Zakażenia chirurgiczne

• Definicja: (Infectio) - powstaje

samoistnie i wymaga leczenia
chirurgicznego lub powstaje jako
powikłanie po leczeniu operacyjnym

• Zakażenia układu moczowego po

cewniku

• Zakażenia miejscowe lub ogólne po

cava fix.

• Do 2 połowy XIX wieku chirurgia była

bezradna wobec zakażeń chirurgicznych

• 1867 r. Lister wprowadził pojęcie

antyseptyki – jako postępowania
odkażającego środkami chemicznymi

• 1935 Domagk wprowadził sulfonamidy

• 1941 Fleming i Florey – odkryli Penicylinę

w grzybkach pleśniowych

Zakażenia szpitalne

• Źródło – chorzy, personel, sprzęt,

łóżka, kanalizacja

• Wystąpieniu zakażenia sprzyja: wiek

(noworodki, ludzie starzy, przewlekłe
choroby, obniżenie odporności,
niedożywienie, otyłość, przedłużony
drenaż, powikłane operacje)

Czynniki ochronne ustroju przed

zakażeniem chirurgicznym

• Miejscowe:
- skóra, błony śluzowe i ich wydzieliny

(immunoglobuliny, makrofagi, niskie pH potu,
kwasy żółciowe)

- W ślinie: lizozym, w oskrzelach lizozym, ruch

rzęsek

- W p.pok.: kwas solny w żołądku, żółć w

dwunastnicy, ruchy robaczkowe jelit,
odwodnienie kału w j. grubym, wydalanie
bakterii z kałem

Czynniki ochronne ustroju przed

zakażeniem chirurgicznym – c.d.

- W drogach moczowych: spłukiwanie

bakterii moczem, kwaśny odczyn
moczu, obecność immunoglobulin w
komórkach ścian dróg moczowych –
IgG, A, M. Zacewnikowanie chorego
zaburza te mechanizmy – częste
infekcje.

Czynniki ochronne ustroju przed

zakażeniem chirurgicznym – c.d.

• Ogólne:
- Przekrwienie, obrzęk, ogrzanie –

powodowane przez mediatory stanu
zapalnego, min. histaminę –
hemotaksja granulocytów

Czynniki hamujące migracje

leukocytów

• Immunosupresja, sterydy,

alkoholizm, cukrzyca, marskość
wątroby, wczesny i późny wiek
chorego

Zakażenie rany chirurgicznej

1.

Czyste pole (1-2% ryzyka wystąpienia)

2.

Czyste skażone (5-15% ryzyka, np.
cholecystektomia)

3.

Skażone (10-20% ryzyka, np.
(Hemikolektomia)

4.

Brudne pole (50% ryzyka, np. zapalenie
otrzewnej)

• W ranach czystych i czystych skażonych –

antybiotykoterapia profilaktyczna

• W skażonych i brudnych - lecznicza

Zasady profilaktyki okołooperacyjnej

• Zakres antybiotykoterapii powinien

obejmować typowe spektrum

kontaminujące miejsce zabiegu

• Lek powinien być w miare bezpieczny i

tani

• Nie powinien być stosowany na oddziale

do leczenia (zjawisko lekooporności)

• Powinien mieć jak najwęższe spektrum

na dany szczep bakteryjny

Profilaktyka p/tężcowa

• Czynna (anatoksyna p/tężcowa – szczepionka)-

nieaktywna toksyna wydzielana przez pałeczki

tężca, powoduje wytworzenie swoistych p/ciał w

ciągu 30 dni\Szczepienia w wieku dziecięcym (Di

Per Te) lub poborowym (trzy dawki szczepionki)

• Bierna (po zranieniu):
- rana czysta, chory nie szczepiony, podajemy 1 z 3

dawek szczepionki, w późniejszym czasie 2 i 3

- Rana brudna, chory nie szczepiony, podać

antytoksynę p/tężcową (Immunoglobulina ludzka

– okres półtrwania 1 m-c). Jednocześnie z innego

wkłucia – 1 dawka szczepionki (anatoksyna)

Profilaktyka p/tężcowa – c.d.

• Należy opracować chirurgicznie ranę,

usuniąć tk. martwe, ciała obce

• Można profilaktycznie podać duże

dawki penicyliny

Objawy zakażenia rany chirurgicznej

• Gorączka, niekiedy o torze

hektycznym w 1 tygodniu po operacji

• Tkliwość rany
• Zaczerwienienie
• Wyciek treści surowiczej lub ropnej

Leczenie zakażenia rany chirurgicznej

• Otwarcie rany
• Drenaż (sączkowanie)
• Wycięcie martwych, zakażonych

tkanek

• Antybiotykoterapia
• Leki p/gorączkowe

Ropne zakażenia skórne

• Czyrak (furunkulus) – gronkowiec

złocisty

• Czyrak gromadny (carbunculus)
• Czyraczność (furunculosis) – wiele

czyraków na ciele – często objaw
spadku odporności komórkowej
(infekcja HIV, chorzy po terapii
immunosupresyjnej), cukrzycy

Ropne zakażenia skórne - leczenie

• W przypadku pojedynczego czyraka –

zdjęcie czopa, kąpiele w mydlinach,
częsta zmiana opatrunku.

• Czyraki mnogie – nacięcie +

antybiotykoterapia, kąpiele, zmiana
opatrunków

Zanokcica (paronychia)

• Def.: ropne zapalenie wału

paznokciowego

• Na stopie przyczyną może być

wrastający paznokieć (unguis
incarnatus)

• Leczenie: zcięcie odstającego

naskórka, zdjęcie paznokcia

Zastrzał (panaritium)

• Def.: ropne zakażenie wskutek zakłucia

głębokiego dłoniowej powierzchni palców

• Sytuacja niebezpieczna, gdy zakażenie

przechodzi na pochewkę ścięgien i szerzy się w

głąb do kości i stawów – powodując zesztywnienie

• Może być skórny, podskórny, ścięgnisty, stawowy,

kostny

• Objawy: b. silny ból opuszki, niezmieniona skóra

nad raną, ropa nie może się przebić przez skórę i

drąży w głób do kości lub stawów

• Zgięcie palca przy zastrzale ścięgnistym

Zastrzał – c.d.

• Leczenie:
- Nacięcie półkoliste opuszki
- W zastrzale ścięgnistym – w

niedokrwieniu z cięcia bocznego
palca drenaż treści ropnej sączkami

- W zastrzale kostnym: wycięcie

martwaków kostnych

Ropne zapalenie stawu

• Etiologia: zakażenia krwiopochodne
• Nie otwierać stawu!
• Punkcja odbarczająca
• Płukanie roztworem antybiotyku
• Odsysanie ropy
• Drenaż stawu
• Antybiotykoterapia i.v.

Zapalenie tkanki łącznej (Cellulitis)

• Dotyczy skóry i tkanki podskórnej –

często wskutek urazu

• Etiologia: paciorkowce
• Objawy: Obrzęk, zaczerwienienie
• Leczenie: Penicylina

Martwicze zapalenie powięzi – (fascitis

nectroticans)

• Etiologia: paciorkowce, gronkowce, bakterie

beztlenowe dostające się do organizmu w
wyniku małej rany kłutej, przez ranę
chirurgiczną bądź uraz otwarty

• Zaatakowane zostają przedziały powięziowe
• Szybkie szerzenie się zmian
• Zakrzepica naczyń, martwica tkanek
• Skóra nad toczącym się procesem może być

nie zmieniona

Martwicze zapalenie powięzi - objawy

1. Miejscowe:
- pęcherze krwotoczne, obrzęk,

zaczerwienienie, bolesność rany,
trzeszczenia przy ucisku

2. Ogólne:
- Toksemia (gorączka, tachykardia)
Obumarłe tkanki są źródłem cuchnącej

wydzieliny

Martwicze zapalenie powięzi - leczenie

• Operacyjne: nacięcie powięzi

(fasciotomia), usunięcie martwiczych

tkanek, niekiedy należy wyciąć duże

płaty skóry i sąsiednich tkanek,

nierzadko amputacja

• Antybiotykoterapia: Klindamycyna,

Aminoglikozydy

• Jest to stan zagrożenia życia –

natychmiast leczyć!

Ropnie

• Etiologia: gronkowiec skórny, złocisty
• Leczenie: drenaż – sączkowanie,

drenaż płuczący

• Ropnie wewnątrzbrzuszne – objawy:
- Gorączka hektyczna, leukocytoza,

bóle brzucha, tkliwość powłok
brzucha

- Leczenie: chirurgiczne, punkcje

przezskórne pod kontrolą badania
obrazowego

Zgorzel gazowa (Clostridium

perfringens/welchii

• Zwiększone ryzyko zakażenia gdy :
- rozległe uszkodzeniach tkanek
- zaburzenia ukrwienia, np., zakrzepica,

ciasny opatrunek gipsowy

- minęło 6 godzin od urazu i nie

zastosowano leczenia

- złe chirurgiczne opracowanie rany,

immunosupresja

Zgorzel gazowa - objawy

• Pierwsze objawy pojawiają się po 6-48

godzinach

• Narastający ból (nie występuje u chorych

pod wpływem środków opioidowych

• Tkliwość rany
• Szybkie, chybkie tętno
• Chory blady, spocony, osłabiony,

majaczy, splątany

• gorączka

Zgorzel gazowa – objawy c.d.

• W ranie brązowy, surowiczy płyn o

przykrym zapachu

• Trzeszczenia wzdłuż brzegów rany
• Spadek hematokrytu, wzrost

bilirubiny z powodu hemolizy

• RTG – obecność gazu w powłokach-

obraz jak w rozedmie podskórnej

Zgorzel gazowa - leczenie

• Chirurgiczne oczyszczenie rany i

płaszczyzn tkankowych (zgorzel wczesna)

• Penicylina
• Komora hiperbaryczna
• Amputacja kończyny (zgorzel późna)

Nie wolno opóźniać rozpoczęcia leczenia

u tych chorych, bo grozi to śmiercią!

Róża

• Etiologia: Streptococcus haemolitycus
• Wrota: rana, zadrapanie
• Objawy: złe samopoczucie, gorączka,

lekko uniesione, ostro odgraniczone

zaczerwienienie w postaci płomyków

• Środek rany może być blady
• Pęcherze, martwica skóry, w ciężkich

przypadkach ropnie w tk. podskórnej

• Leczenie: Penicylina, Erytromycyna

Ropne zapalenie ślinianki przyusznej

(parotitis purulenta)

• Często towarzyszy wyniszczającym

chorobom

• Etiologia: gł. beztlenowce z j. ustnej,

zakażenie wstępujące przez przewód
Stenona do ślinianki

• Obrzękłe przewody zamykają się, obrzęk

ślinianki, zaczerwienienie, powstaje ropień

• Leczenie: duże dawki antybiotyków,

pobudzanie gruczołu do wytwarzania śliny

• Nacięcie ropnia, drenaż

Ropne zapalenie sutka (mastitis

purulenta)

• Występuje we wczesnym okresie karmienia
• Przez rozpadliny w brodawce sutkowej flora

chorobotwórcza przedostaje się drogą przewodów

mlecznych do tkanki gruczołowej

• Pojawia się twardy naciek zapalny, przechodzący

w ropnie – bóle sutka, gorączka z dreszczami

• Należy przerwać karmienie, zciągać mleko, okłady

na pierś, masaże

• Jeśli powstał ropień – nacięcie i drenaż od spodu

gruczołu sutkowego

• Antybiotyk (Penicylina)

Zakażenia po operacjach górnego

odcinka przewodu pokarmowego

• Ryzyko wystąpienia – 5-15%
• Własne mechanizmy obronne – w

żołądku niskie pH

• U chorych z achlorhydrią żołądka,

podczas kuracji H2 lub H+ blokerami,

chorym na raka żołądka – podać

antybiotyki

Zakażenia dróg żółciowych

• Najczęściej jałowe
• U chorych z kamicą pęcherzyka 15-

30 % zakażeń (Cholecystitis)

• U chorych z kamicą dróg żółciowych

– ponad 80% zakażeń (Cholelithiasis)

• W posiewach najczęściej pałeczki Coli

(>50%), flora beztlenowa (20%)

Zakażenia po operacjach dolnego

odcinka p.pok.

• Flora tlenowa E. Coli, beztlenowców

1000x więcej niż w górnym odc. p.pok.

(głównie Bacteroides fragilis)

• Profilaktyka przedoperacyjna:

przygotowanie jelita grubego, dieta 0,

środki oczyszczające jelito, Mannitol,

lewatywa

• MgSO4, antybiotyki działające

miejscowo na florę jelitową –

Nifuroxazyd, Colistin)

Zakażenia po operacjach dolnego

odcinka p.pok. – c.d.

• W zabiegach nagłych jelito grube jest

nieprzygotowane, należy podać
antybiotyki i.v., niezamykać
pierwotnie rany (odroczyć
zespolenie)

Zakażenia układu moczowego

• Wskutek cewnikowania ( cewniki Foleya,

cewniki nadłonowe do pęcherza,

nefrostomie)

• Etiologia: E. Coli, inne pałeczki G –
• Leczenie: konieczne tylko w ciężkich

przypadkach, gdy rozwija się miejscowe

zakażenie, posocznica, niedrożność

cewnika, szczepy Proteus w posiewach

(rozkładają bakteriobójczy mocznik)

• Zmiana cewnika, usunięcie cewnika,

antybiotykoterapia i.v.