postmodernizm

co to jest?

jak wyraża się w kulturze?

jak wpływa na życie?

Za elementy postmodernistycznej formacji uważa się (za Słownikiem
pojęć kultury postmodernistycznej Tony’ego Thorne’a ,1995):

aerobik, aromaterapię, bungy, deskorolkę,

feminizm
(w radykalnej postaci), folk, graffiti, gry wojenne

(paintball i inne), styl high-tech, hip-hop,

homeopatię, karaoke, konsumeryzm (między

innymi
w postaci „zakupów relaksujących”), medytację

transcendentalną, New Age, pokolenie X,

polityczną poprawność, prawa zwierząt, psy

bojowe, rap, rowery górskie, realizm magiczny,

rzeczywistość wirtualną, tarota, smerfy, tatuaż (w

jego współczesnej odmianie), unisex (jako modę

młodzieżową), urynoterapię, wideogry, yuppies.

kiedy?

dość precyzyjnie znaczenie terminu

postmodernizm

można zdefiniować

na gruncie filozoficznym i

socjologicznym, odnosząc go do

zjawisk charakteryzujących kulturę

minionych czterdziestu kilku lat, choć

nie były te zjawiska szerzej obecne na

gruncie polskim przed przełomem

1989 roku

samo pojęcie

postmodernizm to:
- po-awangardowość
- postawangardowość
- to, co po-modernistyczne
- to, co przekracza modernizm

Ważne zatem jest pytanie o

MODERNIZM

modernizm

• węziej

: Młoda Polska

• szerzej

: formacja kulturowa kształtująca

się począwszy od schyłku XVIII w. lub od
połowy wieku XIX (cechy wspólne: etos i
funkcja artysty, dążenie do wyrażenia
świata i siebie w dziele, dążenie do
oryginalności, naruszanie poetyk
normatywnych na rzecz pojedynczej
ekspresji)

czym zatem właściwie jest

postmodernizm?

To cały zespół pojęć, które zdawały się reprezentować nową

fazę
w rozwoju kultury Zachodu, gdy:
1) wszelkie prawdy i wartości stały się względne,
2) bariery między kulturą „wysoką” i kulturą masową, między

sztuką a konsumeryzmem znikały.

W świecie postmodernizmu pojęcia linearnej historii,
stałego postępu i opozycji awangarda-tradycja
bądź realność-wyobrażenie nie miały już zastosowania

.

W rezultacie nastały:
1) chaos konkurujących stylów i odwołań, transmitowanych

przez wolny system konsumerystyczny, kreujący dla własnych

celów własną rzeczywistość,
2) przetwarzanie dziedzictwa, przebudowywanie i pisanie na

nowo przeszłości (Tony Thorne 1995).

Jean-Francois Lyotard nazwał ‘nastawieniem

postmodernistycznym’ nieufność w stosunku do

metanarracji i do szukania prawdy.

Zygmunt Bauman:

1) postmodernizm jest końcem poszukiwania

ostatecznej prawdy świata bądź ludzkiego

doświadczenia.
2) w miejsce prawdy pojawia się jej relatywizm, jej

‘pluralizm’: możność funkcjonowania wielu porządków,

wielu rzeczywistości obok siebie. „W miejsce

absolutnych zasad (...) wstawiono ten nieuchwytny,

nieporęczny, nieprzewidywalny byt zwany powszechną

zgodą, ‘konsensusem’.” (Bauman, Prawodawcy i

tłumacze). Rodzi się „równoległość światów, zupełnie
do siebie nieprzystawalnych i nieprzenikalnych

nawzajem”. W formacji postmodernistycznej rozpada

się porządek rzeczy, na jego miejsce zaś wkracza

irracjonalność, anarchia i groźba nieokreśloności
(Ihab Hassan).

Rozmyciu ulegają w świadomości
postmodernistów wspólne zasady, wzorce
postępowania, wspólne założenia i cele.
‘Nastawieni postmodernistycznie’ nie
podpiszą się pod „przewodnimi wierzeniami,
miernikami, kryteriami, ideałami
charakteryzującymi albo nurtującymi jakąś
grupę, społeczność, naród, ideologię”, nie
akceptują „zespołu wartości, będącego
podstawą głównych form, wzorców
zachowania się albo myśli jakiejś kultury,
społeczeństwa, instytucji” – bo mogą
przeciwstawić im własne cele, kryteria,
wartości.

POSTMODERNIZM

Ihab Hassan, Zapominanie o Orfeuszu. W

stronę literatury postmodernistycznej (1971)

MODERNIZM

Forma (zamknięta)
Cel
Hierarchia
Obiekt sztuki (zamknięte dzieło)
Dystans
Kreacja (totalizacja)
Synteza
Selekcja
Gatunek
Interpretacja
Narracyjność, opowieść
Styl (wyszukany, szczególny)
Metafizyka

POSTMODERNIZM

Antyforma (otwarta)
Gra
Anarchia
Proces (performance)
Uczestnictwo
Dekreacja (dekonstrukcja)
Antyteza
Kombinacja
Tekst (intertekst)
Przeciw interpretacji
Drobna historia, anegdotyczność
Styl regionalny/potoczny
Ironia