Tlenki i wodorotlenki

TLEN

–

najbardziej rozpowszechniony w skorupie ziemskiej pierwiastek (46% wag.),

buduje głównie sole kwasów tlenowych, zwłaszcza krzemiany i glinokrzemiany
- w tlenkach zawsze jako O

2-

TLENKI

– tworzą około 150 minerałów

- kwarc i odmiany polimorficzne SiO2 pod względem krystalochemicznym
zaliczane są do krzemianów

Wyróżnia się: - tlenki proste (jeden typ kationu – np. hematyt)
- tlenki złożone (np. chromit)

w zależności od stosunku metal/tlen we wzorze: MO

2

, MO, M

3

O

4

, M

2

O

3

, M

2

O, M

2

O

5

, MO

3

Wykazują przewagę wiązań jonowych, stąd są zwykle dość twarde, słabo rozpuszczalne w wodzie,
mają wysoką temp. topnienia, dużą odporność na czynniki atmosferyczne.

WODOROTLENKI i TLENOWODOROTLENKI
–

obecność grup [OH

-

] wymusza często występowanie struktur typu warstwowego

(wyraźna łupliwość, mniejsza twardość) i obniżenie symetrii

LÓD

Powszechny na powierzchni
Ziemi w niektórych strefach
klimatycznych.

kryształy szkieletowe

skupienia zbite

KUPRYT

- produkt utlenienia siarczków miedzi
w górnych strefach żył hydrotermalnych,
często wraz z miedzią rodzimą, malachitem,
azurytem, chalkozynem itp.

- ruda Cu

SPINEL

UWAGA:

- nazwy tej używa się też w odniesieniu do minerałów
z

grupy spineli np. magnetyt (spinel żelazowy),

chromit (spinel chromowy)

spinel właściwy = spinel glinowy MgAl

2

O

4

- kontaktowo zmienione
skały węglanowe

- rzadziej pegmatyty i gnejsy

- złoża okruchowe

ZASTOSOWANIE:

- materiał ścierny i ogniotrwały

- kamień szlachetny

MAGNETYT

- rozpowszechniony w złożach różnego typu

- minerał akcesoryczny wielu skał magmowych

- najważniejsza ruda Fe

separacja magnetytu

CHROMIT

- skały zasadowe i ultrazasadowe

- ważna ruda Cr

odmiana: ALEKSANDRYT

CHRYZOBERYL

- pegmatyty

- skały kontaktowo metasomatyczne

- złoża okruchowe

- ceniony kamień szlachetny

KORUND

- skały magmowe, pegmatyty

- skały metamorficzne (zwłaszcza
metamorfizm kontaktowy - hornfelsy)
- skały okruchowe

- przemysł szlifierski

- produkcja łożysk

- technika laserowa

- jubilerstwo

SZAFIR

RUBIN

HEMATYT

- powszechny w różnych środowiskach

ODMIANY:
błyszcz Fe (spekularyt) – blaszkowy o
metalicznym połysku
śmietana hematytowa – zbity, pylasty
martyt – pseudomorfoza po magnetycie

- ważna ruda Fe

- produkcja pigmentów

- kamień ozdobny

błyszcz żelaza

śmietana hematytowa

martyt

PSEUDOMORFIZM -

zjawisko dziedziczenia formy zewnętrznej przez 

minerał wtórny lub agregat mineralny, który utworzył się w miejscu innego,
pierwotnego minerału.

ILMENIT

- minerał akcesoryczny:
skały magmowe (gabra)
i metamorficzne
- niektóre pegmatyty

-skały okruchowe

- ruda Ti

- produkcja farb (biel
tytanowa)

URANINIT

smółka uranowa

- pegmatytowy

- hydrotermalny

- rzadko tworzy kryształy,
zwykle skrytokrystaliczny,
jako tzw. smółka uranowa
(nasturan, blenda smolista)
- silnie radioaktywny

- główne źródło uranu i radu

RUTYL

- rozpowszechniony w złożach
różnego typu

- ruda Ti

- produkcja bieli tytanowej

jako wrostki:

- WŁOSY WENUS – igiełkowy rutyl w kwarcu

- w korundzie (efekt asteryzmu)

- odmiany polimorficzne TiO

2:

rutyl, anataz, brookit

włosy wenus

szafir gwiaździsty

anataz

brookit

KASYTERYT

- złoża pomagmowe
(zwłaszcza pneumatolityczne)
- złoża okruchowe

- główna ruda Sn

psylomelan

dendryty

piroluzyt

CZERNIE MANGANOWE

bardzo pospolite:

- hydrotermalne

- hipergeniczne

- ruda Mn

Dziękuję za uwagę.