Psychologia społeczna

dr Ivanna Shubina

Plan kursu

1.

Wprowadzenie.

2.

Psychologia społeczna.

3.

Metodologia badań. Podstawowe problemy.

4.

Podstawowe zagadnienia psychologii

społecznej: dysonans poznawczy, konformizm,

antypatia i sympatia, miłość i szczęście,

poznawanie siebie i innych, motywacja i

motywowanie, stereotypy i uprzedzenia,

zachowania prospołeczne, agresja i przemoc,

manipulacja, autoprezentacja, grupy

społeczne i władza, konflikt i negocjacje.

5.

Podsumowanie.

Historia psychologii
społecznej



1908 – W.McDouglas, E.Ross „Social Psychology”. W Polsce

lata 50. – A.Maleszewski „Psychologia społeczna”



1897 – N.Triplett badał zjawisko facylitacji społecznej; 1988

– M.Ringelmann nadał efekt próżniactwa społecznego



1930-1950 – S.Asch i M.Sherif badali konformizm; K.Lewin

zastosowanie Geschtalt w percepcji społecznej; T.Adorno –

osobowość autorytarna; L.Festinger – dysonans poznawczy;

F.Haider – teoria atrybucji; G.Allport – uprzedzenia.



1960-1970 – eksperymenty laboratoryjne nad

autopercepcją, percepcją społeczną, agresją, relacjami

grupowymi, altruizmem, atrakcyjnością i stresem.



1963 – S.Milgram: eksperyment nad posłuszeństwem wobec

autorytetu.



1966 – powołanie European Association of Experimental

Social Psychology.



1970-1990 – procesy emocjonalno-motywacyjne vs

poznawcze; badania międzynarodowe i międzykulturowe.

Psychologia społeczna



Psychologia społeczna - dział psychologii, zajmujący się

tymi aspektami zachowania ludzkiego, które dotyczą

jednostek i ich relacji z innymi osobami, grupami,

instytucjami i społeczeństwem.



Naukowe badanie sposobu, w jaki rzeczywista/

wyobrażona obecność innych ludzi wywiera wpływ na

ludzkie myślenie, odczuwanie i zachowanie (Allport).



Podstawowe pojęcia: konformizm, środki mas-media,

propaganda i przekonywanie, poznanie społeczne,

agresja, altruizm sympatia, miłość, stereotypy i

uprzedzenia, oddziaływanie społeczne.



Specyficzne cechy: indywidualizm, pragmatyzm,

empiryzm.



Wiedza naukowa a wiedza potoczna: zrozumieć,

przewidzieć, wpływać.



Zadania – opis wyjaśnianie i przewidywanie oraz

projektowanie koniecznych zmian w zachowaniu ludzi.

Psychologia społeczna – 5
modeli wyjaśniania zjawisk
społecznych:

1.

model ewolucyjny

2.

model motywacyjny

3.

model społeczno-kulturowy

4.

model poznawczy

5.

model teorii uczenia się

Etapy postępowania badawczego



Etapy postępowania badawczego:

1.

Stawianie problemu badawczego;

2.

Formułowanie zmiennych i hipotez;

3.

Weryfikacja hipotez;

4.

Interpretacja uzyskanych wyników badań i

podejmowanie decyzji co do zakończenia badań;

5.

Opracowanie wyniku.



Badanie ma charakter cykliczny: problem -

hipoteza badanie weryfikacyjne - wynik -

rozpoznanie - wskazania.

Metody badań

1.

Obserwacja

2.

Rozmowa/ wywiad

3.

Badania korelacyjne

4.

Eksperyment

5.

Testy. Kwestionariusze

6.

Metody projekcyjne

Metody badań.
Problemy



Eksperyment nierealistyczny, wymyślony.



Realizm: życiowy (podobny do życia) i

eksperymentalny (oddziałuje i „wciąga”).



Eksperyment S.Milgrama.



Dylemat: Jak zmaksymalizować oddziaływanie na

badanych, nie rezygnując z kontroli nad sytuacją?



Wprowadzanie w błąd. Jak zaangażować w

badanie?

Dysonans poznawczy



Dysonans poznawczy – logiczna lub emocjonalna

niezgodność lub sprzeczność między dwoma

przekonaniami, powodująca uczucie przykrego napięcia i

dążenie do jego redukcji lub usunięcia.

Wyznaczniki siły dysonansu:

1.

przekonania dotyczą ważnych spraw;

2.

pogłębia się rozbieżność między utrwalonymi i nowymi

informacjami;

3.

przekonanie jest powiązane z innymi ważnymi dla

jednostki przekonaniami;

4.

nowe przekonania są ważne.



Zachowanie jednostki: unikanie dysonansu poznawczego

lub poszukiwanie sytuacji potwierdzających rację osoby

lub zmiana zdania.



Cele tych zachowań – redukcja napięcia.

Dysonans poznawczy

Reakcje na dysonans poznawczy:

1.

Filtr poznawczy – nie dostrzeganie informacji sprzecznych

(„wszyscy palą i nic”);

2.

Bagatelizowanie – podważanie wiarygodności informacji

(„bzdura”);

3.

Ośmieszanie – podważanie wiarygodności źródła informacji („co

za głupek”);

4.

Zniekształcenie informacji - selektywne zapominanie lub dogodne

rozłożenie akcentów („ktoś palił i też zmarł”);

5.

Dodawanie nowych uzasadnień, tłumaczących dotychczasowe

zachowanie („palenie relaksuje, na coś trzeba umrzeć”);

6.

Przyjęcie nadprzekonań – udowodnienie, że sprzeczność jest

pozorna (badania są niepoprawne, wystarczy zdrowe jedzenie”);

7.

Pomniejszanie subiektywnej ważności problemu poprzez tłumienie

lub wyparcie („ludzie umierają na wojnach - papierosy, to nic”);

8.

Zmiana zdania i/lub zachowania („rzucam palenie”);

9.

Przyjmowanie dodatkowych przekonań wspierających jedno z

przekonań pozostających w sprzeczności.

Dysonans poznawczy a
postępowanie sprzeczne z własną
opinią/ zmiana postaw:

Niewystarczające uzasadnienie postępowania –

zachowanie sprzeczne z własnymi opiniami,

wartościami, postawami w obecności jedynie

małych uzasadnień sytuacyjnych dla takich

zachowań.



Uzasadnienie zewnętrzne („dobrze mi

wychowano”).



Uzasadnienie wewnętrzne .



Nacisk sytuacyjny jest wystarczający do podjęcia

zachowania, ale nie do jego uzasadnienia!



Siła dysonansu w sytuacji niewystarczającego

uzasadnienia rośnie:

1.

wraz ze wzrostem ważności sprawy;

2.

wraz ze spadkiem presji sytuacyjnej;

3.

wraz z poczuciem swobody wyboru.

Dysonans poznawczy

Dysonans w sytuacji niewystarczającego uzasadnienia

zachowania jest redukowany poprzez:



wycofanie, odwołanie sprzecznego z opinią zachowania;



pomniejszenie jego znaczenia (ważności);



zmianę opinii w kierunku uzgodnienia jej z zachowaniem;



obronę stanowiska niezgodnego z własną postawą –

powiedzieć znaczy uwierzyć.

Głoszenie poglądów sprzecznych z własną opinią

prowadzi zatem do zmiany tej opinii:



jeżeli presja nakłaniająca do głoszenia poglądów jest

niewielka;



jeżeli głoszenie takich poglądów ma charakter publiczny.

Uzasadnianie wysiłku – jeśli człowiek włoży w jakąś

działalność dużo wysiłku, to ma skłonność do zawyżania

atrakcyjności tej aktywności i deklarowania dużej

sympatii do grupy, do której chciałby się dostać.

Dysonans poznawczy a
procesy podecyzyjne:



Podjęcie każdej ważnej decyzji wywołuje rozbieżność

poznawczą (kosztowna, trudna do zmiany, wymagająca

wysiłku).

Decyzja ważna- to kosztowna, trudna do zmiany i wymagająca

wysiłku.

Podjęcie decyzji ważnej prowadzi do przeżywania dysonansu

wywołanego:



sprzecznością między dokonanym wyborem a negatywami

przyjętej możliwości



sprzecznością między dokonanym wyborem a pozytywami

możliwości odrzuconej.

Dysonans podecyzyjny polega na rozpatrywaniu negatywnych

skutków wybranego wariantu i pozytywnych odrzuconego.



Rośnie gdy: sprawa jest ważna, istnieje wiele alternatyw,

alternatywy są podobne wg atrakcyjności;



Redukuje się poprzez: podwyższenie alternatywy wybranej

i obniżenie odrzuconej (reklama i marketing).

Dysonans poznawczy
podecyzyjny

Sposoby redukcji:



zmiana poczucia atrakcyjności obu alternatyw

(efekt zamrożenia decyzji): wzrost atrakcyjności

alternatywy przyjętej i spadek – odrzuconej;



poszukiwanie informacji popierających wybraną

możliwość;



sam fakt podjęcia decyzji skłania do działań z

nią zgodnych;



przekonania o trafności decyzji po jej podjęciu

jest mocniejsze, niż przed;



przekonanie siebie, że obie możliwości

pokrywają się w dużej mierze;



zmiana/ unieważnienie decyzji.

Teoria reaktancji J.
Brehma



Reaktancja – opór i napięcie w sytuacji zagrożenia swobody

wyboru.



Efekt bumerangowy – utrwalenie postawy, którą zbyt silnie/ szybko

zamierzono komuś zmienić



Skutki reaktancji:

1.

bunt wobec zakazów i angażowanie się w zabronione działania,

2.

wzrost atrakcyjności zakazanego obiektu/ działania (efekt Romeo i

Julii),

3.

agresja wobec osoby ograniczającej swobodę.



Wielkość reaktancji rośnie gdy:

1.

rośnie ważność zablokowanej możliwości działania;

2.

rośnie liczba zablokowanych możliwości działania;

3.

rośnie wielkość zagrożenia swobody wyboru.

Wyznaczniki swobody wyboru (subiektywnego poczucia wolności)

1.

dostępność więcej niż jednej opcji działania;

2.

wyrównanie opcji pod względem atrakcyjności;

3.

możliwość działania zgodnego z własnymi preferencjami: - “wybory”

na jedyną listę, - działanie na rzecz kochanej osoby; - problem

wyboru między opcjami awersyjnymi.

Konformizm



Asch: konformizm – uleganie naciskowi grupowemu.



Aronson: konformizm – zmiana zachowania lub opinii,

wywołana rzeczywistym lub wyimaginowanym naciskiem ze

strony jakiejś osoby lub grupy.



Siemaszko: konformizm – zachowanie zgodne lub

niesprzeczne z przyjętym w grupie za właściwe.



Bezrefleksyjny konformizm – posłuszne stosowanie się do

norm bez zastanowienia się nad ich sensem.



Publiczny konformizm – dostosowanie się do zachowań

otoczenia bez wewnętrznego przekonania (wiary), że to co

inni robią, mówią jest słuszne.



Nonkonformizm – postawa niezgody na obowiązujące w

grupie normy, wzory, zasady; kosztowna emocjonalnie i

trudna do długotrwałego znoszenia:

1.

Nonkonformizm konstruktywny

2.

Nonkonformizm destrukcyjny

Konformizm

Czynniki powodujące nasilenie lub osłabienie konformizmu:



jednomyślność opinii większości (wyjątek: rasa, religia);



obecność „sojusznika" zmniejsza nacisk skłaniający do

konformizmu;



zaangażowanie jednostki w swą pierwotną ocenę – należy

podjąć decyzję przed wysłuchaniem opinii grupy (np., sędzia);



osobowość badanego: samoocena, dojrzałość, pewność siebie,

poczucie zagrożenia-bezpieczeństwa, kompetencja,



odniesienie sukcesów, pozycja w grupie, tytuł i stanowisko,

wiedza, doświadczenie, stabilny system wartości,



autocenzura i refleksje, znalezienie "kolegi", wyrastanie w

kulturze indywidualistycznej, płeć zasadniczo nie wpływa;



skład grupy: składa się ze specjalistów, osób znaczących, jest

podobieństwo grupy do jednostki, + normy kultury.

Konformizm.
Informacyjny wpływ
społeczny



Informacyjny wpływ społeczny – naśladowanie innych

ludzi, których spostrzegamy jako źródło informacji (sytuacja

niejasna, inni są ekspertami, niska SO, sytuacja kryzysowa).

Jest pomocny, gdy osoba nie wie jak ma się zachować.



Eksperyment Sherifa 1936: plamka światła. Eksperyment

Schachtera i Singera: witamina= wywołuje wzrost

pobudzenia i placebo.



„Pobudzeni naśladujemy wyraziste emocjonalne zachowania

otoczenia„



Czynniki sprzyjające IWS: niejasna sytuacja, inni są

ekspertami, ich wygląd budzi respekt, niskie poczucie

wartości, sytuacja kryzysowa.



Nie ulęgają IWS osoby: z dużą wiedzą, wysokim poziomem

świadomości społecznej, skłonność do analizowania sytuacji

(brak impulsywności), stabilny system wartości.

Konformizm.
Normatywny wpływ
społeczny



Normatywny wpływ społeczny – oddziaływanie ludzi na

nasze zachowanie, które prowadzi do konformizmu, ponieważ

człowiek chce być lubiany, akceptowany (ważność grupy,

jednomyślność, spójność grupy, normy kultury kolektywnej).



Normatywne powody ulegania: potrzeba akceptacji

społecznej, chęć zapewnienia sobie wsparcia emocjonalnego,

chęć uniknięcia kar społecznych (poniżania, samotności,

odrzucenia).



Konsekwencje opierania się NWS:

1. próby nakłonienia do podporządkowania się;
2. drażniące komentarze;
3. krytyka;
4. demonstrowanie antypatii;
5. ignorowanie;
6. zlecanie nieatrakcyjnych zadań;
7. odrzucanie, eliminowanie z grupy.

Konformizm.

Reakcje na wpływ społeczny



uleganie - władza innej osoby, efekty powierzchowne,

nietrwale zachowania, nagroda-kara;



identyfikacja - atrakcyjność innej osoby, stawia w

satysfakcjonującej relacji, jednostka zaczyna wierzy

w opinie i wartości,



„efekt wujka Karola” - trwa do momentu poznania

bardziej atrakcyjnej osoby lub utraty tej

atrakcyjności;



internalizacja (norm) - wiarygodność innej osoby,

autorytet, przyjęcie za własne, pragnienie mieć

słuszność, trwale, dopóki osoba jest znacząca, te

same poglądy, poglądy nie zostaną podważone przez

inną ważną osobę, lub "słuszność".

Posłuszeństwo wobec
autorytetu



Eksperyment Stanley Milgrama – posłuszeństwo wobec autorytetu. 40

psychiatrów prognozowało, że większość badanych nie przekroczy

150V. Wyniki: 65% uczeń był w sąsiednim pokoju; 40% - obok; 30%

wykonawca przytrzymuje rękę ofiary; 2,5% badania mogli decydować.

Wyznaczniki posłuszeństwa

1.

Nadzorowanie wykonania poleceń – autorytet był obok - uległość się

zwiększała.

2.

Wielkość autorytetu – znana osoba, tytuł, prestiż placówki.

3.

Dystans fizyczny między autorytetem a wykonawcą – im większa

odległość, tym mniejsza uległość.

4.

Dystans między wykonawcą a ofiarą – im bliżej, tym mniejsze

posłuszeństwo.

5.

Konflikty między autorytetami – odwaga w przeciwstawianiu się

rośnie.

6.

Obserwacja cudzego nieposłuszeństwa – aktywizują się przyjęte normy.

7.

Wciąganie do posłuszeństwa metodą małych kroków.

8.

Autorytaryzm.

9.

Odgórne ustanowienie relacji „autorytet-wykonawca”.

1. Antypatia i sympatia

Wzory zachowań budzących
antypatię



Zachowania w sytuacjach społecznych, przeszkadzające innym

osobom oraz w kształtowaniu poprawnych relacji:

1.

„nawiedzony” – poucza, uświadamia, wywiera presję, wywołuje

negatywne emocję, traci kontakt z ludźmi (dialog sokratejski);

2.

„szukający winnych” – myśli wąsko, jednotorowo, unika

odpowiedzialności, przeszkoda wywołuje panikę;

3.

„szponiasty” – brak taktu, delikatności, bezceremonialność, nie

lubi krytyki; reguła wzajemności i prawo efektu;

4.

„obronny, bo niekompetentny” – mało wiedzy, umiejętności, brak

dyskusji, upór, koncentrowanie się na sobie, nie komunikatywny;

5.

„onieśmielający” – autorytet na piedestale; brak prawdziwej

komunikacji, dyskusji, pobudzenia do myślenia; dystans;

6.

„niekulturalny” – „szczery”, agresywny (lęk), inni unikają ich;

7.

„straszak” – brak argumentów, bezradność, brak zrozumienia

in.;

8.

„nadopiekuńczy” – nie daje możliwości popełniać błędów, brak

współpracy partnerskiej;

9.

„dziwadło z innej bajki” – ekstrawagancja odwraca uwagę.

1. Antypatia i sympatia

Wyznaczniki atrakcyjności
interpersonalnej



Prawo Thorndike (1908): dążenie do przyjemności

(nagród), a unikanie przykrości (kar). Człowiek lubi

osoby atrakcyjne (nagroda).



Wyznaczniki atrakcyjności (H.Hamer, 2005):
-atrakcyjność fizyczna;
-kompetencja nieidealna;
-podobieństwo (poglądów);
-wzajemność sympatii;
-uzasadniona współpraca;
-średnia i wysoka samoocena;
-właściwa komunikacja niewerbalna;
-bezinteresowne komplementy i proszenie o przysługę;
-efekty zysku i straty;
-częstość kontaktów.

1. Antypatia i sympatia

A

trakcyjność fizyczna



Atrakcyjność fizyczna – efekt aureoli: osobom atrakcyjnym

fizycznie przypisywano więcej zalet, a osobom nie atrakcyjnym –

więcej wad (nieświadomie, automatycznie i bezrefleksyjnie);



Ocena atrakcyjności wzrasta: efekt baru dla samotnych przed

zamknięciem, stan pobudzenia seksualnego;



Ocena atrakcyjności spada: osoba oceniająca jest bardzo

atrakcyjna, niedawno oceniała innych atrakcyjnych; często

ogląda atrakcyjnych osób w mediach.



Kompetencja nie idealna sprzyja sympatii, daje poczucie

bliskości i bezpieczeństwa bez zazdrości;



Rola zalet-wad: im więcej zalet – tym większa sympatia. Wady

wywierają większy wpływ.



Podobieństwo jako zaleta: im więcej podobieństw, tym większa

sympatia. Badanie Byrne’a, Nelsona (1965): poziom sympatii a

podobieństwo postaw wśród studentów.



Badania Novaka, Lernera (1968): pacjenci psychiatryczni mimo

podobieństwa, nie zyskują na atrakcyjności, sympatii. 1965:

podobieństwo dot. postaw, wartości, zainteresowań budzi

większą sympatię.

1. Antypatia i sympatia

Wzajemność sympatii. Inne
czynniki



Reguła wzajemności: lubimy osobę, która lubi nas, nawet

mimo odmienności poglądów, przekonań. Badania Aronsona,

Worchela (1966).



Inne pozytywne skojarzenia:

1.

współpraca budzi sympatię, rywalizacja zagraża poczuciu

bezpieczeństwa, wyczerpuje emocjonalnie;

2.

samoocena: zaniżona wywołuje niechęć, zawyżona -

unikanie, podobna, średnia i uzasadniona wysoka – sympatię;

3.

komunikacja niewerbalna – ważna przy pierwszym

wrażeniu, przyjazna, otwarta mowa ciała, odległość,

intonacja, dostrajanie się do rozmówcy;

4.

komplementy wzbudzają sympatię, pochlebstwa – jeśli:

dotyczą ważnej sfery, są wiarygodne, uzasadnione,

bezinteresowne, podsłuchane (Walster, Festinger, 1962).

5.

przysługi mogą pogorszyć relację, ponieważ: zobowiązują do

rewanżu, a dług wdzięczności jest ciężarem; niechciane są

postrzegane jako manipulacja

6.

częstość kontaktów (ekspozycji): znany bodziec, mniej

odległy, bardziej pewny

1. Antypatia i sympatii

Teorie atrakcyjności
interpersonalnej



Teoria wymiany społecznej (Homans, 1961, Blau, 1964,

Kelley i Thibaut, 1978):

1.

Jednostka stale dokonuje bilansu emocjonalnego nagród i

kar: Zyski + koszty = rachunek = efekt związku:

wynik ujemny – związek się kończy; Zasady równości:

oczekiwanie odpłaty, poczucie bycia wykorzystanym,

rejestrowanie wkładu każdej strony w związek.



Teoria równoważności wkładu (Walster, Walster,

Berscheid, 1978, Homans, 1961):

1.

Koszty i zyski partnerów mają być zbliżone:
Zyski+koszty jednej osoby=zyski+koszty drugiej. Poczucie

uczciwości, brak równowagi wywołuje poczucie winy.

1.

Relacja darowizny: brak oczekiwania natychmiastowej

zapłaty i rejestrowania wkładu; poczucie potrzebności i

satysfakcji; oferowania pomoc podnosi nastrój. Relacja

rodzi-małe dzieci. Należy zrównoważyć.

1. Antypatia i sympatia

Przyjaźń



Przyjaźń – oparta na potrzebie afiliacji miłość braterska, pozbawiona

pobudzenia fizjologicznego i pierwiastka erotycznego, radosna sympatia,

chęć przebywania razem (H.Hamer, 2005).



Wright (1969), La Gaipa (1978): główny motyw przyjaźni – podtrzymania

poczucia własnej wartości i zachowanie równowagi psychicznej.



5 cech przyjaźni:

1.

dobrowolność,

2.

równość pozycji,

3.

wzajemna pomoc (wsparcie emocjonalne, akceptacja),

4.

wspólna aktywność,

5.

okazywanie zaufania.



Stadia rozwoju przyjaźni:

1.

3-5 lat: wspólna zabawa, pomoc o motywach egocentrycznych;

2.

6-8 lat: współpraca, zaufanie, wzajemność;

3.

9-11 lat: pojawiają się wspólne zainteresowania;

4.

12-13 lat: pokrewne duszy;

5.

13- 17 lat: źródło wsparcia;

6.

późniejsze lata: zaspokajanie potrzeb bezpieczeństwa, przynależności,

szacunku, uznania, akceptacja.

1. Antypatia i sympatia

Przyjaźń



Sprawiedliwa wymiana: istota – dawanie, podstawa –

satysfakcja ze związku, możliwe poczucie zazdrości;



Podobieństwo czy komplementarność – przyjaźń oparta

na podobieństwie osobowości lub na uzupełnianiu się;

rywalizacja w tej samej dziedzinie może zniszczyć przyjaźń;

Secord, Backman: czynnik komplementarności obrazu

siebie i partnera zasadniczy, nie zaspokojenie potrzeb.

Rozwój przyjaźni: podobieństwo, akceptacja,

komplementarność, satysfakcja.



Manipulacja: opiekuńczość oparta na dominacji, potrzeba

bycia potrzebnym, autoprezentacja jako słabego;



Sposoby pogłębiania przyjaźni: czas dla przyjaciół,

otwartość, mówienie o uczuciach, nie ograniczać wolność

przyjaciół, autentyczność, empatia, wyrozumiałość;



Odnawianie przyjaźni: ustalić przyczynę/ błąd, analiza

własnych wzorców zachowań destrukcyjnych, analiza

sposobów funkcjonowania w społeczeństwie, kontrola

aprobaty.

1. Miłość i szczęście

Rodzaje miłości



Miłość matki do dziecka: bezwarunkowa, dominuje troska,

niepokój, odpowiedzialność, chęć dawania, a w końcu

niezależność;



Miłość ojca do dziecka: uzależniona od osiągnięć, postępów,

spełniania wymagań.



Mądra rodzicielska miłość: spójna u obojga rodziców i

konsekwentna koncepcja odpowiedzialnego, ciepłego

wychowania dziecka; rodzice bez zaburzeń; zachęcanie do

samodzielności; unikanie silnej presji i surowej kary;

wyrozumiałość i stanowczość;



Miłość dziecka do rodziców: bezwarunkowa-warunkowa-

wybaczenie



Miłość własna: najczęstsza, najsilniejsza; nie wyklucza

miłości do innych, a czasem ją warunkuje (Fromm, 1987).



Miłość ślepa. Przyczyny: lęk przed samotnością, niskie

poczucie własnej wartości, przekonanie „prawdziwa

miłość zdarza się tylko raz”, wiara w wychowanie ludzi;



Miłość do Boga: rozumiana na swój sposób, najczęściej

jako uwielbienie istoty nieskończenie mądrej i dobrej.

1. Miłość i szczęście

Klasyfikacja miłości

1. Miłość i szczęście

3-czynnikowa koncepcja
R.Sternberga

1. Miłość i szczęście

Fazy związku miłosnego wg
Wojciszke

1.

Zakochanie (namiętność) – zawiera emocje pozytywne

(pożądanie, zachwyt, radość, czułość, ekstaza) i

negatywne (niepokój, smutek, zazdrość, rozpacz);

2.

Romantyczne początki (namiętność i intymność) –

jeśli namiętność jest wzajemna, powoduje to wzrost

intymności;

3.

Związek kompletny (namiętność, intymność,

zaangażowanie) – stabilizacja związku wywołuje

ważność współzależności uczuć i skutków działań,

empatia;

4.

Przyjaźń ma dwie formy: więź pozytywna, więź

negatywna;

5.

Związek pusty – tylko zaangażowanie, ale nie to samo,

co dojrzały związek.

6.

Rozpad związku: efekt Coolidge’a (skłonność

mężczyzn do promiskuityzmu).

1. Miłość i szczęście

Radzenie z konfliktami



Dialog – aktywne, konstruktywne usunięcie problemu i

utrzymania związku z dobrym stanie



Lojalność – przeczekanie problemu i oczekiwanie, że sam

się rozwiąże, tolerowanie wad partnera. Postawa

konstruktywna, bierna.



Zaniedbanie – ignorowanie przez partnera, brak czasu,

krytyka, unikanie rozmów i dyskusji. Skutek –

zobojętnienie, poczucie krzywdy. Postawa bierna i

destrukcyjna.



Wyjście – zniechęcenie do kontynuacji związku, chęć

rozpoczęcia nowego związku (rozwód, niszczenie związku).

Postawa aktywna, destrukcyjna.

Wybór sposobu radzenia z problemami zależy od stopnia

dojrzałości partnerów. Zasadnicze znaczenie ma

współzależność partnerów (wzajemne wsparcie podwyższa

poczucie ogólnego zadowolenia).

1. Miłość i szczęście

Rola przyjemności i
przykrości



Rola emocji pozytywnych: emocje pozytywne nasilają

atrakcyjność osób atrakcyjnych (Dermer i Pyszczynski, 1987).

Przyjemność nasila namiętność.



Rola emocji negatywnych: 2-czynnikowa teoria emocji

Schachtera twierdzi, że najpierw człowiek odczuwa pobudzenie

fizjologiczne, a potem stara się je wyjaśnić. Czyli emocje

negatywne mogą wywoływać namiętność.



Przykrość nasila namiętność: Eksperyment Duttona i Arona

(1974) nad błędną interpretacją przyczyny pobudzenia,

skutkiem czego jest silna emocja (namiętność): 50% badanych

oddzwoniło do eksperymentatorki (10% w wersji z mostem

betonowym), 0%, jeśli badanie przeprowadził mężczyzna; 65% -

gdy byli a moście, 30% - gdy odpoczywali po przejściu przez

most.



Zazdrość: pojawia się, gdy jednostka czuje się zagrożona utratą

ukochanej osoby, gdy jest brak pewności siebie. Wzbudzanie

zazdrości jako technika manipulacji.



Rola przeszkód: przeszkody nasilają tylko wielką namiętność,

mała – gaszą. Badania Driscolla i in. (1972): opór rodziców a

namiętność.

1. Miłość i szczęście

Pułapki intymności

4 pułapki – 4 powody, dla których intymność w stałych związkach

może być zniszczona:



Pułapka dobroczynności – nadmierne poświęcanie się dla

innych wymusza rewanż (a partner nie zawsze ma na to ochotę)

oraz wywołuje poczucie, że jest gorszy, mniej ofiarny, co nie

sprzyja percepcji partnera/partnerki jako osoby atrakcyjnej.



Pułapka obowiązku – miłość traktowana jak obowiązek, szantaż

obietnicą dozgonnej miłości, skutek - podnosi się atrakcyjność

innych związków.



Pułapka bezkonfliktowości – unikanie rozwiązywania

konfliktów powoduje kumulowanie napięcia, związek staje się

obojętny emocjonalnie, a skłanianie do kompromisów za wszelką

cenę prowadzi do konfliktów.



Pułapka sprawiedliwości – wymuszanie równoległego podziału

obowiązków nie redukuje konflikty. Ważne jest subiektywne

poczucie sprawiedliwości – każdy wnosi to, co może i tak wiele

jak potrafi, a dostaje tyle, żeby przyjemność przeważała nad

przykrością. Lepiej podobno wybaczyć lub odpłacać dobrem, niż

nakręcać spiralę napięcia, niechęci, złości.

1. Miłość i szczęście

Style przywiązywania
się



Wyróżniamy 3 style przywiązania (Bowlby, 1969, 1973, 1980;

Ainsworth i in., 1978):

1.

bezpieczny (zaufanie, otrzymywanie ciepła, wsparcia, opieki),

2.

lękowy (silny lęk przed rozstaniem, niepewność, skrajne emocje),

3.

unikający (dzieci odrzucane, strofowane za próby przytulenia się,

surowo karane, matki pełne gniewu).

To w jaki sposób w dorosłym życiu przeżywana jest miłość zależy od

dziecięcych doświadczeń. Dziecięce style przywiązywania się
wpływają na style przywiązywania u dorosłych (Hazon i Shaver,
1987):

1.

Bezpieczny (56%) – łatwość nawiązywania bliskich kontaktów, brak

obaw przed miłością, silna konstrukcja psychiczna, skuteczne

radzenie sobie z odrzuceniem.

2.

Lękowy (19%) – opory przed bliskością, ciągłe upewnianie się, czy

jest kochany, lęk wyższy niż przeciętny, silna zazdrość, brak

przekonania o własnej wartości

3.

Unikający (25%) – skrępowanie bliskością, nieufność i

podejrzliwość, nerwowość, gdy ktoś próbuje się zbliżyć, negowanie

uczuć, tłumienie potrzeby więzi emocjonalnych, izolacja.

1. Miłość i szczęście

Definicje szczęścia (Hamer,
2005)



Kant: szczęście - zaspokojenie wszystkich upodobań.



Epikurejski hedonizm: szczęście - dążenie do przyjemności.



Arystoteles: szczęście - realizacja powszechnie uznanych

wartości etycznych.



Seneka: jesteśmy szczęśliwi lub nieszczęśliwi w stopniu, w

jakim się za takich uważamy.



Alaina: szczęście - smak życia dający radość.



Tatarkiewicz: szczęściem jest pełne i trwałe zadowolenie z

całości życia, zależne od warunków zewnętrznych, sposobu

patrzenia na świat i cech charakteru.



Kołakowski: nie wiadomo, co to jest szczęście. Najbliżej tego

terminu jest poczucie spełnienia się w życiu, głębszego sensu

własnego istnienia, a także przyjmowania ze spokojem

przeciwności losu (jak w buddyzmie) i wyzwolenie się od

cierpienia. Sukcesy – to iluzja. Naprawdę dobre ludzkie życie to

życie w przyjaźni.



W buddyzmie: szczęście uważa się pozbycie się wszelkich

ambicji, pasji i pragnień – uwolnienie od pożądania

przedmiotów, bogactwa, władzy i sławy.

1. Miłość i szczęście

Teorie szczęścia (Hamer,
2005)

Wszystkie teorie szczęścia można podzielić na 2 grupy:

•

Teoria normatywna – to zewnętrzny względem jednostki

model egzystencji dającej szczęście, które ma być

zapewnione przez zbliżanie się do ideału; czyli: normy

szczęśliwości, bez względu na zadowolenie człowieka z

życia. Polegamy na innych, upodabniamy się do nich.

•

Teorie fenomenalistyczne – człowiek jest sędzią

wartości swojego życia:



teoria czynników obiektywnych – szczęście zależy od

obiektywnych pozytywnych warunków życia (im ich

więcej – tym lepiej dla poczucia szczęścia);



teoria różnic indywidualnych (wrodzonych) – optymiści

są szczęśliwsi od pesymistów;



cebulowa teoria szczęścia Peetersa i Czapińskiego –

czlowiek ma stałe dążenie do afirmacji własnego życia;

nie ma traumy, z której nie można wyjść z poczuciem

szczęścia.

1. Miłość i szczęście

Poziomy poczucia
szczęścia

3 poziomy poczucia szczęścia wg Cebulowej Teorii Peetersa i

Czapińskiego

1.

wola życia (środek cebuli, warstwa najgłębsza) - wrodzona

właściwość umysłu człowieka, która sprawia, że może odczuwać

radość niezależnie od sytuacji zewnętrznej. Jednostka jest silna i

radzi z problemami, nie pozwalając sobie na długotrwałe poczucie

nieszczęścia. Człowiek znajduje w sobie siłę i odporność

sprzyjające przetrwaniu w najtrudniejszych sytuacjach;

2.

ogólne zadowolenie z życia (między środkiem cebuli a

powierzchnią) – człowiek koncentruje się na osiąganiu zadowolenia

z życia niezależnie od stresów oraz regularnie dokonuje

pozytywnego bilansu emocjonalnego;

3.

satysfakcje cząstkowe (łupina cebuli) – zdrowie, miłość, przyjaźń,

kariera, praca, pieniądze itd.; to są czynniki najbardziej podatne na

poczucie nieszczęścia, ponieważ zależą nie tylko od człowieka.



Indywidualne poczucie szczęścia/ nieszczęścia.



Składniki szczęścia: satysfakcjonująca praca, zdrowie, udana

rodzina, miłość, zamożność, spokojne sumienie, stały system

wartości, kariera, sukces. Czy zawsze człowiek docenia to, co

posiada?

2. Poznawanie siebie i
innych

1.

Oszczędność poznawcza – zastosowanie uproszczeń i reguł

pomagających zrozumieć rzeczywistość. Techniki

oszczędności: schematy i heurystyki.

2.

Schemat poznawczy – zakodowane w umyśle wiedza i

doświadczenie, pozwalające na sformułowanie dokładnych

oczekiwań/ wymagań co do zgodnych z schematem cech i

zachowań. (schemat typów ludzi, osób w pewnych sytuacjach,

grup, Ja, cech, działania).

3.

Skrypt – umysłowa reprezentacja typowej sekwencji zdarzeń i

zachowań.



zawiera informację o warunkach uruchomienia sekwencji,

scenkach, aktorach, rekwizytach, efektach sekwencji zdarzeń.



są zróżnicowane czynnikami kulturowymi, środowiskowymi.



skrypt ma charakter poznawczy i wykonawczy.



3 warunki jego zastosowania: wyuczony, zaktywizowany przed

zachowaniem, człowiek musi chcieć i wejść w rolę aktora.

2. Poznawanie siebie i
innych

Reguły budowy schematów:

1.

Reguła pierwowzoru (Rumelhart, 1980): na schemat składa się: zmienne

charakterystyczne dla obiektu oraz relacje między tymi zmiennymi i

prototyp.

2.

Reguła hierarchiczności (Cantor i Mischel, 1979): wiedza jest

zakodowana piętrowo, czyli schemat ma podschematy, które mają

podschematy etc.

Schematy a procesy psychiczne:

1.

Informacja zgodna z schematem jest szybciej i łatwiej

zauważana, nie potrzebuje wiele wskaźników (Macrae, Stangor,

Milne, 1994);

2.

Schematy ułatwiają tendencyjną interpretację wydarzeń

(eksperyment Rosenhana);

3.

Dane zgodne ze schematem są łatwiej zapamiętywane i

przypominane, w większych ilościach; dane sprzeczne – także,

ale tylko, jeżeli osoba potrafi i chcę przeanalizować

sprzeczności;

4.

Dwuznaczne dane będą przetwarzane selektywnie,

potwierdzając schemat;

5.

Schematy powodują dostrzeganie nieistniejących zależności.

2. Poznawanie siebie i
innych

Przyczyny trudności zmiany schematów:



Efekt pierwszeństwa – pierwsze wrażenie wyznacza

interpretacje zachowań człowieka, człowiek

przekonany, że pierwsze wrażenie jest prawidłowe;

skutek – lepsze zapamiętywanie informacji

pierwotnych;



Efekt uporczywości – przekonania ludzi utrzymują się

mimo dopływu zaprzeczających informacji

(eksperyment Rossa, Leppera, Hubbarda, 1975 nad

utrzymywaniem się samooceny);



Efekt samospełniającej się przepowiedni (Merton) –

„wywołanie” zachowań i zdarzeń, których spodziewamy

się, pozytywnych i negatywnych (Rosental, Jacobson,

1968: zgodnie z nastawieniem nauczycieli, nastąpił

wzrost inteligencji uczniów).

2. Poznawanie siebie i
innych

Ukryte teorie osobowości



Ukryta teoria osobowości – sieć powiązań między cechami wg

zasady rzekomej korelacji, a w rzeczywistości brak

współwystępowania tych cech.



Heurystyki wydawania sądów – uproszczone reguły myślenia,

bez analizy dostępnych danych. Są to sposoby stosowania

schematów w celu formowania sądów szybko i „efektywnie”.

1.

Heurystyka dostępności – szybkość przypominania (+;-);

2.

Heurystyka reprezentatywności – pochopna typologizacja

człowieka na podstawie podobieństwa; skutek- pomijanie

ważnych informacji

3.

Heurystyka dostosowania – liczba/ wartość jest traktowana

jako prawdziwy wskaźnik oceny; automatyczne, efekty

narastające, nie muszą być prawdziwe;

4.

Heurystyka symulacji – skutek negatywnych przeżyć,

wyobrażanie różnych alternatyw, wpływających na emocje,

myśli; skutki są pozytywne.



Heurystyki używane: brak czasu, dużo informacji, brak

wiedzy, któś manipuluje.

2. Poznawanie siebie i
innych

Ukryte teorie osobowości



Pochopne wnioskowania:

1.

z prób niereprezentatywnych – uogólnienie na

podstawie tendencyjnych, nietypowych,

fragmentarycznych danych;

2.

szacowanie współzmienności – przewidywanie

wystąpienie jednej zmiennej na podstawie innej;



Kontekst a treść sądów:

1.

Efekt asymilacji – negatywny kontekst obniża

ocenę osoby, pozytywny – podwyższa;

automatyczna, prosta;

2.

Efekt kontrastu – pozytywny kontekst może

zmienić negatywną ocenę na pozytywną i

naodwrót.

2. Poznawanie siebie i innych
–Teoria atrybucji Fritza
Heidera



Atrybucja – wyjaśnianie przyczyn ludzkiego zachowania

(dlaczego?)



Przyczyny: wewnętrzne (osobowe: motywy, zdolności, cechy,

postawy) i zewnętrzne (sytuacyjne: zadanie, inni ludzie,

szczęście, pech)



Podstawowe błędy atrybucji:

1.

powierzchowne przetwarzanie informacji – stosowanie schematów,

skryptów, ukrytych teorii;

2.

podstawowy błąd atrybucji – przecenianie roli cech, niedocenianie

roli sytuacji i ról społecznych;

3.

perspektywa Aktora i obserwatora – podwójna perspektywa;

4.

atrybucja Ego – upatrywanie przyczyn sukcesu w sobie, a porażek –

poza sobą.



Atrybucja a poczucie własnej wartości:

1.

Atrybucja wewnętrzna dot. sukcesów oraz zewnętrzna dot. porażek;

2.

Nierealistyczny optymizm;

3.

Wiara w sprawiedliwość na świecie

2. Poznawanie siebie i
innych

Ocenianie innych

W procesie oceniania integruje się różne dane, scalanie

informacji cząstkowych poprzez sumowanie,

uśrednianie, na podstawie schematów poznawczych;

Czynniki:
Efekt pierwszeństwa (spada uwaga, redukuje się

dysonans poznawczy, jest gotowy kontekst);

Efekt świeżości (ostatnia informacja blokuje poprzednie);
Asymetria pozytywno – negatywna (preferowana ocena

pozytywna, negatywna informacja ma silniejszy

wpływ);

Najsilniejszy efekt negatywności dotyczy informacji o

moralności, najsłabszy – sprawności człowieka;

Schemat poznawczy (często, prosty, szybko, los)
Tendencyjność (uprzedzenie, nastrój, reputacja);
Informacja sprzeczna (dysonans poznawczy).

2. Czy można poznać
człowieka? Możliwe
odpowiedzi

1.

Pesymizm poznawczy – nie można poznać

człowieka. Brak jest odpowiednich narzędzi

poznania. Człowiek jest zmienny, złożony, są

złożone konteksty; decydujące są relacje człowiek-

otoczenie.

2.

Optymizm poznawczy – tak, człowiek jest

poznawalny (od „bezwarunkowo można” – do „pod

pewnymi warunkami”). Trzeba systematyzować

wiedze o człowieku, uogólnić i konstruować teorie.

3.

Inna wersja optymizmu poznawczego – nie ma

potrzeby i nie warto poznawać człowieka, można

poznać jego zachowanie.

Aktor nie wszystko chce
pokazać



Aktor w zachowaniu kieruje się tym,
co robi większość.



Aktor może prezentować zachowania
sprzeczne z własnymi przekonaniami



Obserwacyjna kontrola własnego
zachowania.



Duża zmienność zachowania.



Tendencja do przedstawiania siebie w
lepszym świetle

Aktor nie wszystko może
pokazać



Pełnienie określonej roli wyznacza

repertuar zachowań



Aktor gra odpowiedni scenariusz (skrypt

pójścia do lekarza, wykład uniwersytecki)



Kontekst społeczny lub fizyczny

(przypuszczalne zachowania)



„Podwójne twarze”



Naturalne fluktuacje sposobów

zachowania, wygładu czy emocji.

Obserwator nie wszystko
potrafi zobaczyć



Selektywność w obserwacji



Mechanizmy uwagi, podzielność uwagi



Tendencja do poszukiwania spójności i
sensu w zachowaniach.



Czynniki komplikujące poznanie -
presja czasowa, duża liczba bodźców
pozazadaniowych.



Wyczerpanie poznawcze.

Poznawanie siebie samego



Poznawanie siebie jest ograniczone.



Samoobserwacja nie jest głęboka, ponieważ:

1.

jednostka jest skoncentrowana na cechach sytuacji,

własnych czynnościach, niż na własnych stanach

emocjonalnych.

2.

„Ja” jako przedmiot obserwacji jest stronnicze (unika

danych diagnostycznych, informacji obniżających

pozytywne mniemanie o sobie).

3.

Interes „Ja” nakazuje szukać strategii, która formuje

wizerunek osoby interesującej (autoprezentacja).



Rozpoznawanie siebie a obraz fizyczny.



Aktor nie wszystko chce wiedzieć o sobie i nie wszystko

chce pamiętać (test inteligencji).



Poznanie siebie = potwierdzenie hipotezy.



Konstrukcja pamięci umożliwia udawanie, że się nie

pamięta, co pozwala koloryzować, kłamać.

3. Motywacja



Motywacja – zespół czynników, skłaniających

człowieka do inicjowania, ukierunkowania i

podtrzymywania określonej działalności.



Facylitacja społeczna – obecność innych ludzi

zwiększa mobilizację organizmu wskutek silnego

pobudzenia fizjologicznego (proste, wyćwiczone

zadania)



Próżniactwo społeczne - obecność innych ludzi

obniża jakość wykonania zadania (mniej wysiłku,

mniejsza odpowiedzialność za rezultat, wkład

poszczególnych osób trudno ustalić)

3. Motywacja



2 najważniejsze motywy:

1. posiadanie słuszności, dotarcie do prawdy,

zachowanie się zgodnie z sytuacją;

2. podtrzymywanie poczucia własnej wartości.



Wskaźniki motywacji osiągnięć:

1.

Ważność dokonania odkrycia;

2.

Chęć zrobienia czegoś niezwykłego;

3.

Wysoka pozycja materialna;

4.

Kariera zawodowa;

5.

Poczucie skuteczności, przypisywanie sukcesów

sobie;

6.

Poczucie wolności działania;

7.

Zdolność do długotrwałej pracy.

3. Motywacja



Systemy motywacyjne i teorie motywowania:

1.

Tradycyjny model motywacji F.Taylor, 1911;

2.

Model human relations E Mayo, 1933;

3.

Model zasobów ludzkich D.McGregora, 1960;

4.

Model humanistyczny A.Maslowa, 1958: czynniki

satysfakcji: potrzeby fizjologiczne, bezpieczeństwa, miłości

i afiliacji; czynniki motywacji: potrzeby aprobaty, uznania i

prestiżu oraz potrzeby samorealizacji i poznawcze.

5.

Teoria potrzeb J.Atkinsona i wsp., 1983 – motywacja zależy

od potrzeby osiągnięć, władzy i afiliacji; 2 podstawowe

motywy: pragnienie sukcesu, lęk przed porażką.

6.

Teoria oczekiwań V.Vrooma, 1996 – podstawą jest

akcentowanie korzyści pracownika: jakich nagród

oczekuje, za jaką pracę.

7.

Teoria wzmocnień B.SKinnera i W.Hamnera, 1980 – kary i

nagrody, motywującą jest poczucie kontroli sytuacyjnej.

3. Motywacja



Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna.



Motyw = emocje + działania.



Pierwsze Prawo Yerkesa-Dodsona:
w miarę wzrostu natężenia motywacji sprawność

działania wzrasta do pewnego poziomu, po czym

zaczyna spadać, a przy bardzo wysokim natężeniu

motywacji sprawność działania znowu jest niska.



Drugie Prawo Yerkesa-Dodsona:
w rozwiązywaniu zadania łatwego największa

sprawność działania osiąga się przy wysokim

poziomie motywacji, zaś w rozwiązywaniu zadań

trudnych – przy niskim poziomie motywacji.



Efekt nadmiernego uzasadniania.

4. Stereotypy i
uprzedzenia



Schematy poznawcze a stereotypy społeczne –

tendencja o uproszczone i zdeformowane

spostrzeganie grup ludzi, wyodrębnianych na

podstawie ważnej cechy (płeć, wyznanie,

narodowość, rasa, zawód, pochodzenie

społeczne).



Cechy stereotypu społecznego:

1.

uproszczony emocjonalnie, brak zróżnicowanych

emocji;

2.

nadogólny;

3.

sztywny, odporny na zmiany;

4.

dziedziczony i podzielany społecznie.



Rola języka w rozpowszechnieniu i umocnieniu

stereotypów: wyrażenie pozytywne/negatywne;

podwójne standardy (My - Oni)

4. Stereotypy i
uprzedzenia



Uwarunkowania małej podatności na zmiany stereotypów:

1.

Pełnią ważne funkcje: podtrzymania SO, utrzymania

statusu społecznego, rozładowanie napięcia

emocjonalnego, projekcja wrogości, spójność w grupie,

korzystanie z doświadczenia społecznego innych;

2.

Oszczędność poznawcza – redukcja dysonansu

poznawczego, selektywne poszukiwanie informacji,

zniekształcenie pamięci;

3.

Gotowe formuły trudno podważyć lub zmienić.



Uprzedzenie – wroga, nieuzasadniona, nieracjonalna,

silna i trwała postawa wobec osoby lub grupy na

podstawie przynależności osoby do pewnej grupy.



Formy uprzedzenia: ksenofobia, rasizm, antysemityzm,

dyskryminacja, etnocentryzm, nacjonalizm, szowinizm.



Rodzaje uprzedzeń: 1. awersywne – na bazie lęku,

poprzez przypisywanie obiektowi demonicznych cech; 2.

dominatywne; 3.wewnętrznie sprzeczne, ambiwalentne.

4. Stereotypy i
uprzedzenia



Nietolerancja – zespół uprzedzeń, postawa negatywna,

arbitralna, oparta na niekompletnych i fałszywych

informacjach, nadmiernie uproszczona, często nielogiczna i

sztywna, odporna na zmiany.



Przyczyny nietolerancji: osobowość autorytarna,

niezaspokojenie ważnych potrzeb, przeniesienie agresji,

dehumanizacja relacji międzyosobowych, kategoryzacja

My-Oni.



Skutki nietolerancji: indywidualne - straty dla ofiar,

korzyści dla napastników; społeczne – nasilanie działań

odwetowych, agresja, brutalność w kontaktach

międzyludzkich, utrudniony rozwój dyskryminowanych.



Tolerancja w 3 podejściach: socjo-psychologiczne,

medyczne, techniczne. Ważne: życzliwość, akceptacja

odmienności, słuchanie, dialog, zrozumienie powodów

granic, aktywne radzenie z nietolerancją.

Psychologia społeczna –
grupy społeczne



Grupa społeczne – min. 2 osoby,
bezpośredni kontakt, poczucie „My”,
wspólne normy, zależą od siebie i
tworzą wspólną strukturę.



Myślenie grupowe – podjęcie nie
trafnych decyzji wskutek spójności
grupy, izolacji, poczucia zagrożenia z
zewnątrz, brak oceny eksperta…

5. Zachowania
prospołeczne



Typy:

1.

Zachowanie prospołeczne pomocne – celem jest korzyść innej

osoby;

2.

Interesowne zachowanie prospołeczne;

3.

Ofiarność – anonimowe działanie pomocne, nagroda

wewnętrzna;

4.

Zachowanie allocentryczne – pomoc konkretnej osobie;

5.

Zachowanie socjocentryczne – pomoc pewnej grupie/ instytucji;

6.

Altruizm (prawdziwy) – działania prospołeczne na rzecz osoby

niespokrewnionej wbrew własnym interesom.

7.

Zachowanie pseudoprospołeczne – działanie na rzecz innych w

celu uzyskania własnej korzyści.

8.

Egoizm – kierowanie się własnym interesem, szkoda dla innych.



Teorie socjobioliogiczne: Teoria doboru krewniaczego, Teoria

altruizmu odwzajemnionego.



Rozszerzone pojęcie My. Podobieństwo a pomaganie.

5. Zachowania
prospołeczne



Teoria wpływu społecznego B.Latane:

1.

Jeśli na człowieka jest wywierana presja przez

otoczenie społeczne, to siła nacisku rośnie jako

iloczyn 3 czynników: 1. duża siła osób, 2. mały

dystans, 3. duża liczba osób.

2.

Odporność na presję społeczną:



Większa siła osób z własnej grupy;



Mniejsza odległość między jednostką a

otoczeniem społecznym (jest poczucie

bezpieczeństwa);



Większa liczba członków własnej grupy.

5. Zachowania
prospołeczne



Cele zachowań prospołecznych:

1.

Stabilizacja własnej samooceny, wizerunku – poprawa

lub autoweryfikacja, normy osobiste/religijne;

2.

Sytuacja: etykietowanie, autokoncentracja, sytuacyjne

pomaganie;

3.

Pomaganie przyjaciołom;

4.

Motywacja endocentryczna/ egzocentryczna



Wyznaczniki pomagania:

1.

Jednoosobowa odpowiedzialność;

2.

Niezawiniona bezradność ofiar;

3.

Przynależność do jednej grupy (My);

4.

Podobieństwo, uroda;

5.

Bliska relacja;

6.

Średni poziom samoakceptacji.

6. Agresja i zachowanie
agresywne

Agresja – to:



czynności intencjonalne podejmowane przez ludzi,

stanowiące zagrożenie bądź powodujące szkody w

fizycznym, psychicznym i społecznym dobrostanu

innych osób – wywołujące ból, cierpienie,

destrukcję, prowadzące do utraty cenionych

wartości” A. Frączek.



każde zamierzone działanie – w formie otwartej

czy symbolicznej – mające na celu wyrządzenie

komuś lub czemuś szkody, straty, bólu fizycznego

lub cierpienia moralnego.



występowanie negatywnych emocji, takich jak

gniew, złość, niechęć, kierowanych do obiektu

agresji

6. Agresja i zachowania
agresywne



Agresja – celowe wyrządzanie krzywdy innej osobie,

która boi się i chce uniknąć bólu i cierpienia.



Rodzaje:

1.

Agresja bezpośrednia

2.

Agresja pośrednia

3.

Agresja obronna

4.

Autoagresja

5.

Agresja przemieszczona

6.

Agresja instrumentalna

7.

Agresja emocjonalna

8.

Agresja werbalna i fizyczna

9.

Agresja konstruktywna

10.

Agresja destrukcyjna



Płeć a zachowania agresywne: M – agresja fizyczna, K –

agresja pośrednia, werbalna, łagodna fizyczna.

Czynniki wystąpienia
agresji w teoriach
psychologicznych



Teoria Freuda, Teoria frustracji-agresji; Współczesna

teoria ewolucji, Teoria społecznego uczenia się,

Koncepcja szlachetnego dzikusa J.Rousseau.



czynnik wrodzony – występujący u wszystkich ludzi w

mniej więc jednakowym stopniu;



czynnik aktywnościowy – stwarzający różne

możliwości w zakresie zdobywania przez dziecko

doświadczeń;



czynnik frustracyjny – zależy w dużym stopniu od

środowiska i postaw rodzicielskich;



czynnik naśladowczy – zależy głównie od środowiska;



czynnik instrumentalny – zależy od pozostałych

czynników oraz od wpływów wychowawczych.

Agresja i przemoc



Przemoc i agresja mają pewne właściwości wspólne:

1. przemoc / agresja jest zawsze intencjonalna
2. przemoc / agresja narusza prawa i dobra osobiste jednostki
3. przemoc / agresja powoduje zawsze jakieś szkody
4. przemoc / agresja jest powtarzalna.



Istnieją też wspólne dla agresji i przemocy motywy :

- namowa kolegów
- chęć posiadania środków materialnych
- chęć zaimponowania innym, zwrócenia na
siebie uwagi
- chęć przebywania i realizowania się w grupach nieformalnych
- powielanie rodzinnych wzorów zachowań
- zemsta i chęć odwetu
- poczucie bezkarności za wcześniejszą działalność przestępczą
- poszukiwanie akceptacji, nie mogąc jej znaleźć w domu rodzinnym
- pragnienie władzy i dominowania.

Autoagresja



Autoagresja to działanie lub szereg działań mających na celu

spowodowanie psychicznej albo fizycznej szkody, jest to agresja

skierowana ”do wewnątrz”, zaburzenie instynktu

samozachowawczego.



Rodzaje autoagresji:

1.

bezpośrednia (bicie, samookaleczenie, samooskarżanie)

2.

pośrednia (jednostka wymusza, prowokuje i poddaje się agresji

innych). Występuje także podział na werbalną i niewerbalną.

3.

werbalna polega na zaniżaniu swej samooceny, poprzez

wmawianie sobie własnej małej wartości, częstą krytykę siebie i

swojego zachowania.

4.

niewerbalna - samookaleczenie - to uszkodzenie ciała, które

może mieć formę powierzchownych lub głębokich ran ciętych,

wbijanie ostrych przedmiotów w ciało, połykanie ich, polewanie

się kwasem, przypalanie, łamanie kości, uszkadzanie lub

wycinanie fragmentów ciała, także narządów płciowych, powiek,

gałek ocznych itp. Jest to agresja jawna.

7. Manipulacja



Manipulacja a wpływ społeczny



Manipulacja – celowe procedury i mechanizmy,

umożliwiające sterowanie myślami, emocjami i

zachowaniami innych ludzi, którzy nie zdają sobie w pełni

lub częściowo sprawy z tego faktu.



Cel – realizacja ukrytych celów, podniesienie samooceny,

zdobycie akceptacji i uznania, unikanie relacji bliskich.



Reguły wywierania wpływu i manipulacji:

1.

Reguła wzajemności (niechciane przysługi, nielubiane

osoby, niesprawiedliwa wymiana);

2.

Reguła wzajemności ustępstw;

3.

Reguła zaangażowania i konsekwencji;

4.

Reguła społecznego dowodu słuszności;

5.

Reguła sympatii;

6.

Reguła autorytetu;

7.

Reguła niedostępności;

7. Manipulacja



Rodzaje manipulacji:

1.

Oparta na samoocenie publicznej/prywatnej,

ingracjacja;

2.

Oparta na dysonansie poznawczym: stopa w

drzwiach, dwie stopy w drzwiach, liczy się

każdy grosz, dlaczego nie chcesz mi pomóc,

etykieta prospołeczna i niska piłka;

3.

Oparta na emocjach: technika dialogu,

rozśmieszanie, wyprowadzenie z równowagi,

huśtawka emocjonalna, technika drzwiami w

twarz, reguła kontrastu i wzbudzenie poczucie

winy

4.

Oparta na poczuciu kontroli: bezlitosny

partner, wszystko albo nic, fakty dokonane

8. Autoprezentacja



Autoprezentacja – świadoma kontrola i kształtowanie

własnego wizerunku publicznego, kierowanie wrażeniem

audytorium w taki sposób, aby odebrano osobę zgodnie z

jej celami i potrzebami.



Cele: sympatia, podziw i szacunek, zazdrość, dominacja,

profesjonalizm.



Funkcje: wywieranie wpływu, unikanie strat, podtrzymanie

samoakceptacji, budowanie spójnego wizerunku, nasila

emocje pozytywne/ negatywne, reguluje relacje, podwyższa

kwalifikacje zawodowe.



Obronne taktyki autoprezentacji: samoutrudnianie,

przeprosiny, wymówki, usprawiedliwienia



Ingracjacja. Dylemat lizusa, zróżnicowanej publiczności,

dylemat skromności, dylemat reputacji, dylemat

autentyczności.

Psychologia społeczna –
konflikt



teoria nerwic w psychoanalizie (stan niepogodzenia

człowieka z samym sobą );



teoria dysonansu poznawczego;



teoria dezintegracji pozytywnej (K.Dąbrowskiego) -

konflikty wewnętrzne są zasadniczym elementem

pozytywnym w tworzeniu hierarchii wartości, w

tworzeniu wielopoziomowego psychicznego środowiska

wewnętrznego oraz w budowie konkretnego ideału

indywidualnego i społecznego.



Wektorowa teoria konfliktu K.Lewina - konflikty "+ lub

+"- najtrudniejsze, np. kariera czy rodzina?; "- lub -"-

wybieramy mniejsze zło; "jeśli + to -"- wiemy że

pozytyw będzie miał negatywne konsekwencje, np.

zabawa alkoholowa; "jeśli - to +"- by liczyć na pozytyw

trzeba poddać się przykrościom [np. egzamin]

Psychologia społeczna –
konflikt



Rodzaje:
destrukcyjny – niszczące, wywołujące wrogość,

nienawiść, powodujące frustrację, lęk, zaburzenia

osobowości. (wyzwiska, przemoc, rękoczyny, bójki; oraz

bojkot, sabotaż).
konstruktywny - stają się „motorem postępu”,

czynnikiem aktywizującym, integrującym, stwarzającym

warunki do zdobywania kompetencji interpersonalnych

(tolerancja i dochodzenie do kompromisu).



Fazy konfliktów:
1.przeczuć pewnych napięć, sprzeczki;
2. wzajemna wrogość;
3. kulminacja;
4. wyciszenie;
5.porozumienie

Psychologia społeczna –
dylematy społeczne



Dylematy globalne (przeludnienie, ginące
gatunki zwierząt, dewastacja środowiska)



Dylemat ograniczonych zasobów –
konflikt między interesem własnym a
interesem innych członków społeczności
(„wspólne pastwisko”, „składkowy obiad”)



Dylemat dóbr publicznych (Jacek Kuroń)



Dylemat więźnia

Polecana literatura:

1.

Aronson E., Wilson T., Akert R. (2001). Psychologia

Społeczna. Serce i umysł. Warszawa: Państwowe

Wydawnictwo Naukowe

2.

Wojciszke B. (2002). Człowiek wśród ludzi. Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe Scholar.

3.

Zimbardo Ph., Ruch F. (1994). Psychologia i życie.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

4.

J.Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik Akademicki (Tom

1,2,3). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

5.

Łukaszewski (2003). Wielkie problemy psychologii.

GWP

6.

G.Mietzel (2000). Wprowadzenie do psychologii. GWP

7.

S.A. Rathus (2004). Psychologia współczesna. GWP

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Ivanna Shubina

[e-mail]