KONCEPCJA ROZWOJU

ZAWODOWEGO ANNE

ROE

Koncepcje
psychodynamiczne

ANNE ROE

Amerykańska klinicystka. Na drogę
psychologii

pracy

weszła

dzięki

badaniom osobowości artystów i
naukowców.

Analizowała

relacje

między czynnikami genetycznymi,
wczesnym

dzieciństwem

a

zachowaniami zawodowymi

WNIOSKI Z BADAŃ NAD
RODZINAMI NAUKOWCÓW



Uczeni pochodzili z rodzin o wysokim poziomie

społeczno - ekonomicznym, wszyscy wykazywali

troskę o zdobycie i utrzymanie swej niezależności

osobistej



W rozwoju psychospołecznym fizyków i biologów

charakterystyczne było izolowanie się,

ograniczony udział w życiu społecznym a także

rzadkie kontakty z innymi osobami



Humaniści różnili się od biologów bardziej

buntowniczymi postawami wobec swych rodziców



Fizycy i biolodzy wyzwolili się w większym

stopniu niż pozostali badani od wpływu rodziców

GENEZA TEORII ANN
ROE



Koncpcja kanalizacji energii
psychicznej i roli wczesnego
dzieciństwa Gardnera Murphy’ego
(1947)



Teoria potrzeb Abrahama Maslowa
(1954)



Koncepcje uwarunkowań
genetycznych rozwoju

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY CZYNNIKAMI
GENETYCZNYMI A
ŚRODOWISKOWYMI



RODZINA wpływa na typ
aktywności zawodowej i
zainteresowań



STRUKTURA GENETYCZNA
wpływa na poziom osiągnięć

TWIERDZENIE 1



Dziedziczność określa granice rozwoju

wszystkich cech indywidualnych, lecz

wpływ dziedziczności zależy od rodzaju

tych cech i od granic ich rozwoju. Jest

rzeczą prawdopodobną, że

dziedziczność determinuje silniej i w

sposób bardziej specyficzny uzdolnienia

intelektualne i temperament niż inne

cechy, takie jak zainteresowania

TWIERDZENIE 2



Różnorodność i granice rozwoju
cech dziedzicznych zależą od
swoistego doświadczenia
życiowego każdego człowieka, od
jego kultury, od cywilizacji, w
której żyje oraz od poziomu
społeczno-ekonomicznego jego
rodziny

TWIERDZENIE 3



Rozwój zainteresowań, postaw i innych

cech osobowości w małym stopniu zależy od

dziedziczności, jest raczej zdeterminowany

przez indywidualne doświadczenia życiowe,

które ukierunkowuje uwaga mimowolna lub

nieświadoma. Kierunki tego oddziaływania

są uwarunkowane satysfakcjami i

frustracjami z okresu wczesnego

dzieciństwa. Zależą one więc od względnej

siły różnych potrzeb i od sposobów ich

zaspokajania

TWIERDZENIE 4



Zainteresowania są wyznaczane przez
energie psychiczne, nadające uwadze
określony kierunek. Zainteresowania są
według autorki dziedzinami koncentracji
uwagi czynnej i uwagi samorzutnej. Dziedziny
te różnicują się w miarę rozwoju. Pierwszym i
najważniejszym z tych zróżnicowań jest to,
które określa nastawienie uwagi na ludzi, tj.
na innych lub na siebie samego, bądź nie na
ludzi, a więc na przedmioty i idee

TWIERDZENIE

5



Siła potrzeb, ich organizacja i konieczność

zaspokajania są głównymi wyznacznikami motywacji,

która wyraża się w zachowaniu:



Potrzeby, które są normalnie spełniane, nie staną się

czynnikami nieświadomej motywacji;



Potrzeby wyższego rzędu (w sensie hierarchii Maslowa)

znikną całkowicie, jeśli są bardzo rzadko realizowane



Potrzeby niższego rzędu, jeśli są rzadko realizowane, staną

się dominującymi czynnikami motywacyjnymi i zablokują

występowanie potrzeb wyższego rzędu



Potrzeby, które są realizowane z bardzo dużą zwłoką, staną

się podświadomymi czynnikami motywacyjnymi w

określonych warunkach:



siła występowania potrzeb



okres zwłoki miedzy wystąpieniem potrzeby a jej realizacją



wartość realizacji potrzeby dla człowieka w bezpośrednim

środowisku

KATEGORIE
ZAWODOWE A

POSTAWY

RODZICIELSKIE

A. Roe (1957). Early
Determinans of
Vocational Choice,
Journal of Couseling
Psychology. 4

Orientacja na osoby

(ludzi):

  I - Usługi

  II – Biznes

III – Organizacja

VII – Kultura

VIII – Sztuka i rozrywka

Orientacja na rzeczy:

IV – Technologia

II.            V – Natura

III.            VI - Nauka

SZEŚĆ POZIOMÓW ZAWODOWYCH –
TRÓJWYMIAROWY MODEL
KLASYFIKACJI ZAWODÓW

Kryteria podziału – zdolności, umiejętności, odpowiedzialność

A. Roe, D. Klos
(1972).
Classification of
Occupations

Profesjonalny
i menedżerski
I

Profesjonalny
i
menedżerski II

Pół
profesjonalny

Mały biznes

Średnie
kwalifikacje

Pracownicy
niewykwalifikowa
ni

Poziom
1

Poziom 2

Poziom 3

Poziom 4

Poziom 5

Poziom 6

Grupa 1

2

8

7

6

5

4

3

KLASYFIKACJA

GRUP

ZAWODÓW

WEDŁUG DWÓCH

WYMIARÓW

Wymiar II

KOMUNIKOWANIE SIĘ

Wymiar I
USŁUGI (LUDZIE)

Kultura Grupa 7

Nauka Grupa
6

NATURA

Technologia Grupa 4

Organizacja Grupa 3

UŻYTECZNOŚĆ

Kontakty
gospodarcze Grupa
2

Sztuka i
rozrywka
Grupa 8

6

5

4

3

2

1

A. Roe, D. Klos
(1972).
Classification of
Occupations

PRZYKŁADY ZAWODÓW W
POSZCZEGÓLNYCH GRUPACH I POZIOMACH

A. Roe, D. Klos (1972). Classification of Occupations

Grupa

P

o

zi

o

m

Usługi

Kontakty
gospodarc
ze

Organiz
acja

Technolo
gia

Natura Nauka

Kultura Sztuka

1

Terapeu
ta

Dyrektor
sprzedaży

Prezydent

Kapitan
statku

Konsul-
tant

Rektor

Sędzia

Kurator
muzeum

2

Pracow
nik
socjalny

Konsultant
PR

Księgowy

Menedżer

Archite
kt

Pielęgni
ar-
ka

Nauczyc
iel

Sportow
iec

3

Detekty
w

Sprzedawca

Menedżer
personaln
y

Lotnik

Rolnik

Technik
medyczn
y

Reporte
r

Dekorat
or
wnętrz

4

Fryzjer

Rekruter

Kasjer

Elektryk

Labora
nt

Asystent
technicz
ny

Urzędni
k
sądowy

Fotograf

5

Taksów-
karz

Recepcjo-
nista

Maszynist
ka

Operator
koparki

Ogrodn
ik

Asystent
weteryn
a-
rza

Ilustrato
r
kart
świątecz
-
nych

6

Salowa

Doręczyci
el

Pomocnik

Praco-
wnik
rolny

Pomocni
k

FORMUŁA WYBORU
ZAWODOWEGO

P [

(eE + rR + sS)

+

(kK, mM)

+

(nN + uU)

+

(fF x iI x tT x zZ)

Małe litery oznaczają czynniki zmieniające się w czasie

P – płeć
E – ekonomia
R – rodzina (rasa)
S – szansa
K – koledzy, grupy

rówieśnicze
M – status małżeński
N – nauczanie
U – uzdolnienia
F – stan fizyczny
I – inteligencja
T – temperament i

osobowość
Z – zainteresowania i

wartości

Pierwszy nawias –
generalny, niezmienny
modyfikator

Drugi nawias – częściowa
kontrola

Trzeci nawias – częściowa
kontrola, wpływ maleje z
czasem

Czwarty nawias – czynniki
mnożą się i są w ścisłej
interakcji

ZMIANY WAG POSZCZEGÓLNYCH
CZYNNIKÓW DLA RÓŻNYCH GRUP
WIEKOWYCH (mężczyźni)



(15 – 24) - Eksploracja
(1E + 8R + 2S) + (7K) + (4N + 0U)



(25 – 44) - Ustalanie



Próby

(7E + 6R + 2S) + (5K + 1M) + (5N + 3U)



Konsolidacja

(6E + 4R + 2S) + (2M) + (6N + 5 U)



(45 – 64) - Podtrzymanie
(5E + 2R + 2S) + (2M) + (5N + 6U)



(Pow.65) - Schyłek
(5E + 1R + 4S) + (1M) + (4N + 5U)

P – płeć
E – ekonomia
R – rodzina (rasa)
S – szansa
K – koledzy
M – sytuacja materialna
N – nauczanie
U – uzdolnienia
F – stan fizyczny
I – inteligencja
T – temperament i osobowość
Z – zainteresowania i

wartości

ROE I SIEGELMAN – WSPARCIE
„FORMUŁY”



Badania z udziałem 49 inżynierów, 45 pracowników

socjalnych oraz 142 naukowców obojga płci:



o wyborze zawodów zorientowanych na ludzi decyduje nie tylko

jakość, ale również nasycenie (liczba) relacjami z własnymi

rodzicami



trudność w ustaleniu bezpośredniego związku pomiędzy wczesnymi

interakcjami rodzic - dziecko a wyborami zawodowymi wynika po

pierwsze z faktu zmienności tej relacji w czasie, po drugie z faktu

wzajemnego wpływu na siebie postaw obojga rodziców



wielość uwarunkowań zewnętrznych, takich rynek pracy, warunki

socjoekonomiczne rodziny, wykształcenie, zdolności, oraz inne

niekontrolowane przypadki modyfikują oddziaływanie postaw

rodzicielskich



wybór określonej kategorii zawodowej jest uzależniony od

specyficznej struktury potrzeb jednostki, natomiast osiągnięcia w

wybranym zawodzie są funkcją jej zdolności i statusu

ekonomicznego

EMPIRYCZNE WSPARCIE
TEORII



propozycja uwzględnienia czynnika orientacji w

kierunku ludzi i przedmiotów była wykorzystana w

innych modelach, między innymi Hollanda z 1968

roku, Knappa z 1967 roku, Gati’ego z 1982 roku



Utton (1972) nie znalazł jednak wielu istotnych

związków między stosunkami rodzinnymi a

zainteresowaniami zawodowymi



badania Hagena (1960) przeprowadzone na 245-

osobowej grupie absolwentów studiów wyższych

przyniosły potwierdzenia tej teorii jedynie w 50

procentach przypadków



badania Greena i Parkera (1965) oraz Medvene’

(1969 i 1970) - istotne zależności pomiędzy

percepcją atmosfery rodzinnej a wyborami

zawodowymi

ZASTOSOWANIE
PRAKTYCZNE



klasyfikacja zawodów - z 1965 roku

(Occupational Outlook Handbook)



klasyfikacja zawodów 1972 roku, powstała we

współpracy z Klosem (Classification of

Occupations)



opracowanie wraz z Siegelmanem techniki do

badania relacji rodzinnych - Parent-Child

Questionnaire – PCR (w Polsce adaptacja

Kowalskiego z 1983, znana jako „Kwestionariusz

stosunków między rodzicami a dziećmi”)



podkreślanie wagi potrzeb w wyborach

zawodowych

Literatura



Fenczyn, J., Surówka, I. (1987). Teoria

rozwoju zawodowego A. Roe. Psychologia

Wychowawcza, 1.



Osipow, S.H. (1983). Theories of Career

Development. Englewood Cliffs, N.J.:

Prentice Hall, Inc.



Roe, A, Luneborg, P. W. (1984). Personality

Development and Career Choice. W: D.

Brown, L. Brooks, (red.), Career Choice

and Development (s. 31-60). San

Francisco, Washington, London: Jossey-

Bass Publishers.