Europejski system

elektroenergetyczny

Obszar funkcjonowania rynku energii
elektrycznej jest z przyczyn oczywistych
ograniczony możliwościami przesyłu energii.
W skali międzynarodowej w rynku tym
uczestniczyć mogą kraje, których systemy
elektroenergetyczne są wzajemnie połączone i
w praktyce tworzą jeden wspólny system.

Kraje europejskie, których systemy narodowe
tworzą jeden wspólny europejski system
elektroenergetyczny należą do organizacji o
nazwie UCTE.

UCTE

jako

organizacja

koordynuje interesy operatorów
systemów przesyłowych z 20
europejskich krajów, których
wspólnym

celem

jest

zagwarantowanie
bezpieczeństwa

działania

międzynarodowego

systemu

elektroenergetycznego.
Członkami są firmy przesyłowe
z krajów UE (Austrii, Belgii,
Francji,

Grecji,

Hiszpanii,

Holandii,

Luksemburga,

Niemiec,

Portugalii,

Włoch)

oraz

z

Bośni-Hercegowiny,

Chorwacji, Czech, Federalnej
Republiki

Jugosławii,

Macedonii, Polski, Słowacji,
Słowenii, Szwajcarii i Węgier.

Polski system

elektroenergetycz

ny połączony

został z systemem

krajów należących

do UCTE w dniu

18 października

1995 r.

Handel na międzynarodowym rynku energią
odbywa się w formie transakcji zawieranych
pomiędzy poszczególnymi firmami lub na giełdach
energii. Do największych europejskich giełd
energii należą :

• EEX (European Energy Exchange) - ponad 130
firm-uczestników z 16 krajów;

• Nord Pool (giełda rynku skandynawskiego) -
uczestniczy w niej ponad 120 firm.

Struktura wytwarzania energii elektrycznej w
poszczególnych krajach uzależniona jest przede
wszystkim od posiadanych przez nie zasobów paliw
lub naturalnych możliwości wytwarzania energii. W
większości krajów podstawowym paliwem, z którego
wytwarzania jest energia elektryczna jest węgiel
(kamienny i brunatny).

Kraje posiadające odpowiednie warunki wynikające
z położenia geograficznego, wytwarzają znaczącą
część energii w elektrowniach wodnych (przede
wszystkim Austria i Szwecja)

Kraje takie jak Francja, Belgia i Szwecja ponad
połowę zużywanej energii elektrycznej produkują w
elektrowniach jądrowych. Paliwem, z którego
produkowana jest energia elektryczna jest również
gaz ziemny.

We wszystkich krajach europejskich rośnie natomiast
ilość energii wytwarzanej w Odnawialnych Źródłach
Energii (OZE)

Procentowy udział poszczególnych źródeł energii w

strukturze jej wytwarzania w krajach europejskich

(2004)

Polska jako uczestnik europejskiego rynku energii

Jednym

z

podstawowych

ograniczeń

w

funkcjonowaniu europejskiego rynku energii jest
niedostateczna

przepustowość

linii

elektroenergetycznych

łączących

poszczególne

systemy krajowe.

Problem ten dotyczy oczywiście również Polski. Brak
dostatecznej przepustowości linii łączących polski
system elektroenergetyczny z systemami krajów
sąsiednich ogranicza możliwości zarówno eksportu,
jak i importu energii przez nasz kraj. W chwili
obecnej polski eksport energii elektrycznej przeszło
trzykrotnie przewyższa jej import z zagranicy.

Jednym

z

elementów

rozwoju

połączeń

transgranicznych polskiego systemu jest budowa
tzw.

mostu

energetycznego

Polska-Litwa.

W

perspektywie zamknięcia do 2009 r. litewskiej
elektrowni atomowej w Ingalinie, do czasu
wybudowania nowego źródła energii, Litwa chce
zaopatrywać się w energię między innymi z Polski

Połączenia polskiego systemu elektroenergetycznego z systemami

krajów sąsiednich

Polskie

Sieci

Elektroenergetyczne

S.A.

dysponują w Walnym Zgromadzeniu UCTE siłą
głosu 5,37%, co stawia nas na piątym miejscu - za
Niemcami, Francją, Włochami i Hiszpanią. W
Walnym Zgromadzeniu PSE S.A. ma trzech
przedstawicieli, jeden przedstawiciel PSE SA
zasiada w Komitecie Sterującym. Kolejnym
sukcesem jest objęcie przez przedstawiciela PSE
SA funkcji przewodniczącego grupy statystycznej
UCTE, a także udział przedstawiciela PSE SA w
pracach grupy zajmującej się analizami możliwości
rozszerzenia strefy synchronicznej.

Synchroniczna

praca

w

ramach

dużego

połączonego systemu elektroenergetycznego (moc
zainstalowana 516 000 MW, obciążenie szczytowe
340 000 MW) daje Polsce wyższe bezpieczeństwo
prowadzenia systemu elektroenergetycznego w
stanach awaryjnych i możliwość uzyskania pomocy
zgodnie z zasadami UCTE

„Blackout” jako negatywny aspekt połączenia

systemów krajowych.

"Blackout" – tak nazywamy przerwę w pracy systemu
elektroenergetycznego lub jego znacznej części,
powodującą

zanik

napięcia

w

sieci

elektroenergetycznej na dużym obszarze. Przyczyny i
przebieg tego zjawiska są w każdym przypadku inne,
natomiast można mówić o podobnym generalnym
schemacie rozwoju awarii systemowej typu "blackout".
W wyniku nałożenia się kilku losowych zdarzeń (awarie
sieciowe, planowe bądź awaryjne odstawienia bloków
elektrowni,

gwałtowne

zjawiska

atmosferyczne)

dochodzi do przekroczenia krytycznych wartości
podstawowych

parametrów

technicznych

pracy

systemu (częstotliwości i napięcia), a następnie do
automatycznego

odłączania

od

sieci

jednostek

wytwórczych i utraty napięcia na całym obszarze
objętym zakłóceniem. Charakterystyczną cechą awarii
systemowych jest ich kaskadowość, niekiedy używa się
pojęcia "efekt domina". Po ustabilizowaniu się sytuacji
operator systemu przesyłowego przystępuje do
odbudowy systemu, która może trwać nawet kilka dni.

Europejski „blackout” z 4 listopada 2006

Przyczyny awarii:

Ze stoczni Meyer w Papenburgu miał wypłynąć
nowy statek wycieczkowy "Norwegian Pearl”,
dlatego nad rzeką Ems odłączone zostało zasilanie
linii wysokiego napięcia. „Dla dużych statków zbyt
ryzykowne jest przepływanie pod linią będącą pod
prądem” - wyjaśnił rzecznik stoczni w Papenburgu.
Przyczyną było odcięcie zasilania w sieci
niemieckiego dostawcy energii E.ON. Zasilanie
należało przekierować na inne przewody, co
doprowadziło do ich późniejszego przeciążenia.

Ministerstwo gospodarki w Nadrenii Północnej-
Westfalii poinformowało, że równocześnie doszło do
zakłóceń przy wykorzystaniu prądu wytwarzanego z
energii wiatru.

Europejski „blackout” z 4 listopada 2006

Efekt domina w UCTE :

O godzinie 22:10 miało miejsce poważne zakłócenie w
połączonych systemach UCTE, które było zainicjowane w
północnej części systemu niemieckiego (w obszarze
regulacyjnym E.ON Netz). Zakłócenie to doprowadziło do
podziału systemu niemieckiego, a w dalszej kolejności
podziału systemów UCTE na trzy części, jak przedstawia
rysunek.

- znacząco obniżona częstotliwość
(odbiorcy wyłączeni przez
automatykę SCO – samoczynnego
częstotliwościowego odciążenia)

- podwyższona częstotliwość

- lekko obniżona częstotliwość

Europejski „blackout” z 4 listopada 2006

System polski, będąc największym systemem w
wydzielonej części UCTE, miał decydujące znaczenie
dla opanowania wzrostu częstotliwości w pierwszym
okresie po wystąpieniu zakłócenia, przejmując na
siebie zbilansowanie znacznej części pozostałej w
tym obszarze nadwyżki mocy.

Dzięki natychmiastowym działaniom podjętym przez
Kierownictwo PSE Operatora S.A. i służby
dyspozytorskie sytuacja w Krajowym Systemie
Elektroenergetycznym

(KSE)

była

w

pełni

kontrolowana i nie dopuszczono do dalszego
podziału

systemu.

Przywracanie

normalnej

częstotliwości w tej części systemu i powtórna
synchronizacja z pozostałymi częściami systemu
UCTE zakończyła się powodzeniem.

Strategia energetyczna Unii Europejskiej.

Pierwszym

priorytetem

określonym

w

drugim

przeglądzie strategicznym jest przyjęcie i szybkie
wdrożenie środków umożliwiających osiągnięcie
wyznaczonych przez Radę Europejską celów polityki
energetycznej, czyli 3 x 20 (strategia Unii Europejskiej
zakładająca

20%

udziału

OZE

w

strukturze

wytwarzania energii do 2020 roku). Ten pakiet według
KE musi zostać w nadchodzących tygodniach
ostatecznie zaakceptowany przez Radę i Parlament -
uważa Komisja.

Według KE energia z ekologicznych i bardziej
zdywersyfikowanych

źródeł

w

połączeniu

z

racjonalizacją zużycia oferuje korzyści dla europejskiej
gospodarki, a także z punktu widzenia zaopatrzenia w
energię. Nowe przepisy przyczynią się również do
stworzenia

bardziej

stabilnych,

spójnych

i

przejrzystych ram dla nowych inwestycji w sektorze
energetycznym.

Strategia energetyczna Unii Europejskiej.

Drugi priorytet sformułowany przez Komisję to
uwzględnienie

rosnącej

niepewności

co

do

bezpieczeństwa dostaw energii dla Europy. KE zwraca
uwagę, że nawet jeśli cele w odniesieniu do energii ze
źródeł odnawialnych zostaną osiągnięte, uzależnienie
Europy od importu będzie prawdopodobnie wzrastać.
Unia musi również ulepszyć obecne ramy polityczne,
jeśli chce osiągnąć wyznaczone cele w zakresie
racjonalizacji zużycia energii. Należy także wzmocnić
europejskie możliwości wspólnego reagowania w
sytuacjach kryzysowych.

Do osiągnięcia celów polityki energetycznej, a także
do zwiększenia w tym zakresie wpływu UE na arenie
międzynarodowej, przyczyni się według KE również
zwrócenie większej uwagi na kwestie energii w
stosunkach zewnętrznych Unii, w tym poprzez oparcie
na zasadzie wzajemnej zależności stosunków z krajami
będącymi dostawcami i odbiorcami energii oraz
krajami tranzytu.

Strategia energetyczna Unii Europejskiej.

Zasadnicze znaczenie dla całego pakietu ma również
kwestia inwestycji. Według KE niezbędne są idące w
miliardy

euro

nakłady

na

europejskie

sieci

energetyczne

celem

wymiany

przestarzałej

infrastruktury i przystosowania ich do przesyłu energii
pochodzącej

ze

źródeł

odnawialnych

i

niskoemisyjnych.

W

zielonej

księdze

poświęconej

sieciom

energetycznym

określono

sześć

strategicznych

inicjatyw o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa
energetycznego UE: plan połączeń międzysieciowych
w basenie Morza Bałtyckiego, śródziemnomorski
pierścień energetyczny, odpowiednie połączenia sieci
gazowych i elektroenergetycznych z Europą Środkową
i Południowo-Wschodnią na osi północ-południe, sieć
przybrzeżną na Morzu Północnym, południowy
korytarz gazowy oraz skuteczny system dostaw
skroplonego gazu ziemnego (LNG) dla Europy.

KONIEC