ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM

Wykład 13

Nakłady inwestycyjne na

ochronę środowiska

• Nakłady inwestycyjne na ochronę

środowiska

•

Nakłady inwestycyjne na ochronę

środowiska obejmują nakłady na metody,

technologie, procesy, wyposażenie (lub

jego część), ktόrych głόwnym celem jest

gromadzenie, unieszkodliwianie,

monitorowanie redukcja, zapobieganie lub

eliminowanie zanieczyszczeń lub strat

środowiskowych, wynikające z działalności

inwestycyjnej firmy. (The industry ..., 2005).

•

Inwestycje w ochronie środowiska mogą

obejmować środki trwałe (grunty, budyni i

budowle, maszyny i wyposażenie) oraz inne

nakłady inwestycyjne. Przez środki trwałę

należy rozumieć dobra nowe i istniejące,

zakupione, wytworzone we własnym zakresie

oraz nabyte w drodze leasingu finansowego

o okresie użytkowania dłuższym niż jeden

rok , a także wszystkie dodatki, zmiany,

ulepszenia i odnowienia, ktόre przedłużają

lub zwiększają produktywność środkόw

trwałych.

• Nakłady inwestycyjne na ochronę

środowiska są sumą nakładόw na
inwestyje unieszkodliwiające
zanieczyszczenia i inwestycje
zapobiegające powstaniu
zanieczyszczeń.

•

Nakłady inwestycyjne na

zapobieganiu zanieczyszczeń to:

• ● inwestycje oddzielnie identyfikowane,

ktόre obejmują oddzielne, możliwe do

zidentyfikowania metody, procesy,

technologie, wyposażenie: głόwnym ich

celem jest ochrona środowiska i dlatego

całkowite nakłady na tego rodzaju

inwestycje powinny być traktowane jako

nakłady na ochronę środowiska

(adaptacja istniejącego wyposażenia z

powodu wymagań ochrony środowiska);

• ● inwestycje zintegrowane, ktόre obejmują metody,

procesy, technologie i wyposażenie zintegrowane z

działalnością operacyjną lub procesem

produkcyjnym, trudne do zidentyfikowania jako

oddzielne komponenty składowe zapobiegające

zanieczyszczeniom; w tych przypadkach jedynie

część nakładόw powinna być ujmowana jako

nakłady na ochronę środowiska; może być ona

określana jako rόżnica między wysokością nakładόw

na realizowaną inwestycję a najtańszą dostępną

alternatywną technologią o podobnych funkcjach i

właściwościach, w ktόrej nie uwzględnia się

aspektόw ochrony środowiska; jeżeli nie ma moości

porόwnania nakładόw na zakup tej technologii, nie

mogą być one zaliczane do ochrony środowiska.

• Wyniki badań statystycznych dotyczące

wysokości nakładόw inwestycyjnych na

ochronę środowiska w Polsce w latach 1999-

2005 w wartościach względnych

przedstawiono na ryc. 2.7 wartości w

jednostkach PKB. Po 1999 roku udział

procentowy w nakładach inwestycyjnych w

gospodarce narodowej spada o ok. 2% i

stabilizuje się w badanym okresie na poziomie

ok. 5% PKB, natomiast udział w PKB od 1999

roku stopniowo maleje od 1,5%

• do ok 0,5%.

• Analiza Struktury nakładów inwestycyjnych

wg dziedzin ochrony środowiska w latach
1997 + 2005 umożliwiła wyodrębnienie
dwóch podokresów (ryc. 2.8 str. 114). W
latach 1997 -1999 najwięcej środkόw
wydatkowano na ochronę powietrza i
klimatu (pow.50% nakładόw ogόłem); Na
drugim miejscu były nakłady na gospodarkę
ściekową i ochronę wόd (ok.40%).

•

Po 2000 r. zdecydowanie dominowały

nakłady na ochronę wόd; na drugim miejscu

znalazły się nakłady na ochronę powietrza ,

ktόrych ufdział wykazywał ciągła tendencję

spadkową. W 2005 r. największy udział w

nakładach inwestycyjnych na ochronę

środowiska stanowiły nakłady na budowę

sieci kanalizacyjnej – 41,2%, budowę

oczyszczalni ściekό4%, urządzenia do

redukcji neutralizacji zanieczyszczeń

gazowych i pyłowych – 10,5%, nowe techniki

i technologie spalania – 6,8%.

• W analizowanym okresie można

rόwnież zaobserwować powolny
wzrost udziału nakładόw na
gospodarkę odpadami. Strukturę
nakładόwestycyjnych w latach 2001 i
2005 oraz planowania na lata 2002 –
2010 przedstawiono w tab. 2.4. str
115.

•

Ze struktury nakładόw inwestycyjnych w

2005 r.wynika, że założony w polityce

panstwa kierunek zmian jest realizowany w

przypadku gospodarki odpadami i ochrony

gleby. W nakładach inwestycyjnych wciąż

dominują przedsięwzięcia służące

unieszkodliwianiu zanieczyszczeń. Ich

udziałod 1997 r. utrzymuje się na poziomie

70-80%, ale sytuacja ta jest bardzo

zrόżnicowana w układzie poszczegόlnych

dziedzin ochrony środowiska (ryc. 2.9

str.116.

• Nakłady na inwestycje zapobiegające

powstawaniu zanieczyszczeń w 2005
r. miały dominujący udział jedynie w
nakładach na zmniejszenie hałasu i
wibracji (56,2%), a znaczący – w
nakładach na ochronę powietrza i
klimatu (43,5%).Podobne proporcje
występowały rόwnież w latach
ubiegłych.

•

Nakłady na urządzenia „końca rury”

miały całkowwity udział (100%) w
ochronie przed promieniowaniem
jonizującym oraz w ochronie
rόżnorodności biologicznej i krajobrazu., a
zdecydowanie dominowały w gospodarce
ściekowej (97,3%). Kierunek
inwestowania w dużej mierze wynika ze
specyfiki poszczegόlnych dziedzin
ochrony środowiska.

• Ochronę powietrza łatwo można

zapewnić przez zmiany technologii
wytwarzania energii, środkόw
chemicznych lub towarόw, podczas gdy
tą drogą trudno osiągnąć znaczące efekty
w sferze ochrony biorόżnorodności,
szczegόlnie przy ograniczeniach
wykorzystania organizόw,genetycznie
zmodyfikowanych (GMO).

• Koszty bieżące ochrony środowiska
•

Koszty bieżące ochrony środowiska są to

koszty obsługi i utrzymania działalności
(technologii, procesu, wyposażenia). Ich
głόwnym celem jest zapobiegania,
zmniejszanie, unieszkodliwianie lub
eliminowanie zanieczyszczeń i
jakichkolwiek strat środowiskowych
wynikających z bieżącej działalności
jednostki. Do kosztόw bieżących zalicza się:

• ● koszty wynagrodzń wraz z

narzutami;

• ●koszty zakupu materiałόw i energii;
• ●zapłaty za wynajem, w tym czynsze

i opłaty leasingowe (za leasing
operacyjny); ●koszty zakupu usług,
w tym badawczo-rozwojowych;

• ●opłaty publiczne.

•

Koszty bieżące są dzielone na koszty

działań własnych oraz opłaty i zakupy usług

środowiskowych.

•

Koszty działań własnych stanowią

koszty pracy, koszty zakupu dόbr, surowcόw i

mediόw używanych do ochrony środowiska

oraz opłatyrżawę wyposażenia

środowiskowego.

•

Opłaty i zakupy usług środowiskowych

obejmują wszystkie płatności uiszczane

jednostkom zewnętrznym (publicznym i

prywatnym w celu zmniejszenia negatywnego

wpływu jednostki na środowisko.

•

Dane o wysokości kosztόw

bieżących w Polsce są dostępne od

2002 r. W latach 2002-2005 kształtowały

się one na poziomie od 8,2mld do 6,5 mld

PLN (średnio 1% PKB). Struktura kosztόw

bieżących wg dziedzin ochrony środowiska

w latach 2002-2005 jest nieco inna niż w

przypadku nakładów inwestycyjnych.

• Głόwnym kierunkiem wydatkowania

środkόw do 2004 r. Była gospodarka

ściekowa i ochrona wόd, a w 2005 r. –

gospodarka odpadami (tab.2.5).

• Tab. 2.5. Struktura kosztόw bieżących wg

dziedzin ochrony środowiska w latach 2002-

2005 w Polsce (w %) na podst. Ochrona ....

2006.

• Koszty pozostałej działalności, ktόrych

udział rośnie od 2003 r. odnoszą się głόwnie

do zarządzania oraz szkoleń i informacji.

•

Koszty bieżące ochrony środowiska bez

gospodarstw domowych ponoszą głόwnie

przedsiębiorstwa – 89,8% kosztόw. Udział

sektora publicznego stanowi jedynie 10,2%

kosztόw bieżących ogόłem

•

Wydatki gospodarstw domowych

na ochronę środowiska są

klasyfikowane następująco:

• ● uiszczone opłaty za usługi

związane z ochroną środowiska;

•

- wywόz ściekόw, odprowadzenie

do kanalizacji i oczyszczanie ściekόw;

•

- wywόz odpadόw i śmieci, osadόw

ściekowych);

• ● wydatki na zakup, montaż oraz

budowę urządzeń i produktόw
służących bezpośrednio ochronie
środowiska np.

•

- instalacja podzielnikόw, licznikόw

ciepła i termoregulatorόw,

•

- montaż urządzeń

oczyszczających gazy kominowe.

• W badaniach od 1999 do 2005 r. nie

zaobserwowano znaczących zmian ani

wysokości wydatków ) zmieniały się

proporcjonalnie do wskaźnika zmiany cen,

ani w ich strukturze.

• Wydatki na ochronę środowiska w

gospodarstwach domowych w 2005 r.

wyniosły 16,8 mld PLN, z czego większość

68,6% stanowiły wydatki na zakup, montaż

i budowę urządzeń. Szczegόłową strukturę

przedstawia ryc. 2.20, str. 119.

• Średnie wydatki pojedynczego

gospodarstwa domowego na ochronę

środowiska w 2005 r. wyniosły 1248

PLN. Największy udział w średnich

rocznych wydatkach na ochronę

środoiska miały wydatki na zakup

okien energooszczędnych – 26,6%,

opłaty usługowe za odprowadzanie i

oczyszczanie ściekόw, 9% oraz za

wywόz odpadόw (śmieci) – 9,5%.

• Źródła finansowania ochrony

środowiska w Polsce

•

System finansowania ochrony

środowiska jest integralną częścią systemu
finansowego państwa. Jest to zespół
instytucji, instrumentów ekonomicznych,
zasad oraz przepisów określających
sposoby i tryb gromadzenia oraz
przeznaczania zasobów pieniężnych na
przedsięwzięcia proekologiczne.

• Przepisy unijne charakteryzują się

podejściem technologicznym,
zobowiązujących użytkownikόw
środowiska do bezwzględnego
respektowania standardowych i
emisyjnych. W polskim prawie
działalność na rzecz ochrony
środowiska od lat ukierunkowana
była na efekty środowiskowe.

•

Środki finansowe na realizację

przedsięwzięć służących ochronie
środowiska mogą pochodzić ze źrόdeł
publicznych, prywatnych oraz
zagranicznych. Finansowanie
przedsięwzięć, zarόwno o
charakterze inwestycyjnym, jak i
działalności bieżącej, odbywa się w
Polsce z następujących źrόdeł:

•

● środkόw własnych podmiotόw –

przedsiębiorstw i samorządόw gminnych;

•

● celowych funduszy ekologicznych –

Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i

Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), wojewόdzkich,

powiatowych oraz gminnych funduszy Ochrony

Środowiska i Gospodarki Wodnej;

• ● Banku Ochrony Środowiska i innych bankόw

komeryjnych;

• ● budżetu państwa i budżetόw samorządowych;
• ● z zagranicy;
• ● innych źrόdeł (np. Fundacji ekologicznych,

samoopodatkowania sie lokalnych społeczności.

• Nakłady na ochronę środowiska w

Polsce są finansowane głόwnie ze
środkόw własnych – przedsiębiorstw w
sektorze gospodarczym czy też
jednostek centralnych i samorządowych
w sektorze publicznym. Jednostki
sektora usług ochrony środowiska swoją
działalność pokrywają z przychodόw za
świadczone usługi.

• Źrόdła finansowania rόżnią się strukturą w przypadku

nakładόw inwestycyjnych i działalności bieżącej. Strukturę

źrόdeł finansowania inwestycji proekologicznych w Polsce w

latach 1999-2005 przedst. w tab. 2.6.

• Analiza struktury finansowania nakładόw iwestycyjnych

wskazuje na:

• ● bardzo wysoki udział środkόw własnych podmiotόw

gospodarczych i gmin;

• ● znaczący udział funduszy ekologicznych w finansowania

przedsięwzięć ochronnych;

• ● malejący udział środkόw budżetowych w finansowaniu

przedsięwzięć;

• ● rosnący udział środkόw z zagranicy.

• Koszty bieżące ochrony środowiska są

finansowane przede wszystkim ze środkόw

własnych. Udział subwencji w finansowaniu

działalności bieżącej jest znikomy i np. w

2005 r. wyniόsł:

• ● w sektorze publicznym ok. 6%, głόwnie z

funduszy ekologicznych;

• ● w sektorze przedsiębiorstw 7,6%,

głόwnie ze środkόw budżetu centralnego i z

zagranicy;

• ● w sektorze usług ochrony środowiska

0,7%, głόwnie z budżetόw gmin i powiatόw.

• Wydatki gospodarstw domowych nsa

ochronę środowiska nie są

subwencjonowane i w całości stanowią

obciążenie gospodarstw. Ewentualne

dopłaty samorządów lokalnych do opłat

za usługi odprowadzania i oczyszczania

ścieków oraz odbioru i unieszkodliwienia

odpadów są wykazywane przez

jednostki sektora usług ochrony

środowiska świadczące te usługi.

•

W 2005 r. ze środków finansowano:

• ●w sektorze publicznym 45,9% nakładόw

inwestycyjnych oraz 94% kosztόw bieżących;

• ● w przedsiębiorstwach 72,2% nakłądόw

inwestycyjnych oraz 92,4% kosztόw bieżących.

• Udzielanie przez banki preferencyjnych kredytόw na

ochronę środowiska jest możliwe dzięki nawiązaniu

wspόłpracy z podmiotami posiadającymi środki na

cele z ochroną środowiska. Przeważnie są to

kredyty udzialane przez niektόre banki komercyjne

na podstawie umόw zawartych z celowymi

funduszami ekologicznymi (z NFOŚiGW oraz

funduszami wojewόdzkimi).

•

Znaczącą pozycję sektora

bankowego w dziedzinie ochrony
środowiska zajmuje Bank Ochrony
Środowiska (BOŚ). Kredyty udzielane
przez ten bank w latach 2002 – 2004
stanowiły 56,4% całkowitej wartości
kredytów pożyczek krajowych na
finansowanie przedsięwzięć z zakresu
ochrony środowiska (Raport ... 2005).

• Fundusze ekologiczne są specyficznym,

opracowanym w Polsce, narzędziem pozyskiwania

i redystrybucji środkόw finansowych na realizację

priorytetowych przedsięwzięć służących ochronie

środowiska. W Polsce funkcjonują:

• ● Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska;
• ● wojewόdzkie fundusze ochrony środowiska i

gospodarki wodnej;

• ● powiatowe fundusze ochrony środowiska i

gospodarki wodnej;

• ●gminne fundusze ochrony środowiska i

gospodarki wodnej.

• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i

Gospodarki Wodnej str.122 oraz wojewόdzkie

fundusze mają osobowość prawną. Są to instytucje

parabankowe, gdzie środkami pieniężnymi dysponuje

zarząd, wybierany przez radę nadzorczą. Zarząd

odpowiada za realizacje polityki ekologicznej w tym

obszarze oraz za racjonalne i efektywne

gospodarowanie posiadanymi aktami. Gminne i

powiatowe fundusze nie mają osobowości prawnej.

Środki tych funduszy zasilają budżet gminy lub

powiatu, gdzie są wyodrębnione w wydzielonej

pozycji. Decyzja o wykorzystaniu tych środków

podejmuje rada powiatu i starosta oraz rada gminy i

wójt lub burmistrz.

• Środki ekologicznych funduszy celowych, są

przeznaczone na finansowanie ochrony środowiska i

gospodarki wodnej w celu realizacji zasady

zrównoważonego rozwoju i polityki ekologicznej państwa

oraz na współfinansowanie projektów inwestycyjnych,

kosztów operacyjnych i działań realizowanych z udziałem

środkόw z Unii Europejskiej nie podlegających zwrotowi.

Środki funduszy mogą być także przeznaczane na

wspόłfinansowanie projektόw inwestycyjnych, kosztόw

operacyjnych i działań realizowanych z udziałem środkόw

bezzwrotnych pozyskiwanych w ramach wspόłpracy z

organizacjami międzynarodowymi oraz wspόłpracy

dwustronnej. Zakres przedsięwzięć finansowanych ze

środkόw poszczegόlnych funduszy ekologicznych został

określony ustawowo.

• Środki gminnych funduszy ochrony

środowiska i gospodarki wodnej mogą

być przeznaczone m.in. na:

• ● edukację ekologiczną oraz propagowanie

działań proekologicznych i zasady

zrόwnoważonego rozwoju;

• ● wspomaganie realizacji zadań

Państwowego Monitoringu Środowiska oraz

innych systemόw kontrolnych i pomiarowych

a także systemόw gromadzenia i

przetwarzania danych związanych z

dostępem do informacji o środowisku;

• ● realizowanie zadań modernizacyjnych i

inwestycyjnych służących ochronie środowiska i

gospodarce wodnej;

• ● wspieranie wykorzystania lokalnych źrόdeł

energii odnawialnej oraz pomoc przy

wprowadzaniu bardziej przyjaznych dla środowiska

nośnikόw energii;

• ● działania z zakresu rolnictwa ekologicznego, a w

szczegόlności na prowadzenie gospodarstw z

zakresu rolnictwa ekologicznego, a w

szczegόlności na prowadzenie gospodarstw

rolnych produkujących metodami ekologicznymi

na obszarach chronionych.

• Środki powiatowych funduszy ochrony

środowiska i gospodarki wodnej mogą być

dodatkowo przeznaczone na:

• ● wspomaganie działalności odpowiadającej

zakresem finansowania przedsięwzięć ze środków

gminnych fundusz ochrony środowiska i

gospodarki wodnej,

• ● prowadzenie obserwacji terenów zagrożonych

ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na

których występują te ruchy,

• ●inne zadania, ustalone przez radę powiatu,

służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej,

wynikające z zasady zrόwnoważonego rozwoju, w

tym na programy ochrony środowiska.

• Gromadzone przez gminne i powiatowe fundusze ochrony środowiska

i gospodarki wodnej środki są przeznaczone głόwnie na

dofinsowanieŚrodki wojewόdzkich funduszy ochrony

środowiska i gospodarki wodnej

• mogą być przeznaczane na wspomaganie działalności odpowiadającej

zakresem finansowania przedsięwzięć gminnym funduszom ochrony

środowiska i gospodarki wodnej oraz dofinsowaniu:

• ● inwestycji ekologicznych realizowanych ze środkόw pochodzących z

Unii Europejskiej oraz funduszy krajowych;

• ● działań związanych z utrzymaniem i zachowaniem parkόw oraz

ogrodόw , podlegających opiece nad zabytkami;

• ● badań, upowszechniania ich wynikόw, a także postępu

technicznego w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej;, w

formie dotacji, zadań prowadzonych przez samorządy.

• Środki wojewόdzkich funduszy ochrony środowiska i

gospodarki wodnej

• mogą być przeznaczane na wspomaganie działalności odpowiadającej

zakresem finansowania przedsięwzięć gminnym funduszom ochrony

środowiska i gospodarki wodnej oraz dofinsowaniu:

• ● opracowywania i wdrażania nowych technik

i technologii, w szczegόlności dotyczących

ograniczenia emisji i zużycia wody a także

efektywnego wykorzystania paliw;

• ● zapobiegania lub usuwania skutkόw

zanieczyszczenia środowiska, w przypadku

gdy nie można ustalić podmiotu za nie

odpowiedzialnego;

• ● opracowania i realizacji programόw ochrony

środowiska , ochrony powietrza, ochrony przed

hałasem, planόw gospodarki odpadami;

• ● zadań związanych ze zwiększeniem

lesistości kraju oraz zapobieganiem i

likwidacją szkόd w lasach spowodowanych

przez czynniki biotyczne, a także

abiotyczne;

• ● kosztόw sporządzania planόw zalesień

oraz kosztόw sadzonek przekazanych

rolnikom w celu zalesienia gruntόw rolnych;

• ● przeciwdziałania kęskom żywiołowym i

likwidacji ich skótkόw dla środowiska;

• ●działań polegających na zapobieganiu i

likwidacji poważnych awarii i ich skótkόw.

• ● zadań związanych ze zwiększeniem

lesistości kraju oraz zapobieganiem i

likwidacją szkόd w lasach spowodowanych

przez czynniki biotyczne, a także

abiotyczne;

• ● kosztόw sporządzania planόw zalesień

oraz kosztόw sadzonek przekazanych

rolnikom w celu zalesienia gruntόw rolnych;

• ● przeciwdziałania kęskom żywiołowym i

likwidacji ich skutkόw dla środowiska;

• ●działań polegających na zapobieganiu i

likwidacji poważnych awarii i ich skutkόw.

•

Celem działania Narodowego Funduszu

Ochrny Środowiska i Gospodarki

Wodnej jest finansowe wspieranie inwestycji

ochrony środowiska i gosppodarki wodnej o

znaczeniu i zasięgu ogόlnopolskim oraz

ponadregionalnym, a także zadań lokalnych ,

istotnych z punktu widzenia środowiska.

•

Środki NFOŚiGW mogą, oprόcz

działalności objętej finansowaniem przez

wojewόdzkie, powiatowe i gminne fundusze

ochrony środowiska i gospodarki wodnej, być

przeznaczone na:

• ● rozwόj przemysłu produkcji środkόw technicznych i aparatury

kontrolno-pomiarowej, służących ochronie środowiska i gospodarce

wodnej;

• ● rozwόj specjalistycznego potencjału wykonawczego służącego

realizacji inwestycji na rzez ochrony środowiska i gospodarki wodnej;

• ● rozwόj sieci stacji pomiarowych, laboratoriόw i ośrodkόw

przetwarzania informacji, służących badaniu stanu środowiska;

• ● realizację kompleksowych programów badawczych, rozwojowych i

wdrożeniowych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej

oraz programów edukacji ekologicznej:

• ● wspomaganie realizacji wojewόdzkich i ponadwojewόdzkich

programόw ochrony środowiska, programόw ochrony powietrza ,

programόw ochrony przed hałasem, planόw ochrony przed hałasem,

planόw gospodarki odpadami oraz planόw gospodarowania wodami;

• ● realizację innych zadań służących ochronie środowiska i

gospodarce wodnej wynikających z zasady zrόwnoważonego

rozwoju, ustalonych w planie działalności NFOŚiGW.

• NFOŚiGW stosuje następujące formy finansowania:

• ● finansowanie pożycznowe – pożyczki udzielane przez ten fundusz

, kredyty udzielane przez banki ze środkόw tego funduszu,

konsorcja, czyli wspόłfinansowanie przedsięwzięć wspόlnie z

bankami, linie kredytowe ze środkόw tego funduszu obsługiwane

przez banki;

• ● finansowanie dotacyjne - dotacje inwestycyjne i

nieinwestycyjne , dopłaty do kredytόw bankowych, umonia;

• ● finansowanie kapitałowe – obejmowanie akcji i udziałόw w

zakładach bądź już istniejących spόłkach w celu osiągnięcia efektu

ekologicznego.

• Szczegόłowe kryteria wyboru przedsięwzięć do finansowania ze

środkόw NFOŚiGW i funduszy wojewόdzkich są corocznie określane

uchwałami rad nadzorczych.

• Wnioskodawcami ubiegającymi się o środki wojewódzkich funduszy

oraz NFOŚiGW mogą być jednostki samorządu terytorialnego ,

przedsiębiorstwa , instytucje i urzędy, szkoły wyższe, organizacje

pozarządowe, administracja państwowa oraz osoby fizyczne.

• Wpływy na konto ochrony środowiska

•

•

Głόwne źrόdła przychodόw funduszy

ekologicznych stanowią wpływy z tytułu opłat i kar

za korzystanie ze środowiska, opłat

eksploatacyjnych, koncesyjnych i opłaty

produktowej, a także przychody finansowe, w tym z

odsetek od pozyczek i kredytόw, pozostałe

przychody operacyjne oraz zyski nadzwyczajne.

• Przychodami funduszy mogą być ponadto dobrowolne

wpłaty, zapisy, darowizny,świadczenia rzeczowe i środki

pochodząc z fundacji oraz wpływy z przedsięwzięć

organizowanych na rzecz ochrony środowiska i gospodarki

wodnej. W przypadku NFOŚiGW i wojewόdzkich funduszy

mogą to być rόwnieżprzychody z tytułu emisji własnych

obligacji oraz inne przychody związane związane z

działalnością tych funduszy (Familec 2005).

•

Na koniec grudnia 2005 r. stan funduszy ekologicznych

w Polsce wynosił 9475,3 mln PLN, z czego 50,7% stanowiły

środki NFOŚiGW,

• 44,1% -funduszy wojewόdzkich,

• 0,9% - funduszy powiatowych

• i 4,2% funduszy gminnych.

• Ryc. 2.11 przedstawia strukturę przychodόw funduszy

ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

• Opłaty ekologiczne75%

• Kary ekologiczne 1%

• Otrzymane nadwyżki 4%

• Przychody finansowe18%

• Pozostałe 2%

• Ryc. 2.11. Struktura przychodόw funduszy ochrony

środowiska i gospodarki wodnej w latach 2003 – 2005.

• Tab. 2.7. Udział poszczegόlnych

funduszy w dochodach z tytułu opłat
i kar ekologicznych w (%)

• W okresie 2000 – 2005 wpływy z opłat za zanieczyszczenie powietrza

stanowiły niemal połowę (49,5%) wpływόw za korzystanie ze środowiska i

nadal wykazują trend wzrostu.Od 2002 roku można zauważyć wyraźny

spadek opład za wprowadzenia sciekόw do wόd lub do ziemi i opłat za pobόr

wody (spadek dotyczy obu rodzajόw opłat). Opłaty za składowanie odpadόw

stnowiły jedynie 15% wpływόw. Wielkość wpływόw z tytułu opłat za

korzystanie ze środowiska wg dziedzin ochrony środowiska oraz ich

kształtowanie się w latach 200-2005 przedstawiono na rycinie 2.12.

• Ryc. 2.12. Struktura wpływόw z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska w

latach 2000- 2005 wg dziedzin ochrony środowiska (wykres).

•

Zasadność utrzymania celowych funduszy ekologicznych jest coraz

częściej kwestionowana pisze Poskrobko (2007). Zarzut dotyczy głόwnie

zachwiania warunkόw wolnej konkurencji i tworzenia tzw. efektu wypychania

usług i środkόw komercyjnych z rynku ochrony środowiska.

• Z poglądem tym nie zgadza się J. Famielec (2005) twierdząc, że

oddziaływanie fuunduszuprzynosi skutki wręczhęcając podmioty

samorządowe do podejmowania zadań inwestycyjnych i uzupełniania

ograniczonych środkόw kredytami komercyjnymi.

• Podnoszona jest rόwnież kwestia uznaniowościprzy przydzielaniu pomocy,

chociaż wydaje się, pisze Poskrobko (2007), że ustalenie listy priorytetόw

oraz stosowanie jasnych kryteriόw i procedur przyznawania środkόw przez

funduszy ogranicza znaczenie tego zarzutu.

•
• Poziom wsparcia finansowego z funduszy

ekologicznych w Polsce w latach 2002-2005

oscylował na poziomie 3,7 – 4,0 PLN rocznie i

miał udział w wysokości od 21,2 do 26,1 %

wielkości nakładόw inwestycyjnych. Wsparcie

ze strony celowych funduszy ekologicznych

jest znaczące, w porόwnaniu chociażby do

119 mln PLN wydatkowanych w 2005 r. przez

EkoFundusz, czy 403 mln PLN kredytόw

proekologicznych udzielonych przez BOŚ.

•

Środki funduszy ekologicznych w głónej

mierze są kierowane na zadania (przeważnie

inwestycyjne) realizowane przez jednostki sektora

finansów publicznych. Na ten cel w latach 2003-

2005 przeznaczono 73,1% wydatkόw

inwestycyjnych. Na dofinsowanie realizacji zadań

z zakresu ochrony środowiska, realizowanych

przez przedsiębiorstwa komercyjne i organizacje

działające poza sferą komunalną i sferą finasόw

publicznych, wydatkowano 26,9% środkόw

przeznaczonych na inwestycje. Były one

finansowane głόwnie przez NFOŚiGW.

•

Kierunki wydatkowania środków funduszy odbiegają

nieco od struktury wpływów. W zasilaniu funduszy największy

udział miały opłaty za emisję zanieczyszczeń do powietrza ,

natomiast w analizowanym okresie środki z funduszy były

wydatkowane głόwnie na realizację zadań w zakresie

gospodarki ściekowej i ochrony wόd (45,4% w 2005 r.). Jest

to jednocześnie skierowanie strumienia środkόw z sektora

przedsiębiorstw, będącego głόwnym płatnikiem opłat za

emisję zanieczyszczeń do powietrza , do sektora

publicznego, ktόry jest głόwnym inwestorem w dziedzinie

ochrony wόd. To przesunięcie środkόw wiąże się zarόwno z

realizacją polityki ekologicznej państwa, jak i dostosowaniem

się gospodarki polskiej do wymogόw Uni Europejskiej.

Gospodarka wodno-ściekowa i gospodarka odpadami to

dziedziny ochrony środowiska wymafgające najwyższych

nakładόw dla sprostania zapisom dyrektyw unijnych. W 2004

r. na gospodarkę odpadami przeznaczono jedynie 8,9%

wydatkόw wszystkich funduszy, a w 2005 r. – 7,7%.

• Wydatki funduszy funduszy gminnych i

powiatowych w całości są kierowane na

bezzwrotne dotowanie zadań. Wynika to z

integracji tych funduszy z budżetami gmin i

powiatόw. Udział bezzwrotnego finansowania

zadań w funduszach wojewόdzkich w 2005 r.

wynosił 22,9%, a w NFOŚiGW – 31,1%.

• Łącznie w wydatkach wszystkich funduszy na

rόżne formy bezzwrotnego dotowania zadań

wydatkowano 34,6% środkόw ogόłem (48,6%

w 2004r.).

•

Udział środkόw z zagranicy

• W finansowaniu nakładόw na ochronę środowiska w latach

1999-2002 wynosił ok. 4%. Od 2002 r. nastąpił wyraźny

wzrost udziału – do 8,8% w 2003 r., do 12,2% w 2004 i

16,0% w 2005 r. Według informacji Głόwnego Urzędu

Statystycznego w latach 1991-2005 pomoc zagraniczna

była skierowana głόwnie na projekty interdyscyplinarne

oraz związane ze szkoleniami, zarządzaniem i

monitoringiem – 78% środkow. Na projekty inwestycyjne

przeznaczono 21,8% środkόw, a przedinwestycyne – 0,2%

(Ochrona środowiska 2006).

•

Od 2004 r. w wyniku inegracji z Unią Europejską, Polska

ma dostęp do funduszy unijnych, ktόre w znaczącej mierze

są kierowane do sektora ochrony środowiska. Do

podstawowych funduszy unijnych, w ramach ktόrych jest

możliwe finansowanie przedsięwzięć z zakresu ochrony

środowiska, należą:

• ● Fundusz Spόjności, ktόrego celem jest

udzielenie wsparcia krajom, gdzie produkt
narodowy brutto na osobę nie przekracza
90% średniej dla Unii Europejskiej;

• ● Fundusze strukturalne: Europejski

Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR),
Europejski Fundusz Społeczny (EFS),
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji
Rolnej (EFOiGR) oraz Finansowy Instrument
Sterowania Rybołόwstwem (FISR).

• Fundusz Spόjności

• Do końca 2005 r. zdecydowana większość

środkόw Funduszu Spόjności, zostałą

przeznaczona na przedsięwzięcia służące

poprawie jakości wόd powierzchniowych,

polepszeniu jakości i dystrybucji wody do

picia oraz zapewnienie bezpieczeństwa

przeciwpowodziowego (94,1%). Zaledwie

3,7% budżetu funduszu zostało

wydatkowane na racjonalizację gospadarrki

odpadami i ochronę powierzchni ziemi, a

1,8% budżetu – na poprawę jakości

powietrza.

• Fundusze strukturalne
• Zasadniczą rolę w ochronie środowiska odgrywają

fundusze strukturalne, Szacowana wielkośc

wielkość środkόw możliwych do wykorzystania do

końca 2006 r. wynosiła ponad 7mld EUR.

• W programie na lata 2007 – 2013 działalność z

zakresu ochrony środowiska została ujęta w

Programie Operacyjnym „Infrastruktura i

Środowisko”. Na ten cel przeznaczono w latach

ponad 20 mld EUR, co po uzupełnieniu środkami

własnymi umożliwia realizację inwestycji rzędu 26

mld EUR, czyli ponad 100 mld PLN.

• EkoFundusz

• Został założony w 1992 r. jako fundacja,

ktόrej wpływy pochodzą ze zrzeczenia się

polskiego długu w ramach umόw Polski ze

Stanami Zjednoczonymi, Francją, Norwegią,

Szwajcarją, Szwecją i Włochami. Warunkiem

wykorzystania tych funduszy jest

przeznaczenie ich na ochronę środowiska w

ramach ekokonwersji. W latach 1992-2005

przychody ekofunduszu wyniosły ok.400

mln USD, co stanowiło 70% całości kwoty,

jaką ma on otrzymać w okresie 1992-2009.

• EkoFundusz finansuje inwestycje w pięciu priorytetowych

sektorach:

• ● ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki

i tlenkόw azotu oraz eliminacji niskich źrόdeł ich emisji;

•

● ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz

ochrona zasobόw wody pitnej;

• ● ograniczenie emisji gazόw powodujących zmiany klimatu

Ziemi;

• ● ochrona rόżnorodności biologicznej;

• ● gospodarka odpadami i rekultywacja gleb

zanieczyszczonych.

•

EkoFundusz udziela dofinansowania w formie dotacji. W

latach 1992 – 2004 fundacja wydatkowała łącznie ok. 1491

mln PLN na sfinansowanie ok. 1250 projektόw, dla ktόrych

średnia wysokość dotacji stanowiła o. 21% kosztόw projektu.

• k.