Zdrowie psychiczne a

psychopatologia

Twórca to niemiecki
psychiatra i filozof Karl
Jaspers (1913 podręcznik)
Polscy – T. Bilikiewicz, J.
Jaroszyński

Literatura obowiązkowa

Cierpiałkowska, L. (2007/2009). Psychopatologia (r.1,

5, 6 –13 poza paragrafami poświęconymi

terapii).Warszawa: Wydawnictwo Naukowe

SCHOLAR.

Kendall, P.C. (2004). Zaburzenia okresu dzieciństwa i

adolescencji (r. 4-11 – opis, przyczyny, przebieg, bez

leczenia). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo

Psychologiczne.

Wciórka, J. (2002). Kasyfikacja zaburzeń

psychicznych. W: A. Bilikiewicz, S. Pużyński, J.

Rybakowski, J., Wciórka, (red.) Psychiatra.

Psychiatria kliniczna. Tom 2, r. 1. Wrocław:

Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner.

Jakie dziedziny nauki nauki
zajmują się zaburzeniami
psychicznymi?

Psychiatria, psychologia
kliniczna, patologia społeczna,
socjologia, psychopatologia,
neurologia, neurofizjologia,
genetyka, pedagogika kliniczna,

Psychopatologia – szerokie

ujęcie

To dziedzina nauki stosowanej o charakterze
interdyscyplinarnym, korzystająca z dorobku
psychologii i psychiatrii, która, podobnie jak
wskazane dziedziny, koncentruje się na
zagadnieniach zaburzeń zachowania/psychicznych
Przedmiotem dociekań teoretycznych i badań
empirycznych są zaburzenia psychiczne zarówno
pojedyncze symptomy, jak i jednostki kliniczne,
będące podstawą tworzenia systemów
klasyfikacyjnych

Psychopatologia – wąskie

ujęcie

To dziedzina dociekań empirycznych

zajmująca się tworzeniem
systemów klasyfikacyjnych
zaburzeń psychicznych

Dwa stanowiska wobec

użyteczności wiedzy

psychologicznej dla

psychopatologii

1. Pierwsze – dla właściwego opisu zaburzeń

psychicznych konieczna jest wiedza o
prawidłowym ich przebiegu (B. Zeigarnik,
T. Bilikiewicz)

2. Drugie – wiedza o prawidłowym

przebiegu procesów psychicznych nie jest
konieczna, ponieważ wystarczy opis
zaburzeń (jeśli coś nie jest zaburzeniem
jest zdrowiem)

Osoba diagnozowana –

przykład

Marta 41 lat, zamężna, dwójka dzieci, tłumaczka, pracuje

zawodowo w firmie, którą sama założyła. Zatrudnia w niej

jeszcze cztery osoby.

Mówi: „wszystko rozpoczęło się od złej pogody. Jednak choć

już dawno pogoda zmieniła się, to „podły nastrój” nie

minął, a raczej się pogłębił. Przestałam pracować, bo rano

nie mogę wstać z łóżka. Nie dlatego żebym tak długo

spała. Choć zazwyczaj dbam o dom, szczególnie o wspólne

posiłki i spędzanie czasu z dziećmi po szkole, to z dnia na

dzień nie mogę sobie z tym wszystkim poradzić. Mam

wyrzuty sumienia, dzieci powinny mieć zdrową matkę.

Jakoś nic mi w życiu nie wychodzi; jestem do niczego.

Jak pamiętam zawsze miałam lepszy i gorszy czas; teraz jest

ten gorszy. Potem wszystko nadgonię, wtedy nikt mi nie

poradzi. Tak już jest w moim życiu. Jeszcze ich zadziwię”.

Pojęcia używane w ocenie

opisanych zachowań:

Czy Marta przejawia standardowe
lub nie standardowe zachowania?
Jakie jej zachowania wskazują na
normę, a jakie na patologię?
Jeśli na psychopatologię, to jaką?

Trzy podejścia do klasyfikacji

zachowań i procesów

psychicznych w medycynie i

psychologii:

1. kategorialne
2. wielowymiarowe (dymensjonalne)
3. Prototypowe (statystyczne i

teoretyczne)

Kategorialne:

ma zastosowanie w medycynie ogólnej przy
diagnozie chorób i czasami w psychologii i
zakłada, że:

Zachowanie można podzielić na dwie kategorie -
normalne i nienormalne (nerwice, psychozy)
Zachowania nienormalne charakteryzują się
wewnątrzkategorialną jednorodnością pod
względem objawów, jak i ich wewnętrznej
organizacji
W klasyfikacjach medycznych

Dymensjonalne:

Klasy zachowań i przejawów życia psychicznego

należy tworzyć na podstawie różnic ich nasilenia

na różnych wymiarach (kategoriach)
Zachowania o podobnym nasileniu w obszarze

tych samych kategorii tworzą jednorodne,

rozpoznawalne klasy np. neurotyków, psychotyków
Wyodrębniane klasy zawsze na bazie tych samych

wymiarów, na przykład: ekstra – introwersja;

neurotyczność - psychotyczność
Klasyfikacje i opisy w psychologii osobowości

(psychologia różnic indywidualnych)

W podejściu prototypowym:

Tworzy hipotetyczną – o charakterze

teoretycznym lub empirycznym -

konfigurację cech, konstytuujących

”pierwowzór” czy „idealny prototyp”
Idealny wzorzec traktuje się jako

matrycę
Porównuje się zbiory cech konkretnej

osoby do owego wzorca
Charakterystyczne dla teorii osobowości

Trzy podejścia do normy:

1. Statystyczne, zwane ilościowym
2. Społeczno – kulturowe
3. Prototypowe - paradygmatyczne

Norma statystyczna

Wskazanie na liczby, przeciętne
miary w populacji
najczęściej stosowane miary
tendencji centralnej – średnia z
odchyleniami standardowymi
U podstaw leżą czasami założenia
teoretyczne i wówczas pozostaje w
związku z normą teoretyczną

Norma społeczno-

kulturowa

Nienormalność polega na naruszeniu
praw
Nie przestrzeganie norm
społecznych, kulturowych i prawnych
(religijnych, moralnych)
Normalność jednostki a poziom
uspołecznienia norm
Relatywizm

KONCEPCJE BIOLOGICZNE I

PSYCHOLOGICZNE CZŁOWIEKA

MODEL

SALUTOGENETYCZNY

MODEL

PATOGENETYCZNY

wzorce i

cechy

zachowania

symptomy

POZIOM I

Norma

statystyczna

intrapsychicz

ne

mechanizmy

zdrowia

intrapsychicz

ne

mechanizmy

zaburzeń

POZIOM II

Norma

teoretyczna

prototypowa

Salutogeneza

Czynniki:

biologiczne

psychiczne

społeczne

Patogeneza

Czynniki:

biologiczne

psychiczne

społeczne

POZIOM III

Norma

prototypowa

Statystyczna i

rozwojowa

O kryteriach opisu w

psychologii

Zachowania społeczne

poznawcze, emocjonalne

Mechanizmy

kształtowania się

zdrowia; przebieg rozwoju

•Biologiczne

•Społeczne

•psychiczne

Mechanizmy

Kształtowania się

Zaburzenia; patomechanizm

•Biologiczne

•Społeczne

•psychiczne

Koncepcje

natury człowieka

Przedmiotem nauk o

zaburzeniach jest:

1.

Opis różnych sposobów przeżywania i

zachowania w kategoriach objawów, zwanych

symptomami

2.

Wyjaśnienie mechanizmów rozwoju zaburzeń z

uwzględnieniem saluto i patomechanizmów,

wywodzących się z określonej koncepcji

psychologicznej natury człowieka

3.

Wskazanie na patogenezę: endogenną,

egzogenną i psychogenną

4.

Opracowanie wskazań do leczenia, które

wywodzą się z założeń o patogenezie i badań

nad efektywnością

Psychologia kliniczna

:

opisuje nieprzystosowawcze wzorce zachowania i

przejawy zaburzeń procesów psychicznych
wyjaśnienia patomechanizmy ich utrzymywania się

na podstawie specyficznych teorii natury człowieka,
wskazuje na znaczenie czynników psychogennych

w genezie zaburzeń, uwzględniając znaczenie

pozostałych czynników
formułuje założenia o celach, procedurach i

strategiach psychoterapeutycznych

Psychiatria:

Opisuje zaburzenia psychiczne w
postaci symptomów
Wyjaśnia znaczenie czynników
biologicznych: genetycznych,
konstytucjonalnych, organicznych w
patogenezie tych zaburzeń
Formułuje programy leczenia
farmakologicznego

Psychopatologia

Opisuje i kategoryzuje zjawiska

psychiczne o znaczeniu klinicznym w

postaci symptomów
Tworzy całościowe systemy diagnostyczne

zaburzeń psychicznych
Tworzy integracyjne modele ich

patogenezy, uwzględniające znaczenie

czynników biologicznych, psychicznych i

społecznych
Na podstawie tych modeli formułuje

wskazówki do leczenia

Nauki zajmujące się tworzeniem

klasyfikacji:

Fenomenologia – opis przejawów

życia psychicznego
Symptomatologia – opis objawów i

ustalanie kryteriów ich znaczenia

diagnostycznego
Syndromologia – wyodrębnianie

zespołów psychopatologicznych
Nozologia – tworzenie systemu

diagnostycznego

Symptomatologia - znaczenie

diagnostyczne objawów

bezwzględne (objawy patognomiczne) -
względne,
wysokie (charakterystyczne, typowe,
osiowe, pierwszorzędowe) - niskie
(atypowe, peryferyczne, drugorzędne).
Dodatkowe kryteria znaczenia klinicznego
objawów to nasilenie zachowania, które
jest charakteryzowane prze różne miary, jak:
czas, częstotliwość, subiektywne poczucie
obciążenia u pacjenta itp.

Procedura konstruowania

klasyfikacji

1. analiza opisów

fenomenologicznych, czyli różnych
przejawów życia psychicznego w jego
indywidualnej niepowtarzalności i
wyodrębnienie tych o wysokim
znaczeniu diagnostycznym

Procedura konstruowania c.d:

2. Wyróżnianie klas zaburzeń na

podstawie fenomenów
psychicznymi  o wysokiej wartości
diagnostycznej (z uwzględnieniem
peryferycznych w wyodrębnianiu
podzespołów) lub na podstawie
analizy skupień uzyskanych danych
z wywiadów klinicznych

Procedura konstruowania c.d:

3. Tworzenie całego systemu

diagnostycznego na podstawie
arbitralnie przyjętych kryteriów,
najczęściej jest to kryterium
etiologiczne: znaczenie czynników
edogennych, egzogennych i
psychogennych w powstaniu
zaburzenia

Współcześnie wyodrębnia

się:

1. Psychopatologia ogólna – definiuje i opisuje

poszczególne objawy

2. Psychopatologia szczegółowa - opisuje

zespoły, jednostki kliniczne wyodrębnione na

podstawie procedur statystycznych i założeń

arbitralnych

3. Psychopatologia rozwojowa – opisuje i

wyjaśnia znaczenie czynników biologicznych i

psychicznych, zwanych czynnikami ryzyka i

zasobami, w wystąpieniu zagrożenia zaburzeń

psychicznych na różnych etapach życia jednostki

Dwa systemy diagnostyczne:

System diagnostyczny Światowej
Organizacji Zdrowia –

Międzynarodowa

Statystyczna Klasyfikacja Chorób i
Problemów Zdrowotnych – ICD – 10
(1992)

System diagnostyczny Amerykańskiego
Towarzystwa Psychiatrycznego –

Podręcznik Diagnostyczny i
Statystyczny Zaburzeń Psychicznych -
DSM-IV (1994)