zdaniu, pokazując dziecku dany piktogram w izolacji. Uczeń

wskazuje go w opowiadaniu. Następnie zabieram mu opowiadanie z obrazkami a daję

do ręki lub na stolik piktogramy w zależności od poziomu dziecka 2, 3 lub wszystkie do

wyboru. Czytam opowiadanie i zadaję pytanie do każdego przeczytanego zdania typu:

jakie zwierzęta odleciały do ciepłych krajów? Dziecko wybiera, wskazuje prawidłowy

piktogram itd. Na koniec daję dziecku tekst z lukami i uzupełniamy wspólnie treść

opowiadania.

Woda z nieba kap, kap, kap za parasol szybko złap,

Peleryna dobra jest - bierz ją kiedy pada deszcz

A na koniec buty złap i zrób w wodzie chlap, chlap, chlap.

Piktogramy przedmiotów: parasol, peleryna i kalosze leżą na podłodze. Dzieci

po każdym zdaniu szukają i wskazują na obrazkach przedmiot, który silnie

akcentuje prowadzący (parasol, kalosze, peleryna, deszcz).