1

Perspektywa finansowa Unii Europejskiej

• Perspektywa Finansowa UE jest średniookresową strategią

kompleksowego planowania i kontroli wydatków i dochodów

budżetowych.
Zakłada określenie strategicznych celów UE w danym okresie oraz

narzędzi ich realizacji (tj. polityk wspólnotowych Unii).
Wymaga przestrzeganie podstawowych zasad budżetowania i

dyscypliny finansowej w realizacji tych celów przez wszystkie

instytucje uczestniczące w przygotowaniu, uchwalaniu, realizacji i

kontroli wykonania budżetu UE, tj. przez Komisję, Radę i Parlament

Europejski.

• Począwszy od drugiej, każda Perspektywa Finansowa Unii obejmuje

okres 7-letni.

• Strategicznym celem pierwszego pakietu Delorsa było

ustanowienie prawa jednolitego rynku, drugiego pakietu Delorsa -

ustanowienie fundamentów Euro; celem Perspektywy Finansowej

2000-2006 było sfinansowanie rozszerzenia UE; celem perspektywy

na lata 2007-2013 i po raz pierwszy obejmującej 27 krajów

członkowskich, jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju Unii.

Prof.. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.1

2

„Płatności” i „wydatki” w planowaniu

finansowym UE

Tak roczne budżety UE, jak i „perspektywy finansowe”, oprócz

tradycyjnego podziału na dochody i wydatki w pozycji „wydatki”

dzielą się jeszcze na środki na "płatności" i na „zobowiązania”.

Podział ten odpowiada analitycznemu podziałowi budowy budżetu

zgodnie z zasadą „kasową” (tj. według stanu aktualnych dochodów i

wydatków) lub „memoriałową” (tj. według stanu dochodów

należnych, nawet jeżeli znajdują się dopiero „w drodze” na rachunki

sektora finansów publicznych i przyjętych zobowiązań płatniczych,

nawet jeżeli płatności jeszcze nie zostały dokonane.

W odróżnieniu od budżetów narodowych, gdzie stosuje się tylko albo

kasową, albo memoriałową metodę planowania finansowego, w

perspektywach finansowych UE jak i w jej rocznych budżetach

występuje równolegle tak ujęcie memoriałowe.

Środki na płatności to dopuszczony rocznym budżetem lub perspektywą

finansową pułap faktycznych płatności. Płatności są to więc

pieniądze, które trzeba będzie wypłacić w danym okresie

budżetowym (ujęcie kasowe)

Natomiast środki na zobowiązania to wartość zobowiązań, jakie w

ramach rocznego budżetu UE (lub perspektywy finansowej) można

zaciągnąć w danym roku budżetowym (lub w danej perspektywie

finansowej) na wydatkowanie w tym i w następnych latach (ujęcie

memoriałowe).

Prof.. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12..2

3

Kategorie dochodów budżetu UE (1)

 Opłaty cukrowe i rolne, nakładane na

import cukru i produktów rolnych spoza
obszaru UE.

 Cła nakładane na import pochodzący spoza

obszaru UE, według stawek przewidzianych
wspólną taryfą celną i pomniejszone o 25%
na koszty ich poboru w państwach
członkowskich.

 Wpływy z udziału budżetu UE w

dochodach z podatku od wartości
dodanej, VAT.

Prof.. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12..3

4

Kategorie dochodów budżetu UE (2)

 Bezpośrednie wpłaty krajów członkowskich, uzależnione od

wielkości ich Produktu Narodowego Brutto (wyrażone w % od

PNB).
Jest to w istocie najważniejsza część składki każdego kraju

członkowskiego. Oblicza się je w ten sposób, że różnicę między

wydatkami i sumą pierwszych trzech grup dochodów rozdziela

się między kraje członkowskie w proporcji do PKB na jednego

mieszkańca (budżet Unii musi być zrównoważony).

 Ponadto do dochodów budżetowych UE innych niż środki własne

trzeba dodać m.in. podatki i opłaty od osób zatrudnionych w

instytucjach Wspólnotowych (1 mld € w 2006 r. i 0,9 mld € w

2007 r.), odsetki od zaległych płatności i grzywny

nakładane przez Komisję Europejską lub unijne trybunały

na przedsiębiorstwa i państwa łamiące dyrektywy UE, oraz

nadwyżki budżetowe z lat poprzednich.

Prof.. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.4

5

System naliczania składki z tytułu podatku VAT

Ze względu na zróżnicowanie stawek VAT i ulg w każdym z krajów

członkowskich, wpłaty te liczy się w ten sposób, że:

 rzeczywiste wpływy z VAT dzieli się przez średnią ważoną efektywną

stawkę tego podatku

 i od tak obliczonej podstawy opodatkowania oblicza się 0,5% wpływów

podatku VAT na rzecz Unii,

 ale nie więcej niż 0,5% liczone od połowy PNB (w cenach bieżących).

Począwszy od 2008 r. na rzecz budżetu UE liczy się już tylko 0,3%

podstawy opodatkowania VAT (ale nie więcej niż 0,3% liczone od

połowy PNB).

W Polsce w 2007 r., przy wpływach z VAT równych 98,1 mld zł, i PKB

1156,9 mld zł, wpływy z VAT liczone jako 0,005(98,1/0,174) = 2,82 mld

zł, podczas gdy 0,005(1156,9/2) = 2,89 mld zł, wobec czego lepsze

było dla Polski płacenie tej części składki bezpośrednio od wpływów z

VAT. Jeżeli jednak efektywna stawka VAT byłaby już tylko o 0,5 punktu

procentowego niższa, bardziej opłacałoby się płacić tę część składki

od połowy PNB.

W krajach, gdzie jest dużo wyłączeń od standardowej stawki VAT, niższą

składkę daje pułap 0,5% (0,3%) od ½ PNB. Kiedyś tak było w Polsce; w

2007 r. ten pułap będą stosowały m.in.. Bułgaria, Czechy, Estonia,

Grecja, Cypr, Hiszpania, Portugalia i Słowenia. (w Polsce w 2007 r.

efektywna stawka VAT ma wynieść około 17,4%).

Prof.. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.5

6

Struktura dochodów budżetu UE w

latach 2006-2009

Wyszczególnienie

2006 2007 2008

a

2009

b

mld € % mld € % mld € % mld € %

Tradycyjne zasoby własne
(tj. opłaty rolne, cukrowe itp.)
plus wpływy z ceł)

14,2 12,7 16,5 14,5 18,7 15,5 19,2

16,7

wpływy z VAT 15,9 14,2 18,5 16,3 19,1 15,9 19,6 17,0

wpłaty bezpośrednie oparte

na PNB

78,3 69,8 71,1 62,5 81,1 67,4 74,8 65,2

pozostałe dochody

3.7 3,3 7,6 6,7 1,4 1,2 1,3

1,1

Razem 112,1 100,0 113,7 100,0 120,3 100,0 114,9 100,0

a

Plan

b

Projekt budżetu na 2009 r.

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne
12.6

7

Główne kategorie wydatków budżetu UE

 Wspólna Polityka Rolna (a ściśle – Europejski Fundusz

Orientacji i Gwarancji Rolnej; 45,5% wydatków budżetu UE

w 2006 r., 44,4% w 2007 r i 42,6% w 2008 r.).

 Polityka regionalna (fundusze strukturalne i spójności,

31,8% wydatków budżetu UE w w 2006 r., 43,4% w 2007 r. i

44,9% w 2008 r.).

 Wewnętrzne działania Komisji (m.in. na kształcenie

zawodowe, edukację i rozwój młodzieży, na politykę

energetyczną,

bezpieczeństwo

nuklearne

i

ochronę

środowiska, na walkę z terroryzmem, ochronę konsumenta

oraz na badania naukowe; 7,9% budżetu w 2006 r., ale tylko

1,1% w 2007 r. i 1,0% w 2008 r.).

 Polityki zewnętrzne (w tym na pomoc dla najbiedniejszych

krajów inna niż w ramach Europejskiego Funduszu

Rozwoju, m.in. dla krajów bałkańskich, krajów Wspólnoty

Niepodległych Państw, krajów regionu Morza Śródziemnego

oraz krajów Azji i Ameryki Łacińskiej; 5,7% w 2008 r.).

 Wydatki administracyjne (5-5,6%).

 Pomoc przedakcesyjna (Chorwacja) oraz wyrównania

(Rumunia i Bułgaria; razem niespełna 1%).

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne 12.7

8

Budżet UE i inne źródła finansowania

wydatków członkowskich

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne 12.7

cel
e

Źródła

finansowa

nia

polityki

wspólnoto

we

budżet

UE

acquis

communautaire,

koordynacja,

zbieżne

działania

budżety

państw

członkowski

ch

wzajemnie

uznane

standardy,

znoszenie

barier

jednolitego

rynku

przedsiębior

cy,

pracownicy,

konsumenci

9

Procedura uchwalania budżetu ogólnego UE

• Komisja Europejska przygotowuje projekt budżetu, który uwzględnia– w

ramach perspektywy finansowej na dany okres – przewidywane wpływy i

wydatki związane z realizowaniem przez UE jej polityk Wspólnotowych

oraz koszty funkcjonowania instytucji Wspólnotowych.

• Projekt ten jest przedkładany Radzie Europejskiej, która po wniesieniu

poprawek zatwierdza go kwalifikowaną większością głosów.

• Następnie Rada przekazuje projekt budżetu do rozpatrzenia

Parlamentowi Europejskiemu.

• Po zatwierdzeniu przez PE budżet uważa się za ostatecznie przyjęty.

• Parlament Europejski może jednak zaproponować Radzie modyfikację

wydatków „obligatoryjnych” oraz większością głosów wnieść poprawki

dotyczące wydatków „nieobligatoryjnych”.

• Jeżeli PE wniesie poprawki, to projekt wraca do Rady, która może je

zatwierdzić i wtedy budżet w takim poprawionym kształcie uważa się za

przyjęty.

• Jeżeli natomiast Rada zmodyfikuje poprawki Parlamentu lub je odrzuci, to

projekt budżetu wraca do ponownego rozpatrzenia przez PE. Zmiany

wniesione przez Radę wymagają przyjęcia zwykłą większością głosów.

• Jeżeli budżet nie zostanie przyjęty przez początkiem nowego roku, do

czasu jego uchwalenia gospodarka finansowa Unii opiera się na

upoważnieniu do ponoszenia miesięcznie wydatków w wysokości nie

większej niż 1/12 wydatków roku poprzedniego.

Prof.. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.8

10

Pojęcia płatnika netto i beneficjanta

netto w UE

Płatnikiem netto jest taki kraj członkowski, który do

budżetu UE wpłaca więcej niż z niego otrzymuje.

Beneficjantem netto jest kraj członkowski, który

otrzymuje z budżetu UE więcej niż do niego wpłaca.

Analiza w kategoriach płatników i beneficjantów netto

nie bierze jednak pod uwagę, że członkostwo w UE

nie jest grą o sumie zerowej i w dynamicznym

rachunku

trzeba

uwzględniać

korzyści

dla

wszystkich wynikające z funkcjonowania na

wspólnym

rynku,

przy

równych

warunkach

konkurencji, stabilizacji geopolitycznej itd.

Prof.. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.9

11

Priorytety Perspektywy Finansowej 2007-2013

UE

1.

Trwały wzrost poprzez

a)

zwiększanie konkurencyjności i zatrudnienia (tu mieści się

nowy europejski program edukacji, program badań

naukowych, program konkurencyjności przedsiębiorstw,

program rozbudowy infrastruktury, program społeczny

restrukturyzacji zawodowej;

b)

poprawę spójności rozwoju gospodarczego (tu mieszczą się

programy spójności dla nowych krajów, wdrożenie

europejskiej strategii zatrudnienia oraz rozbudowa sieci

transeuropejskich);

2.

Racjonalizacja zarządzania ziemią (polityka rolna), wodą

(polityka rybołówstwa) oraz innymi zasobami naturalnymi

(polityka ochrony środowiska).

3.

Budowa obywatelstwa europejskiego.

4.

Budowa zewnętrznej pozycji UE.

Prof.. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.11

12

Struktura wydatków budżetu UE w

latach

2006-2007 w układzie celów pf 2007-

2013

Wyszczególnienie 2007 2008 2009

mld € % mld € % mld € %

Trwały wzrost

54,4 43,0 59,7 45,2 44,5

38,8

Zachowanie zasobów naturalnych
i zarządzanie nimi 58,3 46,2 58,8 44,5 54,3 47,4
Społeczeństwo obywatelskie, wolność,
bezpieczeństwo i sprawiedliwość 1,3 1,0 1,4 1,0

1,2 1,0

UE jako partner globalny 6,6 5,3 7,0 5,3

7,2 6,3

Wydatki administracyjne

7,0 5,5 7,4 5,6 7,5 6,5

Kompensaty

0,4 0,0 0,2 0,0 0,2 0,0

Razem

126,5 132,0 114,9

Jako % DNP

1,05 1,03 1,02

Prof.. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.12

13

Środki na zobowiązania i na płatności w

Perspektywie Finansowej 2007-2013 wg

głównych linii wydatkowych

Środki na zobowiązania

mld euro

1. Trwały wzrost

382,139

1a. Konkurencyjność na rzecz wzrostu i zatrudnienia

74,098

1b. Spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienia

308,041

2. Zachowanie zasobów naturalnych i zarządzanie nimi

371,344

3. Społeczeństwo obywatelskie, wolność,

bezpieczeństwo i sprawiedliwość 10,770

4. UE jako partner globalny

49.463

5. Administracja 49,800
6. Kompensaty 0,800

Środki na zobowiązania razem

864,316

Środki na zobowiązania w % DNB

1,048

Pułap środków na płatności razem 820,780
Pułap na płatności w % DNB

1,00

Prof.. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.13

14

Planowane przepływy finansowe między UE i

Polską w Perspektywie Finansowej 2007-2013

(w mld € )

Wpływy dla Polski ogółem

89,5

W tym:
Fundusze strukturalne i Fundusz Spójności

59,5

z czego:

•

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

31,1

•

Fundusz Spójności 19,5

•

Europejski Fundusz Społeczny

8,9

Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej (środki na interwencję na

rynkach

rolnych, dopłaty eksportowe, dopłaty na skup i przechowalnictwo,
programy rozwoju obszarów wiejskich

26,0

Strategia Lizbońska (cel 1a), ochrona granic zewnętrznych, budowa
obszaru wolności, sprawiedliwości i bezpieczeństwa oraz inne

polityki

wewnętrzne (cele 3a i 3b)

4,0

Środki własne UE

21,0

Przepływy netto

68,5

Prof.. Jerzy
Osiatyński

Finanse publiczne 12.14

15

Przepływy finansowe między UE i Polską w

pierwszych 52 miesiącach członkostwa –

wpływy (w mld € )

I. Wpływy dla Polski ogółem

25,5

w tym:
1. Środki przedakcesyjne

1,4

PHARE

0,9

SAPARD

0,5

2. Operacje strukturalne

13,3

z czego:

•

Fundusze Strukturalne

10,1

•

Fundusz Spójności

3,3

3. Wspólna Polityka Rolna

8,4

z czego
dopłaty bezpośrednie

3,1

interwencje rynkowe

0,5

PROW

4,4

pozostałe transfery w ramach WPR

0,4

5. Transition Facility

0,1

6. Instrument Schengen

0,3

7. Pozostałe transfery 0,4

Prof.. Jerzy Osiatyński

Finanse publiczne 12.15

16

Przepływy finansowe między UE i Polską w

pierwszych 52 miesiącach członkostwa –

wypłaty i saldo (w mld € )

II. Wpłaty dla budżetu UE ogółem

11,1

w tym:
8. DNB

7,0

9. VAT 2,7
10. Tradycyjne 1,3

III. Zwroty sśrodków niewykorzystanych do budżetu UE

0,8

Saldo rozliczeń RP – UE (I – II – III)

14,4

Źródło slajdów 4.14 i 4.15: Ministerstwo Finansów,

http://www.mf.gov.pl/_files_/unia_europejska/programy_i_fundusze_ue/

przeplywy_finansowe/2008/na_strone_52_mies_czlonkostwa.pdf

Prof.. Jerzy Osiatyński

Finanse publiczne 12.16

17

Środki z pomocy przedakcesyjnej: PHARE

Państwa kandydujące z Europy Środkowej i Wschodniej otrzymywały z

funduszu PHARE pomoc na budowę instytucji (około 1/3 przyznanych

środków PHARE), inwestycje wzmacniające infrastrukturę regulującą,

niezbędną do zapewniania zgodności z acquis

communautaire

(też

około 1/3 przyznanych środków) i inwestycji wzmacniających spójność

gospodarczą i społeczną (pozostała 1/3 część środków).

PHARE pomagało również w tworzeniu mechanizmów i instytucji

koniecznych do wdrożenia funduszy strukturalnych po akcesji.

Program był wspierany licznymi inwestycjami i dotacjami o

ukierunkowaniu regionalnym. Dla wzmocnienia administracji i

sądownictwa program PHARE był skierowany na budowę instytucji i

związane z tym inwestycje.

W ramach programu PHARE przyznano Polsce w latach 1990-2003 ponad

3,9 mld euro, chociaż beneficjantom wypłacono do połowy 2004 r.

tylko 2,4 mld euro. Wielkość pomocy uległa znacznemu zwiększeniu

po 1999 r., w latach 2000-2003 wynosiła rocznie około 400 mln euro,

w efekcie czego pomoc przyznana w latach 1999-2003 przekroczyła

45% całości pomocy z tego programu. W 2004 r. transfer środków

PHARE dla Polski wyniósł 2,5 mld zł, ale w 2005 r. już tylko 1,3 mld zł

(o 1 mld zł mniej niż panowano), w 2006 (tj. ostatnim roku

funkcjonowania PHARE) wyniosły 0,9 mld zł.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.17

18

Środki z pomocy przedakcesyjnej: ISPA

Przedakcesyjny Instrument Polityki Strukturalnej, ISPA został utworzony przez

Unię Europejską w czerwcu 1999 r. w celu zapewnienia dziesięciu

kandydującym krajom Europy Środkowej i Wschodniej pomocy w dziedzinie

ochrony środowiska naturalnego oraz transportu pod kątem wymogów

akcesji. ISPA zapewnia wsparcie dotyczące dyrektyw inwestycyjnych:

• w sektorze środowiska przede wszystkim w zaopatrzeniu w wodę pitną,

oczyszczania ścieków, zarządzania odpadami oraz jakości powietrza, oraz

• w sektorze transportu, gdzie pomoc ISPA koncentruje się na rozszerzeniu

Transeuropejskich Sieci Transportowych (TEN – dotyczy dróg i kolei z

uwzględnieniem równowagi między projektami drogowymi i kolejowym).

Wsparcie ISPA jest rozdzielone równo między sektor ochrony środowiska i

sektor transportu.

Problemem była niska kontraktacja środków na już zatwierdzone projekty oraz

trudności ze znalezieniem środków na niezbędne współfinansowanie

projektów.

Alokacje dla Polski w 2000 r. wyniosły 307 mln euro, w 2001 r. 406,6 mln euro,

357 mln euro w 2002 r.; łącznie 2,6 mld euro do końca 2003 r. W 2004 r.

transfer środków ISPA dla Polski wyniósł 273,5 mld euro, tj. blisko 1,2 mld

zł. Od maja 2004 r. funkcje ISPA przejął Fundusz Spójności, ale na

realizację już zakontraktowanych projektów w 2005 r. Polska otrzymała

tylko 0,9 mld zł (przy planowanych 2,5 mld zł), w 2006 r. otrzymała 1 mld zł

(przy planowanych 1,7 mld zł), w 2007 r. miała otrzymać 1,5 mld zł, a w

2008 r. ma otrzymać 1,7 mld zł.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.18

19

Środki z pomocy przedakcesyjnej: SAPARD

Jest to Specjalny Program Akcesyjny dla Rolnictwa i Rozwoju

Obszarów Wiejskich, w ramach którego w latach 2000-2006 kraje

kandydujące otrzymają pomoc w dziedzinie rolnictwa i obszarów

wiejskich. Budżet SAPARD szacuje się na ok. 520 mln euro rocznie

dla „nowych” krajów członkowskich razem.

Głównymi celami programu w Polsce są:

• poprawa konkurencyjności rolnictwa i przetwórstwa rolno-

spożywczego na rynku krajowym i zagranicznym;

• dostosowanie sektora rolno-spożywczego do wymagań sanitarnych i

weterynaryjnych UE;

• wsparcie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich poprzez

rozwój infrastruktury technicznej oraz tworzenie warunków do

podejmowania pozarolniczej aktywności gospodarczej na wsi.

Cele te są realizowane w ramach dwóch priorytetów programu:

• poprawa efektywności sektora rolno-spożywczego;

• poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej i

tworzenia miejsc pracy.

Łączna alokacja programu SAPARD dla Polski w latach 2001-2003

wyniosła 3,7 mld zł; złożono ponad 31 tys. wniosków na sumę

przekraczającą kwotę alokacji. W 2004 r. transfer środków SAPARD

dla Polski wyniósł 0.7 mld zł., a w 2005 r. blisko 1,4 mld zł.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.19

20

Środki z pomocy przedakcesyjnej: IPA

• IPA (Instrument for Pre-accession Assistance) w latach 2007-2013 ma

zastąpić dotychczasowe pięć instrumentów pomocy przedakcesyjnej

jednym.

• IPA obejmuje kraje mające status kandydujących (obecnie b.

Jugosłowiańska Republika Macedonii, Chorwacja, Turcja) oraz status

potencjalnych kandydatów (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra,

Serbia i Kosowo).

• IPA ma zapewnić większą elastyczność dostosowania pomocy do potrzeb

poszczególnych krajów, umacniać instytucje służące demokracji i

praworządności, ułatwiać reformy administracji państwowej i reformy

gospodarcze, rozwijać instytucję ochrony praw człowieka i praw

mniejszości, służyć budowie społeczeństwa obywatelskiego, zapewnianiu

równości kobiet i mężczyzn, rozwojowi regionalnemu i redukcji ubóstwa.

W stosunku do krajów kandydujących IPA ma także ułatwić im spełnienie

wymogów członkostwa.

• IPA składa się z pięciu części, dostosowanych do potrzeb krajów

stowarzyszonych i krajów kandydackich.

• Łączna alokacja dla IPA na okres 2007-2013 wynosi 11,5 mld €.

• Komisja Europejska każdego roku będzie przedstawiać Parlamentowi

Europejskiemu i Radzie Europejskiej harmonogram wydatków w ramach

tej kwoty i w trzyletnim horyzoncie finansowego planowania, w przekroju

na poszczególne kraje – beneficjentów i według kategorii wydatków. Te

roczne i trzyletnie plany podlegają zatwierdzeniu przez Radę i Parlament.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.20

21

Zasady polityki strukturalnej Unii

Europejskiej

Polityka strukturalna UE opiera się na następujących zasadach:

• partnerstwa – ścisłej współpracy Komisji Europejskiej z władzami

kraju, a wewnątrz każdego kraju członkowskiego – współpracy

władz samorządowych i obywateli;

• zgodności programów objętych wsparciem Unii z kompleksowymi

programami rozwoju regionu i kraju oraz z założeniami i przepisami

polityki Unii wspierania rozwoju gospodarek państw członkowskich;

• koncentracji środków i działań na precyzyjnie zdefiniowanych

obszarach uznanych za kwalifikujące się do udzielenia pomocy w

ramach osiągania celów funduszy strukturalnych;

• dodatkowości (współfinansowania) – środki z funduszy unijnych

nie mogą zastępować środków własnych kraju lub regionu, a

jedynie mają być ich uzupełnieniem, umożliwiającym realizację

przedsięwzięcia;

• planowania – perspektywicznych programów trwałego

rozwiązywania problemów wybranych regionów lub gałęzi

gospodarki poprzez tworzenie wieloletnich planów rozwoju i

powiązanych z nimi programów operacyjnych.

Prof. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne 12.21

22

Fundusz Spójności Unii Europejskiej

Charakterystyczną cechą Funduszu Spójności jest zasada

kwalifikowania do udzielenia pomocy całych krajów, a nie regionów.

Inny niż w funduszach strukturalnych jest też proces planowania

pomocy. Nie trzeba opracowywać szczegółowych planów rozwoju.

Zgłasza się projekty o budżecie powyżej 10 mln euro.

Początkowo wsparcie dla wybranych członków UE zaplanowano na

lata 1993-1999; na szczycie w Berlinie w 1999 r. jego działania

przedłużono do 2006 r., ustalając łączny budżety na lata 2000-2006

w wysokości 18 mld euro. W perspektywie finansowej 2007-2013 na

priorytet 1b – poprawa spójności wzrostu i zatrudnienia –

realizowanego głównie poprzez Fundusz Spójności, przewidziano

pułap środków na zobowiązania w wysokości 61,5 mld euro.

Środki z Funduszu Spójności kieruje się do państw, w których poziom

PKB na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniej unijnej

oraz w których został opracowany i jest realizowany program

konwergencji (zgodnie z art. 104 TWE). W przypadku, gdy kraj

członkowski nie dotrzyma programu konwergencji dla UGW,

przyznane fundusze mogą zostać wstrzymane. W grupie tej po

akcesji znajduje się także Polska.

Zgodnie z założeniami Perspektywy Finansowej 2000-2006 środki z

Funduszu Spójności służą finansowaniu przedsięwzięć o znaczeniu

ogólnounijnym w dziedzinie transportu (korytarze transeuropejskie)

oraz ochrony środowiska naturalnego.

Prof. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne 12.22

23

Fundusze strukturalne Unii Europejskiej

Do funduszy strukturalnych należą: Europejski Fundusz Rozwoju

Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz

Orientacji i Gwarancji Rolnej Sekcja Orientacji oraz Europejski

Instrument Orientacji Rybołówstwa.

Zadaniem Funduszy Strukturalnych jest wspieranie przekształceń i

modernizacji krajów Unii zanim osiągną one pełną spójność

ekonomiczną i społeczną. W planie finansowym na lata 2000-2006 UE

planowała wydać na ten cel niemal 70% całości funduszy

strukturalnych.

Stosunkowo niski poziom PKB na głowę mieszkańca w Polsce, szacowany

na około 35% średniej w Unii Europejskiej, oznacza, że od

przystąpienia do Unii Polska stanie się jednym z największych

beneficjantów pomocy z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności.

Od momentu akcesji Polska została uznana w całości jako obszar

opóźniony w rozwoju, tj. obszar, dla którego wskaźnik PKB na jednego

mieszkańca nie przekracza 75% przeciętnej w Unii. Limit wysokości

pomocy, jaką dany kraj może uzyskać z funduszy strukturalnych,

wynosi blisko 4% wartości PNB kraju beneficjanta.

W ramach działań strukturalnych Unia Europejska przyznała Polsce na

lata 2004-2006 pomoc w wysokości 21 mld zł, z czego 3.4 mld zł w

ramach Funduszu Spójności. W 2005 r. Polska otrzymała z UE 3,1 mld

zł, w 2006 r. 7,3 mld zł, w 2007 r. oczekuje się 14,0 a w 2008 r. 12,9

mld zł (wszystkie dane łącznie ze środkami Funduszu Spójności).

Prof. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne 12.22

24

Priorytetowe cele pomocy strukturalnej UE w

latach 2000-2006

Cel 1 (regionalny, tj. pomoc terytorialna, finansowana z EFRR,

EFS, EFOiGR, FIOR): promowanie rozwoju i dostosowań

strukturalnych w regionach słabiej rozwiniętych, w których

PKB na głowę mieszańca jest niższy od 75% średniej dla

Wspólnoty

Cel 2 (regionalny, tj. pomoc terytorialna, finansowana z EFRR i

EFS): wspieranie przekształcania gospodarczego i

społecznego obszarów stojących w obliczu problemów

strukturalnych, przechodzących transformacje społeczno-

gospodarcze w sektorze przemysłowym i usługowym,

upadających obszarów wiejskich, obszarów miejskich w

trudnej sytuacji, objętych kryzysem obszarów zależnych od

rybołówstwa.

Cel 3 (horyzontalny, tj. pomoc tematyczna, finansowana z EFS):

wspieranie adaptacji i modernizacji systemów edukacji,

kształcenia zawodowego i zatrudnienia.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.24

25

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia są dokumentem

strategicznym określającym priorytety i obszary wykorzystania

oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego

Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu

Społecznego oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu

Wspólnoty na lata 2007–13.

Celem strategicznym tych ram jest tworzenie warunków dla

wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na

wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia

oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i

przestrzennej Polski w ramach Unii Europejskiej i wewnątrz

kraju.

Obok tego celu strategicznego w NSRO zakłada się realizację

celów szczegółowych, wynikających z wyzwań Strategii

Lizbońskiej, „Strategicznych Wytycznych Wspólnoty” oraz

wniosków wynikających z analizy słabych i mocnych stron

polskiej gospodarki, a także stojących przed nią szans i

zagrożeń.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.25

26

System Realizacji NSRO w latach 2007-2013

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia są realizowane przy

pomocy programów operacyjnych zarządzanych przez

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (co jest zmianą w stosunku

do systemu poprzedniego, w którym poszczególnymi programami

operacyjnymi zarządzały różne właściwe ministerstwa) oraz

regionalnych programów operacyjnych, zarządzanych przez

samorządy poszczególnych województw.

W ostatnim roku Perspektywy Finansowej 2000-2006 i w

Perspektywie Finansowej 2007-2013 system realizacji NSRO

składa się z:

• 16 Regionalnych Programów Operacyjnych,

• Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej,

• Programu Operacyjnego Infrastruktura i środowisko,

• Programu Operacyjnego Kapitał ludzki (b. RZL),

• Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności

Przedsiębiorstw,

• Programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej,

• Programu Operacyjnego Pomoc techniczna.

Prof. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne 12.26

27

Program Operacyjny Rozwój Polski

Wschodniej

Celem PO RPW jest podniesienie konkurencyjności gospodarczej i

społecznej pięciu województw Polski wschodniej, tj. lubelskiego,

podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko –

mazurskiego, w układzie krajowym i europejskim oraz zwiększenie

ich spójności terytorialnej w wymiarze ponadregionalnym.

Cel ten ma zostać osiągnięty przez stworzenie ponadregionalnych

ośrodków miejskich, duże inwestycje infrastrukturalne oraz

efektywne wykorzystanie przygranicznego położenia.

Cel ten nawiązuje do programu rządu „Solidarne Państwo”, wynika z

średniookresowych celów „Strategii Rozwoju Kraju 2007 – 2015” i

jest zgodny z celem NSRO 2007 – 2013, którym jest „przyśpieszenie

rozwoju społeczno – gospodarczego Polski, wzrost zatrudnienia oraz

zwiększenie spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej z

krajami Unii Europejskiej.”

Źródłami finansowania projektów realizowanych w ramach PO RPW

będą środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i środki

budżetowe, łącznie 2,27 mld euro, w tym 992 mln euro specjalnych

środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

przeznaczonych decyzją Rady Europejskiej dla najbiedniejszych

regionów Unii Europejskiej. Pozostała kwota, tj. około 1,21 mld euro

to dodatkowe środki wyasygnowane przez Rząd RP z puli funduszy

strukturalnych przyznanych Polsce.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.27

28

System finansowania NSRO w latach 2007-

2013

Łączna wartość środków finansowych zaangażowanych

w realizację NSRO w latach 2007-13 wyniesie około

85,6 mld euro.
Z tego blisko 9,7 mld euro będzie pochodzić z

krajowych środków publicznych, a na 16,3 mld euro

szacuje się wartość wkładu podmiotów prywatnych;

razem 26 mld zł.
Ponad 59,5 mld euro będzie pochodzić z funduszy

strukturalnych i Funduszu Spójności,

•

w tym blisko 52% ze środków Europejskiego

Funduszu Rozwoju Regionalnego,

•

około 15% z Europejskiego Funduszu Społecznego,

•

a pozostałe około 33% środków z Funduszu

Spójności.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.28

29

Wspólna Polityka Rolna (WPR) – cele i

zasady

WPR ma na celu:

• zwiększenie wydajności produkcji rolnej przez przyspieszenie

postępu technicznego, racjonalizację rozwoju produkcji rolnej

oraz pełne wykorzystanie zdolności wytwórczych, zwłaszcza siły

roboczej;

• zapewnienie odpowiedniego poziomu życia ludności rolniczej,

zwłaszcza przez wzrost indywidualnych dochodów osób

zatrudnionych w rolnictwie;

• stabilizację rynków;

• zapewnienie bezpieczeństwa zaopatrzenia;

• zapewnienie odpowiednich cen przy dostawach dla konsumentów.

WPR opiera się na trzech podstawowych zasadach:

• wspólnego rynku produktów rolnych (swobodny przepływ

produktów rolnych i jednolite reguły interwencji w obrębie UE);

• preferencji europejskich (pierwszeństwo sprzedaży produktów

wytworzonych we Wspólnocie);

• solidarności finansowej (wspólne pokrywanie kosztów interwencji)

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.29

30

Wspólna Polityka Rolna – dwa typy

interwencji

WPR dopuszcza dwa typy interwencji, rynkowa i strukturalną.
Instrumenty rynkowe dzielą się na:

• środki interwencji wewnętrznej (tzw. ceny interwencyjne, zakupy

interwencyjne, składowanie nadwyżek i inne formy regulowania nadmiernej
podaży);

• środki interwencji zewnętrznej dla ochrony przed importem tańszych

produktów z państw trzecich (cła i importowe opłaty wyrównawcze,
subwencje eksportowe, kontyngenty, standardy, normy techniczne i przepisy
sanitarne ograniczające import i minimalne ceny sprzedaży dla produktów
importowanych).

Polityka strukturalna skierowana jest przede wszystkim na racjonalizację

użytkowania gruntów rolnych w celu zwiększania ich wydajności (wyłączanie
gruntów z produkcji rolnej, wcześniejsze emerytury dla rolników, koncentracja
produkcji rolnej i jej dostosowywanie do wymagań rynku poprzez tworzenie
grup producentów oraz restrukturyzacja gospodarstw rolnych).

W dotychczasowej praktyce przewagę ma interwencja rynkowa niż polityka

strukturalna.

Od 2000 r. priorytetem WPR jest zintegrowane podejście do ochrony środowiska

oraz wielofunkcyjnego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w powiązaniu z
rozwojem regionalnym.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.30

31

Wspólna Polityka Rolna – środki dla

polskiego rolnictwa

W ramach Wspólnej Polityki Rolnej polskie rolnictwo

otrzymuje z Unii Europejskiej środki w ramach czterech

instrumentów wsparcia finansowego:

• 1) dopłat bezpośrednich,
• 2) działań interwencyjnych na rynku rolnym,
• 3) w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich,
• 4) w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego.
Środki te są uzupełnione z polskiego budżetu.
W latach 2004-2006 polskie rolnictwo miało otrzymać z tych

źródeł 39,7 mld zł, w tym 29,6 mld zł (tj. 75%) ze środków

UE. W rzeczywistości wsparcie UE realizacji zadań WPR

było znacznie mniejsze: w 2004 r. wyniosło 1,3 mld zł, w

2005 r. - 6,1 mld zł i w 2006 r. ma wynieść 8,5 mld zł;

razem zaledwie 15,9 mld zł. W 2007 r. ma ona wynieść

(łącznie z rybołówstwem) 7,4 mld zł a w 2008 r. 12,9 mld zł.

Prof. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne 12.31

32

Łączne wydatki na rolnictwo z budżetu RP i

budżetu UE w latach 2001-2007

Rok Łącznie z wydatkami na KRUS Bez wydatków

na KRUS
(w % PKB)

2001

2,72 0,55

2002

2,60

0,51

2003

2,56

0,56

2004

3,42

0,67

2005

3,18

1,65

2006

3,42

1,89

2007

4,01

2,57

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne
12.32